Коммерциялық емес акционерлік
қоғам
БАЙЛАНЫС ЖЕЛІЛЕРІ ЖӘНЕ КОММУТАЦИЯ ЖҮЙЕЛЕРІ 5В071900-Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар
мамандығының студенттеріне арналған дәрістер жинағы
Алматы 2016
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ
БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ Инфокоммуникациялық технологиялар
кафедрасы
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Г.К. Булешова, А.Д. Мухамеджанова, Ю.М.
Гармашова. Байланыс желілері және коммутация жүйелері. 5В071900- Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар мамандығының студенттеріне арналған дәрістер жинағы. - Алматы: АЭжБУ, 2016.- 54 б.
Дәрістер жинағы «Байланыс желілері және коммутация жүйелері» пәні бойынша материалдарды құрайды: оның ішінде байланыс желілері мен жүйелерін басқару, коммутация жүйелері, олардың түрлері мен цифрлық коммутация принциптері, интерфейстері мен сигнализация қағидалары қарастырылған.
Без. 32, кесте 4, әдеби көрсеткіші - 12 атау
Пікір беруші: профессор, т.ғ.к. Байкенов А.С
Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2016 жылғы жоспары бойынша басылады.
© «Алматы энергетика және байланыс университеті» КЕАҚ, 2016 ж.
Кіріспе
«Байланыс желілері және коммутация жүйелері» пәні жоғарғы оқу орнындағы студенттер үшін, таңдау пәні болып саналады және оқу жоспарына негізгі пән ретінде қосылған.
Бұл пән, әртүрлі түрдегі коммутация жүйелері мен желілерін тұрғызу қағидаларын, желідегі ақпараттарды таратуға, аналогты және цифрлық коммутация қағидаларын, әртүрлі ақпаратты интеграциялағандағы коммутация қағидаларын, жоспарлау, нөмірлеу қағидаларын, жобалау және цифрлық коммутация жүйесі мен байланыс желісінің пайдалану ерекшеліктерін студенттерге оқытуға арналған.
Пәнді оқытудағы мақсат, телекоммуникациялық желілер мен жүйелердегі пайдалану аймағындағы саланы меңгерген, сонымен қатар ғылыми зерттеу және жобалау бөлімшелерінде, Казақстан нарығында телекоммуникациялық жабдықтарды құрастыру мен тасымалдауын еркін меңгерген студенттерді дайындау.
Студенттер пәнді үйрену нәтижесінде байланыс желісі мен жүйесінің даму қарқынын, негізгі бағытын анық және телекоммуникация мекемесін ұйымдастыруын білуі қажет. Желідегі жүктемені есептеуді, коммутациялық желі мен жүйенің тиімділігін талдауды жүзеге асыруды және телекоммуникациялық желілер мен жүйелерді, құрылғылар мен блоктарды жобалау мен жоспарлауды білуі қажет.
1 дәріс. Байланыс желілері мен жүйелері және оның жіктелуі
Дәрiстiң мақсаты: студенттерге электрлік байланыс желілері мен жүйелері ұғымдарын, классификациясын, құрамы мен құрылымын үйрету.
Мазмұны:
1) Электрлік байланыс жүйесi, құрылым.
2) Электрлік байланыс желісі, құрамы және құрылымы.
3) Желiлер классификациясы, телефон желiлерiнiң түрлері, топологиясы
4) Коммутациялық жүйе ұғымы, жіктелімі, жалпы құрылымы.
Электрлік байланыс жүйесі, құрылымы.
1.1-суретте электрлік байланысы жүйесi (телекоммуникациялық жүйе) - линиялық трактiнiң жасалуын қамтамасыз ететiн техникалық құралдардың жиынтығы және беріліс арналары көрсетілген [1, 2, 3, 4].
1.1 сурет - Электрлік байланыс жүйесiнің құрылымдық сұлбасы (телекоммуникациялық жүйе)
Кез келген электрлік байланыс жүйесiнiң құрамына хабар таратушы, тарату арнасы және қабылдағыш кiредi. Электрлік байланысы жүйесi екi топқа бөлiнедi: бiржақты (ақпаратты тарату ақпарат көзінен абонентке қарай болады, мысал ретінде радиохабарды қарастыруға болады) және екiжақты (мысал ретінде телефонияны қарастыруға болады).
Электрлік байланыс жүйесi негiзiнен екi мiндет атқарады:
а) хабарламаларды жеткiзу - электрлік байланыс жүйесiнiң функциясы;
б) хабарламаларды қалыптастыру және тану - шеткi құрылғы функциясы.
Тарату трактiсi деп - құралдардың жиынтығы және қолданушылардың арасындағы хабар берілісін қамтамасыз ететiн желілерді атайды.
Тарату арнасы (байланыс ) - екi кез келген нүктелердiң арасындағы беру трактiнiң бiр бөлiгi. Беріліс арнасына шеткi құрылғылар кiрмейдi.
Электрлік байланыс желісі, құрамы және құрылымы.
Электрлік байланыс желісi (телекоммуникациялық желі) – хабарларды тарату және үлестіруді қамтамасыз ететін белгілі аймақтағы коммутациялық станциялар, байланыс линиялары (каналдар), соңғы құрылғылардың (1.2 сурет) жиынтығы [1, 2]. Кiрісі мен шығысындағы байланыс желiсiне хабардың
электр сигналына және керісінше түрленуін қамтамасыз ететін шеткi құрылғылар қосылады.
КС – коммутациялық станция; БЛ–байланыс линиясы;
АЛ – абоненттік линия; ШҚ – шеткі құрылғы.
1.2 сурет – Электрлік байланыс жүйесінің жалпы құрылым схемасы (телекоммуникациялық жүйе)
Шеткi құрылғылар абоненттiк желісі бар станциямен қосылады.
Коммутациялық станциялар өзара байланыс линияларымен жалғанады.
Коммутациялық станция тиiстi мекенжай арқылы шығыс линиялар мен кiрiс линияларының қосылуларын жүзеге асырады.
Жалпы түрде жіберушіден қабылдаушыға берілетін хабар екі бөліктен тұрады: мекенжай және ақпараттық. Мекенжай мазмұны бойынша коммутациялық станция байланыс бағытын анықтайды және хабар алушыға нақты таңдауды жүзеге асырады. Ақпараттық бөлiк құрамында хабарламаның өзі болады.
Нәтижесінде хабар берілуін қамтамасыз ететін процестер мен кезеңдер жиынтығы – байланыс сеансы деп аталады, ал байланыс сеансы ұйымдастырылатын ережелердің сәйкес таңдалуы – хаттама деп аталады.
