ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ ХИМИЯ КАФЕДРАСЫ
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Құрметті кафедра меңгерушісі, белгілі ғалым, химия ғылымдарының докторы, профессор
ТӘШЕНОВ ӘУЕЗХАН КӘРІПХАНҰЛЫН
еске алуға арналған «Химия ғылымы мен химиялық білім берудің өзекті мәселелері»
атты Республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы 4 сәуір 2022 жыл
Нұр-Сұлтан 2022
2 ӘОЖ 54
КБЖ 24 Х- 45
ҰЙЫМДАСТЫРУ КОМИТЕТІ Басқарма төрағасы – ректор Сыдықов Е.Б.
Ұйымдастыру комитетінің мүшелері: Шәпекова Н.Л., Нүрпейісова Д.Т., Бейсембаева К.А., Джакупова Ж.Е., Жатқанбаева Ж.Қ., Сүйіндікова Ф.О., Омарова Н.М., Омарова Л.С., Шаймардан М.
Ғылыми хатшы: Тосмағанбетова К.С.
Химия ғылымы мен химиялық білім берудің өзекті мәселелері атты
Х-45 Республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. – Нұр-Сұлтан:
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, 2022. – 342 б.
ISBN 978-601-337-645-5
Жинақта химия ғылымы, химиялық білім беру, химиялық технология, жаңа материалдарды алу және анықтау, аналитикалық химия мәселелері қарастырылған.
ӘОЖ 54 КБЖ 24 ISBN 978-601-337-645-5
© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 2022
3 АЛҒЫ СӨЗ
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Құрметті кафедра меңгерушісі, белгілі ғалым, химия ғылымдарының докторы, профессор
ТӘШЕНОВ ӘУЕЗХАН КӘРІПХАНҰЛЫ-н
еске алуға арналған «ХИМИЯ ҒЫЛЫМЫ МЕН ХИМИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ» атты Республикалық ғылыми конференция
қатысушыларына
Құрметті әріптестер, конференцияға қатысушылар және қонақтар!
Бүгін Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Құрметті меңгерушісі, ірі ғалым, химия ғылымдарының докторы, профессор
Тәшенов Әуезхан Кәріпханұлын еске алуға арналған "Химия ғылымы мен химиялық білім берудің өзекті мәселелері" атты Республикалық ғылыми конференцияны ашқалы отырмыз.
Қазақстан Республикасының 100-ден астам жоғары және орта оқу орындарынан және шет елден химия ғылымының саласындағы ғалымдар, химия пәнінің мектеп мұғалімдері қатысып отыр. Мұндай конференцияларды жыл сайын өткізу Жаратылыстану ғылымдар факультетінде дәстүрге айналған.
Кәсіптік бағдар беру аясында мектептерде жаратылыстану ғылыми білімін реформалау және университетпен бірлесіп жаңа бағыттар әзірлеу жұмыстарын жүргізу өте маңызды. Химия кафедрасының меңгерушісі Тәшенов Әуезхан Кәріпханұлы өз кезінде 1997 жылдан бастап химия кафедрасы мен елорда мектептерінің арасында тығыз байланыс орнату жұмыстарын жүргізді. Мектеп оқушылары химия кафедрасының лабораторияларында тәжірибе өткізуге мүмкіндік алды. Жыл сайын кафедрада мектеп оқушылары арасында химиялық олимпиадалар ұйымдастырылды. Әуезхан Кәріпханұлы 20 жыл бойы осы олимпиадалар алқасының төрағасы болып, бұл шараларды жоғары деңгейде өткізуге атсалысты. Кафедра мұғалімдері жыл сайын олимпиаданың эксперименттік турын өткізді.
Сонымен қатар, кафедра профессорлары мен доценттері мектеп оқушыларына дәріс оқып, химиядан есеп шығару жолдарын, ҰБТ-ың өзекті сұрақтары мен танымдық химиялық тәжірибелер көрсету жұмыстарын жүргізді.
Әуезхан Кәріпханұлы қазақ тілінде химиядан Жоғары оқу орындарына арналған сапалы оқулықтар әзірледі. Барлығы 10 оқулық жарық көрді.
Аталмыш оқулықтар мазмұны мен талданатын сұрақтардың теориялық деңгейі жағынан жалпы танылған химия саласындағы қазақ тілінде жазылған іргелі оқулықтар. Бұл оқулықтарды еліміздің барлық жоғары оқу орындарында химия мамандығын меңгеріп жатқан студенттер, ертең химия мамандығын таңдайтын бүгінгі мектеп оқушылары оқиды.
Осы дәстүр бүгін өзінің жалғасын тауып отыр. Ғалымдар, мектеп мұғалімдері бір- бірімен кездесіп, жасалынып жатқан жұмыстарын ортаға салып, пікір таласуға мүмкіндік алып отыр. Алдағы уақытта да осындай конференциялар өз жалғасын табады деген сенімдеміз!
Конференция жұмысына сәттілік тілеймін!
Басқарма төрағасы – ректор КеАҚ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті», ҰҒА академигі Сыдықов Е.Б.
4 МАЗМҰНЫ
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Құрметті кафедра меңгерушісі, белгілі ғалым, химия ғылымдарының докторы, профессор Ташенов Әуезхан Кәріпханұлын еске алуға арналған «Химия ғылымы мен химиялық білім берудің өзекті мәселелері» атты республикалық ғылыми конференцияға қатысушыларға арналған алғы сөз.
