Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019
ISSN (Print) 2079-620Х ISSN (Online) 2617-5193
Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ
ЭКОНОМИКА СЕРИЯСЫ ECONOMIC SERIES
OF THE BULLETIN OF L.N. GUMILYOV ENU
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ СЕРИЯ ВЕСТНИКА ЕНУ ИМЕНИ
Л.Н. ГУМИЛЕВА
№ 2•2019
2010 жылдан бастап шығады Издается с 2010 года
Founded in 2010
Жылына 4 рет шығады Выходит 4 раза в год Published 4 times a year
Нұр-Сұлтан, 2019 Нур-Султан, 2019 Nur-Sultan, 2019
Бас редакторы С.Б. Мақыш э.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Бас редактордың орынбасары А.М. Бакирбекова, э.ғ.к., доцент (Қазақстан) Редакция алқасы
Акимова Б. Ж. э.ғ.к., доцент (Қазақстан) Алибекова Б.А. э.ғ.к., доцент (Қазақстан) Аманова Г. Д. э.ғ.к., проф.(Қазақстан) Арын Е. М. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Байжолова Р.А. э.ғ.д., проф.(Қазақстан) Бейсенова Л.З. э.ғ.к., доцент (Қазақстан) Дуйсембаев А. А. э.ғ.к., проф.(Қазақстан) Егембердиева С.М. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Есенова Г. Ж. э.ғ.к., проф.(Қазақстан) Кирдасинова К.А. э.ғ.к., доцент (Қазақстан) Кучукова Н.К. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Лавровский Б.Л. э.ғ.д., проф. (Ресей) Мадиярова Д.М. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Майдырова А.Б. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Муталиева Л.М. э.ғ.к., доцент(Қазақстан) Никифорова Е.В. э.ғ.д., проф.(Ресей) Палешкевич Д. PhD, проф. (Польша) Петрова М. PhD, доцент (Болгария) Санг Кю Ли PhD, проф.(Оңтүстік Корея) Сембиева Л.М. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Сидорович А.В. э.ғ.д., проф. (Ресей) Сыздыкбаева Б.У. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Толысбаев Б.С. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Урузбаева Н.А. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Шалболова У.Ж. э.ғ.д., проф. (Қазақстан) Шаш Н.Н. э.ғ.д., проф. (Ресей)
Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ.,. Сәтпаев к-сі, 2, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 349 б.
Тел.: +7(7172) 709-500 (ішкі 31-357) E-mail: [email protected] Жауапты хатшы, компьютерде беттеген:
Қ.Ж. Жұмабекова Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ хабаршысының экономика сериясы
Меншіктенуші: ҚР БжҒМ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігімен тіркелген. 18.02.14ж.
№ 14171-Ж -тіркеу куәлігі Мерзімділігі: жылына 4 рет.
Тиражы: 30 дана
Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Қажымұқан к-сі,13/1, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
тел.: +7(7172)709-500 (ішкі 31-357)
© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019 Editor-in-Chief
S.B. Makysh
Doctor of Economic Sciences, Professor (Kazakhstan)
Deputy Editor-in-Chief A.M. Bakirbekova, Can. of Economic Sciences, Assoc.prof. (Kazakhstan) Editorial board
Akimova B. Doctor of Economic Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Alibekova B.A. Doctor of Economic Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Amanova G.D. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Aryn Y. М. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Baizholova R.A. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Beisenova L.Z. Can. of Economic Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Duissembayev A.А. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Yegemberdiyeva S. M. Doctor of Economic Sciences , Prof. (Kazakhstan) Yessenova G. Zh. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Kirdasinova K.A. Can. of Economic Sciences, Assoc.Prof.(Kazakhstan) Kuchukova N.K. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Lavrovskii B.L. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Russia) Madiyarova D.M. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Maidyrova А.B. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Mutaliyeva L.M. Can. of Economic Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Nikiforova E.V. Doctor of Economic Sciеnces, Prof.(Russia)
Paliszkiewicz J. PhD, Prof. (Poland)
Sembieva L.M. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Petrova M. PhD, Assoc. Prof. (Bulgaria)
Shalbolova U. Zh. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Sidorovich А.V. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Russia) Sung-Kyu Lee PhD, Prof. (South Korea)
Syzdykbayeva B.U. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Tolysbayev B.S. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Urusbayeva N.A Doctor of Economic Sciences, Prof. (Kazakhstan) Shash N.N. Doctor of Economic Sciences, Prof. (Russia)
Editorial address: L.N.Gumilyov Eurasian National University, Satpayev str. 2, of.349, Nur-Sultan, Kazakhstan, 010008
Теl.: +7(7172) 709-500 (ext. 31-357) E-mail: [email protected] Responsible secretary, computer layout:
K.Zh. Zhumabekova Economic Series of the bulletin of the L.N. Gumilyov ENU
Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct «L.N.Gumilyov Eurasian National University» Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan
Registered by Ministry culture and information of Republic of Kazakhstan. Registration certificate No. 14171-Ж from 18.02.14
Periodicity: 4 times a year Circulation: 30 copies
Address of printing house: L.N.Gumilyov Eurasian National University, Kazhimukan str. 13/1, Nur-Sultan, Kazakhstan 010008; tel.: +7(7172) 709-500 (ext.31-357)
© L.N.Gumilyov Eurasian National University
Главный редактор С.Б. Макыш д.э.н., профессор (Казахстан)
Зам. главного редактора А.М. Бакирбекова, к.э.н., доцент (Казахстан) Редакционная коллегия
Акимова Б. Ж. к.э.н., доцент (Казахстан) Алибекова Б.А. к.э.н. доцент (Казахстан) Аманова Г. Д. к.э.н., проф. (Казахстан) Арын Е.М. д.э.н., проф. (Казахстан) Байжолова Р.А. д.э.н., проф. (Казахстан) Бейсенова Л.З. к.э.н., доцент (Казахстан) Дуйсембаев А. А. к.э.н., проф. (Казахстан) Егембердиева С.М. д.э.н. проф. (Казахстан) Есенова Г.Ж. к.э.н., проф. (Казахстан) Кирдасинова К.А. к.э.н., доцент (Казахстан) Кучукова Н.К. д.э.н., проф. (Казахстан) Лавровский Б.Л. д.э.н., проф. (Россия) Мадиярова Д.М. д.э.н. проф. (Казахстан) Майдырова А.Б. д.э.н., проф. (Казахстан) Муталиева Л.М. к.э.н., доцент (Казахстан) Никифорова Е.В. д.э.н., проф.(Россия) Палешкевич Д. PhD, проф. (Польша) Петрова М. PhD, доцент (Болгария) Санг Кю Ли PhD, проф. (Юж. Корея) Сембиева Л.М. д.э.н., проф. (Казахстан) Сидорович А.В. д.э.н., проф. (Россия) Сыздыкбаева Б.У. д.э.н., проф. (Казахстан) Толысбаев Б.С. д.э.н., проф. (Казахстан) Урузбаева Н.А. д.э.н., проф. (Казахстан) Шалболова У.Ж. д.э.н., проф.(Казахстан) Шаш Н. Н. д.э.н., проф. (Россия)
Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. К. Сатпаева, 2, каб. 349 Тел.: +7(7172) 709-500 (вн. 31-357)
E-mail: [email protected]
Ответственный секретарь, компьютерная верстка:
К.Ж.Жумабекова Экономическая серия вестника ЕНУ имени Л.Н. Гумилева
Собственник: РГП на ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева» МОН РК Зарегистрирован Министерством культуры и информации Республики Казахстан. Регистрационное свиде- тельство № 14171-Ж от 18.02.14 г.
Периодичность: 4 раза в год Тираж: 30 экземпляров
Адрес типографии: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Кажымукана, 13/1, Евразийский национальный уни- верситет имени Л.Н. Гумилева
тел.: +7(7172)709-500 (вн.31-357)
© Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019
МАЗМҰНЫ Экономикалық теория
Алимбаев А.А., Филюк Г.М., Кенешева Г.А. Өнеркәсіпті технологиялық жаңғыртудың шетелдік тәжірибесі ... 8 Арын Е.М. Проблемалық өңірлер типологиясының теориялық аспектілері ... 17 Гимранова Р.Р., Аймагамбетов Е.Б. Адам капиталы Қазақстан экономикасының дамуының маңызды бағыты ретінде ... 26 Кашакова Г.А., Рустембаев Б.Е Агроөнеркәсіптік кешенде техникалық жаб- дықтандыруды жетілдірудің экономикалық негіздері ... 33 Каштякова Э. Словакияның сыртқы саудасын дамыту және оның қалыптасуын- дағы шағын және орта бизнестің рөлі ... 42 Орынканова Ж.М., Байжолова Р.А. Қазақстандағы қоршаған ортаны қорғауға жұмсалатын шығындарды талдау ... 56 Сыздыкова А., Абубакирова А., Келесбаев Д. Өтпелі кезеңдегі мемлекеттік эконо- миканың өсуіне сыртқы қарыздарының ықпалы ... 67
Есеп және аудит
Жупышева А.О., Макыш С.Б. Қазақстан Республикасының мемлекеттік экологи- ялық аудит жүйесінің қалыптасуының ерекшеліктері ... 78
Туризм
Конуспаев Р.Қ., Демесінов Т.Ж. Туристік ұйымдардағы қаржылық талдау мәселе- лері ... 89
Қаржы
Бұлақбай Ж.М., Бекова М.Х. «Банк ВТБ (Қазақстан)» акционерлік қоғамы еншілес ұйымының қаржылық жағдайын талдау және төлемқабілеттілігін бағалау ... 99 Жагыпарова А.О., Наурызбекова Д.А. Тау-кен өнеркәсібін қаржыландыру ... 107 Жусупова А.К., Нурмагамбетова М.К. Қазақстан Республикасы сақтандыру ұй- ымдарың бәсекеге қабілеттілігінің талдауы ... 114 Макыш С.Б., Урузбаева Н.А.Шағын және орта бизнесті дамытудағы Қазақстан- ның қаржылық ахуалы ... 124 Малелова Б.Т. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық үдерістің негізгі тенденциялары мен даму көрсеткіштері ... 133
Менеджмент
Саденова А.М., Рахимова С.А. Кәсіпкерлік құрылымдардың инновациялық әлеу- еті: түсінігі, қадамдар және оны жобалау әдістері ... 140 Увалеева Ж.Б. Қазақстан Республикасының ЖОО үшін кәсіптік біліктілігі бар қызметкерлерді даярлау барысындағы инновациялар ... 153
CONTENTS Economic theory