Желiлер классификациясы, телефон желiлерiнiң түрлері.
Ұзақ уақыт кезеңiнде электр байланысының әртүрлi түрлерi бiр-бiрiнен тәуелсiз дамыды. Электр байланысының түрлерінің өз арналары, тарату жүйелері мен желiлері құрылды. Желiнiң құрылымы электр байланыс хабарламаларының ағындарын үлестiру ерекшеліктеріне сай, электрбайланыстың нақты түрi үшін таңдалынды [1, 2] .
Электр байланыс желілері келесі түрлерге жіктеледі:
1) Телефондық.
2) Телеграфтық.
3) Мәлімет тарату.
4) Факсимильді.
5) Теледидар хабарларын таратуы.
6) Дыбыс тарату.
Бақылау желiсiн басқаруды реттеу және оларды бақылау, олардың өзара iс-әрекетін қамтамасыз ету мақсатында электрлік байланыс желісінде әр жүйенің орнын анықтауға мүмкiндiк беретiн әртүрлi маңызды белгiлерге
қарай желiлерді жiктеу үшін желі жіктелімі керек. 1.1 кестеде желілердің жіктелуі келтірілген.
Тағайындалуы бойынша телефон желiлерiнiң түрлерi [2, 3]:
- қалалық;
- ауылдық;
- мекемелік;
- аймақтық;
- қала аралық;
1.1 кесте – Желілер жіктелімі
Жіктелім белгілері Желі атауы
Категория жалпы қолдану желісі
ерекшеленген желілер
технологиялық желілер
арнаулы тағайындалған желілер Функционалдық
тағайындау қатынау желілері
көлiк желiлерi Қосылатын абоненттiк
терминалдардың түрi белгiленген байланыс желiсі
жылжымалы байланыс желiсі Арналарды ұйымдастыру
тәсiлдері біріншілік желі
екіншілік желі Аймақтық бөліну мемлекетаралық
қалааралық
аймақтық
жергілікті
Нөмiрлеу кодтары АВС желі кодтары (нөмірлеудің географиялық жүйесі)
DEF желі кодтары (нөмірлеудің географиялық емес жүйесі)
Тұрақтылығы мен
қауіпсіздігі I класс магистральдік желілері
II класс магистральдік желілері Электр байланыс
қызметтерінің саны дара сервистік
көп сервистік
Коммутация түрлері коммутацияланатын
коммутацияланбайтын Коммутация әдістері каналдар коммутациясы
пакеттер коммутациясы
хабарлар коммутациясы
Қалалық телефон желілері (ҚТЖ) қала аумағында және ең жақын қала маңдарында телефон байланысын қамтамасыз етедi.
Ауылдық телефон желiлерi (АТЖ) ауылдық әкiмшiлiк аудандар шегiнде телефон байланысын қамтамасыз етедi.
Мекемелік телефон желiлерi (МТЖ) кәсiпорындар, мекемелер, ұйым iшіндегі телефон байланыстарын қамтамасыз етедi.
Бұл телефон желілерінің үш түрі жергілікті телефон желілерінің ортақ атауымен топтастырылады. Аймақтық телефон желiлері (АТЖ) бiр аймақта орналасқан бiрыңғай жетi мәнді нөмiрлеуді сипаттайтын жергiлiктi абоненттердiң арасындағы байланысқа арналған.
Қалааралық телефон желiсi (ҚАТЖ) әртүрлi аймақтарда орналастырылған жергiлiктi телефон желiлерінің абоненттерi арасындағы байланысқа арналған.
1.3 суретте телекоммуникациялық желінің топологиялық түрі келтірілген.
Тұрғызудың толық байланысты типі немесе «әрқайсысы әрқайсысы»
қағидасымен) – коммутатор арасында тәуелсіз жалғанулар болады (1.3 сурет а).
Желінің радиалді типте тұрғызылуы – коммутаторлар арасындағы байланыс орталық коммутатор арқылы жүзеге асады ( 1.3 б сурет).
Радиальді - торабтық типтің орталық коммутаторы болады, торабтық және ақырғы коммутаторлардан тұрады (1.3сурет в).
Сақина типті желіні тұрғызу, сағат тілімен және сағат тіліне қарсы байланысты жүзеге асырады (1.3 сурет г).
Аралас типте – коммутаторлар жоғарғы иерархиялық деңгейде толық байланысты сұлбамен байланысады (1.3 сурет д).
1.3 сурет – Телекоммуникациялық желілердің топология типтері
Коммутация жүйесi ұғымы, жіктелімі, жалпы құрылымы.
Коммутация жүйесі - байланыс бағыты бойынша ақпаратты қабылдау және үлестiруге арналған жабдықтың кешенi.
Коммутация жүйесінің жіктелімі 1.2 - кестеде келтірілген.
1.2 кесте – Коммутация жүйесінің жіктелімі
Жіктелім белгісі Коммутациялық жүйе
Коммутациялық және басқарушы
жабдық түрі декадтық-адымдық
координаттық
квазиэлектрондық
электрондық Сигналдардың көрініс пiшiнi аналогтық
цифрлық Таратылатын ақпараттың түрі телефондық
телеграфтық
мәлімет тарату
хабар тарату Телекоммуникациялық желiдегі алатын
орны орталық
тораптық
шеткі
өтпелі
кіріс хабар түйіндері (КХТ)
шығыс хабар түйіндері (ШХТ)
Аймақтық бөлiнуі қалааралық
қалалық
ауылдық
мекемелік
Сыйымдылығы аз сыйымдылықты
орташа сыйымдылықты
үлкен сыйымдылықты
Арна бөлінуі кеңістіктік бөлінумен
уақыттық бөлінумен Коммутация тәсілдері каналдар коммутациясы
пакеттер коммутациясы
хабарлар коммутациясы
Коммутациялық жүйе өз функцияларын орындау үшiн құрамында жабдықтың келесi түрлерi болуы керек (1.4 сурет):
1) Абоненттiк желі блоктары (АЖБ) абоненттiк жүйелердің желіге қосылуын жүзеге асырады.
2) Қосқыш желі блоктары (ҚЖБ) басқа коммутациялық жүйелермен байланысуы үшiн ҚЖЖ (қосқыш желілердің жиыны) арқылы жалғағыш желілеріне （ЖЖ）қосылуды жүзеге асырады.
