1
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Коммерциялық емес акционерлік қоғам
"Алматы энергетика және байланыс университеті"
А.С. Байкенов, Т.А. Абишева
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІН ЖОБАЛАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ПАЙДАЛАНУ
Оқу құралы
Алматы АЭжБУ
2016
2 ӘОЖ 621.394/397(075.8)
КБЖ 32.94я73 Б 18
Сараптаушылар:
техника ғылымдарының докторы, Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ профессоры
Д.З. Джурунтаев,
техника ғылымдарының докторы, Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ профессоры
Н.Т. Исембергенов,
техника ғылымдарының докторы, ҚҰЖҒА академигi, АЭжБУ профессоры
М.З. Якубова
техника ғылымдарының кандидаты, АЭжБУ профессоры А.А.Көпесбаева
Алматы энергетика және байланыс университетінің Ғылыми кеңесі басуға ұсынды (10.11.2015ж. №12 хаттама). АЭжБУ 2015 ж. ведомостік
әдебиеттер басылымдарын шығарудың тақырыптық жоспары бойынша басылады, реті 30.
Байкенов А.С., Абишева Т.А.
Б 18 Телекоммуникациялық жүйелерін жобалау және техникалық пайдалану: Оқу құралы (жоғары оқу орындарының «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандығы студенттеріне арналған)/ А.С.Байкенов, Т.А.Абишева. – Алматы: АЭжБУ, 2016 – 78 б.:
кесте 10, әдеб. 44, көрсеткіш. -29, атау.
ISBN 978-601-7436-87-2
Ұсынылып отырған оқу құралында телекоммуникациялық жүйелерін жобалау және техникалық пайдалану туралы сұрақтарға арналған. Оқу құралында байланыс сымсыз және сымды жүйесін жобалау сұрақтар қарастырылған. Оптикалық желіні турғызуда негізгі есептеулер көрсетілген.
Сонымен қатар телекоммуникациялық жүйелерін техникалық пайдалану сұрақтар қарастырылған.
Оқу құралы «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар»
мамандығы бойынша білім алатын студенттерге арналған
ӘОЖ 621.394/397(075.8) КБЖ 32.94я73
ISBN 978-601-7436-87-2 © АЭжБУ, 2016 А.С. Байкенов,.
Т.А. Абишева, 2016
3
Мазмұны
Кiрiспе………... 4
1 ТКЖ жобалауының негізгі қағидалары………. 6
1.1 ECSS-М-СТ-60С стандарты……….. 8
1.2 Жерсеріктікті шығару шығыны……… 9
1.3 Жерсеріктікті жобалау шағын құрылымы……….. 12
2 Сымсыз байланыс жүйелерін жобалау………... 14
3 Талшықты-оптикалық байланыс жүйелерін жобалау………... 27
4 Пассивті оптикалық желіні жобалау алдындағы жұмыстар………. 33
5 PON желі сайттары жобалауға арналған бастапқы деректер…………... 34
6 Оптикалық бюджетке есеп………. 35
7 PON желісіндегі жабдықтарға техникалық қызмет көрсету…………... 39
7.1 Пассивті PON сызықтық құрылымдардың, жабдық желілерін………. тексеру және техникалық қызмет көрсету……… 39
7.2 Профилактикалық өлшеулер……… 40
7.3 Техникалық қызмет көрсету жұмыстары……….. .. 41
7.4 PON желісіндегі ақауларды іздеу және жою……….. 42
8 Жаңа абоненттік құрылғы қосылған кездегі өзгерістер ………... 48
8.1 Күзеттік шаралардың өткізілуі………. 48
8.2 Оптикалық кабелді жерлеу………... 50
Қорытынды………... 56
Әдебиеттер тізімі………. 57
4
Кіріспе
Телекоммуникация бағытындағы технологиялық даму процесі тікелей оның секторларына байланысты. Олар: желі, қызметтер және терминалды құрал жабдықтар. Микроэлектроника, фотонды технологиялар мен бағдарламалық қамтамасыз ету саласындағы жетістіктер болашақтағы олардың даму эволюциясын анықтайды.
Қазіргі таңда орын алаған телекоммуникацияларды жобалауда күрделі тапсырмаларды шешу үшін жабдықтау құралдарды аппараттық компоненттер мен оған сәйкес программалық жабдықтарды және программалауға қажетті құрал-жабдықтарды таңдау мен бағалау қажет. Байланыс жүйесі бір желі технологиясын басқасымен байланыстырады. Бұл желілер әртүрлі модуляциялы (амплитудалық АМ, жиілік FM т.б) аналогты не цифрлы, кең жолақты немесе сымсыз желілер, локалды (LAN) я болмаса жақанды есептегіш желі (WAN) бола алады.
Байланыс жүйесі бір бірімен сым, кабель және антенна немесе электрмагнитік толқындар арқылы байланысқан.
Функционалды желіні транспортты және қатынас желісі деп бөлеміз.
Транспортты желі хабарламаны қабылдаушылар арасында бір желіден екінші желіге жеткізуді қамтамасыз етеді.
Қатынас желісі шығу көзі немесе қабылдағышты қатынас торабы арқылы байланыстырады. Ол транстпортты желі мен қатынас желісімен шектеседі.
Аумақ бойынша желі мемлекетаралық, қалааралық, зоналық және жергілікті (қалалық және ауыл аймақтық ) деп бөлінеді.
Қазіргі заман дамуы аналогты жүйеден цифрлық жүйеге ауысу кезеңінде. Дизайнер өңдеу элементі бірнеше түрі талап шешімдерін тұжырымдау тиіс. Аппараттық және бағдарламалық компоненттер арасындағы интеграция болмауы әсерінен прототипті іске асыруға кедергі болып келеді. Қазіргі заманғы бағдарламалық және жүйелік қамтамасыздандыру әртүрлі байланыс желілерін құрастыруға мүмкіндік береді. Бұл оқу құралында жобалау кезеңдеріндегі мәселелерді, негізгі есептеулерді, диаграммалардың құрастырылуын, орындау және негізгі сапа көрсеткіштері мен өлшеу әдістерін көруге мүмкіндігін береді.
5
1 ТКЖ жобалауының негізгі қағидалары
Байланыс және өнімділіктің өсу жүйесі тарату, коммутация және көптеген қызмет көрсету санын ұсыну компьютерлердің өнімділігі мен қажет жадты арттырады.