Alimbayev A.A., Filyuk G.M., Kenesheva G.A. Foreign experience of technological modernization of industry ... 8 Aryn Y. M. Theoretical aspects of the typology of struggling regions ... 17 Gimranova R.R., Aimagambetov Y.B. Human capital as an important benchmark for the development of Kazakhstan’s economy ... 26 Kashakova G.A., Rustembaev B.E. Economic bases of technical equipment upgrading in the agro-industrial complex ... 33 Kashtyakova E. The development of Slovakia’s foreign trade and the role of small and medium-sized businesses in its formation ... 42 Orynkanova Zh., Baizholova R. Analysis of environmental expenditure in Kazakhstan 56 Syzdykova A., Abubakirova A., Kelesbayev D.The Effects of External Debts on Economic Growth in Transition Economies ... 67
Accounting and Auditing
Zhupysheva A.O., Makysh S.B. Features of the formation of the state environmental audit system in the Republic of Kazakhstan ... 78
Tourism
Konuspayev R.K., Demessinov T. Zh. Problems of financial analysis in tourist organizations ... 89
Finance
Bulakbay Zh.M., Bekova M.Kh. Financial analysis and assessment of solvency of subsidiary of joint stock company « Bank VTB (Kazakhstan)» ... 99 Жагыпарова А.О., Наурызбекова Д.А. Finansing mining industry ... 107 Zhusupova A.K., Nurmagambetova M.K. Analysis of competitiveness of insurance organizations of the republic of Kazakhstan ... 114 Makysh S.B., Uruzbayeva N.A. The financial climate for the development of small and medium businesses in Kazakhstan ... 124 Malelova B.T. Main trends and indicators of the investment process in the Republic of Kazakhstan ... 133
Management
Sadenova A.M., Rakhimova S.A. Innovative potential of entrepreneurial structures: the concept, approaches and methods of its design ... 140 Uvaleeva Zh.B. Innovations in the personnel training of the highest professional qualifications for universities in the Republic of Kazakhstan ... 153
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019
СОДЕРЖАНИЕ Экономикалық теория
Алимбаев А.А., Филюк Г.М., Кенешева Г.А. Зарубежный опыт технологической модернизации промышленности ... 8 Арын Е. М. Теоретический аспект типологии проблемных регионов ... 17 Гимранова Р.Р., Аймагамбетов Е.Б. Человеческий капитал как важный ориентир развития экономики Казахстана ... 26 Кашакова Г.А., Рустембаев Б.Е. Экономические основы модернизации техниче- ской оснащенности агропромышленного комплекса ... 33 Каштякова Э. Развитие внешней торговли Словакии и роль малого и среднего бизнеса в ее формировании ... 42 Орынканова Ж.М., Байжолова Р.А. Анализ затрат на охрану окружающей среды в Казахстане... 56 Сыздыкова А., Абубакирова А., Келесбаев Д. Влияние внешнего долга на эконо- мический рост в странах с переходной экономикой ... 67
Учет и аудит
Жупышева А.О., Макыш С.Б. Особенности формирования системы государ- ственного экологического аудита в Республике Казахстан ... 78
Туризм
Конуспаев Р.К, Демесинов Т.Ж. Проблемы финансового анализа в туристических организациях ... 89
Финансы
Бұлақбай Ж.М., Бекова М.Х. Анализ финансового состояния и оценка платеже- способности дочерней организации акционерного общества «Банк Втб
(Казахстан)» ...
99
Жагыпарова А.О., Наурызбекова Д.А. Финансирование горнодобывающей
отрасли ... 107 Жусупова А.К., Нурмагамбетова М.К. Анализ конкурентоспособности страхо- вых организаций Республики Казахстан ... 114 Макыш С.Б., Урузбаева Н.А. Финансовый климат развития малого и среднего бизнеса в Казахстане ... 124 Малелова Б.Т. Основные тенденции и показатели развития инвестиционного про- цесса в Республике Казахстан ... 133
Менеджмент
Саденова А.М., Рахимова С.А. Инновационный потенциал предприниматель- ских структур: понятие, подходы и методы его проектирования ... 140 Увалеева Ж.Б. Инновации в подготовке кадров высшей профессиональной ква- лификации для вузов в Республике Казахстан ... 153
МРНТИ 06.58.45
Б.Т. Малелова
Алматы менеджмент университет, Алматы, Казахстан (E-mail: [email protected])
Основные тенденции и показатели развития инвестиционного процесса в Республике Казахстан
Аннотация. В статье рассмотрены основные тенденции и показатели развития инвестицион- ного процесса в Республике Казахстан на современном этапе. Установлены в целом положительные тенденции в активизации инвестиционной деятельности по республике, в частности, в горнодобы- вающей сфере промышленности. Высокий удельный вес инвестиций в горнодобывающей отрасли снижает инвестиционный потенциал несырьевых отраслей, которые все еще остаются аутсайдера- ми инвестиционного процесса в Республике Казахстан. Проблему развития инвестиционного про- цесса в обрабатывающей промышленности и сервисных отраслях должны решить целевые госу- дарственные программы и развитие технологических цепочек переработки сырьевой продукции на территории страны. Рекомендованы основные факторы увеличения объемов инвестирования средств в национальную экономику и улучшения их качественного наполнения в условиях обеспе- чения стратегического приоритета индустриально-инновационного развития.