3) Коммутациялық өріс (КӨ) кiріс мен шығыс желілерінің коммутациясын жүзеге асырады. Коммутациялық өріс кеңiстiктiк арналардың бөлiнуi негiзінде қалыптасуы мүмкiн және сол кезде коммутациялық элементтер ретінде көп координатты қосқыштар (ККҚ), геркон релелерді, ферридтердi пайдаланады. Уақыттық арналы бөлгiші бар коммутациялық өріс импульстiк-кодтық модуляцияны (ИКМ) қолдану негiзінде құралады және элементтердiң есте сақтайтын жартылай өткiзгiш құралдары және логикалық интегралдық микросұлбалар ретінде қолданады.
4) Басқару жүйесi (БЖ) – байланыс орнату процестерімен басқарылатын логикалық жүйелердің бәрін орындайды.
5) Генераторлық жабдық - акустикалық сигналдарды қалыптастыруды жүзеге асырады.
АЖБ – абоненттік желі блогы; ГЖ – генераторлық жабдық;
ҚЖБ – қосқыш желі блогы; ҚЖЖ – қосқыш желілер жиынтығы;
АК – абоненттік комплект; БҚ – басқарушы қондырғы.
1.4 сурет – Коммутациялық жүйенің жалпылама құрылымы 2 дәріс. Байланыс желілері
Дәрiстiң мақсаты: студенттерге телефон желілерінің әртүрлі типтерін және нөмірлену қағидаларын үйрету.
Мазмұны:
1) Қалалық телекоммуникациялық желілерді тұрғызудың қағидалары.
2) Ауылдық телефон желісін тұрғызу қағидалары (АТЖ).
3) ҚР желілеріндегі нөмірлену қағидалары.
Қалалық телекоммуникациялық желілерді тұрғызудың қағидалары [2, 3, 11].
1) Аудандастырылмаған қалалық телефондық желі – бұл бір АТС-тен құралған желілер (автоматтық телефондық станция немесе коммутатор) 2.1.сурет.
АТС
аб. л.
аб. л. аб. л.
аб. л.
2.1 сурет – Аудандастырылмаған ҚТЖ
2) Аудандастырылған қалалық телефондық желі (торабсыз), 2.2 сурет, бірнеше аудандық АТС тері бар (РАТС), желілер "бір-бірімен"қағидасымен жалғанады.
РАТС 1
РАТС 3
РАТС 2 с.л.
с.л. с.л.
2.2 сурет – Аудандық ҚТЖ торабсыз
3) Аудандық кіріс хабарламалы тораптары бар қалалық телефондық желі, бірнеше тораптық аудандардан тұрады; әрбір тораптық аудан ішінде РАТС өзара бір бірімен "әрқайсысы әрқайсысымен" қағидасы бойынша жалғанады. Әрбір тораптық ауданның ішінде "әрқайсысы әрқайсысымен"
қағидасы бойынша бір бірімен жалғанған (торабтық аудан 1) немесе өзінің аудандық торабына кіріс хабарламалар торабы арқылы байланысады (тораптық аудан 2) 2.3 сурет. Әрбір тораптық ауданның сыйымдылығы жүз мың нөмірден аспайды.
2.3 сурет – ҚТЖ кіріс хабарламалар торабымен
4) ҚТЖ шығыс хабарламалар тораптарымен (ШХТ) және кіріс хабарламалар тораптарымен (КХТ).
Қаланың территориясы тораптық аудандарға бөлінеді, әрқайсысының сыйымдылығы 100 мың нөмірге дейін болады. Әр тораптық ауданда орналасқан әртүрлі РАТС арасындағы жалғануды ұйымдастыру үшін, әрбір тораптық ауданда ШХТ тұрғызады, яғни, басқа тораптық ауданның станциясының шығыс жүктемесі бірігеді және өзінің тораптық ауданының КХТ-не қарай бағытталып, таратылады (тораптық ауданда 10 КХТ-тен артпайды) (2.4 сурет).
Ауылдық телефон желілерін құру қағидалары (АТЖ) [2, 3, 11].
Қазақстан Республикасында АТЖ радиальді (2.5 а сурет), желілерді радиальді тораптық (2.5 сурет б), тұрғызу қолданылады, сонымен қатар аралас әдіс те қолданылады (2.5 в сурет).
Ауданның орталығында орналасқан, біруақытта АТЖ-дің транзиттік торабы мен аудан орталығының телефон станциясы қызметін атқаратын АТЖ-орталық станциядан (ОС) тұрады. Радиальді әдіспен тұрғызуда ақырғы станциядан ОС-ға ЖЛ (жалғау линиялары) қосылады немесе радиальді- тораптық тұрғызуда ақырғы станциядан және тораптық станциядан ОС орталық станция арқылы АМТС-ке байланыс жүзеге асырылады. ҚР желілеріндегі нөмірлену қағидалары [2, 3, 11].
2.4 сурет – ҚТЖ - ШХТ және КХТ
2.5 сурет – АТЖ нің құрылу қағидасы
ҚР-ның телекоммуникациялық желілерінде, нөмірлену жоспарын құруда аймақтық қағида қолданылады. Әрбір аймақ нөмірленуіне нөмірлену жоспары бойынша үш мәнді АВС (нөмірленудің географиялық аймағында) немесе DEF (нөмірленудің географиялық емес аймағында) коды тағайындалады.
Республика ішінде, абоненттер арасындағы жалғану және мемлекеттер арасындағы жалғану қалааралық нөмірленуді пайдаланумен жүзеге асады (ұсыныстар Е.160 МСЭ-Т).
Әрбір тұтынушыға (абонентке), терминалдың типіне тәуелсіз, ерекше ұлттық нөмір беріледі.
СЕРТ ұсынысына сәйкес желіде жедел үшмәнді код және 1UV ақпараттық анықтамалық қызмет қолданылады.
Халықаралық нөмір, елдің кодынан, ұлттық кодтан және абонент нөмірінен тұрады. Ұлттық код АВС (DEF) ҚР - дың шақырылып отырған абонент нөміріне аймақтың нөмірлену коды сәйкес болады.
Халықаралық нөмірдің құрылымы 2.6 суретте келтірілген.
2.6 сурет
Абонент нөмірі, нөмірлену аймағында «аb» кодынан, аймақтың жергілікті желісінен және абонент нөмірінің қаланың жергілікті желісінен немесе ауылдық аудан орталығынан тұрады.
Ішкіаймақтық нөмірдің құрылымы 2.7 суретте көрсетілген.