1 - CЕКЦИЯ «ХИМИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР»
1. Yerzhankyzy A., Aytikova A., Amangeldiyeva A., Bizhan Zh., Kozhantayeva A., Tosmaganbetova K., Bakyt M., Kuderina Sh.., Karbozova L. Аnalytical control of plant materials and biological active additives based on it 9 2. Али А.Перспективное использование сорбентов и биосорбентов в очистке
сточных вод. 13
3. Агишев Б.Т., Агишева А.А. Современные строительные материалы как
демонстрация успехов химии и физики полимеров 17
4. Бақдәулетова А.А., Досмагамбетова С.С. Диффузиялық шағылысудың спектроскопиясы әдісімен алтын (III)-ті анықтау үшін үлгі-сәулелендіргіштерді
дайындау әдістемесі 27
5. Бейсембаева Л.К., Сыдыкбаева С.А., Шенебекова Г.С. Получение
химических мелиорантов из техногенных отходов. 29
6. Бердиева М.И., Саломов А.Р. Фосфорилирование поликонденсационных
полимеров 33
7. Газиева А.С., Фатхуллаева М., Шабилалов А.А. Синтез координационных соединений Со(II) и Ni(II) с глутаровой и гомопантотеновой кислотами. 36 8. Еркеш Ж. Акриламид және метакриламид сополимерлерінің мыс иондарын
сіңіргіштік қасиеті 39
9. Джакупова Ж.Е., Абызбаева Т.Б., Гавриленков В., Байжолова И.
Современные способы очистки сточных вод промышленных предприятий. 42 10. Джумадилов Т.К., Химэрсэн Х., Байшибеков А.М. Эффективная сорбция
ионов европия интерполимерной системойamberlite ir120 – ав-17-8 45 11. Досмагамбетова М.К., Нурканова К.К.,Бабашева К.К., Жумбина А.Т.
Технология получения синтетического моющего средства для чистки ковров и
мягкой мебели. 48
12. Досмагамбетова С.С., Багдаулетова А.А., Тосмаганбетова К.С.,
Нурпейсова Д.Т., Омарова Л. С. Перспективы разрабоки селективных методов определения благородных металлов во вторичном сырье 51 13. Есжанов А.Б., Корольков И.В., Здоровец М.В. Очистка сточных вод от
пестицидов методом мембранной дистилляции с применением гидрофобных
трековых мембран 56
14. Зиберт А.В., Корольков И.В., Лисовская Л. И., Здоровец М.В. Покрытые кремнийорганической оболочкой модифицированные наночастицы gdxfe3-xo4 для потенциального использования в Тераностике онкологических заболеваний. 59 15. Кабдулкаримова К.К., Акимханова Ж.Қ. Polygonaceae juss. Тұқымдасына
жататын өсімдіктердің кейбір Түрлерінің элементтік құрамын зерттеу. 64 16. Койчукулова Н.Е. Геллан – поли(2-этил-2-оксазолин) қоспасы негізінде
полимерлік үлдірлер алу жүйесі. 67
17. Кунашева З. Х., Сагидуллина А. Н. Өндірістік шөгінді тұнбалардың физика- химиялық көрсеткіштерін анықтау және оларды екіншілік қолдану үшін
ұсыныстар 70
18. Мадатов У.А., Норматов Б.Р., Ахмаджонов У.Г., Сманова З.А., Кутлимуротова Н.Х. Иммобилизованный реагент динатриевая соль 1,8- 74
5
диоксинафталин-3,6-дисульфокислоты для определения ионов Хрома
19. Махимова Б.Т. Значение и перспективы развития химии в современном
обществе. 77
20. Махмадолиев С.Б., Кутлимуротова Н.Х., Сагдуллаева Л.Б., Ражабова Ш.
Амперометрическое определение церия раствором 2,4-динитрозо-1-гидрокси-5-
аминонафталин-6,8-дисульфокислоты. 80
21. Мухамедова Б.И. Обоснование выбора индикатора при титровании растворов
солей аммония с позиции протолитической теории. 83
22. Нурпейсова Д.Т., Ташенов А.К., Досмагамбетова С.С., Тосмаганбетова К.С., Омарова Л.С. Синтез и характеристика октохлорметаллофталоцианинов
комплексов железа(II), меди(II), никеля(II). 85
23. Нұрғазина Э.М. Боксит өндірудегі экологиялық мәселелер. 90 24. Нұрпейсова А.Н., Досмагулова К.К. Е220 Консерванты. 93 25. Нұрпейсова А.Н., Досмагулова К.К. Инфрақызыл спектроскопияның
қолданылу аймақтары. 96
26. Омарова А.Г. Химиялық-рентгенофлуоресценттік талдау. 98 27. Оңдасын М.А. Химиялық өндіріс орындарының маңызы. Табиғат үшін
залалы. 102
28. Рахымов Ө.М., Алтынбаева Л.Ш., Айманова Н.А., Машенцева А.А. Мыс микротүтікшелері мен полимерлі мембраналар
Негізіндегі композиттер қатысында Сr(VI) иондарын катализдік жою. 105 29. Сембаева С.Б., Атимтайқызы А, Байсалова Г.Ж.Аrtemisia annua l.
Өсімдігінің дәрумендік құрамы. 108
30. Сергазина С.М., Токтабаева З. К., Нурмуханбетова Н.Н., Фахруденова И.Б.
Исследование физико-химических характеристик «Легкой воды» г. Кокшетау 110 31. Сулейменова А., Найманғазы А., Азимбаева Г.Е Heliantnus tuberosus гүлінің
құрамындағы Аминқышқылдарын және органикалық еріткіштердегі Экстрактысын физика-химиялық әдістермен зерттеу. 115 32. Шакаева А.Х., Корольков И.В., Жатканбаева Ж.К., Здоровец М.В.