Ключевые слова: инвестиционный процесс, инвестиционный анализ, отраслевая структура инвестиции, инвестиционная политика.
DOI: https://doi.org/10.32523/2079-620X-2019-2-133-139 Инвестиционный анализ – это комплекс практических и методических приемов и действий, дающих возможность оценить целесообразность инвестиций в тот или иной проект в национальной экономической системе. Грамотно и своевременно проведенный инвестиционный анализ позволяет решить следующие основные задачи:- Оценить ре- альную потребность в инвестировании по приоритетным отраслям экономики и наличие необходимых условий для реализации инвестиций [1].
- Выбрать оптимальные инвестиционные решения, с помощью которых можно укре- пить конкурентоспособность хозяйствующих субъектов с учетом ее тактических и страте- гических целей [2].
- Выявить все факторы, способные оказать влияние на фактические результаты инве- стирования по приоритетным отраслям экономики и их отклонение от запланированных.
- Оценить приемлемые для хозяйствующих субъектов параметры риска и доходности при инвестировании [3].
- Разработать рекомендации и мероприятия по постинвестиционному мониторингу для улучшения качественных и количественных показателей деятельности хозяйствующих субъектов.
Таким образом, долгосрочные стратегические решения в рамках национальной ин- новационной системы Казахстана подтверждают целесообразность всей инвестиционной деятельности на макроуровне, необходимой для создания и обновления имеющейся мате- риально-технической базы, замены изношенных основных средств, наращивания объемов деятельности и освоения новых видов услуг [4].
Инвестиции в основной капитал по итогам 2018 г. в Республике Казахстан увели- чились на 17,2 %. Абсолютным лидером по привлечению финансирования остается гор- нодобывающая промышленность. В эту отрасль вложено более 40% всех привлеченных средств. В разведку и оценку запасов полезных ископаемых инвестируется больше, чем в
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019 образование, здравоохранение и социальные услуги вместе взятые.
Общий объем инвестиций в основной капитал в 2018 г. составил 11 трлн. 130,2 млрд. тенге (на 17,2% больше, чем в 2017г.). Ввод в эксплуатацию новых основных средств и вовсе приблизился к 16,7 трлн. тенге.
По общему объему привлеченных инвестиций традиционно лидирует горнодобывающая отрасль – сюда в 2018 г. направлено 4,5 трлн. тенге (это более 40% всех инвестиций) (ри- сунок 1).
23,5 43,2 54,3 65,0 92,5 105,1 116,5 122,2 137,2 158,5 204,9 216,0 292,4
395,6 523,5
1247,2 1408,9 1424,2
4499,6
0,0 1000,0 2000,0 3000,0 4000,0 5000,0
Предоставление прочих видов услуг Профессиональная, научная и техническая …
Государственное управление и оборона; … Финансовая и страховая деятельность
Информация и связь Искусство, развлечения и отдых Строительство Здравоохранение и социальные услуги Деятельность в области административного и …
Услуги по проживанию и питанию Образование Оптовая и розничная торговля; ремонт … Водоснабжение; канализационная система, … Сельское, лесное и рыбное хозяйство Электроснабжение, подача газа, пара и …
Обрабатывающая промышленность Транспорт и складирование Операции с недвижимым имуществом Горнодобывающая промышленность
Рисунок 1. Структура инвестиций по отраслям в 2018 г. в Республике Казахстан, в млрд. тенге (составлено автором на основе [5])
Две трети всех инвестиций связаны с добычей нефти и ее переработкой, еще около 10 % – с добычей руд и производством металлов. Все остальные отрасли промышленности для инвесторов малопривлекательны, а потому вложения во многие из них по итогам 2018 сократились. Благодаря масштабным проектам на западе республики инвестиции в горно- добывающую промышленность и разработку карьеров в 2018 г. составили 4 трлн. 499,6 млрд. тенге (рост на 40,4% по сравнению с 2017 г.).
В добычу нефти и газа инвестировано 3 трлн. 843,5 млрд. тенге – 58,6% от всех инве- стиций в промышленности Казахстана. Увеличиваются вливания и в другие добывающие отрасли. Например, в основные средства при добыче угля – 85,5 млрд. тенге (+36,9%), в металлические руды – 463,8 млрд. тенге (+24,7%).
В обрабатывающую промышленность вложено в 3,6 раза меньше (менее 1,25 трлн.
тенге). На добычу полезных ископаемых по-прежнему тратится гораздо больше средств, чем на их обработку. Значительные инвестиции в 2018 г. вложены в недвижимость и логи- стические проекты – в обоих случаях их объем превысил 1,4 трлн. тенге.
Роль обрабатывающей промышленности несколько меньше. Общий объем инвести- ций в эту отрасль в 2018 году составил 1 трлн. 247,2 млрд. тенге (+20,5% к 2017 г.). При
этом почти 90% от этих средств были направлены в 5 отраслей:
- производство кокса и продуктов нефтепереработки (558,7 млрд. тенге, +33,7%), - металлургическая промышленность (242,9 млрд. тенге, +19,5%),
- производство продуктов питания (123,2 млрд. тенге, +27,3%),
- производство прочей неметаллической минеральной продукции (116,9 млрд. тенге, +32,7%),
- производство продуктов химической промышленности (65,5 млрд. тенге, +21,1%).