2.7 сурет 3 дәріс. Коммутация принциптері
Дәрістің мақсаты: импульстік-кодалық модуляцияның түсінігі, 2 Мбит/сек жылдамдығы бар цикл құрылымын оқып үйрену.
Мазмұны:
1) Импульстік-кодалық модуляцияның түсінігі.
2) 2 Мбит/сек жылдамдығы бар цикл құрылымы.
Импульстік-кодтық модуляцияның түсінігі (ИКМ немесе PCM - Pulse Code Modulation).
Бастапқы үздіксіз аналогты сигналды цифрлық кодқа түрлендіру импульстік-кодалық модуляция (ИКМ) деп аталады. Телекоммуникацияда код негізі ретінде аз аппараттық шығынмен жүзеге асырылатын екілік тізбек алынған. ИКМ кезіңде негізгі операциялар болып, уақыт бойынша дискреттеу, кванттау және кодтау табылады.
Аналогты сигналды уақыт бойынша дискреттеу деп аналогты сигналдың ұсынылған параметрі уақыттың дискретті моменті кезіндегі оның мәндері арқылы берілетін түрлендіруді айтамыз.
Қазіргі кезде таратудың цифрлық жүйелері кең таралуда, оларда аналогты сигналдың тегіс дискреттеуі қолданылады (бұл сигналдың есептеулері уақыттың бірдей интервалдары арқылы жүзеге асырылады). Тегіс дискреттеу кезінде: t-дискреттеу қадамы (екі көршілес дискретті сигналдар арасындағы уақыт интервалы) және дискреттеу жиілігі Fд (дискреттеу қадамына кері шама) қолданылады. ИКМ сигналын қалыптастыру принципі негізіне Котельниковтың (Шенонның) теоремасы қолданылады: кез келген аналогты (үздіксіз) сигнал дискреттеледі және қайта қалпына келтіріледі, егер дискреттеу жиілігі осы сигналдың жоғарғы жиілігінен екі есе көп болған жағдайда.
Д FMAX
F 2
.
Тоналдық жиілік каналы (аналогты телефондық каналдың негізгі каналы) 300...3400 Гц жолағында орналасады, яғни дискреттеу жиілігі
6800 3400
2
d
F Гц аралығынан кіші болмауы керек. Телефония және телеграфия бойынша Халықаралық Консультативті комитеттің (МККТТ) ұсынуы бойынша ТЖ каналы арқылы берілетін сигнал үшін дискреттеу жиілігі Fd 8000 Гц қабылданған. Мұндай жиілік ЦТЖ аппаратурасының сүзгілерін жүзеге асыруды жеңілдетеді.
Дискреттелген импульстер осы сигналдың лездік мәндерінің амплитудасына сәйкес келеді. Бұл түрлендірулер импульстік-амплитудалық модуляция деп аталады. Сигналдың лездік мәндері АИМ сигналының қисығының құрамында болады. Осылайша дискреттер уақытпен тығыздалған АИМ сигналы түрінде бір-бірінің артынан циклдық түрде таратылады (3.1 - а, б сурет).
Кез келген хабарламаны өңдеу техникасы және тарату жүйелерінде шеткі рұқсат етуші қабілет бар. Сондықтан үздіксіз сигналдардың шексіз амплитудалық мәндерін тарату қажет болмайды, оны шектік көптікпен шектеуге болады. Сигналдың амплитудалық мәндерін тарату үшін каналдан
рұқсат етілгендер кванттау деңгейі деп аталынады. Олардың саны электрлік сигналдарды таратудың сапасын аңықтайды (3.1 - в сурет).
АИМ сигналын дискреттеу кезінде алынған сигналды деңгей бойынша кванттауға тап болады. Екі рұқсат етуші арасындағы айырым кванттау қадамы деп аталынады. Сигнал санағының шын мәні мен оның квантталған мәнінің айырымы қателік немесе кванттау шуылы деп аталады.
3.1 сурет - Аналогты сигналды ИКМ сигналына түрлендіру
Кванттық қорытындыны кодтау деп осы қорытындының кодтық сөздермен сәйкестендірілуі. ИКМ аппараттарындағы машықтану жұмысында екілік кодтық сөз қолданылады және осы екілік сөздің әрқайсысы каналы кванттық сигналдың деңгейіне сәйкес келеді. МККТТ ұсынысы бойынша 256 кванттық деңгей (128 оң және 128 теріс деңгейлер) қабылданған болатын, ал кодтық сөздің ұзындығы – 8 екілік символдан тұрады (бит) (3.1 - г сурет).
8 разрядты кодалы комбинациядан бірінші разряды кодталушы сигналдың амплитудалық полярлығын анықтайды (1- оң сигнал "+", 0 – теріс
"-"); 2,3,4 разрядтар облысында жатқан сигнал сегмент төбесін анықтайды;
5,6,7,8 разрядтары сегмент деңгейін анықтайды.
2 Мбит/сек жылдамдығы бар цикл құрылымы.
Дыбыстық ақпаратты тарату әр тональдық жиілік каналдардың телефон желілеріне диапазоны 300 - 3400 Гц аралығында жүзеге асады. Цифрлық коммутациялық тракттың ұйымдастырылуы үшін біріншілік ағын қолданылады ИКМ 30/32 [1, 2, 4].
3.2-суретте ИКМ-30 жүйесінің цикл және жоғары циклды құрылымы келтірілген. Цикл уақытша 32 интервалдардан. Ал жоғары цикл 16 циклдан тұрады.
3.2 сурет – ИКМ-30 аппаратының циклды және жоғары циклдық құрылымы Циклдың созылу уақыты ТЦ= 125 мкс, ол сәйкесінше циклдың жиілігін анықтайды fЦ=8 кГц. Жоғары циклдың созылу уақыты 16х125мкс=2мс тең.
Циклдағы әр каналдың интервалы К.И=3,9 мкс беріледі. Әр канал үшін ақпаратты тасымалдауда 8-разрядталған бинарлы кодтар тағайындалған.
Сонда бір разрядтың (бита) ұзақтығы б=0,49 мкс болады. Бір уақытша интервалдың жіберу мүмкіндігі 64 кбит/с, сонда ИКМ трактындағы бірлік стандарттық жібіру мүмкіндігі 64х32=2048 кбит/с құрайды. ИКМ циклындағы уақытша интервалдар 0 және 16 қызметтік каналдары болып келеді, ал 1-ден
15-ке дейінгі және 17-ден 31-ге дейінгі интервалдары ақпараттық каналдар болып келеді.
