Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТIНІҢ
ХАБАРШЫСЫ ВЕСТНИК
ЕВРАЗИЙСКОГО НАЦИОНАЛЬНОГО
УНИВЕРСИТЕТА ИМ. Л.Н. ГУМИЛЕВА
BULLETIN
L.N. GUMILYOV of EURASIAN NATIONAL
UNIVERSITY
САЯСИ ҒЫЛЫМДАР. АЙМАҚТАНУ. ШЫҒЫСТАНУ. ТҮРКІТАНУ сериясы POLITICAL SCIENCE. REGIONAL STUDIES. ORIENTAL STUDIES.
TURKOLOGY Series
Серия ПОЛИТИЧЕСКИЕ НАУКИ. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ. ВОСТОКОВЕДЕНИЕ.
ТЮРКОЛОГИЯ
№ 1 (126)/2019
1995 жылдан бастап шығады Founded in 1995 Издается с 1995 года
Жылына 4 рет шығады Published 4 times a year Выходит 4 раза в год
Нур-Султан, 2019 Nur-Sultan, 2019
ISSN (Print)2616-6887
ISSN (Online) 2617-605X
Бас редакторы Нуртазина Р.А.
с.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Бас редактордың орынбасары Нечаева Е.Л., с.ғ.к.,проф. (Қазақстан) Бас редактордың орынбасары Әбішева М.М., т.ғ.к., доцент (Қазақстан)
Редакция алқасы Абжаппарова Б.Ж. т.ғ.д. (Қазақстан) Азмуханова А.М. т.ғ.к. (Қазақстан) Анар Сомунгуоглу доцент (Түркия) Әбдуалиұлы Б. ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Әлібекұлы А. ф.ғ.к., доцент (Қазақстан) Әлиева С.К. т.ғ.к., проф. (Қазақстан) Бирюков С.В. с.ғ.д., проф. (Ресей) Габдулина Б.А. т.ғ.к., доцент (Қазақстан) Грегори Глиссон PhD д-ры, проф. (Германия)
Дәркенов К.Г. т.ғ.к. (Қазақстан)
Дронзина Т. с.ғ.д., проф. (Болгария) Дүйсембекова М.К. с.ғ.к.,доцент (Қазақстан) Жолдыбалина А.С. PhD д-ры, доцент (Қазақстан) Жолдасбекова А.Н. с.ғ.к., проф. (Қазақстан) Звонарева Л.У. т.ғ.д., проф. (Ресей)
Зимони Иштван проф. (Венгрия)
Ибраев Ш. ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Ирфан Шахзад PhD д-ры (Пакистан)
Каиржанов А.К. ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Кайыркен Т.З. т.ғ.д., проф. (Қазақстан) Кожирова С.Б. с.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Конкобаев К. ф.ғ.к., проф. (Қырғыз Республикасы) Копежанова Д.Е. PhD д-ры, доцент (Қазақстан)
Ласлу Марац PhD д-ры, проф. (Нидерланды)
Мандана Тишехьяр PhD д-ры (Иран)
Невская И.А. PhD д-ры (Германия)
Нұрбаев Ж.Е. т.ғ.к. (Қазақстан)
Октай Танрисевер PhD д-ры, проф. (Түркия) Оспанова А.Н. PhD д-ры, доцент (Қазақстан)
Пунит Гаур PhD д-ры, проф. (Индия)
Пауло Ботта PhD д-ры, проф. (Аргентина)
Рыстина И.С. PhD д-ры (Қазақстан)
Сеит Али Авджу PhD д-ры (Түркия)
Сомжүрек Б.Ж. т.ғ.к., доцент (Қазақстан) Тәштемханова Р.М. т.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Хасрет Чомак PhD д-ры, проф. (Түркия)
Шаймердинова Н.Г. ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Сәтпаев к-сі, 2, 349 б.
Тел.: (7172) 709-500 (ішкі 31-434)
E-mail: vest_polit@enu.kz, web-site:http://bulpolit.enu.kz/
Жауапты хатшы, компьютерде беттеген: Е.А. Изтелеуова Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы.