Таким образом, в добычу и переработку нефти в 2018 г. инвестировано в общей слож- ности более 4,4 трлн. тенге – 67,1% от всех инвестиций в промышленности республики.
В добычу металлических руд и металлургическую промышленность – 706,7 млрд. тенге (10,8% от общего объема).
Все, что в Казахстане не связано с нефтью и металлами, инвесторов интересует мало.
Меньше всего инвестиций в основной капитал сделано по категории «Профессиональная, научная и техническая деятельность» – 43,2 млрд. тенге за 2018 год. Горнодобывающие отрасли инвестирует вдвое больше за 1 неделю.
Добывающая отрасль лидирует не только по объему привлеченных инвестиций, но и по темпам роста. В 2018 г. в этот сектор вложено на 40,4% больше средств, чем в 2017 г.
(рисунок 2).
75,8 87,4
91,2 92,9
96,1 98,5
99,9 105,2 106,1 111,4
113,1 114,2
120,1 120,5 120,6 124,1
129,2 140,4
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Образование Электроснабжение, подача газа, пара и … Государственное управление и оборона; … Деятельность в области административного и … Оптовая и розничная торговля; ремонт … Водоснабжение; канализационная система, … Финансовая и страховая деятельность
Предоставление прочих видов услуг Транспорт и складирование Информация и связь Услуги по проживанию и питанию Сельское, лесное и рыбное хозяйство Операции с недвижимым имуществом Обрабатывающая промышленность Строительство Здравоохранение и социальные услуги Искусство, развлечения и отдых Горнодобывающая промышленность
Рисунок 2. Темпы роста инвестиций по отраслям в 2018 г. в Республике Казахстан, в % к 2017 г.
(составлено автором на основе [5])
Темпы роста в обрабатывающей промышленности и сельском хозяйстве – отраслях, которые должны стать драйверами роста экономики республики – гораздо ниже: 20,5% и 14,2% соответственно. При этом в Казахстане достаточно направлений, привлекательность которых для инвесторов снизилась.
По итогам года снизились вложения:
- в профессиональную, научную и техническую деятельность, - в образование,
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019 - в электроснабжение, подачу пара и газа, воздушное кондиционирование, - в государственное управление и оборону, обязательное соцобеспечение, - в административное и вспомогательное обслуживание,
- в розничную и оптовую торговлю, ремонт автомобилей и мотоциклов, - в водоснабжение, канализацию, сбор и управление отходами,
- в финансовую и страховую деятельность.
Объем бюджетных средств, направленных на инвестиции в основной капитал, со- ставил в 2018 году 1 трлн. 395 млрд. тенге. Больше всего из республиканского и местных бюджетов получила логистическая отрасль. В транспорт и складирование вложено 459,5 млрд. тенге (32,6% от всех инвестиций по этому направлению).
Значительное финансирование идет и на коммунальные сектора:
- Инвестиции в водоснабжение, канализационные системы, сбор и распределение от- ходов составили 231,1 млрд. тенге – 79% вложений обеспечило государство.
- В электроснабжение, подачу газа и пара, а также воздушное кондиционирование из бюджетов инвестировано 187,6 млрд. тенге – 35,8% от общего объема.
Самая высокая доля бюджетных инвестиций в государственном управлении, обороне и обязательном соцобеспечении – 92,3%. В образовании показатель составляет 67,8%, в здравоохранении – 59,4%, в искусстве, развлечении и отдыхе – 50,9%.
Также инвестиции в экологические проекты выросли в 2,5 раза. Если говорить о кон- кретных направлениях инвестирования, обращает на себя внимание значительный рост вложений в мероприятия, направленные на охрану окружающей среды (общий объем около 80,2 млрд. тенге). В 2017 г. объем инвестиций по данному направлению составлял только 32,5 млрд. тенге.
Больше всего средств на эти цели направлено в Акмолинскую (25,7 млрд. тенге) и Жамбылскую (12,7 млрд. тенге) области. Меньше всего – в СКО (обошлось без инвести- ций) и Шымкент (менее 4 млн. тенге, то есть на каждого жителя примерно по 4 тенге).
145,7 227,5
280,5 283,3 340,5 353,6 364,9 380,8 400,4 412,9 593,0 597,9 609,3 627,1 697,6
747,4 1006,0
5886,3
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Туркестанская область Жамбылская область Костанайская область Алматинская область Карагандинская область Восточно-Казахстанская область Акмолинская область Северо-Казахстанская область г.Алматы Кызылординская область г.Шымкент Актюбинская область Республика Казахстан Павлодарская область Западно-Казахстанская область Мангистауская область г.Астана Атырауская область
Рисунок 3. Инвестиции на душу населения по регионам в Республике Казахстан за 2018 г., в тыс. тенге (составлено автором на основе [5])
Выросли инвестиции в разведку и оценку запасов полезных ископаемых – 329,7 млрд.
тенге (рост – 8,1%).
Это больше, чем на образование, здравоохранение и социальные услуги вместе взя- тые. Активнее всего инвестиционные ресурсы привлекает Актюбинская (117,2 млрд. тенге) и Мангыстауская (108 млрд. тенге) области.
Что касается объема инвестиций на душу населения, в трех регионах средний объем инвестиций на душу населения снизился: в Акмолинской области – на 4,2%, Павлодарской – на 9,7%, в Астане – на 4%.