3.2-суретте көрсетілгендей, әр екінші циклда цифрлық синхросигнал 2-8 нөлдік каналды интервалда орын алады. Циклдық синхросигнал 0011011 комбинацияларды көрсете алады. Нөлдік интервалдардың 2-8 символдарымен циклдық синхросигналдың имитациясының болу мүмкіндігін жою үшін 2 символды тақ циклына бұл интервалдарда 1 мәні беріледі. Жоғары циклды синхросигнал, жоғары циклда циклдың қорытындысын жүзеге асыруға мүмкіндік береді, 0000 комбинациясын көрсете алады және 1-4 разрядтық интервалдар 16 каналдық интервалындағы 0 циклында орын алады.
16 каналдық интервал сигнализация таратуда қызмет етеді. Әр циклда екі телефондық каналдың сигнализация сигналдары беріледі.
3.2-суретіндегі белгіленулер: ТК – телефондық каналдың нөмірі; RO, ...
RI5 – жоғарғы циклдағы циклдар; SK - каналдық интервал; В1, ... В8 - ұзындығы 8 бит кодтық сөз; N - бит халықаралық қолданыстарға резервтелген (символдың мағынасы анықталмаған, казіргі уақытта 1 мағынасын қабылдау керек); А – ИКМ құрылғысына берілетін авариялық сигналдың қарама-қарсы соңғы желі байланысы; VI, ... V5 - символдар, ұлттық қолданысқа арналған (цифрлық тракттарда, мемлекеттік шекараның қиылысында) бұл символдар мағына беруі қажет 1); х — резервті символ; у - символ, жоғары циклды синхросигнал индикациялық шығу үшін қолданылады; а, b, с, d- сигнализацияның жалпы каналын ұйымдастырудағы символдар (ОКС), егер Ь, с және d ОКС үшін қолданылмайды, олар келесі белгілермен қамтамассыздандырылған болуы керек: b = 1, с = 0, d= I.
4 дәріс. Цифрлық коммутация принципі
Дәрістің мақсаты: коммутацияның негізгі түсініктері мен анықтамаларын және цифрлық сигнал координаттарының түрлену принциптерін үйрену.
Мазмұны:
1) Коммутацияның негізгі анықтамалары мен түсініктері.
2) Цифрлық сигналдың уақыттық координатасының түрлену принципі.
3) Цифрлық сигналдың кеңістіктік координатасының түрлену принципі.
4) Кеңістіктік-уақыттық коммутация принципі.
Коммутация анықтамасы мен түсінігі.
Коммутация – бұл белгілі кірісі мен шығысы арасындағы қосылысты орнату және ақпаратты тұтынушыға жеткізу және келесі ажырау уақытын ұйымдастыру процесі.
Коммутацияның белгілі келесі әдістері:
-каналдар коммутациясы (Circuit Switching тікелей аулармасы тізбектер коммутациясы);
-хабарлар коммутациясы (Message Switching);
-пакеттер коммутациясы (Packet Switching).
Каналдар коммутациясы кезінде: алдымен тура (сквозной) байланыс каналы орнатылады, содан кейін байланыс каналы арқылы осы уақыт мезетінде ақпарат алмасу жүзеге асады және ақпарат алмасу біткен соң байланыс каналы үзіледі.
Хабарлар коммутациясы кезінде: деректермен алмасу осы уақыт мезетінде болмайды, кірісі мен шығыс жүйелері арасында тура қосылысты ұйымдастыру керек емес және артық (избыточные) хабарлар жоғалмайды, олар сақталып, кешігіп беріледі.
Пакеттер коммутациясы кезінде хабарлар белгілі бір көлемдегі блоктарға, пакеттерге бөлінеді. Әр пакет байланыс каналы босаған кезде тәуелсіз беріледі. Қабылдайтын жақта әр уақытта және әртүрлі жолмен келуі мүмкін пакеттерден жиналған хабарлар бастапқы қалпына келеді.
Біркоординатты коммутация деп, жүйенің байланыстырушы жолдары бір бірінен бір бөлу белгісі арқылы алшақтатылған коммутацияны айтады, мұндағы бөлу белгісі ретінде жүйенің кірісі мен шығысы арасындағы байланыстырушы жолдарды бөлетін параметр алынады.
Цифрлық коммутация деп, жүйенің кірісі мен шығысы арасындағы байланыс аналогтық түрге түрлендірілмейтін цифрлық сигнал операциясы арқасында орнатылатын процесті атаймыз
Цифрлық сигналдың уақыттық координатасын түрлендіру принципі (уақыттық коммутация принципі).
Цифрлық сигналдың уақыттық коммутация функциясын жүзеге асыратын блок немесе модуль коммутацияның уақыттық қадамы немесе Т- қадамы (time- уақыт сөзінен) деп аталады [1].
Шығыс ИКМ линиясының бір каналдық интервалының кіріс ИКМ линиясымен салыстырғандағы ретінің өзгеруі ақпаратты бір абоненттен екінші абонентке беруді білдіреді (4.1-сурет). Бұл уақыттық коммутацияның принципін білдіреді (кейде каналдық интервалдардың қайта құрылуы немесе ақпараттың бір каналдан екіншісіне ауысуы туралы айтылады).
4.1 сурет - Уақыттық коммутация принципінің иллюстрациясы
4.2 сурет - Уақыттық коммутацияның векторлық көрінісі
Цифрлық коммутацияның векторлық көрінісін кеңістіктік-уақыттық координатада пайдалану (4.2 – сурет), уақыттық коммутация принципін басқаша сипаттауға мүмкіндік береді. Егер уақыттық түрлену мен цифрлық сигналдың кеңістіктік координатасын ортогональды деп есептесек, онда келесі өрнекті аламыз:
S T
T
S , .
Уақыттық коммутация үшін ψ(s)=0. ψ(т) операциясы белгілі бір кодтық сөзді берілген уақытқа тежеу операциясы болып табылады.
Уақыттық коммутация модулінің кемшілігі болып, оның тек бір цифрлық линия каналдарын коммутациялай алатын қабілеті саналады.
Сондықтан N ИКМ линиясын коммутациялау үшін N модулі қажет. Ал әртүрлі ИКМ линияларының өзара байланысын ұйымдастыру үшін қосымша құрал-жабдықтарды - кеңістіктік немесе кеңістіктік-уақыттық коммутация блоктарын тізбектей қосу керек.
Цифрлық сигналдың кеңістіктік координатасының түрлену принципі (кеңістіктік коммутацияның принципі).