САЯСИ ҒЫЛЫМДАР. АЙМАҚТАНУ. ШЫҒЫСТАНУ. ТҮРКІТАНУ сериясы
Меншіктенуші: ҚР БҒМ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК
Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігінде тіркелген. 25.05.18 ж. № 17125- Ж -тіркеу куәлігі
Мерзімділігі: жылына 4 рет Тиражы: 35 дана
Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Қажымұқан к-сі,13/1, тел.: (7172)709-500 (ішкі 31-434)
© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
3 Roza Nurtazina
Doctor of Political Sciences, Prof. (Kazakhstan)
Deputy Editor-in-Chief Yelena Nechayeva, Can. of Political Sciences, Prof. (Kazakhstan) Deputy Editor-in-Chief Madina Abisheva, Can. of Historical Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan)
Editorial board
Bekzhan Abdualiuly Doctor of Philology, Prof. (Kazakhstan) Bibikhadisha Abzhapparova Doctor of Historical Sciences (Kazakhstan) Aiman Azmukhanova Can. of Historical Sciences (Kazakhstan) Akzhigit Alibekuly Can. of Philology, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Saule Aliyeva Can. of Historical Sciences, Prof (Kazakhstan) Anar Somuncuoglu Assoc.Prof. (Turkey)
Sergey Biryukov Doctor of Political Sciences, Prof.(Russia) Kurmangali Darkenov Candidate of Historical Sciences (Kazakhstan) Tatyana Dronzina Doctor of Political Sciences, Prof.(Bulgaria) Maira Dyussembekova Can. of Political Sciences, Assoc.Prof.(Kazakhstan) Bagysh Gabdulina Can. of Historical Sciences, Assoc.Prof. (Kazakhstan) Gregory Glisson PhD, Prof. (Germany)
Hasret Çomak PhD, Prof. (Turkey)
Shakir Ibrayev Doctorof Philology, Prof. (Kazakhstan) Irfan Shahzad PhD (Pakistan)
Abai Kairzhanov Doctor of Philology, Prof. (Kazakhstan)
Tursynkhan Kaiyrken Doctor of Historical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Kadyraly Konkobayev Can. of Philology, Prof. (Kyrgyzstan)
Svetlana Kozhirova Doctor of Political Sciences, Prof. (Kazakhstan) Danagul Kopezhanova PhD, Assoc.Prof. (Kazakhstan)
László Marácz PhD, Prof. (Netherlands)
Mandana Tishehyar PhD in International Studies (Iran) Irina Nevskaya PhD (Germany)
Zhaslan Nurbayev Candidate of Historical Sciences (Kazakhstan), Aigerim Ospanova PhD, Assoc.Prof. (Kazakhstan)
Oktay Tanrısever PhD, Prof. (Turkey) Punit Gaur PhD, Prof. (India) Paulo Botta PhD, Prof. (Argentina) Indira Rystina PhD (Kazakhstan) Seyit Ali Avcu PhD (Turkey)
Baubek Somzhurek Can. of Historical Sciences, Assoc.Prof.(Kazakhstan) Raihan Tashtemkhanova Doctor of Historical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Nurila Shaymerdinova Doctor of Philology, Prof. (Kazakhstan)
Akbota Zholdasbekova Can. of Political Sciences, Prof. (Kazakhstan) Alua Zholdybalina PhD, Assoc.Prof. (Kazakhstan)
Lola Zvonareva Doctor of Historical Sciences, Prof. (Russia) Zimonyi István Prof. (Hungary)
Editorial address:2, Satpayev str., of.349, Nur-Sultan city, Kazakhstan, 010008 Теl.: (7172) 709-500 (ext. 31-434)
E-mail: vest_polit@enu.kz, web-site: http://bulpolit.enu.kz/
Responsible secretary, computer layout: Yelena Izteleuova
Bulletin of the L.N.Gumilyov Eurasian National University POLITICAL SCIENCE. REGIONAL STUDIES.
ORIENTAL STUDIES. TURKOLOGY Series
Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct «L.N.Gumilyov Eurasian National University» Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan
Registered by Ministry of information and communication of Republic of Kazakhstan Registration certificate No. 17125-Ж from 25.05.2018
Periodicity: 4 times a year Circulation: 35 copies
Address of printing house: 13/1 Kazhimukan str., Nur-Sultan, Kazakhstan 010008; tel.: (7172) 709-500 (ext.31-434)
© L.N.Gumilyov Eurasian National University
Главный редактор Нуртазина Р.А.