Телекоммуникациялық жүйені жобалау (ақпарат, сурет және дауыс желі тарату) және информациялық жүйе (программалық және ақпараттық жабдықтау) жүйе функциялану үшін компоненттер мен олардың байланысын анықтайды.
Қазіргі заманғы ара-қатынастық деңгейі халықаралық стандарттар мен ұсынымдар негізінде түрлі өндірушілердің телекоммуникациялық жабдықтарды үйлесімділігін айқындайды: Электртехника және электроника инженерлер институты (Institute of Electrical and Electronics Engeneers, IEEE), ХЭБ - Халықаралық электрбайланыс бірлестігі (International Telecommunication Union, ITU), арнайы интернет – даму комиссиясы ( Internet Engeneering Task Force, IETF). Телекоммуникация қызметтерінің нарығы Қазақстан Республикасының (қолданыстағы NPA) нормативтiк құқықтармен реттеледі:
- Құрылыс үшін ҚР 1.02-18-2004 инженерлік зерттеулер СНиП . - ҚР 5.04-23-2002 Болат құрылымдарды СНиП . Дизайн стандарттары - Өндірістік кәсіпорындардың ҚНжЕ II-89-80 * жаһанды жоспарлары - ҚР 1.03-00-2011 «Құрылыс өндірісі СНиП (01.07.2013 қала ретінде өзгертулерімен және толықтыруларымен бірге ) кәсіпорындарды, ғимараттар мен құрылыстарды салуды ұйымдастыру
- ҚР 3.02-01-2001 * Тұрғын үй. Құрылыс ережелерді СНиП мен нормалары
- ҚР 3.05-01-2010. Магистральды құбырлар СНиП - ҚР 4.04-10-2002 Электртехникалық құрылғылар СНиП
КҚБЖ-ЕСКД (Конструкторлы құжаттың біріңғай жүйесі) - ИСО және МЭК ұсыныстарымен келіскен бірыңғай жүйе жобалау құжаттамасы жобалау тәртібін белгілейді, жобалық сызбалар сапасын көтеруге және оларды оқуға ыңғайлы болуға ықпалын тигізеді. КҚБЖ 2 топқа бөледі:
0 – жалпы ережелер (ГОСТ 2.001 - ГОСТ 2.004);
1 – негізгі ережелер (ГОСТ 2.101 - ГОСТ 2.125);
2 – құжаттар мен өнім белгілері ( ГОСТ 2.201 )
3 – сызбаларды орындаудың негізгі ережелері (ГОСТ 2.301 - ГОСТ 2.321);
4 – әртүрлі сызбаларды орындау ережелері (ГОСТ 2.401 - ГОСТ 2.428);
5 - есеп және конструкторлық құжаттармен айналысу ережелері (ГОСТ 2.501 - ГОСТ 2.503);
6 – техникалық пайдалану және жөндеу құжаттарды орындау ережелер (ГОСТ 2.601 - 2.608);
6
7 – сызбаларды орындау ережелері (ГОСТ 2.701 - ГОСТ 2.711, ГОСТ 2.721 - ГОСТ 2.770, ГОСТ 2.780 - ГОСТ 2.782 - ГОСТ 2.797);
8 – макетті құжаттарды орындау ережелері (ГОСТ 2.801 - ГОСТ 2.804, ГОСТ 2.850 - ГОСТ 2.857);
9 – тағы басқалар.
БТҚӨ - бірыңғай технологиялық құжаттар өнімнің дайындығын және сапасын анықтайды. Негізгі бағыты – әсерлеу ережелерін және технологиялық құжаттардың дайындығын, олардың жасалуын ақпараттық технология көмегімен орнату.
БТҚӨ мынандай топтарға бөлінеді:
0 – негізгі ережелер (ГОСТ 3.1001);
1 – негізін қалайтын стандарттар (ГОСТ 3.1102 - ГОСТ3.1130);
2 – технологиялық құжаттардың классификациясы және белгіленуі (ГОСТ 3.1201);
3 – өнімнің жинағыш бірліктері мен бөлшектердің қолданылуына есеп;
4 - негізгі өндірістік, технологиялық құжаттар мен оларды тіркеу ережелерін нысандары ГОСТ3.1401- ГОСТ3.1409, ГОСТ 3.1412- ГОСТ 3.1428);
5 - негізгі тестілеу және бақылау үшін өндірістік құжаттар мен тіркеу ережелер (ГОСТ 3.1502-3.1507);
6 - қосымша өндіріс, құжаттардың технологиялық нысаны (ГОСТ3.1603);
7 - технологиялық құжаттарды толтыру ережелері (ГОСТ 3.1702 - ГОСТ 3.1707).
Дизайн нақты жағдайлар мен жүйенің жеке бөліктерінің өзара іс-қимыл белгілі бір функцияларды жүзеге асыруға, бірыңғай жүйе ретінде бүкіл жүйесін алдын ала қарауды көздейді. Жүйенің алдын ала таңдалған жобалау блок диаграммада және оның негізгі параметрлері бағаланады.
Байланыс жүйесі ақпарат жіберу секілді таратқыш, қабылдағыш пен каналдардың қосындысынан тұрады.
Байланыс жүйесі арнайы техникалық құрылым мен байланыс құралынан тұрады. Оларға: магистральді байланыс, байланыс орталықтары, байланыстың соңғы нүктелері, байланыс желілері, техникалық байланыс жүйесі, байланыс басқару жүйесі, байланыс қорлары кіреді.
Байланыс жүйесінде әртүрлі түрлі байланыс құралдарын пайдаланады:
сымды радио, радиорелелік, тропосферлық, ғарыш.
Байланыс жүйесі үшін негізгі талаптар: дайын болуы, жоғары өткізу қабілеті, қауіпсіздік, өнімділік және қауіпсіздік.
Жобаланған жүйенің оңтайлылығы сыртқы математикалық көрсетілімі мен ішкі параметр жүйесі қамтамасыз етеді.
Жобалау (проектілеу) кезінде келесі қадамдарды ажыратуға болады.
Техникалық ұсыныс - жаңа өнімдер әзірленуді айқындайды.
Эскизді жоба - құрылғы мен өнім параметрлерін және өлшемдерінің жұмыс принципі туралы идея.
7
Техникалық жоба - техникалық шешімдер мен жұмыс құжаттамасын әзірлеу үшін алғашқы ақпараттар.