Во всех остальных регионах произошел рост привлечения инвестиций, а наилучшие показатели показал Шымкент – при среднедушевом подсчете показатель увеличился почти в 2,5 раза. В среднем по Казахстану рост составил 15,7%.
Наиболее активные инвестиции наблюдаются в Атырауской области – почти 5,9 млн.
тенге на человека (в 9,7 раза больше среднереспубликанского показателя). Более 1 млн.
тенге на жителя в год инвестируется и в Астане. А вот показатели Алматы в полтора раза уступают среднереспубликанским – чуть более 400 тыс. тенге (рисунок 3.)
Хуже всего дела в 2018 г. обстояли в Туркестанской области – на одного жителя при- шлось лишь 145,7 тыс. тенге инвестиций – в 4 раза меньше среднереспубликанского пока- зателя.
Анализ инвестиций по отраслям экономики дает основание говорить об их значитель- ной положительной динамике за рассматриваемый период. Изменения в объемах инвести- ций в основной капитал были достигнуты прежде всего за счет благоприятных тенденций, сложившихся в экономике республики, успешной инвестиционной политики, созданных условий для роста внутренних инвестиций и привлечения иностранного капитала.
Состояние отраслевой структуры позволяет утверждать, что самыми капиталоемкими и инвестиционно привлекательными остаются отрасли промышленности, в основном до- бывающей. Благодаря их развитию страна получила инвестиционную привлекательность.
Стоит отметить, что улучшаются показатели освоения инвестиций в основной капитал в отраслях «транспорт и связь», «строительство».
Таким образом, увеличение объемов инвестирования средств в национальную эко- номику и улучшение их качественного наполнения зависит от следующих факторов [6, 7]:
- экономической и финансово-инвестиционной привлекательности представленных инвестором проектов и программ, позволяющих институциональным инвесторам получать уровень доходности не ниже среднерыночного,
- участия государственных, региональных и местных бюджетных средств,
- действенной и постоянно рационализируемой системы регулирования инвестици- онной деятельности хозяйствующих субъектов, ориентированной на достижение требуе- мой результативности,
- устранения, предупреждения и локализации негативных тенденций в реализации инвестиционных проектов.
Список литературы
1 Атирбеков А.Ш. Система управления инвестиционными процессами в Республике Ка- захстан. – // Theoretical & Applied science. – 2014. – №5 (13). – С. 93-96
2 Аймагамбетов Е.Б., Таубаев А.А., Айнабек К.С., Кайгородцев А.А. и др. Индустриаль- но-инновационное развитие экономики Казахстана: теория и практика. – /Колл. моногра- фия. – Караганда: Изд-во КЭУ, 2015. – 497 с.
3 Кайгородцев А.А. Механизм экономической безопасности Казахстана. – // Наука и со- временность. – 2016. – № 1 (7). – С. 69-77
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019
4 Таубаев А.А., Хадыс Б., Кернебаев А.С. Повышение роли субъектов квазигосударствен- ного сектора в институциональной и инвестиционной поддержке агропромышленного ком- плекса Казахстана. – //Экономика. Стратегия и практика. – 2016. – №4 (40). – С. 38-48 5 Официальная статистическая информация об инвестиционной деятельности. – Коми- тет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, 2019.
[Электрон. ресурс]. – URL: http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersInvestment (Дата обращения 03.03.2019 г.)
6 Чехунов Е.И., Белякова А.П. Особенности управления инвестиционными проектами при внедрении инновационных методов управления проектами AGILE. – // Синергия наук. – 2018. – №24. – С. 544-550
7 Штаркина М.К., Мамий Е.А. Роль финансово-информационного обеспечения в управ- лении инвестиционным проектом. – / Сборник статей по итогам Международной науч- но-практической конференции «Формирование финансово-экономических условий инно- вационного развития». – Саратов, 2018. – С. 144-149
B.T. Malelova
Almaty Management University, Almaty, Kazakhstan
Main trends and indicators of the investment process in the Republic of Kazakhstan Abstract: The article describes the main trends and indicators of the investment process in the Republic of Kazakhstan at the present stage. In general, positive trends in the activation of investment activity in the republic, in particular in the mining industry, have been established. The high share of investment in the mining sector reduces the investment potential of non-primary industries, which are still outsiders of the investment process in the Republic of Kazakhstan. The problem of the development of the investment process in the manufacturing and service industries should be solved by targeted government programs, and the development of technological chains of processing of raw materials in the country. The main factors are recommended to increase the volume of investment in the national economy and improve their quality in terms of ensuring the strategic priority of industrial and innovative development.
Keywords: investment process, investment analysis, sectoral structure of investment, investment policy.
Б.Т. Малелова
Алматы менеджмент университеті, Алматы, Қазақстан Қазақстан Республикасындағы инвестициялық үдерістің
негізгі тенденциялары мен даму көрсеткіштері
Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасындағы инвестициялық үдерістің қазіргі кезеңде- гі дамуының негізгі тенденциялары мен көрсеткіштері қарастырылған. Тұтастай алғанда республи- ка бойынша, атап айтқанда, тау-кен өндіру саласында инвестициялық қызметті жандандыруда оң үрдістер белгіленді. Тау-кен өндіру саласындағы инвестициялардың жоғары үлес салмағы шикізат- тық емес салалардың инвестициялық әлеуетін төмендетеді, олар әлі де Қазақстан Республикасын- дағы инвестициялық процестің аутсайдерлері болып қала береді. Өңдеуші өнеркәсіп пен сервистік салаларда инвестициялық процесті дамыту проблемасын мақсатты мемлекеттік бағдарламаларды және ел аумағында шикізат өнімдерін қайта өңдеудің технологиялық тізбектерін дамытуды шешуі тиіс. Ұлттық экономикаға қаражатты инвестициялау көлемін арттыру және индустриялық-иннова- циялық дамудың стратегиялық басымдығын қамтамасыз ету жағдайында олардың сапалы толты- рылуын жақсартудың негізгі факторлары ұсынылды.