д.полит.н., проф. (Казахстан)
Зам. главного редактора Нечаева Е.Л., к.полит.н., проф. (Казахстан) Зам. главного редактора Абишева М.М., к.ист.н., доцент (Казахстан)
Редакционная коллегия
Абдуалиулы Б. д.ф.н., проф. (Казахстан)
Абжаппарова Б.Ж. д.ист.н. (Казахстан)
Азмуханова А.М. к.ист.н. (Казахстан)
Алибекулы А. к.ф.н., доцент(Казахстан)
Алиева С.К. к.ист.н., проф. (Казахстан)
Анар Сомунгуоглу доцент (Турция)
Бирюков С.В. д.полит.н., проф. (Россия)
Габдулина Б.А. к.ист.н., доцент (Казахстан)
Грегори Глиссон д-р PhD, проф. (Германия)
Даркенов К.Г. к.и.н. (Казахстан)
Дронзина Т. д.полит.н., проф. (Болгария)
Дюсембекова М.К. к.полит.н., доцент (Казахстан) Жолдыбалина А.С. д-р PhD, доцент (Казахстан) Жолдасбекова А.Н. к.полит.н., проф. (Казахстан)
Звонарева Л.У. д.ист.н., проф. (Россия)
Зимони Иштван проф. (Венгрия)
Ибраев Ш. д.ф.н., проф. (Казахстан)
Ирфан Шахзад д-р PhD (Пакистан)
Каиржанов А.К. д.ф.н., проф. (Казахстан)
Кайыркен Т.З. д.ист.н., проф. (Казахстан)
Кожирова С.Б. д.полит.н., проф. (Казахстан)
Конкобаев К. к.ф.н., проф. (Кыргызстан)
Копежанова Д.Е. д-р PhD, доцент (Казахстан)
Ласлу Марац д-р PhD, проф. (Нидерланды)
Мандана Тишехьяр д-р PhD (Иран)
Невская И.А. д-р PhD (Германия)
Нурбаев Ж.Е. к.и.н. (Казахстан)
Октай Танрисевер д-р PhD, проф. (Турция)
Оспанова А.Н. д-р PhD, доцент (Казахстан)
Пунит Гаур д-р PhD, проф. (Индия)
Пауло Ботта д-р PhD, проф. (Аргентина)
Рыстина И.С. д-р PhD (Казахстан)
Сеит Али Авджу д-р PhD (Турция)
Сомжурек Б.Ж. к.ист.н., доцент (Казахстан)
Таштемханова Р.М. д.ист.н., проф. (Казахстан)
Хасрет Чомак д-р PhD, проф. (Турция)
Шаймердинова Н.Г. д.ф.н., проф. (Казахстан)
Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, каб. 349 Тел.: (7172) 709-500 (вн. 31-434)
E-mail: vest_polit@enu.kz, web-site: http://bulpolit.enu.kz/
Ответственный секретарь, компьютерная верстка: Е.А. Изтелеуова Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева.
Серия:ПОЛИТИЧЕСКИЕ НАУКИ. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ. ВОСТОКОВЕДЕНИЕ. ТЮРКОЛОГИЯ Собственник: РГП на ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева» МОН РК Зарегистрирован Министерством информации и коммуникаций Республики Казахстан
Регистрационное свидетельство № 17125-Ж от 25.05.18 г.
Периодичность: 4 раза в год Тираж: 35 экземпляров
Адрес типографии: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Кажымукана, 13/1, тел.: (7172)709-500 (вн.31-434)
© Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева
МАЗМҰНЫ САЯСИ ҒЫЛЫМДАР
Азмуханова А., Баспақ Т. Еуропалық және қазақстандық академиялық ұтқырлықтың салыстырмалы талдауы... 8 Арын Е.М. Қазақстандағы қоғамдық сананы жаңғыртудың әлеуметтік-саяси басымдылықтары... 18 Ермекбаев А.А. Ресейдің сыртқы саясатындағы Қара теңіз аймағы... 26 Жанбулатова Р.С., Дюсембекова М.К. Бірыңғай экономикалық кеңістік форматындағы Қазақстан-Ресей шекара маңы: қазіргі жағдайы және болашағы... 34 Жанпейісова Қ.Д., Калиаскарова Г.Б. Қазақстан жастарының интеллектуалды миграция жағдайы: саяси талдау... 45 Жасұзақов С.Ә. Қазақстан Республикасының ҰҚКҰ аясындағы әскери ынтымақтастығы... 54 Каппасова Г.М. Қазақстан Республикасында көші-қон процесстері дамуының саяси алғышарттары... 60 Қожбанхан Е.К., Калдыбекова А.Д. Идеологиялық гегемония қалыптасуында интеллектуалдардың маңыздылығы... 69 Турунтаева А.А., Камытбекова А.Б. «Жібек жолының экономикалық белдеуі» жобасы шеңберінде ҚХР-ң Орталық Азия елдеріндегі саясаты... 76 Ықласова А.Ы. Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастығының дамуы... 86
АЙМАҚТАНУ
Исалиева А.М., Тұрханова Ә.Ж. Қазақстан Республикасы мен Парсы шығанағы елдері арасындағы ынтымақтастық: конструктивистік көзқарас... 92
ШЫҒЫСТАНУ
Әбішева М.М., Курбанбаева А.М. «Та’ароф» - ирандық менталитеттің басты қыры... 100 Ахметова С.З. Корея Республикасының жаһандық басқарудағы рөлі: G20-дағы Оңтүстік Корея бастамалары... 109 Қайыркен Т.З. Қытай деректері мен көне түркі мәтіндерінің бірін бірі толықтыруы... 118 Майкибаева A.К., Ильясова К.М. Қазақстан Республикасының Оңтүстік Кореямен ынтымақтастығының басым бағыттары мен болашағы... 131 Нуридденова А.К. Қытайдың сыртқы саясатындағы жаңа кезең: «тағдыры ортақ жаһандық қауымдастық» тұжырымдамасы... 139 Тастамбекова Т.М. Израильдің конвенционалды емес қаруы: себептері мен салдары... 148