Байланыс жүйелерін жобалау үшін негізі экономикалық мақсаттылық және кәсіпорын үшін қажеттілік түрткі болды.
Жобалау үшін керек деректер: жабдықтар мен кабельдер үшін байланыс сұлбасы, өткізу жолағы, қажетті сенімділік.
Желі ерекшеліктеріне сенімділік, негізгі және резервтік сыйымдылығы, басқару, икемділік, қуат, бәсекеге қабілеттілігі (инвестициялық шығындар және инвестициялар қайтару) жатады. Маңызды шарты байланыс құралдарын салу және қайта жаңарту бойынша жобалық ерекшеліктері болып табылады.
Жобалау ұйымы клиенттермен бірге қажет болса, техникалық- экономикалық негіздеме (ТЭН) әзірлеу үшін - негіздеу және құрылыс немесе байланыс құралдарын қайта құру тізбегін құрастырады. Құны мен тиімділігін, инвестициялар мен оңтайландыруды анықтау үшін, топографиялық, инженерлік және басқа да зерттеулер жүргізіледі.
Жобалауға арналған тапсырманы бас жобалаушымен ақылдасып тапсырыс берушілер құрастырады (қажет болған жағдайда мамандандырылған ұйымдар, қосалқы мердігерлік үшін).
Негізгі шығындарды басқару мақсаттары мен жоспарлау кестесі еуропалық проектілеу стандарттарымен ECSS-М- ST- 60C жүзеге асырылады:
- жобаны іске асыру үшін жоспар, сатып алу шығындары мен ресурстар;
- кез келген ауытқуды белгілеп, сәйкес жобаны аяқтау мақсатында уақыт пен қаржылық шектеулерді түзету шараларын ұсыну.
1.1 сурет – Жобалаудың Еуропалық стандарттары
8 1.1 ECSS-М-СТ-60Cстандарты
Шығындарды басқару және алдын ала жоспарлау негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
- жоба бойынша дәл кезең-кезеңмен сатып алу құны мен ресурстар;
- қандай да бір ауытқулар бөлу және және қаржылық шектеулер, демек, осы уақыт сәтінде жобаны аяқтау мақсатында жағдайды түзету бойынша шаралар ұсыну.
Кестені басқару, атап айтқанда, жобаның уақытылы аяқталуын қол жеткізу үшін іс-шаралар мыналарды қамтиды:
- қызмет анықтау және қызметін бағалау және негізгі институттарының, негізгі кезең кестесінің тізбек ұзақтығы, соның ішінде негізгі деңгейді анықтау;
- ағымдағы жұмыс кестесінде жұмыс пен базалық графигі арасындағы салыстыруды қоса алғанда кестені бақылау;
- есеп кестесі.
Шығындарды басқару шеңберінде жобаны аяқтау үшін бюджетін бекітті, яғни
- бағалау және жоспарлау;
- шығыстарды басқару;
- есеп құны.
1.2 сурет- Әдеттегі жерсеріктікті шығару шығыны
9 1. Жұмыстың құрылымы.
Желі оқиғалары (мысалы, бастау, толық құрылымы) және (мысалы, жобалау, дамыту және пайдалану) орын алады. Соңғы нәтиже алуға және ic- әрекеттер үйлестіру арасындағы логикалық қарым-қатынасы мүмкіндік береді.
2. Тарату шығындардың құрылымы.
Әрбір жұмыс пакетін жоспарланған жалпы құны (мысалы, еңбек емес, еңбек, қосалқы мердігерлік) санаттарына бөлінеді. Шығындарды әрбiр санаты, тікелей және жанама шығындарды арасындағы айырмашылықтар үшін тапсырыс беруші әрбір жеткізушімен анықталады.
3. Бизнес-келісім құрылымы.
Тіркелген фирманың бағасы, өзгеруімен тіркелген бағасы, тіркелген бірлік бағасы. Шығындарын өтеумен қоса бекітілген төлем, құны және ынталандыру алым, уақыт және материалдық өтемақы.
4. Ел / Компания құрылымы.
Ел / Компания (CCS) құрылымы. Тиісті жұмысына компанияның жоба бойынша әрбір бизнес-келісім мен екі ел арасындағы қарым-қатынасты көрсетеді.
1.3 сурет - Жерсеріктікті жобалау шағын құрылымы ECSS -М - ST- 10C әдетте мыналарды қамтиды:
- техникалық тапсырма;
- ECSS -е- д - 10-06 айқындалғандай техникалық талаптар, техникалық ерекшелік талаптарына құжатталған;
- басқару талаптары;
- техникамен қамтамасыз ету талаптары;
10
- өнімдермен қамтамасыз ету үшін қойылатын талаптар;
- бағдарламалық қамтамасыз ету талаптары;
- жобаның (мысалы, географиялық бөлу, философия моделі) басқа спецификалық талаптары;
- талаптардың тізімі;
- сауда-саттық үшін қойылатын талаптар.
Жобалау фазалары.
Атап өтетін маңызды жайт:
1) Әдетте, жоба 7 ірі уақытша фазаға бөлінеді.
2) Әрбір фазадағы басталу және аяқталу аралық құжат (Projekt Revue) дайындау алдында негізгі бөлімдеріне тоқталды (фазасы «0» басында қоспағанда).
3) Келесі фаза алдыңғысы бітпей басталып кету мүмкін. Бірақ бұл жағдайда қажетті сәйкестендіру «қауіпті факторлар» (тәуекелдерді сәйкестендіру) бастамашы болуы мүмкін.
4) Жобаны фазаларға бөлу үшін жобалау философиясын құрастыру қажет.
Спутниктік жүйелердің пайдалану және қызмет көрсету:
- қызметтің негізгі функциялары;
- жер кешені элементтері;
-
қызмет көрсетуфазалар;
- қызметтің негізгі функциялары.
1.1 кесте - Спутник миссиясын жоспарлау және пайдалану жүйесі 1. Миссияны жоспарлау 2. Жерсеріктік жүйені пайдалану 3.Операторларды, аналитиктерді
және басқа да эксплуатациялық персоналды оқыту және дайындау
4. Ғылыми және техникалық қолдау
Миссияны жоспарлау:
-пайдаланушылар / тұтынушылардың талаптары;
-жер стансасының кестесі;
-құру және конфигурациялық миссияны басқару;
- телекомандаларды дамыту және қалыптастыру;
-арнайы / нақты қолдау талаптары;
-КА - трекинг ғарыш аппаратының орбиталық қозғалысы;
-радиокөрініс периодын қолдану және есептеу;
-талдау жүйесі.