Түйін сөздер: инвестициялық процесс, инвестициялық талдау, инвестициялардың салалық құрылымы, инвестициялық саясат.
References
1 Atirbekov A.Sh. Sistema upravleniia investitsionnymi protsessami v Respublike Kazakhstan [Investment process management system in the Republic of Kazakhstan]. Theoretical & Applied science, 13 (5), 93-96 (2014).
2 Aimagambetov E.B., Taubaev A.A., Ainabek K.S., Kaigorodtsev A.A. i dr. Industrialno- innovatsionnoe razvitie ekonomiki Kazakhstana: teoriia i praktika [Industrial-innovative development of Kazakhstan’s economy: theory and practice]: Koll. monografiia [Coll. monograph].
(Izd-vo KEU, Karaganda, 2015, 497 p.).
3 Kaigorodtsev A.A. Mekhanizm ekonomicheskoi bezopasnosti Kazakhstana [Mechanism of economic security of Kazakhstan], Nauka i sovremennost [Science and modernity], 7 (1), 69-77 (2016).
4 Taubaev A.A., Khadys B., Kernebaev A.S. Povyshenie roli subieektov kvazigosudarstvennogo sektora v institutsionalnoi i investitsionnoi podderzhke agropromyshlennogo kompleksa Kazakhstana [The role of quasi-public sector entities in the institutional and investment support for the agricultural sector of Kazakhstan]. Ekonomika. Strategiia i praktika [Economy. Strategy and practice], 40 (4), 38-48 (2016).
5 Ofitsialnaia statisticheskaia informatsiia ob investitsionnoi deiatelnosti. – Komitet po statistike Ministerstva natsionalnoi ekonomiki Respubliki Kazakhstan, 2019. [Official statistical information on investment activities. – Committee on statistics of the Ministry of national economy of the Republic of Kazakhstan], 2019. [Electron. resource] Available at: http://stat.gov.kz/faces/wcnav_
externalId/homeNumbersInvestment (Accessed: 03.03.2019г.)
6 Chekhunov E.I., Beliakova A.P. Osobennosti upravleniia investitsionnymi proektami pri vnedrenii innovatsionnykh metodov upravleniia proektami AGILE [Features of investment project management in the implementation of innovative methods of project management AGILE]. – //
Sinergiia nauk [Synergy of Sciences], (24), 544-550 (2018).
7 Shtarkina M.K., Mamii E.A. Rol finansovo-informatsionnogo obespecheniia v upravlenii investitsionnym proektom [The Role of financial and information support in the management of the investment project], Sbornik statei po itogam Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii «Formirovanie finansovo-ekonomicheskikh uslovii innovatsionnogo razvitiia»
[Collection of articles on the results of the International scientific and practical conference
«Formation of financial and economic conditions of innovative development»]. Saratov, 2018.
P. 144-149
Сведения об авторе:
Малелова Б.Т.– магистрант программы MBA, Алматы менеджмент университет.
Malelova B. T. – MBA master’s program Student, Almaty Management University.
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ ХАБАРШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКА сериясы, № 2•2019 «Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰҮ хабаршысының
экономика сериясы» журналында мақала жариялау ережесі
1. Журнал мақсаты. Экономика салалары бойынша мұқият тексеруден өткен ғылыми құндылығы бар мақалалар жариялау.
2. Журналда мақала жариялаушы автор мақаланың қол қойылған 1 дана қағаз нұсқасын Ғылыми басылымдар бөліміне (редакцияға, мекенжайы: 010008, Қазақстан республикасы, Астана қаласы, Қ. Сәтпаев көшесі, 2, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Бас ғимарат, 349 кабинет) және [email protected] электрондық поштасына Word форматындағы электронды нұсқасын жіберу қажет. Мақала мәтінінің қағаз нұсқасы мен электронды нұсқалары бірдей болулары қажет. Мақаламен бірге автордың жұмыс орнынан Іліспе хат тапсырылуы қажет (Іліспе хаттың үлгісі төменде берілген).
Мақалалар қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қабылданады.
3. Автордың қолжазбаны редакцияға жіберуі мақаланың Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысында басуға келісімін, шетел тіліне аударылып қайта басылуына келісімін білдіреді. Автор мақаланы редакцияға жіберу арқылы автор туралы мәліметтің дұрыстығына, мақала көшірілмегендігіне (плагиаттың жоқтығына) және басқа да заңсыз көшірмелердің жоқтығына кепілдеме береді.
4. Мақаланың көлемі 18 беттен аспауы тиіс (6 беттен бастап).