ТҮРКІТАНУ
Абдрасимова А.Е. , Жиембай Б.С. Қазақстан Республикасындағы түрік диаспоралары тіліндегі қазақ және орыс тілінен енген кірме сөздер... 157 Кадримбетова Н.Н. Қазақстандағы тарихи-мәдени мұра объектілерін сақтау мәселелері... 163 Калдыбаев М.С. Түркі халықтарының жерлеу және мемориалдық ғимараттарының антропоморфизмі... 170 Қосыбаев М.М., Қосыбаева А.М. «Диуани лұғат-ит-түрік» жазба ескерткішіндегі тұрмыстық атаулар... 177 Шаймердинова Н.Г., Невская И.А. Қыпшақ және оғыз тілдерінің даму тарихының кейбір аспектлері... 184
CONTENTS POLITICAL SCIENCE
Аzmukhanova А., Baspak T. Comparative analysis of European and Kazakh academic mobility ... 8
Aryn Y.M. Social and Political Priorities of Modernization public consciousness in Kazakhstan... 18
Yermekbayev A. Black Sea region in Russian foreign policy... 26
Zhanbulatova R.S., Dyussembekova M.K. Kazakh-Russian border area in the format of the common economic space: current state and prospects... 34
Zhanpeiissova K.D., Kaliaskarova G.B. The state of intellectual migration of young people in Kazakhstan: political analysis... 45
Zhasuzakov S.А. Military cooperation of the Republic of Kazakhstan in the framework of the CSTO... 54
Kappasova G.M. Political prerequisites of development of migration processes in the Republic of Kazakhstan... 60
Kozhankhan E.K., Kaldybekova A.D. The importance of intellectuals in the formation of ideological hegemony... 69
Turuntayeva A., Kamytbekova A. PRC Policy in Central Asia within the Silk Road Economic Belt Project... 76
Yklassova A.Y. Development of trade and economic cooperation between Kazakhstan and China... 86
REGIONAL STUDIES Issaliyeva A.M., Turkhanova A.J. The interactions between the Republic of Kazakhstan and the countries of the Persian Gulf: the constructivist approach... 92
ORIENTAL STUDIES Abisheva M.M., Kurbanbaeva A.M. «Ta’arof» is the main aspect of the Iranian mentality... 100
Akhmetova S.Z. The role of the Republic of Korea in global governance: South Korean initiatives in the G20... 109
Kaiyrken T.Z. Mutual complementarity of Chinese sources and ancient Turkic texts... 118
Maikibayeva A., Ilyassova K. Priority directions and prospects of cooperation of the Republic of Kazakhstan with South Korea... 131
Nuriddenova A.K. A New Era in the Foreign Policy of China: Concept of “Community of Common Destiny”... 139
Tastambekova T.М. Non-conventional weapon in Israel: causes and effects... 148
TURKOLOGY Abdrassimova A.Е., Zhiyembay B.S. Kazakh and Russian borrowings in the language of the Turkish Diaspora of the Republic of Kazakhstan... 157
Kadrimbetova N.N. Issues of preservation of historical and cultural heritage objects in Kazakhstan... 163
Kaldybayev M.S. Anthropomorphism of memorial structures of Turkic peoples... 170
Kosybayev M.M., Kosybayeva A.M. Household names on the monument of “Diwani lugat-it-Turk”... 177
Shaimerdinova N., Nevskaya I. Some aspects of the history of Kypchak and Oguz languages... 184
СОДЕРЖАНИЕ ПОЛИТИЧЕСКИЕ НАУКИ
Азмуханова А., Баспак Т. Сравнительный анализ европейской и казахстанской академической мобильности... 8 Арын Е.М. Социально-политические приоритеты модернизации общественного сознания в Казахстане... 18 Ермекбаев А.А. Черноморский регион во внешней политике России... 26 Жанбулатова Р.С., Дюсембекова М.К. Казахстанско-российское приграничье в формате единого экономического пространства: современное состояние и перспективы... 34 Жанпейісова Қ.Д., Калиаскарова Г.Б. Состояние интеллектуальной миграции молодежи Казахстана:политический анализ... 45 Жасузаков С.А. Военное сотрудничество Республики Казахстан в рамках ОДКБ... 54 Каппасова Г.М. Политические предпосылки развития миграционных процессов в Республике Казахстан... 60 Кожбанхан Е.К., Калдыбекова А.Д. Важность интеллектуалов в формировании идеологической гегемонии... 69 Турунтаева А.А., Камытбекова А.Б. Политика КНР в странах Центральной Азии в рамках проекта «Экономический пояс Шелкового пути»... 76 Ықласова А.Ы. Развитие торгово-экономического сотрудничества между Казахстаном и Китаем... 86