Химическое осаждение золота на модифицированные Трековые мембраны для
использования в электрохимической Детекции 119
2- CЕКЦИЯ «ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ»
33. Nazarkassym K., Yarovaya Y., Matveyeva I.V. Influence of the use of information technologies and tools in chemistry lessons on the quality of knowledge acquisition in
the discipline. 125
34. Абдикюмова Н.А. Тиімді әдістер арқылы химия сабақтарында білім
Алушылардың шығармашылық құзыреттілігін дамыту 128
35. Агишева А.А. Здоровьесберегающие технологии при формировании будущего
учителя новой формации 130
36. Ахметжан А. Қазақ тіліндегі химия пәні терминдерінің қалыптасуы және оның
қазақ тілі заңдылықтарымен байланысы 134
37. Әуезбай Ж.Қ Химия сабақтарын тиімді өткізу жолдары 137 38. Бакирова Ш. Ж. Химия пәнінен оқушыларды функциональдық сауаттылыққа
тәрбиелеу. 141
39. Балғышева Б.Д., Файзулла С.Е. Жаңа стандартқа сәйкес химия пәнінен практикалық жұмыстардың бағдарламасын сандық технология негізінде
жетілдіру. 144
40. Бейсембаева Л.К., Ескендір Т.С., Баатарбек Н., Бейсеғул К.Е.Бейінді оқыту:
ресей мен қазақстанның тәжірибесі. 146
6
41. Бекенова А. Химиялық қашықтықтын оқыту кезінде ispring Quizmaker
бағдарламасы арқылы тестілеудің тиімділігі 149
42. Бекжан Ж.Ғ., Кусепова Л.А. Химияны ақпараттық технологиялар негізінде
оқыту 151
43. Даулетқалиева Ш.Ж. Органикалық қосылыстардың маңызды бөліктері мұнай және газ өндірісінің экологиясын кіріктіре оқыту ерекшеліктері 155 44. Демеубаева А.К. Химия пәнін кәсіби мамандыққа баулу арқылы оқыту
әдістемесі 158
45. Досан А.Б., Ибатаев Ж.А. Химия пәнін оқыту барысында тұрмыстық химия құралдарының құрамын талдау, оның адам денсаулығына әсерін зерттеу өзекті
мәселе. 161
46. Досмағамбетова С.С., Тосмағанбетова К. С., Омарова Л.С., Нурпейсова Д.Т. Оқыту процесінде онлайн платформаны қолдану мен дамыту бағыттары 165 47. Досмағамбетова С.С., Тосмағанбетова К.С., Омарова Л.С., Нурпейсова
Д.Т., Бақдәулетова А.А. Пәндік олимпиадаға дайындық пен біліктілікті
арттыру стратегиялары 168
48. Дуйсембиев М.Ж.,Битемирова А.Е., Раимкулова Д.Ш. Химия пәнін оқытуда ұлттық педагогиканы қолданып оқытудың ерекшелігі 171 49. Ералиева Н.М., Байсалова Ғ.Ж. «Органикалық химияның теориялық
негіздері» пәнін ағылшын тобында оқыту 175
50. Ережепова А.М., Нүркенова Ә.Д білім беруді дамытудағы химия пәніне
қойылатын қазіргі кездегі талаптар 179
51. Ерсаинова Н.А. Cовершенствование навыков критического мышления учащихся 9-х классов, изучающих химию, с использованием метода обучения
«исследование и размышление» 182
52. Жарылғап А.А., Рыскалиева Р.Г. Химия пәнін оқытуда тренингтік жүйені
пайдалану 185
53. Жұмабаева Г.Ж., Калабаева М.К. «Наноматериалдар және нанохимия»
мамандығының отандық және шетелдік жоо-дағы оқыту ерекшеліктері 188 54. Жұмахан А.Ж. Химия пәнін оқытуда қоршаған орта химиясына пәнаралық
сипаттама 192
55. Жусупова А.Т. Цифрлы технология-қазіргі заман талабы 197 56. Ибодуллоева М.И., Собирова Н.А.Обучение модулю “количественный
анализ” с педагогическими технологиями 199
57. Искакова С.Е., Нүркенова Ә.Д. Химиядан сыныптан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру әдістері 202
58. Кеңесбекова Э.Д. Педагогикалық зерттеулерде математикалық әдістерді
қолдану 205
59. Князова А.К. Химияны оқыту әдістемесінің қалыптасуы 209 60. Конысбаева А.С., Тугелбаева Л.М. «Биология» мамандығына арналған
«Химия» курсын қашықтықтан оқытуда жаңартылған оқу - әдістемелік кешен
жасау 212
61. Көлібайқызы А., Талқанбаева Г.Е. ЖОО-дағы онлайн оқу форматында химия
пәнін оқытуда оқу-әдістемелік кешеннің рөлі 216
62. Кудабаева Н.А., Рыскалиева Р.Г. Тіршілік қауіпсіздігіндегі химия пәнін
оқыту ерекшеліктері 218
63. Кудреева Л.К., Зиятхан М.Ә., Көшербай М.М. Аналитикалық химияның практикалық негіздері пәні бойынша жаппай ашық онлайн курсын
ұйымдастыру 221
64. Қадыржанова Н.Ш. Жалпы және бейорганикалық химия пәніндегі
“стехиометриялық заңдар” тақырыбын case study әдісін қолдану 226
7 арқылы оқыту
65. Қыдырәлі М.Б., Нүркенова Ә.Д. Физикалық химияны оқыту әдістемесі.