Кадрларды даярлау:
- оқу-әдістемелік және оқу модульдерін әдістерін дамыту;
11
- ғарыш аппараттарын басқару және бақылау туралы;
-симуляторда дайындау;
- ғарыш аппараттарында үйрету;
- үздіксіз мерзімді оқыту.
Дизайн фазасы.
Атап өтетін маңызды жайт:
Әдетте, жоба 7 ірі уақытша фазаға бөлінеді (фазасы «0» басында қоспағанда) әрбір фазадағы басталу және аяқталу аралық құжат (Projekt Revue ) дайындау алдында негізгі бөлімдеріне тоқталды.
Келесі фаза алдыңғысы бітпей басталып кету мүмкін. Бірақ бұл жағдайда қажетті сәйкестендіру «қауіпті факторлар» бастамашы болуы мүмкін.
Жобаны фазаларға бөлу үшін жобалау философиясын құрастыру қажет.
1.4 сурет – Жобалау фазалар және ECSS нормасына сәйкес құжаттар
12
1.1 сурет – Жобалау фазалар және ECSS нормасына сәйкес құжаттар ECSS‐E‐ST‐10C
1.6 сурет - Жобалау фазалар
Анықталған проблемалар, мәселелер және құжаттарды қарау кезінде туындайтын шешімдер тауарлар шолу сәйкессіздігі (RID) нысандары бойынша жазылады:
13
а) әрбір клиент бизнес келісімге (МТС компаниясының ЗПП немесе жарнама жылы) дайындау керек;
б) жобалық құжаттамаға (PRD) талаптарына сәйкес болуы тиіс;
в) әрбір клиент жоба стандарттар басқару, инженерлік және өнім сынақ талаптарын жоба бойынша ECSS құру үшін пайдаланылуы тиіс;
д) әрбір клиент ең төменгі талаптар бойынша көрсету керек.
Қолданылатын стандарттар жобаның мақсаттарына қол жеткізу үшін қажет;
е) әрбір клиент жоспарды белгілеу тиіс;
ж) әрбір клиент өзінің әр жобасын провайдерге сәйкес келетіне сену тиіс;
г) әрбір клиент жоғары деңгейдегі провайдердің жоспарымен таныс болу керек.
Кадрларды даярлау:
- оқу-әдістемелік және оқу модульдерін әдістерін дамыту;
- ғарыш аппараттарын басқару және бақылау туралы;
- симуляторда дайындау;
- ғарыш аппараттарында үйрету;
- үздіксіз мерзімді оқыту.
Жерсеріктік жүйелер эксплуатациясы:
- ғарыштық аппараттармен немесе командалық аппараттармен (телекоманда) басқару;
- борттық жүйе жұмысын бақылау (телеметрия);
- ҒА пайдалы жүктемесін басқару және бақылау (ғылыми-ақпараттық сипаттағы мақсатты жабдықтар);
- ақпаратты бас тартусыз сақтау мақсатындағы борттық жән жерүсті жазушы құрылғыларды басқару және бақылау (TT&C + Payload);
- аномальды күйден жою және алдын алу;
- ғарыштық сегмент дамуының (деградация) трендтік талдамасы.
Ғылыми- техникалық қолдау:
- құрылым және тесттік шаралар;
- орбиталды маневрлерді жоспарлау;
- борттық жүйе талдамасын жүргізу;
- пайдалы жүктеме ерекшеліктері мен қасиеттері;
- энергиямен жабдықтау балансын талдау;
- аномалды режимді жою;
- борттық ақпараттық қамтамасыз етуде қызмет көрсету;
- симуляторларға қызмет көрсету;
- жерүсті сегментінің мәліметтер базасына қызмет көрсету;
- ғарыштық сегменттің күйіне трендтік талдама.
14
1.7 сурет –Жерсеріктік жүйенің эксплуатациялы элементтері 2 Сымсыз байланыс жүйелерін жобалау
Егер сымды байланыс желісінің тығыздығы техникалық және қаржы жағынан қиындық тудырса, онда сымсыз технологияны қолданады. Заманауи сымсыз радиобайланыс жүйесін жобалаудағы қиындық сол бағыттағы нақты нормаланған басқарылатын құжаттардаң жоқтығынан туындайды.
Жерсеріктік жүйені жобалаудағы ерекшеліктер.
2.1 сурет – Жерсеріктік миссия сегменті Жерсеріктік миссия сегменттері.
Бағдарламалық сегмент: мақсат пен қолданушыларды анықтау, тапсырмаларды, шектеуші факторларды, техникалық жоспарды, уақытша жоспарды анықтау, жоба бағасын анықтау.
15
Бастату сегмент: іске қосу талаптарын, тасушыны таңдауын, старттық аудан таңдауын, стартқа дайындығын анықтау.
Ғарыштық сегмент: жерсеріктік платформа және пайдалы жүктеме, топтасу, коммуникация түрі.
Жерүсті сегмент: жерүсті стансалар, ұшуды басқару орталығы, декодтау, сақтау және тарату орталығы, талдау орталығы.
Жерсеріктік миссия дамуының этаптары:
1) Ынталандыру тұжырымы және миссияның негізгі ойы.
2) Мақсаттың анықталуы мен қойылымы.
3) Қолданушыларды және/немесе миссия тұтынушыларының нәтижесін анықтау.
4) Шектеуші талаптарды белгілеу.
Келесілерге ұсынылатын талаптарға келісім (TopLevel):
- жүйенің функционалдылығы мен қызмет көрсетілуіне;
- орбиталды параметрлерге;
- пайдалы жүктемеге;
- жерсеріктік тақтайшаға (платформа);
- коммуникациялық жүйеге;
- жерүсті сегментке;
- старттық сегментке.
2.2 сурет - Жерүсті сегмент элементтері Жерсеріктік жүйелер эксплуатациясы:
- ғарыштық аппараттармен немесе командалық аппараттармен (телекоманда) басқару;
- борттық жүйе жұмысын бақылау (телеметрия);
16
- ҒА пайдалы жүктемесін басқару және бақылау (ғылыми-ақпараттық сипаттағы мақсатты жабдықтар);
- ақпаратты бас тартусыз сақтау мақсатындағы борттық жән жерүсті жазушы құрылғыларды басқару және бақылау (TT&C + Payload);
- аномальды күйден жою және алдын алу;
- ғарыштық сегмент дамуының (деградация) трендтік талдамасы.