РЕГИОНОВЕДЕНИЕ
Исалиева А.М., Турханова А.Ж. Взаимоотношения Республики Казахстан со странами Персидского залива: конструктивистский подход... 92
ВОСТОКОВЕДЕНИЕ
Абишева М.М., Курбанбаева А.М. «Та’ароф» - главный аспект иранского менталитета... 100 Ахметова С.З. Роль Республики Корея в глобальном управлении: южнокорейские инициативы в составе «Группы 20» (G20)... 109 Кайыркен Т.З. Взаимное дополнение китайских источников и древнетюркских текстов... 118 Майкибаева А.К., Ильясова К.М. Приоритетные направления и перспективы сотрудничества Республики Казахстан с Южной Кореей... 131 Нуридденова А.К. Новая эпоха во внешней политике Китая: концепция «сообщества единой судьбы человечества»... 139 Тастамбекова Т.М. Неконвенциональное оружие в Израиле: причины и следствия... 148
ТЮРКОЛОГИЯ
Абдрасимова А.Е., Жиембай Б.С. Казахские и русские заимствования в языке турецкой диаспоры Республики Казахстан... 157 Кадримбетова Н.Н. Вопросы сохранения объектов историко-культурного наследия в Казахстане... 163 Калдыбаев М.С. Антропоморфизм погребально-поминальных сооружений тюркских народов... 170 Косыбаев М.М., Косыбаева А.М. Бытовые наименования в памятнике «Дивани лугат-ит- тюрк»... 177 Шаймердинова Н.Г., Невская И.А. Некоторые аспекты истории развития кыпчакских и огузских языков... 184
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Хабаршысы - Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University, № 1 (126)/2019, pp. 86-91 http://bulpolit.enu.kz/; E-mail: vest_polit@enu.kz
МРНТИ 11.25.91
А.Ы. Ықласова
Сунь Ятсен Университеті, Гуанчжоу, Китай (E-mail: ayim_ykl@yahoo.com)
Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастығының дамуы
Аннотация. Қазақстан да, Қытай да экономикалық дамудың жоғары сұранысына ие. Қытай Халық Республикасымен кең ауқымды және өзара тиімді сауда-экономикалық ынтымақтастықты нығайту Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық байланыстарын дамытудың жалпы стратегиясының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Қазақстан мен Қытайдың екі жақты қарым-қатынастық дамуы осы уақытқа дейін бірнеше кезеңнен өтті. Екі тарап бір-бірімен сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту арқылы сауда, инвестициялық, энергетикалық және де т.б. салаларда да кең ауқымды ынтымақтастыққа қол жеткізді. Қазақстан мен Қытай экономика және сауда саласында жан-жақты бірлестікті жүзеге асыруда. Бүгінде Жібек жолын жаңғырту бағытындағы екі ел арасындағы ынтымақтастық бірнеше салаларды қамти отырып, Қытай Қазақстанның негізгі сауда-экономикалық әріптестерінің бірі болып табылады. Бұл ғылыми мақала, екі ел арасындағы кейбір стратегиялық аспектілер мен ықтимал экономикалық салдарларды зерттеуге бағытталған. Сонымен қатар, зерттеуде Хоргос қаласының экономикалық дамуын қолдана отырып, Жібек жолының экономикалық белдеуін іске асыру жобасы да талданады.
Түйін сөздер: Қазақстан мен Қытай арасындағы қатынастар, Халықаралық қатынастар, «Бір белдеу - бір жол», Экономикалық қатынастар, Мұнай және газ.
https://doi.org/10.32523/2616-6887/2019-126-1-86-91 Кіріспе. Қазақстан мен Қытай арасындағы экономикалық даму жолында екі ел де экономикалық даму деңгейі бойынша, өнеркәсіптік құрылымы бойынша, ресурс көздері бойынша бірін-бірі толықтыру жағынан үлкен сұранысқа ие. Осыған орай екі жақ сауда-экономикалық ынтымақтастықты тиімді пайдалана отырып, өзара сауда-экономикалық қарым-қатынасты дамыту жолындағы қажеттіліктерін ұтымды қамтамасыз ете алады. Осылайша, екі елдің бірлескен іс-шаралары шеңберінде, Қазақстан мен Қытай экономика және сауда саласында көптеген жан- жақты серіктестікті қолға алды.
Қытай әлемде экспорт бойынша бірінші және тауарлар импорты бойынша екінші орында.
Қазақстан мен Қытайдың сауда-экономикалық ынтымақтастығында төрт кезеңді атап өтуге болады: 2002 жылдан 2005 жылға дейінгі кезең, ұзақ мерзімді ынтымақтастыққа көшу, Қазақстандағы Қытайдың экономикалық қатысуын қалыптастыру; 2005 жылдан бастап 2009 жылға дейін, ынтымақтастықтың негізгі стратегиялық бағыттарын Қазақстан экономикасының негізгі секторларына (2005 жылы Қытай-Қазақстан ынтымақтастығы стратегиялық деп танылды) енгізу.