Физикалық химия маңыздылығы. 229
66. Мамыраева А.Т., Абишева А.К. Қашықтықтан оқыту барысында ақпараттық-
коммуникациялық технологияны тиімді қолдану. 232
67. Маханбетова Г.Е. Химия пәнін оқытудағы жаңа әдістер мен технологиялардың
қазіргі білім беру жүйесіндеқолданылуы 236
68. Молдахан С. Химия және химияны оқыту әдістемесі 239 69. Мұса Б.К. Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша оқытудағы жаңа әдіс-
тәсілдерді қолдану 243
70. Мұсабекова Ә.Р. «Химиялық емес мамандықтарға «химия» пәнін қашықтықтан оқытуда ойын технологиясын қолдану мүмкіндіктері» 245 71. Наурызбаева Ш.К., Ускембаева З.К. Жоғары техникалық оқу орындарында
химиялық білім берудің маңызы 248
72. Нурахметова М.К., Крыкпаева А. Т. Функционалдық сауаттылық – білім
сапасын жетілдірудің негізгі бағдары 251
73. Нусс К.И. Применение дифференцированных эмпирических заданий, используя технологии «ролевого цикла» и «малых групп» в обучении химии. 255 74. Нұрғазина Г.М., Нургалиева Д.А. Жоғары оқу орындарында нанохимия пәнің
оқытудың маңыздылығы 259
75. Олимова Ш.О. Химия пәні бойынша «pisa» тапсырмаларын жасау
ерекшеліктері 262
76. Омарова Б. Ақпараттық дәуірде химиялық білім беруде дәріс оқу
маңыздылығы 265
77. Өмірбек С.Ө., Жолдан А.А., Ниязбаева А.И. қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша «күкірт және оның маңызды қосылыстары»
тақырыбына арналған бейнесабақдайындау 269
78. Сағи Д. Интерактивті әдістерді қолдану жәнехимияны оқыту технологиялары 273 79. Саип В.А., Рыскалиева Р.Г. Оқушылардың танымдық-шығармашылық
белсенділігін қалыптастыру 277
80. Сапакова А.К., Ахметова А.Б. Химия сабағында жүйелі-әрекеттік ұстанымды
жүзеге асыруды ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері 279
81. Сапакова А.К., Дюсембекова С.М. Химия пәні бойынша критериалды бағалау
жүйесінің тиімділігі 284
82. Сидоренко И.И. Межпредметная связь физики и химии,как фактор оптимизации процесса обучения и повышения его результативности 287 83. Скабаева Ш.С. Оқу мен оқыту үрдісіндегі рефлексияның рөлі 291 84. Срайыл Г.І., Жатканбаева Ж.К. Қашықтан оқыту технологияларын қолдану
аспектілері 294
85. Султанова Д.М., Қамұнұр Қ. Эксперименттік есептерді қолдана отырып , мектеп оқушыларының химиялық құзыреттіліктерін қалыптастыру 298 86. Суюндикова О.Ф., Наурызбек Н.К. Танымдық тапсырмалар химия
сабағындағы оқу нәтижелігін арттыру құралы ретінде 299 87. Тажкенова Г.К., Дәнебек К.Т. «Төңкерілген сабақ» технологиясы арқылы
білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту 303 88. Төлен Г.Б., Қамұнұр Қ. Студенттерді химия пәнінен қорытынды аттестаттауға
даярлаудың ерекшеліктерін талдау 305
89. Төлетаев Қ.С., Қалабаева М.Қ., Ниязбаева А.И. ЖОО «Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы» мамандығында оқытылатын
«Қазақстанның минералды шикізаты» курсының мазмұнын жетілдіру үшін дидатикалық материалдар құрастыру әдістемесін жасау 308
8
90. Тұранова Ұ.М., Жатқанбаева Ж.К. Виртуалды зертханаға арналған органикалық химия бойынша зертханалық практикум әзірлеу технологиясы 310 91. Тұрғанбек Ж.Б., Ибатаев Ж.А. Химия пәнін оқытуда жобалық оқыту
әдістерін қолдану жолдары 313
92. Тұрғынбай Н.Б., Татыкаев Б.Б. Химиядан дифференциалды адаптивті
тесттер: құрастыру, қолданылуы және тиімділігі 315
93. Тыныштықбай Г.Т., Калабаева М.К. Отандық және шетелдік жоғары оқу орындарында «бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы»
мамандығына оқытылатын «бейорганикалық химия» пәнінің оқытылу
ерекшеліктері 318
94. Хамитбекова А.Б. Химия пәні бойынша практикалық жұмыстарды
ұйымдастырудың ең тиімді әдісі 320
95. Хидирбаева Д.Б. Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша химия пәнін
оқытудағы инновациялық әдістердің сипаттамасы 325
96. Шертаева Н., Әсіл А., Батынова А. Интегрированные уроки в процессе
обучения химии 327
97. Шертаева Н.Т., Құрақбаева А. Применение электронных образовательных
ресурсов на уроках химии. 331
98. Шетенова Е.Н. Химия пәнінен олқылықты толтыру тестеріндайындау 333 99. Шуиншинова К.К. Химияны оқыту процесінде инновациялық технологиялар
арқылы оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру 338
9
1 - CЕКЦИЯ «ХИМИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР»
УДК 633.88
ANALYTICAL CONTROL OF PLANT MATERIALS AND BIOLOGICAL ACTIVE ADDITIVES BASED ON IT
A.Yerzhankyzy1,A.Aytikova1., A. Amangeldiyeva1., Zh Bizhan1., A. Kozhantayeva1,2., K. Tosmaganbetova2, M. Bakyt1,Sh.Kuderina1.,L.Karbozova1
E-mail: [email protected]
1№4 school-gymnasium named after Zh.Zhabayev
2Department of Chemistry, Faculty of Natural Sciences, L.N.Gumilyov Eurasian National University,Nur-Sultan-010008, Kazakhstan
Түйіндеме: Serpylliherba өсімдігіLamiaceae тұқымдасына жататын емдік өсімдік. Зерттеу барысында Қазақстан Республикасы территориясында өсетін Serpylli herba өсімдігінің ылғылдылығы, антиоксиданттық белсенділігі, флавоноидтар жәнеқышқылдылығы анықталды. Зерттеу нәтижесі бойынша ылғалдылығы Serpylli herba өсімдігінде 8,1% және оған негізделген биологиялық белсенді қосылысында 9,0%, қышқылдығы 8,3 және флавоноидтар 0,88% және 0,4%, антиоксиданттық белсенділігі 337,6 мгО2/дм3 көрсетті.