Ғылыми- техникалық қолдау:
- құрылым және тесттік шаралар;
- орбиталды манервлерді жоспарлау;
- борттық жүйе талдамасын жүргізу;
- пайдалы жүктеме ерекшеліктері мен қасиеттері;
- энергиямен жабдықтау балансын талдау;
- аномалды режимді жою;
- борттық ақпараттық қамтамасыз етуде қызмет көрсету;
- симуляторларға қызмет көрсету;
- жерүсті сегментінің мәліметтер базасына қызмет көрсету;
- ғарыштық сегменттің күйіне треңдтік талдама.
Эксплуатациялық фазалар:
1) Дайындық фазасы.
2) Орбитаға жіберу (LEOP).
3) Эксплуатацияға енгізу фазасы.
4) Эксплуатация фазасы.
Дайындық фазасы:
- ҒА толық және мақсатты жабдықтардың эксплуатация концептісін жасау;
- миссияны жоспарлау жүйесін жасау;
- телеметрия (TM) және телекоманда (TК)- мәліметтер базасын жасау;
- ТК және -TM жүйе үшін MMI (GUI) жасау;
- телеметрияның сызбалық көрінісін жасау және тест жүйесін қайта істеу;
- жоспарлы эксплуатациялық шараларды жасау;
- мүмкін болатын шұғыл жағдайдардан алдын алу үшін шараларды жасау;
- құжатнамаларды жасау (Flight Operation Manual);
- ұшуды басқаратын орталық конфигурациясы;
- жерүсті стансасының желісін анықтау;
- мәлімет алмасудың тест жүйесі және құрылуы (коммуникациялық желі).
- операторлар мен басқа да қызметкерлерді дайындау, симуляциялық бағдарламалар көмегімен эксплуатациялық кезең симуляциясы және инженерлі модельдегі команданы қайта істеуі;
17 - негізгі эксплуатация алдындағы тест.
Орбитаға жіберу (LEOP):
- жерсерікпен байланыс орнату және локализация;
- телеметрия мәліметтерін қабылдау, бақылау және талдау;
- жұмыс істеп тұрған конфигурацияны тексеру;
- команданы жіберу, модуль мен жұмыс режимін іске қосу;
- жеке борттық жүйенің жұмыс істеу қабілеттілігіне тест.
Эксплуатацияға енгізу фазасы:
- барлық борттық жүйені эксплуатациялық режимге енгізу;
-дубликатталған борттық жүйенің өзара алмасуына тест;
- эксплуатациялық режимге енгізу және мақсатты жабдықтарға тест;
- мақсатты жабдықтар құрылымы (калибрация).
Эксплуатация фазасы:
-эксплуатациялық режим;
-жерүсті және ғарыштық сегменттер үшін эксплуатациялық шаралар мен қойылымдарды жоспарлау;
-радиокөрініс аумағындағы ҒА күйін бақылау (Housekeepings, ACS, Timeline);
-бортқа шаралар мен командалар тізімін құрастыру және жүктеу;
-телеметриядан алынған мәліметтерге талдама, Trendanalyse;
-борттық ПО сервистік қызмет көрсету;
- аномалияны жою және алдын алу.
Аумалы нүктелер (ECSS-E-ST-70C).
1. Жерүсті сегменті және операциялар есебімен ғарыштық жүйе деңгейінде миссияның жалпы тұжырымдамасын анықтау.
2. Ғарыштық кеменің жұмыс қабілеттілігі және жөндеуге жарамдылығы.
3. Миссия операциясының командаларына операция тапсырыс беруші ұсынылған кірістің баламасы.
4. «Соңы-соңы» ғарыштық жүйенің толық тексерілімі.
5. Ғарыштық сегмент үлгісі, AIT ғарыштық сегменті және ұшу операциясы арасындағы мәліметтер және білімділік (мысалы, телебасқару және телеметрия шаралары) ғарыштық сегмент операциясын максималды мүмкіндік дәрежесінде қайта қолдану.
6. Жерүсті сегменті қызметі мен үрдісі арасындағы және де AIT ғарыштық сегменті мен миссия операциясы арасындағы жалпылылық.
7. Қауіпсіздік және қорғаныс.
8. Ғарыш-жер байланыс жолағы мен жерлік сегмент жобасы және олардың бағасы.
Ұшуды басқаруға арналған тәжірибе:
1) Қиындық тудыратын облыстарды анықтау үшін көрсеткіштердің тұрақты жиынтығы мен талдамасы.
2) Операция үрдісіндегі шешімді табу әдісін жасауы.
18
3) Шешімді құжаттандаруды және тарихи мақсаттар үшін жазу маңыздылығы.
4) Ғарыштық кеме мен құрылғылардың қалай жұмыс істейтінін тексеруі және тесттен өткізілгендей ғарыштық кеме мен құралғылармен жұмыс істеуі.
5) Тесттілеу мен интеграция және ұшу операциясы, жалпы жүйе қолданысын үнемдеу үшін потенциалды қолдану.
Жоба қателігінің ықтималдылығы.
Жобалау және график/кесте: қателіктер бастамасы, ереже бойынша, ол адам (миссия жоспарлаушысы), бірақ та эксперимент құрылымындағы миссияның дұрыс емес ережесінің нәтижесі және қате мәліметтерді қолдану да болуы мүмкін.
Команда қателігі: қойылым/ нәтижесі: бұл қателіктің бастамасы тағы да адам. Егер қойылым командасының мерзімін қайта өңдеу үшін қолданылатын әдіс болса, олар ерекше ықтималды.
Құрылғы немесе бағыттау қателік ғарыштық кемесі:
- бұл қателіктердің бастамасы әдетте адам немесе команданың/қойылым тестілеуінің бағдарламалық қателіктері;
- уақыттық шкалада көрсетілген жоспарланған команда тізбегі мен қойылым командасының фактілік орындалғандылығы арасындағы сәйкессіздігі;
- өзгертулерден кейінгі толық орындалмаған командаларға қойылымдардың «өзгертулері».
Жерүсті жүйесінің қателіктері:
- жабдықтардың өшірілуі;
- дұрыс емес уақытта не болмаса дұрыс емес файл жіберілгенде.