Қазақстан Қытайды посткеңестік кеңістіктегі ең маңызды саяси және экономикалық әріптестердің бірі ретінде қарастырды; 2009 жылдан 2015 жылға дейін - ірі бірлескен жобаларды (ең алдымен, мұнай және газ) іске асыру, Қазақстанның экономикасында Қытайдың ұстанымын нығайту; 2015 жылдан қазіргі уақытқа дейін - «Жаңа Жібек жолының экономикалық белдеуі» шеңберінде сауда- экономикалық ынтымақтастықты кеңейту және тереңдету. 2015 жылдан бастап Қытай Қазақстан үшін екінші ірі сауда әріптесі болды. 2015 жылдан бастап, қытайлық серіктестердің үлесі Қазақстанның жалпы тауар айналымының 13,9% -ын құрады [1].
Тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстан мен Қытай арасындағы импорт пен экспорттық сауданың жылдам өсуі байқалды. 2016 жылы Қазақстанның Қытайға экспорты 4,2 млрд. АҚШ долларын мен экспорттың жалпы көлемінің 11,5% -ын құрады. Қытайдың Қазақстанға экспорты 3,7 млрд. АҚШ долларын немесе жалпы импорттың 14,6% -ын құрады. «Trend News Agency» ақпараты бойынша 2017 жылдың қаңтар-ақпан айларында Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар айналымы 1,313
млрд АҚШ долларын құрап, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы аймағында Қытайдың Ресейден кейінгі екінші ірі сауда әріптесі болып табылды. Қытайдың Қазақстан экономикасына инвестиция салуға дайын екендігі олардың сауда қатынастарында тұрақты дамуын қамтамасыз ететін басты фактор болды [2].
Қазақстан мен Қытайдың сыртқы сауда айналымы 2018 жылдың алғашқы 9 айында 8,2 млрд АҚШ долларын құрады. Елдердің өзара экспорты мен импорты дерлік бірдей болды: Қытайға экспорт 4,2 млрд. АҚШ долларын құраса, ал Қытайдан импорт 4 млрд. АҚШ долларын құрады [3].
1. Қазақстан мен Қытай арасындағы инвестициялық ынтымақтастық. Қазақстан мен Қытай арасында 1992 жылдан бастап дипломатиялық қарым-қатынас орнатылды, екі жақтық сауда ынтымақтастық негізінде тамаша нәтижелерге қол жеткізді. Біріншіден, Қазақстан мен Қытай екі ел арасындағы сауда көлемі қарқынды өсті. Екі ел дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан кезде, Қазақстан мен Қытай арасындағы экономикалық даму деңгейі мен сауда ынтымақтастығы шектеулі болатын. Қазіргі таңда екі мемлекет арасындағы экономикалық ынтымақтастық күннен- күнге үздіксіз тез қарқынмен дамып келеді.
Қазақстанның экономикалық күш-қуаты мен инвестициялық көлемі шектеулі болғандықтан, Қазақстан мен Қытай арасындағы инвестициялық келісім негізінде Қытай Қазақстанға тікелей инвестияция құюшы боп табылады. Қазақстан үкіметі шетелдік капиталды тартудың және шетелдік инвестициялық келісімдердің маңыздылығын толықтай ескере отырып, шетелдік инвестияны тартуға бағытталған бірнеше саяси жеңілдіктер топтамасын қабылдады. Қазіргі кезде Қытай Қазақстанды инвестициялаудың маңызды қайнар көздерінің бірі боп табылады. Қазақстан Ұлттық банкінің статистикасына жүгінсек, 1993 жылдан 2011 жылға дейінгі аралықта Қазақстанның капитал жұмсалымы рейтингінде онға жуық мемлекеттің жалпы инвестициялық сомасы 119,14 млрд. АҚШ долларына жетті, бұл Қазақстанның күрделі қаржы жұмсалымы көлемінің 76.32%
құрайды [4].
Таблица 1 1993-2011 жылдар аралығындағы Қазақстанға тікелей инвестиция құйған он мемлекеттің тізімі
Іріктеу Мемлекеттің аты Инвестиция көлемі (млрд.
АҚШ доллары)
1 Нидерланды 35.315
2 АҚШ 22.464
3 Ұлыбритания 11.255
4 Франция 9.008
5 Британдық Виргин аралдары 7.361
6 Ресей 5.772
7 Италия 5.769
8 Қытай 5.751
9 Канада 4.769
10 Швейцария 4.449
Дерек көзі: http://www.mofcom.gov.cn/aarticle/i/dxfw/jlyd/201205/20120508104717.html
Қытайдың Мемлекеттік Даму Банкі басқа қаржы институттарымен бірге Қазақстандағы жобаларды жүзеге асыру үшін 50 млрд АҚШ долларынан астам сомаға қолдау көрсетті. Біздің еліміздегі инвестицияның жалпы көлемі $ 43 млрд-тан асты. Осылайша, Қазақстанға инвестиция көлемі бойынша Қытай төртінші орында [5].