Keywords: Serpylliherba, medicinally plant, antioxidant activity, flavonoids
Introduction.In the last decade shown the great interest to determine the antioxidant activity of dosage forms, biologically active substances, food and beverages. This is due to the fact that the generally accepted one of the main causes of the most dangerous diseases - the accumulation of free radicals in the human body. The concentration of free radicals (superoxide radical, hydrogen peroxide, hydroxyl radical, and others.) increased by reducing the activity of the natural antioxidant system of human associated with exposure to radiation, ultraviolet radiation, smoking, alcohol abuse, constant stress, infectious diseases, poor nutrition. Due to the harmful effects of free radicals damage the walls of blood vessels, membranes, lipids oxidize, which leads to serious pathological changes, cardiovascular and oncological diseases, and premature aging. The harmful effects of "free radicals" on the body can be reduced through the systematic use of certain medicinal herbal preparations, dietary supplements, food and beverage products with good antioxidant activity. Basic natural antioxidants - vitamin E, vitamin C, polyphenols, flavonoids, aromatic hydroxyl acids, anthocyanin, etc. Antioxidants protect the cell from damage their structure by free radicals, it protects the human body from disease.
The aim of this study was make an analytical control of the biological activity of Serpylliherba and dietary supplement "Phytosedan " based on it
Materials and methods.1. Determination of humidity during drying in the drying cabinet.In a pre-weighed dried glass box put 2-3 g of a measured sample, close it with a lid and weighed with an accuracy of ±0.02 g. Then box with the sample put in the oven, opened and left at 105 °C for 3 h.
the Dried sample in buxa close lid in a drying Cabinet, box stand to cool in a desiccator containing calcium chloride. The cooled bux with the sample is weighed and put back in the drying cabinet for drying for 1 hour. The drying is repeated until the difference between the two subsequent weighings does not exceed 0.03 g.The moisture content in the sample X, %, is determined by the formula:
where A is the mass of an empty bux (with a lid), g;B - weight of the bux with a hitch before drying, g;C is the mass of the bux with a hitch after drying, G.
Sometimes the dryness of the sample is calculated, not the humidity. When performing analyses, it is more convenient to use the dryness coefficient of the material to calculate the content of absolutely dry material in the taken sample. The dryness coefficient Ksuh is the ratio of the mass of dry material to the mass of the material before drying
10
To find the value of the absolutely dry mass of the material, it is necessary to multiply the value of the taken air-dry weight by the dryness coefficient.
2. Determination of permanganate antioxidant activity (Leventhal method) of plant raw materials
Materials and equipment: standard solution KMnO4 (0,01 н), H2SO4 (2н), 100 ml beaker, 1 ml mora pipette, burette, electric stove, 10 ml cylinder, filter paper.
Analysis progress: Prepare an aqueous extract of vegetable raw materials: weigh 1 g of raw materials and pour it with 20 ml of water at a temperature of 30-400C, insist for 20 minutes, then filter through gauze into a glass of 100 ml. Extraction is repeated 2 more times. Collect the filtrate in a glass. Then select an aliquot of 10 ml in a flask for titration, add 10 ml of sulfuric acid and heat the flask 50-600C, then titrate 0.01 n with a standard solution of potassium permanganate until a pink color appears, which does not disappear for 30 seconds. Titration is repeated until convergent results are obtained. The calculation is carried out according to the formula:
Vа
KMnO V
KMnO
С 8 1000
activity t
antioxidan 4 4
whereAntioxidant activity is oxidizability, mg of oxygen per liter of filtrate (mg of O2/l);
C-normal concentration of potassium permanganate, mol/l;
V – volume of potassium permanganate used for titration of the sample, ml;
Va – volume of aliquot, ml;
8-molar mass of oxygen equivalent, g/mol;
1000 – conversionfactor.
3. Determination of the acidity of plant raw materials
Analysis progress:We take 2 samples of plant materials weighing 2.5 g each (with an accuracy of 0.01 g). We place the sample in a glass and add 50 cm3 of distilled water. Transfer to a porcelain cup and grind with a pestle until smooth. Transfer the resulting suspension into a conical flask. Mix the contents of the flask and add 3 drops of the indicator. The mixture is titrated with sodium hydroxide solution. Titration is carried out in drops evenly, with a slowdown at the end of the reaction with constant stirring of the contents of the flask until a clear pink color appears, which doesn’t disappear within 20-30 s.
If after the specified time the pink color disappears after shaking, then add another 3-4 drops of phenolphthalein solution. If a pink color appears, then the titration is considered complete.
Measure the volume of the titrant used for titration.
The result is determined in degrees of acidity using the formula
Where: c (1 / 1NaOH) - titrant concentration, mol / dm3;
V (NaOH) - volume of titrant used for titration, cm3; m - the mass of the sample;
100 - conversion factor per 100 g of product.
Round off the calculation result to the first decimal place. The final result is obtained as the arithmetic mean of two parallel measurements with a difference of no more than 0.2 degrees.
4. Determination of the amount of flavonoids in plant raw materials
Work progress: take 4 weighed portions of 0.02 g of crushed raw materials. 10 ml of ethanol is added to each weighed portion and the first and second are kept for 30 minutes, the third and fourth for 45 minutes. Next, the obtained extracts are filtered and readings on KFK-3 in the wavelength range of 350-500 nm with a step of 10 nm. Build absorption spectrum, and it is determined by the analytical wavelength. If the selected wavelength is determined optical density.The content of the sum of flavonoids in terms of rutin (%) is calculated by the formula:
11
X= 100 (100 )
100 100
0
0
W m
D
m D
x
x , where
Dx- the optical density of the test solution;
D0 -optical density of the RSO routine; (obtained from the teacher) mx - mass of raw materials (g);
m0 - mass of rutin in PCO (0.035 g);
W - moisture content in plant raw materials (%)
Based on the results obtained, a table is drawn up and the optimal time for the extraction of flavonoids is determined.