Қазіргі уақыттағы қателік операциясының режимінде/ ғарыштық сегменттің жабдықтық қателіктері:
- арасында қызметкерлердің жерүсті операцияларды басқаруында;
- айналып өту жолдары немесе конфигурация не борттық жүйеге дұрыстау жолдары көмегімен;
- бағдарламалық қамтамасыз етілудегі қателіктер (жерүсті және ұшу);
- байланыс желісінің қателіктері.
Коммуникациялық жүйелерді жобалаудағы мақсаттар:
- жиіліктік радиомодулдері арасында радиожіберілімнің орындау;
- код жасау;
- бірыңғай хаттамаларды орындау.
19
2.3 сурет – Радиобайланыстың блоктық сұлбасы
Үзілістердің сыртқы бастамалары: тасушының анықталуы, RX мәліметтері, TX мәліметтері. Үзілістердің ішкі бастамалары: таймер және т.б.
2.4 сурет – Жіберу үрдісі
Үзілістердің сыртқы бастамалары:
- тасушының анықталуы;
-RX мәліметтері;
-TX мәліметтері.
2.5 сурет- Үзілістерді басқару
Micro Controller
OBDH Tranceiver
Do . . . Idle
. . . loop Main code INT
Carrier Detect
ISR_CD Set
Var_SR_CD = 1
Interrupt
SUB_Receiv e
. . .
20
Үзілістердің ішкі бастамалары: таймер және т.б.
INT басты циклды үзеді.
Sub Routine орындау.
Бастапқы циклға қайта оралу.
Қиындық: екі қозғалыс бір уақытта орындалуы мүмкін емес.
Үзілістерді басқару: егер бір уақытта бірнеше үзілістер орын алса, түрлі шаралар болуы мүмкін: толық дуплекс (DX) немесе жартылай дуплекс Half- Duplex (HX).
2.6 сурет – Жартылай дуплекс
Нүкте-нүкте байланысы: екі бағыттағы сөйлесу; бір уақытта емес, тек бір бағытта; мысалы: рация жіберу не қабылдау.
Нүкте-нүкте байланысы: бір уақыттағы екі бағыттағы байланыс.
Әдістері: ТDM Duplex, FDM Duplex. Мысалы: ұялы байланыс.
2.7 сурет - Толық дуплекс Full-Duplex
Басымдылық / Буферизация:
1) Үзілістің басымдылығын байланыстыру.
2) Бірінші орында басымдылығы жоғарырырақ үзілістер орындалады.
3) Буферизация басымдылығы төменірек үзілістер үшін керек.
4) SUB_2 басымдылығы> SUB_1 басымдылығы.
21
2.8 сурет - Үзілістің басымдылық байланысы Жабдықтық құралдар /Бағдарламалық қамтамасыз ету.
Жабдықтық құралдар:
- микроконтроллер: AVR Development Board 7.0 by BitWizard;
- 8 Bit μC and max. 20 MHz тактілік жиілік ( clock rate);
- интерфейстері: USB, бағдарламалық құрылғылар, модем үшін 20- контактілі I/O ажырау.
Радио құрылғылар:
- мәліметтерді қабылдағыш-жіберуші BK77B5 (Data Transceiver);
- енгізілген модемі бар мәлімет/дауыс қабылдағыш-жіберуші;
- Programmer: AVRISP mkII;
- бағдарламалар: EEPROM және FLASH;
- бағдарламалық қамтамасыз ету (Software);
- компилятор (Compiler): Bascom AVR/GCC Compiler;
- көптеген дайындалған функциялы негізгі компилятор/С ; - бағдарламаландыру: Atmel Studio 6.1;
- редактор (editor), жөндеушісін (debugger), C / C ++ және құрылғыларды бағдарламаландыру;
- терминал: TeraTerm;
- μC және PC арасында сөйлесу үшін терминал-эмулятор.
22 Порттар және байланыстырулар.
2.8 сурет - ATmega328 Pinout шықпасыны тармақтауы
2.9 сурет –Микроконтроллер порттарының бөлінулері Дабыл/шуыл қатынасы.
Eb/No= C/N + 10Log (Symbol Rate /Bit Rate).
Eb- бір бит энергиясы.
Bit Rate>= Symbol Rate.
Eb/No<= C/N.
Егер C/N=14,49 дБ:
- BPSK модуляциясы кезінде (1бит/ белгі ) Eb/No≈ C/N=14,49 дБ;
- QPSK модуляциясы кезінде (2бит/ белгі ) Eb/No≈ C/N- 3 дБ =11,49 дБ;
- 8PSK модуляциясы кезінде (3бит/ белгі ) Eb/No≈ C/N- 5 дБ =9,49 дБ.
23
Тасушы дабылға әсер етуші факторлар мен параметрлерді комбинациялау жолы арқылы дабылдың спектралды мінездемесіне қатысты оптималды ақпараттар санына қол жеткізуге болады.
Жиіліктік модуляция кезіндегі сигналдың көрсетілген жолақ енін әсерлі қолдануы
2.10 сурет - FSK модуляциясының түрлілілігі
GMSK модуляциясы төменгі деңгейлі сыртқы жолақты шағылыстырулар мен GMSK дабылының жоғары спектралды әсерлілігі арқасында кең таралымға ие болды. Бірақ, сандық дабыл модуляцияланбастан бұрын ол белгілі бір критерияларға сәйкес келуі керектігін ескеру керек.
Осыған байланысты көптеген сигналдар түрі скремблинг деп аталатын өңдеуден өтуі керек.
24 МСК - Минималды манипуляция
- үзіліссіз фазалы жиіліктік манипуляция;
- ФСК – PSK;
- модуляция индексі = 0,5;
- тұрақты модуль дабылы (конверт);
- сызықты емес бұрмалану;
- спектр қолданудағы жоғары әсерлілік;
GMSK - гаустік минималды манипуляция;
-төменгі жиілікті Гаусса сүзгісін қолданады;
-сандық байланыс;
-флангтарлы тегістеу; жоғары жиілікті бөлігі жойылады;
-өткізгіштік қабілеттілігі төмен;
- спектр қолданудағы жоғары әсерлілік;
- QPSK қарағанда қуат деңгейінің жоғарылылығы.
Синхронизация.
Биттік синхронизация: тактілік жиілікке сәйкес мәліметтер белгілі бір периодтылықпен синхрондалған дабыл түрінде жіберілді.