Қытайдың Қазақстанға бөлетін инвестициясының басым бөлігі мұнай, табиғи газ, құрылыс заттары, және басқа да инвестициялық салаларға жоғары деңгейде бағытталған. Қытайдың Қазақстанды инвестициялау көлемінің басым бөлігі энергия ресурстары саласынан тұрады .
2. Қазақстан мен Қытай арасындағы мұнай ынтымақтастығы. Екі ел арасындағы мұнай серіктестігі бойынша даму кезеңдерін екіге бөлуге болады. Бірінші кезең, 1997 жылдан 2000 жылға дейінгі аралық. Қазақстан-Қытай арасындағы мұнай серіктестігі, шекара қауіпсіздігі мәселесін табысты шешу негізінде қаланған болатын. 1996-1997 жылдары екі ел арасындағы бірер кездесуден кейін шекара келіссөздеріне қол қойылып, шекара қауіпсіздігі мәселесі сәтті шешілді, сол кезден бастап Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық даму жағдайы өз іргесін берік қалады. Сонымен қатар, Қытай мұнай-газ корпорациясы 320 млн. АҚШ доллары шамасында қаржы бөліп, Ақтөбе мұнай-газ акционерлік қоғамының 60.3% акциясына ие болды. Сол кезден бастап екі ел арасындағы мұнай серіктестігі бір қалыпты ілгері жылжи бастады. 2000 жылға дейін Қытайдың Қазақстаннан импорттайтын шикі мұнайдың мөлшері 162,42 млн. тоннаға жетті. Ал, екі ел арасындағы мұнай-газ серіктестігі жалпы сомасы 4,5 млрд. АҚШ долларын құрады [6].
2001 жылдан қазіргі таңға дейінгі аралық екі ел арасындағы мұнай серіктестігінің екінші кезеңі боп есептелінеді. 2001 жылдан бастап, екі ел арасындағы мұнай ынтымақтастығы өте жоғары деңгейде дами бастады. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы ресми түрде құрылған соң, Қазақстан мен Қытай осы ұйымның мүшелері болып табылатындықтан, екі жақ та болашақта осы аймақтық ұйымның ынтымақтастығы арқылы басқа салалардағы серіктестіктерді де тереңдетуге толықтай мүмкіндіктері бар. Қытай сол жылы Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кірген соң Қытайдың сыртқы сауда дамуын бір сатыға көтерілді. Және де, Қытай сол жылы «Ұлттық экономикалық және әлеуметтік дамудың XX-шы бес жылдық жоспарын» шығарып, 2001 жылдан бастап сыртқы әлемге шығып, сыртқы сауданы жандандыруға күш-жігерін салды, және де дәл осы жылдан бастап Қазақстан мен Қытай арасындағы саяси өзара сенім мен экономикалық ынтымақтастық біртіндеп өзара қолайлы әрекеттестік кезеңіне енді. 2001 жылы Қытайдың Қазақстаннан импорттайтын мұнай мөлшері 649 600 тоннаны құрады, ал 2009 жылы бұл көрсеткіш 60,06 млн. тоннаға көтерілді.
1998 жылдан 2009 жылға дейін Қазақстанның Қытайға шығаратын жалпы экспортының көлемі 27,46 млн. тонна болып, 13,4 млрд. АҚШ долларынан жоғары соманы құрады. Сонымен қатар, Қазақстан мен Қытай арасындағы мұнай-газ серіктестігі табысты түрде ілгері басты, көптеген ірі серіктестік жобаларды қамтыды. Мысалы, PetroChina Қазақстандағы Бозащы мұнай-газ кен орны жобасына 4,18 млрд. АҚШ доллары және екі ел арасындағы табиғи газ құбырын салу жөніндегі ортақ серіктестік жобасына 3,789 млрд. АҚШ доллары көлемінде инвестиция құйды [7].
Қытайдың экономикасы соңғы жылдары өте екпінді дамуда, 2003 жылы адам басына шаққанда, 1000 АҚШ долларын құрап, бірінші рет өте жоғары көрсеткіш көрсетті. Егер, алдын ала болжам жасасақ, 2020 жылы адам басына шаққанда ЖІӨ (Жалпы Ішкі Өнім) 3000 АҚШ долларын, ал 2030 жылы адам басына шаққанда 5000 АҚШ долларын құрайды деген болжам бар.Экономикалық дамуына байланысты Қытайдың мұнайға және басқа да ресурс көздеріне деген үлкен деңгейдегі сұранысы күннен-күнге тоқтамай көбеюде. Қытайдағы мұнай жетіспеушілігі өсуде, және де, мұнай қорының аздығына байланысты мұнайды импорттауға деген сұраныс деңгейі үздіксіз арта түсуде.