Results and discussion 1 Results, processing:
The coefficient of dryness (Ksuh.) Is the ratio of the mass of dry material to the mass of material before drying.
Forthyme:
А = 11,88 г В = 13,98 г С = 13,81 г
Tocollect:
А = 12,11 г В = 14,11 г С = 13,93 г X (thyme)= 8,1%
Кdry = 0,92 X (collection)= 9,0 %
Кdry = 0,91
The moisture content of the feed was determined by drying in an oven. Weighed sample was dried at 105 degrees to constant weight. The moisture content and the coefficient of dryness were determined by the formulas presented on the slide. The moisture content in the thyme herb was 8.1%, and in the collection - 9%.
2 Results, processing:
First parallel:
Va ( Thyme) = 11,4 sm3 Va (Collection) = 5,8 sm3
Second parallel : Va ( Thyme) = 11,6 sm3 Va ( Collection) = 5,6 sm3
АОА( Thyme) = 920 mgО2/ dm3 АОА( Collection) = 456 mg О2/ dm3
Permanganate AA was determined by the Leventhal method. The method is based on the ability of aqueous extracts of plant materials to be rapidly oxidized by potassium permanganate.
The oxidizability of the aqueous extract was determined. T.O. The AOA of the thyme extract was 920 mg O2 / dm3, and the AOA of the harvest extract was 456 O2 / dm3
3 Results, processing:
Table 1.Determination of antioxidant activityin thyme and BAS
VNaOH, sm3 BAS Thyme
1 3,20 2,40
2 3,20 2,35
Table 2.Determination of antioxidant activity in thyme and BAS
Sample К, degrees
DS 11,30
Thyme 8,30
The acidity of plant materials was determined. Water was added to the weighed portions of the raw material, triturated, and the mixture was filtered. The filter was titrated with alkali with
12
phenolphthalein indicator until a red color appeared. The slide shows the filtrate before (left) and after (right) titration. The acidity of raw materials was determined by the formula; it amounted to 11.3 degrees for dietary supplements and 8.3 degrees for thyme.
4 Results, processing:
X= 100 (100 )
100 100
0
0
W m
D
m D
x
x ,Dx- the optical density of the test solution;D0 -optical density of the RSO routine; (obtained from the teacher); mx - mass of raw materials (g);m0 - mass of rutin in PCO (0.035 g);W - moisture content in plant raw materials (%)
Based on the results obtained, a table is drawn up and the optimal time for the extraction of flavonoids is determined.
Table 3.determination of flavonoidsdetermination of flavonoids in thyme and BAS
Sample Х, %
DS 30 min 0,39
DS 45 min 0,40
Thyme 30 min 0,75
Thyme 45 min 0,88
Figure 1.Absorption Spectra of Serpylliherba Plant Extracts and Sedative Collection
The amount of flavonoids was determined. To do this, the plant material was extracted with alcohol, the first part of the extracts was kept for 30 minutes, the second - 45 minutes. The absorption spectra were filtered and recorded on a Specord 50 instrument. The wavelength corresponding to the absorption maximum of flavonoids was selected. The amount of flavonoids calculated in terms of rutin was calculated. The results show that the optimal extraction time is 45 minutes. Moreover, the content of flavonoids in the thyme is greater than in dietary supplements.
In Russia, the content of flavonoids in plants of the genus Thymus (including T. serpyllum and T. vulgaris widely used in official medicine) has been little studied.
The sum of flavanoids according to volume 3 of the 2013 Pharmacopoeia is considered in terms of luteolin-7-O-glucoside.
In the article validation of methods of quantitative determination of the amount of flavonoids in the trees of the thyme scientific reports belsu series medicine.pharmacy. 2012. no. 22 (141).issue 20/1 there is data on the content of the total flavanoid in terms of luteolin 1.34% and cinaroside 0.3 mg.
13
the total content of quercetin is 3.54% in the article features of accumulation of pharmacologically significant compounds in representatives of the genus thymyan (thymus l.) Conclution.1.The moisture content of thyme grass and sedative collection “Fitosedan No. 3” was determined, and it amounted to 8.1% and 9.0%, respectively.
2. The acidity of the extract of Serpylliherba was 8.3 degrees, and the extract of the collection was 3 degrees more.
3. Permanganate antioxidant activity of the aqueous extract of Serpylliherba is higher than the sedative collection extract by 2 times.
4. The amount of flavonoids in the alcohol extract of thyme is 2 times greater than in the alcohol extract of sedative collection. After 45 minutes of settling, the sum of flavonoids in terms of rutin in thyme extract was 0.88%, and in the harvest extract 0.4%.
References 1. N.V. Pavlov, Flora of Kazakhstan, AS KazSSR, 6, 1963, 464.
2.D.E.Moerman, Native American Ethnobotany, 1998, Timber Press, Inc., Portland, USA.
3. Kiryanova G.P. The use of herbal additives to increase the shelf life of meat semi-finished products / Fundamental and applied research of the cooperative sector of the economy // Scientific and theoretical journal No. 5, 2015
4. Malankina E.L., Sokolova G.V., Al Karavi H., Eremeeva E. N. Features of the accumulation of pharmacologically significant compounds in representatives of the thyme genus (Thymus L.) / Russian Agricultural University named after K.A. Timiryazev
5. Recommended levels of intake of food and biologically active substances: guidelines. - M .: Federal Center for Sanitary Inspection of the Ministry of Health of Russia, 2004.
6. Frolova A.V. Essential oils are promising sources for the development of antimicrobial drugs for local treatment of purulent wounds / Bulletin of the Voronezh State Medical University, Volume 9, No. 1, 2010.