Кеңістіктік коммутацияны жүзеге асырушы цифрлық коммутациялық өріс блогы немесе модулі коммутацияның кеңістіктік қадамы немесе S–
қадамы ( space- кеңістік) деп аталады.
Цифрлық сигналдың кеңістіктік координаталарының түрленуінің негізі оның берілген каналдық интервалды бір ИКМ линиясынан басқасына ауыстыру кезінде, қос линия циклінің құрылымдарында каналдық интервалдың ретін сақтап көшіру болып табылады (4.3- сурет).
Мұндай түрленудің векторлық көрінісі 4.4-суретте көрсетілген. Бұл жағдайда да цифрлық сигналдың уақыттық және кеңістіктік координатасының түрленуін ортогональды деп қарастырамыз:
4.3 сурет - Кеңістіктік коммутация принципінің иллюстрациясы
4.4 сурет - Кеңістіктік коммутацияның векторлық көрінісі
S,T
T
S
T 0
S .
Кеңістіктік коммутация модульдерінде тұрғызылған цифрлық КП цифрлық АТС-тердің бірінші кезеңін құру кезінде қарапайым орындалуы мен арзан іске асуына байланысты кеңінен қолданылды. Алайда, кеңістіктік коммутатордың барлық кіріс және шығыс ИКМ линияларының тек бір аттас каналдарды коммутациялайтын кемшілігі, бүгінгі күнде бұл модульдердің тек басқа түрдегі коммутациялық модульдермен бірге қолдануына әкеліп соқты.
Кеңістіктік-уақыттық коммутацияның принципі.
Цифрлық сигнал координатасының кеңістіктік-уақыттық түрленуін жүзеге асырушы блок немесе модуль S/T– қадам деп аталады.
Цифрлық сигнал координатасының кеңістіктік-уақыттық түрленуінің негізі, берілген каналдық интервалды бір ИКМ линиядан басқасына қос линия циклінің құрылымдарындағы каналдық интервалдың ретін өзгерте отырып көшіру болып табылады (4.5- сурет).
4.5 сурет - Кеңістіктік-уақыттық коммутация принципінің иллюстрациясы Кеңістіктік-уақыттық коммутацияның векжелілік көрінісі 4.6 - суретте көрсетілген. Осы принципті жүзеге асырушы блок бірегей конструкжелілік блок болып табылады. Сондықтан ψ(s,т) –ны ортогональды түрлендірулер ψ(т) және ψ(s) қосындысы ретінде қарастыруға болмайды.
4.6 сурет - Кеңістіктік-уақыттық коммутацияның векторлық көрінісі 5 дәріс. 1, 2, 3, 4, 5-ші класты цифрлық коммутациялық өрістер Дәрістің мақсаты: ЦКӨ кластарын оқып үйрену.
Мазмұны:
1) ЦКӨ құрылу принциптері.
2) ЦКӨ ерекшеліктері.
3) ЦКӨ классификациясы.
ЦКӨ құрылу принциптері.
Коммутациялық жүйе коммутациялық станцияның ішкі құрылу принциптерін көрсетеді және оперативті коммутацияның орындалуына каналған техникалық құрылғылардың жиынтығынан тұрады.
Цифрлық коммутация функциясын іске асыратын коммутациялық жүйе цифрлық коммутациялық жүйе (ЦКЖ) деп аталады.
Цифрлық коммутациялық жүйеде коммутация функциясын цифрлық коммутациялық өріс (ЦКӨ) атқарады. Коммутациялық жүйедегі барлық процесстердің басқарылуы басқарушы комплекс арқылы іске асырылады.
Цифрлық КӨ әдетте бөлімшелік принцип бойынша құрылады. Цифрлық КӨ бөлімшесі деп цифрлық сигнал координаттарының түрлендіруінің тек бір функциясын жүзеге асыратын баспалдақтар топтамасын (S-, Т- немесе S/T-) айтады. Бөлімшелер санына байланысты екі, үш және көпбөлімшелі КӨ ажыратылады.
Егер цифрлық КӨ-дегі кез келген байланыс бөлімшелердің бірдей саны арқылы орнатылатын болса, онда цифрлық КӨ біртекті деп аталады. Қазіргі ЦКЖ көбінде біртекті цифрлық КӨ бар.
Көпбөлімшелі цифрлық КӨ құрылуының ерекшеліктері:
1) Цифрлық КӨ модульдерінің белгілі бір сандарының қолданылуымен құрылады.
2) Цифрлық КӨ симметриялы құрылымға ие. Симметриялы құрылым деп отырғанымыз, мұнда 1 және N, 2 және N-1, 3 және N-2 … бөлімшелері коммутация блоктарының типі және саны бойынша бірдей, ұқсас болып келеді.
3) Цифрлық КӨ әдетте дубляждалған болып табылады, оның себебі толықтай жүйенің жұмысына коммутациялық өрістегі ақаулардың критикалды болуы.
4) Цифрлық КӨ төртөткізгішті болып келеді, себебі уақыттығыздалған ИКМ сигналдар берілетін цифрлық линиялар да төртөткізгішті.
Құрылымның симметриялығы мен модульдігін ескере отырып, көптеген синхронды цифрлық КӨ бес класқа жіктеуге болады. Әр класта базалық құрылым мен қосалқы құрылымды атап өтуге болады. Олар цифрлық топтық тракттардың алдын ала мультиплекстеуі (MUX) мен кезектес демультиплекстеуі (DMUX) бар қосымша коммутациялық элементтердің қосылуымен құрылады.
1) Базалық құрылым: S k - T r - S k.
Қосалқы құрылым: MUX - S k - T r-S k - DMUX.
Өрістің ерекшелігі болып бірінші және соңғы бөлімшедегі S- баспалдақтың болуы, өріс ішінде Т- және S- баспалдақтардың кезектес реттеліп орналасуы – симметрия ережелерін ескере отырып, еркін орналасуы болып табылады.
2) Базалық құрылым: T k - S r - T k.
Қосалқы құрылым: MUX - T k - S r - T k - DMUX.
Өрістің ерекшелігі болып бірінші және соңғы бөлімшедегі Т- баспалдақтың болуы, өріс ішінде Т- және S- баспалдақтардың кезектес реттеліп орналасуы – симметрия ережелерін ескере отырып, еркін орналасуы болып табылады.
3) Базалық құрылым: S/T k - S г - S/T k.
Қосалқы құрылым: MUX - S/T k - S г - S/T k - DMUX.