Байттық синхронизация:
1) Биттік синхронизациядан соң биттер бір-бірден есептеліп 16-битті регистрге жазылады (арасында 32-биттікке).
2) Әрбір такттан соң есептелінген мәліметтер 16- не 32- биттік шаблондармен (кодтық сөз) салыстырылады.
3) Егер сәйкестік табылмаса, онда регистрдағы биттер солға қарай бір орынға жылжиды.
4) Бұл үрдіс есептелінген биттер үлгімен толық сәйкестікке ие болмағанша немесе биттердің максималды жіберілу саны (TimeOut) есептелінбегенше қайталанады.
2.11 сурет - Байттық синхронизаця үшін кодтық мысал
25
2.12 сурет – Мәліметтерді жіберу хаттамаларын құрастыру мысалы
Sync: Белгілер жиынтығы
Code Word: Хабар бастамасының белгіленуі (синхронизация)
Legth: Хабар ұзындығы
CW: Қосымша ақпараттар
Data: Мәлімет
CRC: Ақпараттың дұрыстығын тексеретін алгоритм End: Өңдеуге қатысты емес өзіндік ақпарат
2.1 кесте - Хаттамалардың басты жоспары Synchronization
Синхронизация
Frame Head Кадр бастамасы
Service
Қызмет көрсету
Error Detection and Correction Детекция және қателік
коррекциясы
End Соңы
Хаттаманың жоспары Гармоникалық
толқындар (синусоидалды дабыл)
синхронизация үшін
қолданылады Ақпараттың дұрыс
қабылдануын қамтамасыз етеді -ұзындығы 20-50 бит
- қарастырыл- ған кодтық сөз -рецептор
кодтық сөз үшін мәліметтерді қарастырады - кодтық сөз фактілік
жіберілімнің басын көрсетеді
-мәліметтер блогы -мысалы:
Телеметрия, телекоманда, мәліметтің пайдалы жүктемесі
-ереже бойынша өзіндік
хаттамалары- мен
ерекшеленетін мәліметтердің жалғасы анықталады
- жіберілетін ақпараттың дұрыстылығын тексереді
-жіберілу- дің соңын көрсетеді
Қабылданған мәліметтің дұрыстылығын тексеру үшін түрлі әдістер қолданылады:
- кодты қайталау;
- нақты биттер;
- бақылау сомасы;
26
-циклдық артық кодтар (Cyclic Redundancy Checks СRC).
Қайталау толық және дұрыс жіберуді қамтамасыз етуі қажет.
Шуылдар немесе басқа да себептер үшін жіберілім дұрыс болмауы мүмкін.
Мысалы: кодты қайталау: датчик нақты битті 3 рет қаталайды X = 101001 Y = 111000111000000111
Қателіктің анықталуы.
Нақты биттер.
Қателік анықталуының қарапайым түрі
Мысалы: нақты емес бір байт: 7 бит мәлімет және 1 бит нақты X = 00100011
Бақылау сомасы (CRC).
Екеуіне де және мәлімет жіберушіден генерацияланған.
Байланыс аяқталады.
Түрлі орындалулар:
- модульді сома;
- позиция контрольді сомадан тәуелді;
- байт қатынасы немесе нақтылық бойынша басқарылым;
- өзінің мәнін мәліметтерде аз ғана өзгертулер үшін өзгерте алады;
- контрольді сома генерациясы үшін рұқсат етілген көптеген құрылғылар;
- криптографиялық хэш-функциялар;
- қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін де қолданыла алады;
- құпия сөз жиі хэш-код сияқты жіберілді;
- идентификация үшін де қолданыла алады;
- хэш-код сәйкестігін іздеу.
2.13 сурет - Кіріс және шығыс криптографиялық хэш-функциялардың мысалдары
Циклдық артық кодтар (CRC).
Қысқа және артық тексеріліс мәндері мәліметке қосылады.
27
2.14 сурет- Жіберілім үшін және қабылданғаннан кейінгі полиномды тізбектелулер үшін мысал
3 Талшықты-оптикалық байланыс жүйелерін жобалау GPON желілерін жобалау.
Интернет желісін дамыту, оның ішінде жаңа байланыс қызметтерін пайда болуы, деректер ағымы, желі бойынша берілеуін, өсуіне себепші болуды және кеңжолақты қол жеткізу желілерінің өткізу қабілетін ұлғайтуы жолдарын операторларды іздеуге мәжбүр етеді
Шешім таңдау кезінде:
- алуан түрлі абоненттердің қажеттіліктерін;
- нарықтағы бәсекелестік жағдайды;
- желінің техникалық әлеуетін дамыту;
- ұзақ мерзімді салымдардың экономикасын ескеру қажет.
Кеңжолақты қол жеткізу желілер үшін бүгін ең үлкен әлеуеті бар жалпы термин FTTx талшықты-оптикалық технологиялар (FiberToThex– оптика х нүктесіне дейін), онда x астында оптикалық талшық абонентке қарай жақындау әртүрлі дәрежесі басқарушылар (ұзындығын қысқарта отырып):
- FTTN – FiberToTheNode, абоненттен 1 км талшық торапқа дейін;
- FTTC – FiberToTheCurb, абоненттен 500 м талшық шкафқа дейін;
- FTTB – FiberToTheBuilding, абоненттен 100 м талшық ғимаратына дейін;
- FTTH – FiberToTheHome, талшық абоненттің пәтерге/ кеңсесіне дейін.
Оптикалық талшық пайдалану абоненттік қол жеткізу желісінде енжар оптикалық желілер технологияларды дамыту арқасында мүмкін болды (PON – PassiveOpticalNetwork):
- GPON – APON/BPON технологияларды жалғастыру, ITU-T G.984 стандартқа сәйкес келеді;
28
- GEPON – EPON технологияларды жалғастыру, IEEE 802.3ah стандартқа сәйкес келеді.
Кеңжолақты қол жеткізу желілерін дамыту келешегі бүгін көп жағынан сауатты әдістерімен айқындалады стратегиялық жоспарлау кезінде кейіннен PON енгізу.
PON технологияның ең негізгілері:
- аралық белсенді тораптарды болмауы;
- оптикалық қабылдаушы таратушыларды орталық торапта үнемдеу;
- оптикалық талшықтар үнемдеу;
- жаңа абоненттері қосылым жеңілдігін және қызмет көрсету қолайлылығын көрсетеді.