7. Giovanni DalCorso, Anna Manara, Silvia Piasentin and AntonellaFurini, Nutrient metal elements in plants, Metallomics,6, 2014, 1770—1788.
8. Taniguchi, Makoto & Burnett, William & Cable, Jaye& Turner, Jeffrey, Investigation of submarine groundwater discharge, Hydrological Processes, 16, 2002, 2115 - 2129.
9. Minhaz Ahmed, Masaru Matsumoto, Akinori Ozaki, Nguyen Van Thinh and Kiyoshi Kurosawa, Heavy Metal Contamination of IrrigationWater, Soil, and Vegetables and the Difference between Dry and Wet Seasons Near a Multi- Industry Zone in Bangladesh, Water, 11, 2019, 583.
10. Bartfay W.J., Bartfay E., Green-Jonhson J. Gram-negative and gram-positive antibacterial properties of the whole plant extract of willow herb (Epilobiumangustifolium )// Biol. Res. Nurs -2012. -V. 14 (1). - P. 87-90.
УДК:10167
ПЕРСПЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОРБЕНТОВ И БИОСОРБЕНТОВ В ОЧИСТКЕ СТОЧНЫХ ВОД
1А.Али,2И.А.Саломатова
1учащийся 9 класса, ФОУ «Комплекс-гимназии «Голубой парус»
г.Нур-султан, Республика Казахстан
2преподаватель химии и биологии
ФОУ «Комплекс-гимназии «Голубой парус»
г.Нур-султан, Республика Казахстан, [email protected]
Түйіндеме: қазіргі уақытта қаламыздың урбанизациялануына байланысты табиғи сулардың ластануы артып, адамдарға, өсімдіктер мен жануарлар әлеміне кері әсерін тигізуде. Сондықтан табиғи суларды тазарту өзекті мәселе болып отыр. Бұл мақалада әртүрлі табиғи сорбенттер және олардың практикалық қолданылуы қарастырылады.
Ключевые слова: научно-технический процесс, техногенный ущерб, оксид графена, токсичность, каолин, отработанные машинные масла.
14
На сегодняшний день техническое и технологическое развитие является актуальной темой, которая требует непрерывного изучения и исследования. Техническая сфера оказывает положительное влияние на экономику страны и ее развитие, благодаря этой сфере, повсеместно: появляются новые рабочие места, улучшается инфраструктура, появляются новые разновидности техники и технологий.
Наряду с природными и трудовыми ресурсами и научно-технический потенциал страны является основным двигателем экономики страны. Научно-технический прогресс — это процесс непрерывного развития науки, техники, технологии, совершенствования предметов труда, форм и методов организации производства и труда. Он выступает также как важнейшее средство решения социально-экономических задач, таких, как улучшение условий труда, повышение его содержательности, охрана окружающей среды, а, в конечном счете — повышение благосостояния народа. Научно-технический прогресс имеет большое значение и для укрепления обороноспособности. НТП подразумевает сдвиг в производстве, в знаниях, в экономике, в мире, в жизни. Но у каждой медали есть две стороны, так и НТП вместе с положительными сторонами имеются и отрицательные стороны. Одной из основных отрицательных сторон НТП является значительный техногенный ущерб природе и людям. [2].
Актуальность этой темы в докладе была проведена мной, рассматривая отрицательные стороны научно-технического прогресса, ни что иначе, как загрязнение почв и сточных вод. Словно «дорога цивилизации вымощена горами мусора», но только лишь с той разницей, что этот мусор не увидишь глазом, не соберешь в ведро, не выметешь веником. Если твердые отходы можно переработать, и перейти на вторичное использование, то с этими сложнее.
В соответствии с определением ВОЗ, «Здоровье является состоянием полного физического, душевного и социального благополучия, а не только отсутствием болезней и физических дефектов» [3].
Охранаокружающейсредыиздоровьечеловека–однаизактуальныхпроблем,ккоторой в настоящее время привлечено внимание общественности Республики Казахстан. Научно- техническая революция, помимо положительных явлений, привела к обострению противоречий между человеком и средой его обитания[4].
В документах ВОЗ указывается, что длительное воздействие экологических факторов может представлять большую угрозу здоровью человека, чем бедствия, сопровождающиеся значительным одноразовым стрессовым воздействием. В условиях, создающих так называемый, «экологический» стресс, приходиться жить годами, причем человек практически лишен возможности защититься от воздействия неблагоприятных факторов окружающей среды [5]. Организм человека в процессе жизнедеятельности подвергается воздействию комплекса негативных факторов внешней среды, которые способствуют запуску патологических процессов.
Рассматривая эту проблему, для изучения мною были предпочтены сорбционные возможности оксида графена, что и использовал для своего исследования.
Изучая способы получения оксида графена, понял, что попутно можно решить проблему загрязнения атмосферы диоксидом углерода. Для преобразования (СО2) в сухой лёд сжимают газообразный диоксид углерода до давления (5,1 атмосферы), при его одновременном охлаждении до температуры -56,4°С, происходит переход газа в жидкую фазу. Затем давление уменьшают. Расширяется жидкая двуокись углерода, испаряется, активно поглощая тепло. Это быстрое охлаждение не даёт испаряется всему СО2 - часть его затвердевает, кристаллизуясь в похожие на снег хлопья. Это уже и есть твёрдый СО2. Для того, чтобы превратить его в полноценный сухой лёд, хлопья спрессовывают в большие по габаритам куски. Диоксид углерода получают в том числе, как побочный продукт синтеза аммиака из азота и природного газа, а также, как побочный продукт при ферментации (брожения). Чтобы превратить сухой лед с NH3BH3 в графентеврдое вещество необходимо поместить в атмосферу инертного газа 750°С в течении 2х-3х часов, в таких условиях азот и
15
водород улетучиваются в виде аммиака. Образующийся в ходе этого процесса оксид бора, играет роль шаблона для формирования слоёв оксида графена толщиной 3-6нм.