4) Базалық құрылым: S/T k.
Қосалқы құрылым: MUX - S/T k - DMUX.
5) Сақиналық цифрлық коммутациялық өрістер.
Дегенмен сақиналық КӨ S/T-баспалдақтарда (сақиналық байланыстырғыштарда) құрылғанымен және шын мәнінде 4 класс өрістерінің әртүрлілігі болып табылғанымен, құрылымының маңыздылығы мен ерекшелігіне орай оларды жеке класс ретінде бөліп қарастыру қабылданған.
Бірінші класты ЦКӨ.
Бастапқыда ЦКӨ-нің мұндай түрлерінің негізі ретінде коммутацияның кеңістіктік баспалдағының бөлімшесі алынған болатын, мысалы: АТС Sintel, DEX-T-да коммутацияның параллелді тәсілінде S-S типті өрістің құрылымы қолданылады. Алайда кеңістіктік коммутаторларда ішкі тежеулер болудың үлкен ықтималдығы бар, сондықтан тәжірибе жүзінде кең қолданысқа ие болған құрылым, ол – коммутацияның кеңістіктік S-баспалдақтары уақыттық Т-баспалдақтармен бөлінген құрылым, яғни мұндай ЦКӨ симметриялық өрістерді біріктіреді 5.1 суретті қара.
5.1 сурет – Бірінші класты ЦКӨ базалық құрылымы
Екінші класты ЦКӨ.
ЦКӨ-нің мұндай түрлеріне мына жүйелер жатады: NEAX 61 (Жапония), №4 ESS (АҚШ), АХЕ 10, D70, FETEX150.
Екінші класты ЦКӨ ерекшеліктері:
5.2 сурет – Екінші класты ЦКӨ базалық құрылымы
- қосымша S-баспалдақтардың қолданылуы өрістің сыйымдылығы мен өткізу қабілеттілігін арттырады, бірақ оның жұмыс істеу принциптеріне әсер етпейді;
- кірісте алдын ала мультиплекстеу кіретін цифрлық тракттардың екінші рет тығыздалуын қамтамасыз етеді, ал шығыста кезектес демультиплекстеу оларды қайта қалпына келтіреді, бұл қосымша S-баспалдақтардың қолданылуынсыз ЦКӨ өткізу қабілеттілігін арттыруға әкеледі;
- КӨ-те мәліметтер өңдеудің жылдамдығын арттыру үшін әдетте кірістегі тізбектей кодтың параллелді түрге түрлендіруін жасайды. Ол үшін әр кіріс линияға тізбекті-параллелді типті түрлендіргіш орнатылады, ал шығысқа параллелді-тізбекті.
Үшінші класты ЦКӨ.
ЦКӨ-нің мұндай түрлеріне мына жүйелер жатады: МТ 20/25 (Франция), System X (DSS) (Ұлыбритания), EWSD (Германия), GDTS (АҚШ), DTS-11 (Жапония) және т.б. Бұлардың негізінде жергілікті, қалааралық және өткінші станциялар құруға болады.
Бұл кластың ЦКӨ әмбебап болып келеді, себебі коммутация жүйелерін тәжірибе жүзінде сыйымдылықтың барлық диапазондары арқылы: кіші, орта және үлкен етіп құруға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда сыйымдылықтың өсуі кеңістіктік коммутацияның бөлімшелер санының артуымен байланысты болады, өте қарапайым құрылымдардан S/T-S-S/T өте күрделі құрылымдарға S/T-S-S-S/T өте отырып құруға болады. Коммутациялық өрістің жобалануы кезінде уақыттық және кеңістіктік коммутация баспалдақтары жиі сәйкес блоктарға бірігеді: уақыттық коммутация блогы және кеңістіктік коммутация блогы болып бірігеді. Бұл жерде енді КӨ сыйымдылығының өсуі УКБ мен ККБ-ның белгілі бір санының қосылуымен жүзеге асады.
5.3 сурет – Үшінші класты ЦКӨ базалық құрылымы Төртінші класты ЦКӨ.
ЦКӨ-нің мұндай түрлеріне мына жүйелер жатады: PROTEL UT және т.б. Төртінші кластың ЦКӨ кең қолданысқа ие, оның себебі әмбебап интегралды микросұлбалар (ИМС) түрінде жасалған S/T-баспалдақтардың қарапайым қосылуы арқасында өріс сыйымдылығының үлкеюінің ыңғайлы болуы.
S/T-баспалдағының негізін коммутациялық элементтер мен модульдер құрайды. Сыйымдылығы үлкен емес ЦАТС жобалануы кезінде олардың КӨ-сі бір ғана модульді қамтитын (әдетте 8/8-ден 32/32-ге дейін кіріс/шығыс ИКМ линияларының сыйымдылығы болатын) S/T-баспалдағының бір бөлімшесінің қолданылуымен құрылуы мүмкін (5.4 сурет).
5.4 сурет – Төртінші класты ЦКӨ-тің базалық құрылымы Бесінші класты ЦКӨ.
ЦКӨ-нің мұндай түрлеріне мына жүйелер жатады: ITT1240 (АҚШ), S12 Alcatel, бірақ сақиналық ЦКӨ кең қолданысқа ие болған жоқ. Сақиналық өрістің бөлімшелері әдетте сақиналық цифрлық коммутациялық элементтердің (ЦКЭ) негізінде құрылады. ITT1240 жүйесінің ЦКӨ құрылымы 5.5 суретте көрсетілген. Мұндай ЦКӨ қосылу блогынан (ҚБ) және топтық коммутация блогынан (ТКБ) тұрады. Бір ҚБ екі ЦКЭ-ден тұрады. ТКБ-дағы баспалдақтар мен ҚБ саны қосылған шеткі модульдер (ШМ) санына байланысты болады. Жазықтықтар саны шеткі модуль (ШМ) тудыратын орта жүктемеге және орнатылған қызмет көрсету сапасына байланысты болады.
5.5 сурет – Бесінші класты ЦКӨ-тің базалық құрылымы
6 дәріс. Цифрлық коммутациялық жүйедегі абоненттік интерфейстің құрылуы
Дәрістің мақсаты: ЦКЖ интерфейсі мен ЦКЖ абоненттік интерфейстері ұғымдарымен танысып, оларды оқып үйрену.
Мазмұны:
1) Цифрлық коммутациялық жүйелердің интерфейстері.
2) Аналогты абоненттік интерфейс және BORSCHT мәселесі.
3) Цифрлық абоненттік интерфейс.