5. Мақаланың құрылымы
6. ҒТАМР http://grnti.ru/ - бірінші жолдың сол жақтауында;
Автор(лар)дың аты-жөні – жолдың ортасында;
Мекеменің толық атауы, қаласы, мемлекеті (егер авторлар әртүрлі мекемеде жұмыс жасайтын болса, онда әр автор мен оның жұмыс мекемесі қасында бірдей белгі қойылу керек) – жолдың ортасында;
Автор(лар)дың Е-mail-ы – жақша ішінде, курсивпен, жолдың ортасында;
Мақала атауы – жолдың ортасында;
Аннотация (100-200 сөз; формуласыз, мақаланың атауын мейлінше қайталамауы қажет;
әдебиеттерге сілтемелер болмауы қажет; мақаланың құрылысын (кіріспесі, мақаланың мақсаты, міндеттері, қарастырылып отырған сұрақтың тарихы, зерттеу әдістері, нәтижелер/
талқылау, қорытынды) сақтай отырып, мақаланың қысқаша мазмұны берілуі қажет).
Түйін сөздер (6-8 сөз не сөз тіркесі)
Түйін сөздер мақала мазмұнын көрсетіп, мейлінше мақала атауы мен аннотациядағы сөздерді қайталамай, мақала мазмұнындағы сөздерді қолдану қажет. Сонымен қатар, ақпараттық-іздестіру жүйелерінде мақаланы жеңіл табуға мүмкіндік беретін ғылым салаларының терминдерін қолдану қажет.
Негізгі мәтін мақаланың мақсаты, міндеттері, қарастырылып отырған сұрақтың тарихы, зерттеу әдістері, нәтижелер/талқылау, қорытынды бөлімдерін қамтуы қажет – жоларалық интервал - 1, азат жол «қызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолағы – еніне сай жасалады.
Таблица, суреттер – аталғаннан кейін орналастырылады. Әр таблица, сурет қасында оның аталуы болу қажет. Сурет айқын, сканерден өтпеген болуы керек.
Жалпы қолданыста бар аббревиатуралар мен қысқартулардан басқалары міндетті түрде алғаш қолданғанда түсіндірілуі берілуі қажет.
Қаржылай көмек туралы ақпарат бірінші бетте көрсетіледі.
Әдебиеттер тізімі
Мәтінде әдібиеттерге сілтемелер тікжақшаға алынады. Мәтіндегі әдебиеттер тізіміне сілтемелердің номерленуі мәтінде қолданылуына қатысты жүргізіліде: мәтінде кездескен әдебиетке алғашқы сілтеме [1] арқылы, екінші сілтеме [2] арқылы т.с.с. жүргізіледі.
Кітапқа жасалатын сілтемелерде қолданылған бетттері де көрсетілуі керек (мысалы, [1,
45 бет]). Жарияланбаған еңбектерге сілтемелер жасалмайды. Сонымен қатар, рецензиядан өтпейтін басылымдарға да сілтемелер жасалмайды (әдебиеттер тізімін, әдебиеттер тізімінің ағылшынша әзірлеу үлгілерін http://bulecon.enu.kz журнал сайтынан қараңыз).
Мақала соңындағы әдебиеттер тізімінен кейін библиографиялық мәліметтер орыс және ағылшын тілінде (егер мақала қазақ тілінде жазылса), қазақ және ағылшын тілінде (егер мақала орыс тілінде жазылса), орыс және қазақ тілінде (егер мақала ағылшын тілінде жазылған болса) беріледі.
Авторлар туралы мәлімет: автордың аты-жөні, ғылыми атағы, қызметі, жұмыс орны, жұмыс орнының мекен-жайы, теелфон, e-mail – қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде толтырылады.
7. Қолжазба мұқият тексерілген болуы қажет. Техникалық талаптарға сай келмеген қолжазбалар қайта өңдеуге қайтарылады. Қолжазбаның қайтарылуы оның журналда басылуына жіберілуін білдірмейді.
Редакцияға түскен мақала жабық (анонимді) тексеруге жіберіледі. Барлық рецензиялар авторларға жіберіледі. Автор (рецензент мақаланы түзетуге ұсыныс берген жағдайда) қолжазбаны қайта қарап, түзетілген нұсқасын редакцияға қайта жіберуі керек. Рецензент жарамсыз деп таныған мақала қайтара қарастырылмайды. Мақаланың түзетілген нұсқа- сы мен автордың рецензентке жауабы редакцияға жіберіледі.
8. Төлемақы. Басылымға рұқсат етілген мақала авторларына төлем жасау туралы ескертіледі.
Төлем көлемі 4500 тенге – ЕҰУ қызметкерлері үшін және 5500 тенге басқа ұйым қызметкерлеріне.
Рекзивизиттер:
1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО “Банк ЦентрКредит”
БИК Банка: KCJBKZKX
ИИК: KZ978562203105747338 (KZT) Кнп 859
Кбе 16
«За публикацию в Вестник ЕНУ ФИО автора»
2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО “Bank RBK”
БИК Банка: KINCKZKA
ИИК: KZ498210439858161073 (KZT) Кнп 859
Кбе 16
«За публикацию в Вестник ЕНУ ФИО автора»
3) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО “Forte”
БИК Банка: IRTYKZKA
ИИК: KZ599650000040502847 (KZT) Кнп 859
Кбе 16
«За публикацию в Вестник ЕНУ ФИО автора»
4) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»
БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кнп 859
Кбе 16
«За публикацию в Вестник ЕНУ ФИО автора»