Графен - это модификация углерода. Это уникальный ресурс, он крепче алмаза. Его уникальность заключается в том, что при своей прочности он еще и гибкий и легко поддается любым изменением, а так же является хорошим проводником электричества. Еще его уникальность в том, что при низкой температуре он расширяется, а при повышении температуры сужается. А так же графен способен уничтожить раковые клетки.
На данный момент им заинтересованы многие ученые из-за его особенностей.
Графеном можно заменить многие предметы и вещи. Например, мобильный телефон, состоящий из графена, который обладает следующими качествами: не боится падений с любой высоты; устойчив к царапинам (очень трудно оставить на нем царапину), а главная особенность – гибкий экран. После этого ученым выделили более 1млрд. долларов на изучение.
Графен можно использовать и для очистки пресных вод и как фильтр для очищения соленой воды. Через такой фильтр достаточно всего лишь один раз пропустить порцию воды, и вода становится пригодной для питья, так как графен имеет толщину в один атом углерода, и его молекулярное соединение позволяет пропускать молекулы воды и минимум соли. Поэтому с помощью графена можно очистить солёные воды. Но есть один существенный минус, и он заключается в сложности его добывания в промышленности.
Но так как оксид графена является токсичным для человека, в рамках своего исследования мною был использован каолин, как природный сорбент, устраняющий токсичность очищаемой среды, и как нейтрализатор токсичных свойств оксида графена.
Изначально передо мной стояла задача получения графита в условиях школьной лаборатории, для чего использовал три простых вещества: графит, воду, кислоту и соль.
Графит Соль
Графит является стержнем карандашей, и известен, как не прочный материал, и может быть разрушен с помощью обычной бумаги. Это происходит, если молекулярные связи не достаточно сильны, поэтому они легко разрушаются. Но если грифель ломать снова и снова, чем меньше он становиться, тем сложнее его разделить на маленькие кусочки до наномасштаба, достигнув предела и получив монослой карандаша.
16
Один атом углерода может иметь до четырех химических связей с соседними атомами.Но здесь он находится в тесной связи только с тремя другими атомами и вертикальная связь свободна, то есть не спаренные электроны. При этом происходит перекрытие электронных облаков, и материал начинает проводить электрический ток.
Структуру можно изменить, добавив к графену новое вещество. Так, добавив соль, создается пара для свободного электрона, и графен становится модифицированным диэлектрическим материалом.
Для приготовления графена взял воду, кислоту и соль.
Поместил «карандаш» и второй электрод в раствор. Подал напряжение и готовил в течение 2 часов.
Затем профильтровал раствор и промыл водой и спиртом. Cмешал с заранее подготовленной застоявшейся позеленевшей водой, смешанной с глиной, суспензию перемешивал в течении 30 минут. Каолин с оксидом графена отделил центрифугированием с адсорбированными загрязнениями из водной среды. В результате вода стала очищенная и прозрачная.
В исследованиях использовал колориметрический тест, чтобы оценить полученный результат комбинации оксида графенаGO и каолина в результате коагуляции наночастиц и адсорбции загрязнений водной среды.
Углубившись в тему получения графена и изучения его свойств, изучил запатентованный метод получения графенаВиктором Ивановичем Петриком, и смог его повторить. Вымочил графит, который добыл из бытовой химии, в отбеливателе гипохлорите натрия NaClO, смешал сульфит натрия NaNO2 с серной кислотой H2SO4. Полученное
17
вещество, взаимодействуя с гипохлоритом натрия на поверхности измельченного графита, образует вещество перхлорат нитрозилаNOClO4, которое и воспламеняет измельченный графит. Образовывалось большое количество расслаивающейся массы, которой В.И.Петрик отделял нефть от воды, а я отделял машинное масло от воды, предварительно взвешенное.
Брал графен и машинное масло в пропорции 1:20, т.е. 1г графена на 20 г масла. 1г графена поглотил 20 г машинного масла. Затем полученный графен с впитавшемся маслом подверг обжигу, засек время горения 20 г масла, что составило больше 1 часа. Собранный обожженный графен еще раз опробовал в этом эксперименте, смешиванию с таким же количеством масла, и снова этот же графен поглотил масло, и можно было снова его подвергать аналогичным образом обжигу.
Сделал для себя вывод, что используя адсорбирующие свойства графена, можно использовать вторичное сырье, т.е. отработанные машинные масла для дальнейшего извлечения энергии и освобождение сточных вод от загрязнений такого рода.
Тема адсорбции меня очень заинтересовала, поэтому вдальнейшем буду изучать адсорбирующие свойства не только графена, но и других веществ в мире химии.
Используемая литература:
1.https://ru.wikipedia.org
2.Жанназарова Г. К., Талипова Р. Н. Научно-технический прогресс — положительные и отрицательные стороны // Молодой ученый. — 2016. — №21.1. — С. 16-19.
3. Преамбула к Уставу Всемирной организации здравоохранения, принятому Международной конференцией здравоохранения, Нью-Йорк, 19-22 июня 1946 г.; подписанному 22 июля 1946 г. представителями 61 страны (Официальные документы Всемирной организации здравоохранения, №2, стр. 100) и вступившему в силу 7 апреля 1948 г. с 1948 г.
4. Масковецкая А.К., Федосеева В.Н., Миславский О.В. «Разработка расширенной системы иммунологических показателей для оценки влияния факторов окружающей среды на состояния здоровья населения» // Гигиена и санитария. - 2010. - №1. - С.11-12.
5. ЛиминБ.В., КарловаТ.В. «Оценка питьевого водоснабжения населения с позиции оценки риска для здоровья»
// Коммунальная гигиена. - 2010. - С.25-27.