4) ISDN абоненттік интерфейсі.
ЦКЖ интерфейстері.
Цифрлық коммутациялық жүйелердің жұмысы әртүрлі телекоммуникациялық құрылғының айналасында жүзеге асады: басқа АТС (цифрлық және аналогтық), әртүрлі абоненттік құрылғылар, тарату жүйелері.
ЦКЖ аналогты және цифрлық абоненттік линиялар (АЛ) және тарату жүйелерімен интерфейсті (интерфейс) қамтамасыз етуі керек.
Интерфейс деп екі функционалды блок арасындағы шекараны айтады.
Бұл шекара функционалды сипаттамалар, физикалық байланыстың жалпы сипаттамалары, сигналдар сипаттамалары және ерекшеліктерге байланысты басқа сипаттамалар арқылы беріледі. Интерфейс екі құрылғы арасындағы
байланыстың параметрлерін анықтаудың бір реттілігін қамтамасыз етеді. Бұл параметрлер байланыстырушы тізбектердің типіне, формасына және функциясына және де осы тізбектер арқылы берілетін сигналдардың типіне, формасына және тізбектілігіне қатысты болады.
Цифрлық АТС интерфейстері (6.1 сурет):
- аналогты абоненттік интерфейс;
- цифрлық абоненттік интерфейс;
- ISDN абоненттік интерфейсі;
- желілік (цифрлық және аналогты) интерфейстер.
6.1 сурет – Цифрлық коммутациялық жүйелердің интерфейстері Аналогты линиялардың қосылуы үшін (абоненттік немесе кеңселік өндірістік АТС-терден (КӨАТС) цифрлық станцияға қатынауды қамтамасыз ететін құрылғыларға дейін) Z (Z1, Z2, Z3) типті интерфейстер қолданылады.
Цифрлық линиялардың қосылуы үшін U және V интерфейстері анықталған болатын. U және V1 интерфейстері ISDN желілеріне негізгі қатынау болған кезде АЛ қосылыс үшін қолданылады. V2 интерфейсі цифрлық қосалқы станцияны 2048 Кбит/с жылдамдығында қосылыс үшін арналған.
Интегралды желілерге алғашқы қатынау болған кезде V3 интерфейсы арқылы цифрлық құрылғылар қосылады, мысалы цифрлық МӨАТС.
Мультиплексорлы құрылғы цифрлық АТС-терге V4 интерфейсі арқылы қосылады. Аналогты шығарылатын қосалқы станциялар мен аналогты мекемелік АТС-тердің қосылуы кезінде қолданылатын ИКМ мультиплексорлары үшін қатынаудың цифрлық желілерін қосылыс үшін V5
интерфейсі қолданылады.
Аналогты абоненттік интерфейс және BORSCHT мәселесі.
Цифрлық АТС-тердің құрылуы және енгізілуі кезінде цифрлық АТС-ке аналогты абоненттік линиялар (АЛ) мен аналогты телефондық аппараттарды (ТА) қосылыс қиындығы туындады. Бұл мәселелер BORSCHT аббревиатурасымен 6.1 кестеде көрсетілген.
Аналогты АЛ-дың АТСЦ-ге қосылуы кезінде аналогты абоненттік интерфейс ұйымының келесі топ мәселелерін шешуге тура келеді:
- таратылатын дыбыстық сигналдың түрі бойынша (Coding функциясы - кодтау) келісу және осыған байланысты сөйлесетін тракттың екіөткізгішті сұлбасынан төртөткізгіштіге және керісінше өту (Hybrid функциясы – дифжүйе функциясы);
- таратылатын сигналдардың деңгейлері бойынша келісу: ТА жағына қарай жоғары деңгейлі сигналдар жіберіледі (Battery feed және Ringing функциялары), АТС жағына қарай бұл сигналдар жіберілмеуі керек (АТСЦ 5...
12 В қорек көзі бар БИС және СБИС негізінде құрылған);
- абоненттік сигнализацияны қамтамасыз ету (Signalling функциясы - сигнализация). Testing (бақылау) және Overvoltage protection (қауіпті кернеу көзінен қорғау) функциялары аналогты АЛ интерфейсінің ұйымына тура жатпайды, алайда олардың іске асуы АЛ және ТА-ның эксплуатация процесін автоматтандыруға және де АТСЦ-ны қауіпті кернеуден қорғауға мүмкіндік береді.
Цифрлық абоненттік интерфейс.
Әр фирма өзінің цифрлық станциялары үшін белгілі бір интерфейс құрады. Бұл интерфейс «өзінің» цифрлық ТА-на арналған «туған» протоколды сүйемелдейді. Сондықтан цифрлық абоненттік интерфейсті абоненттік линия арқылы цифрлық алмасу ұйымының жалпы принциптерімен сипаттауға болады.
Абоненттік линиялар арқылы цифрлық ақпараттардың екіжақты таралуы үшін жүйелердің төрт түрінің қолданылуы мүмкін:
төртөткізгішті жүйе;
таралу бағытының жиіліктік бөлінуі бар екіөткізгішті жүйе;
таралу бағытының уақыттық бөлінуі бар екіөткізгішті жүйе;
бейімделгіш эхокомпенсаторлары бар екіөткізгішті жүйе.
Төртөткізгішті жүйе. Төрт өткізгіш арқылы цифрлық таратудың артықшылығы болып бір бірінен және тіректік станциядан айтарлықтай қашықтықта орналасқан абоненттік терминалдардың еркін қосылуы және де сұлбалық шешімдердің қарапайымдылығы болып табылады. Жүйе ауыспалы кедергілерге айтарлықтай төзімді, сигнал регенерациясын болдырмай линия өшуі өзгеруінің үлкен диапазонын жабуға мүмкіндік бере алады. Алайда ол кабельдің таратылатын мүмкіндіктерінің аз қолданылуымен сипатталады.
Таралу бағытының жиіліктік бөлінуі бар екіөткізгішті жүйе. Бұл жүйеде бір канал үшін берілетін ақпараттың жолағынан 2 есе кең жолақтың болуы қажет. Шын жүзеге асырылған жүйелер дифжүйелерді қолданады, ал бұл таралу бағыттарының өзара ықпалын азайтуға мүмкіндік береді (6.2 сурет). Ақпараттың таралуы бифазды кодпен жүреді. Бірінші бағытта X1
таралу бір период/символ (BiPh1) кодымен, ал басқа бағытта Х3 – үш период/символ (BiPh3) кодымен жүреді.