PON технологияларын қолдану кеңжолақты абоненттік қол жеткізу желілер құру үшін ірі қалаларда ең қолайлы шешім қалалық тұрғын құрылыс тығыздығын, үйлердің түрі мен үлгідегі, инфрақұрылымының жай-күйін техникалық пайдалану, желі-кабелдік құрылыстарды (кәбілдік канализация) ескере отырып.
GPON қолдану қазіргі заманғы өткізу мүмкіндігіне және оның көбеюі тиімділік қажеттігіне осы және болашақ деген абоненттердің сұраныстарын ескере отырып талаптарға неғұрлым толық сәйкес келеді:
3.1 сурет - FTTx желі құрылымы
Базалық телекоммуникациялық технологиялар ретінде FTTx желілерін құру үшін ОАО «Казахтелеком» қолдануға кеңес берген GPON технологиясы.
Арнайы пассивті оптикалық қуаты сплиттерлер (сплиттер) пайдаланып АТС 10 км радиуста бір магистральдық талшықты 2.5 Gbit /с 64 абонент- терінің тобы үшін технология өткізу қабілетін қамтамасыз етеді.
Талшықты-оптикалық GPON желісін жобалауда техникалық шешу негізделген. Жоба құжаттардың тәртібі, құрамы мен көлемі салу туралы ережелеріне сәйкес болуы тиіс (ҚР 1.02-01-2007 ҚНжЕ) [36].
29
Бұл желіні жобалау кезінде желілік тораптар мен қолданыстағы бағыттар кәбілдік кәрізді (немесе ALS), магистральдық және тарату ТОБЖ запастағы талшықтарды мөлшерінде, мемлекеттік органдардың байланыстыратын объектілерін, білім беру, денсаулық орындалуы міндетті оңтайлы, кем дегенде 3 жыл мерзімге, тұрғын және әкімшілік аудандарының болашағы абоненттерінің бөлу тығыздығын қабылданады және бизнес объектілері.
Оптикалық желі жобалау үшін бастапқы деректер:
1) Аумақтардың деректері немесе оптикалық қатынау желілерінің енуі үшін үйлердің мекенжайлар тізімі, үйлердің иелерімен келіссөздер.
2) Абоненттерінің қамту пайызы, үйлерінде желісіне қатынау. Тұрғын және жеке ғимараттарда орналасқан кеңселерін, ведомстволық кәсіпорындар жету қажеттілігі.
3) Оптикалық бюджеттің әлсіреуі туралы мәліметтер.
4) Қосылым түрі қосылыстар таңдау (бір-деңгейлі немесе каскадты), жалпы сплиттер тармақталған коэффициентін, оларды орнатуға орталықтарында және орындарын нақты түрлерін таңдау құрайды.
5) Өндірушілердің таңдауы - белсенді және пассивті құрылғыларды жеткізушілер, жабдықтар мен компоненттер.
Негізгі элементтері (өнімдер) және оптикалық желісінің компоненттері.
Негізгі элементтері (өнімдері) және оптикалық желілік компоненттер:
- оптикалық кабель магистралына, тарату желісі және абоненттік сымын;
- оптикалық қосылғыштар;
- оптикалық сплиттерлер;
- желіге оптикалық муфта;
- оптикалық кросс (ODF);
- оптикалық тарату шкафтарын (ОТШ);
- оптикалық тарату қорап (ОТҚ);
- оптикалық абоненттік ұяшықтары (OАҰ);
- талшықты-оптикалық кабель қамтиды.
Барлық PON желі үшін талшықты кабельдер бір режимде ұсынылған болуы тиіс. Төмен су шыңына (толқын ұзындығы, кеңейтілген диапазоны) G.652D. Әдетте, талшықты өндіру «Corning».
G.652D ұсынысы бойынша бір режимі талшықты 1270 ауқымында желілік кіру үшін үлкен өткізу қабілеті қолдайды ... 1610 нм интервалы 20 нм және технологиялар мен CWDM (дөрекі спектрлік тығыздау) аралықпен, оптикалық желі кезінде пайдаланылады.
30
GPON технологиясы бойынша ақпарат беру үшін WDM (Wavelength Division Multiplexing) пайдаланылады, сигналдар абоненттен және абонентке (тиісінше 1490 nm және 1310 nm,) әртүрлі толқын ұзындығында беріледі.
3.2 сурет - Жұмыстың жалпы құрылымы
Әрбір толқын ұзындығы үшін уақытша канал бөлу колданылады.
3.3 сурет - Абонентке ақпарат беру
3.4 сурет – Абонентке қарай ақпаратты беру
31
GPON (GigabitPON) стандартты GFP (GenericFramingProtocol) тасымалдауды пайдаланады. ITU-T ұсыныстары G.984.x.
2.4 Гб /с жылдамдықпен толқын ұзындығы 1490 нм ағысты бойлап төмен қарай. 1,2 Гбит/с жылдамдықпен толқын ұзындығы 1310 нм ағысты бойлап жоғары қарай. Әрбір бағытта абоненттерге кепілді өткізу жолы мүмкіндігі тең тұр. Жалпы беріліс орта абоненттердің жеке деректерін қорғау қажеттілігіне әкеледі. Advanced Encryption Standard - шифрлау стандарты AES үшін пайдаланылады.
GPON учаскелік желісі.
OLT (оптикалық сызықтық терминал) - белсенді стансалы жабдық орталық желі торабында немесе АТС та орнатылады.
OLT бітірілген абоненттердің жабдықтарын деректер желісімен TriplePlay қызметін қамтамасыз ету үшін байланыстырады (дауыс, Интернетке қатынау және теледидар).
Желілік жабдықтардың көмегімен немесе оптикалық тығыздығы жоғары қарай кроссаларға ODF – патчкорд/ мультипачкорд бауларды порттары OLT қосып жатыр. Өндірушілердің ұсынымдарына сәйкес бойынша оптикалық жолдың ұзындығын негізге ала отырып есептеледі: ODF бойынша- ODF-тың
«0»-ден бастап OLT-ның «0»-не дейін қосу баусымлардың ұзындығын (пачкорд функционалдық қоры ), OLT бойынша – «0» нүктесінен 5 метр («0»
нүкте - оптикалық баусымдарды штатив жабдықтарынады енгізу орны) (суреттер 3.5 және 3.6)
3.5 сурет - Оптикалық кростың қосылы
32
3.6 сурет - Желілік ОТ енгізу нұсқалары