Статистика бойынша, 2003 жылы Қытайдағы мұнай импорты 91 126 300 тоннаны құрап, алдыңғы жылдан 31.3%-ға артып түсіп, әлемдік шығын көлемінің 7.6% құрады. 2004 жылы Қытай мұнай ресурстарын импорттау көлемі бойынша дүние жүзіндегі мұнай саудасының 8.6% құрап, мұнай тұтұнушы мемлекеттер тізімінде АҚШ-тан кейінгі екінші орынды иеленді. Қытайдағы импорт көлемінің өсуімен қатар, мұнай импортына деген сұраныс деңгейі де артты [8].
3. «Қорғас» Шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы. Жібек жолы экономикалық белдеуінің (ЖЖЭБ) бастамасы туралы хабарланғаннан кейін Қазақстан инфрақұрылымға, арнайы экономикалық аймақтарға, магистральдарға, темір жолдарға және коммерциялық орталықтарға салынған инвестицияларды екі еселей бастады. Қазақстанның инфрақұрылымын ауқымды жаңартуға, Еуразияның көліктік бағыттарының архитектурасын өзгертуге және Қорғас арқылы және бүкіл Қазақстан арқылы өтетін маршруттардағы жаһандық жеткізу тізбектерін қайта бағыттауға Қазақстанның көліктік-логистикалық секторына инвестиция салынды.
2010 жылы Қазақстан мен Қытай Хоргос арнайы экономикалық аймағын (АЭА) құру туралы келісімге қол қойды. «Қорғас» АЭА-да логистикалық аймақ, индустриялық аймақ, көлік- логистикалық орталық бар. Хоргос АЭА - «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» атты әкімшілік бағдарламаны жүзеге асырудың негізі. Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 қарашадағы № 187 Жарлығына сәйкес облыстың Панфилов ауданында орналасқан 129,8 гектар жалпы алаңы бар «Қорғас - Шығыс қақпасы» арнайы экономикалық аймағы (АЭА) құрылды.
Қытаймен шекарада. Хоргос АЭА-ның негізгі мақсаты Еуразия аймағындағы Қазақстанның экспорттық және транзиттік әлеуетін арттыру, жаһандық логистика саласындағы құзыреттерді дамыту, шетелдік инвестицияларды тарту болып табылады.
«Жібек жолы экономикалық белдеуі» жобасы Хоргос АЭА үшін инфрақұрылымдық дамуды, кедендік рәсімдерді біріктіруді, бюрократиялық сауда кедергілерінің барлық түрлерін жоюды қамтиды. Қазақстан үкіметі еліміздің өңдеуші секторына үлес қосу үшін Қорғас АЭА-ға 50-ден астам әлемдік брендтердің назарын аударуға ниетті [9].
Қытай Хоргос қаласын Қытай, Орталық Азия және Еуропа арасындағы жаңа сауда және көлік байланыстарын дамыту үшін Жібек жолындағы қуатты халықаралық логистикалық хабқа айналдыруды жоспарлап отыр. Бұл Қазақстан үшін өңірдегі көліктік-логистикалық әлеуетін дамытуға жәрдемдесуге мүмкіндік береді, сондай-ақ аймаққа инвестиция тартуға мүмкіндік береді. Хоргос қаласы қолданыстағы көлік жобаларын толықтырып, теңізге шыға алмайтын елдердің әлеуетін іске асыруға мүмкіндік береді. Қытай билігі үшін Хоргос-Шығыс пен Батысты байланыстыратын қала, сондай-ақ көлік бағыттары, сауда, қаржы ағындары және мәдени алмасу арқылы Қытайды Орталық Азия мен Еуропамен байланыстыратын Жібек жолы экономикалық белдеуіне жақсы мүмкіндік. Соңғы бес жылда Хоргос шлюзі арқылы Қытайдан Еуропаға тауар транзиті 17 есе өсті. Өнімділік контейнерлік пойыздар Hewlett Packard, DB Schenker, Toyota, FESCO және BRAVIS [10] сияқты жетекші брендтердің электроникасын жеткізуді бастады.
«Қорғас - Шығыс қақпасы» арнайы экономикалық аймағында жүк тасымалдау көлемі жылына төрт миллион тоннадан асады. Бұл деңгейге 2020 жылы қол жеткізу жоспарлануда [11] .
Жібек жолы экономикалық белдеуінің қытай бастамасы әлі дамудың бастапқы кезеңінде.
Сондықтан жоба Қорғас және Қазақстан экономикасына үлкен әсер етеді. Қытай мен басқа елдердің, соның ішінде Қазақстан Республикасының ынтымақтастығы барысында жүзеге асырылатын көптеген қосалқы іс-шараларды ескерсек, Қазақстанда экономикалық даму болады.
«Бір белдеу және бір жол» жобасын жүзеге асыру барысында Қытай өзінің күшімен әлемдік экономикаға қалай белсенді түрде қатысып жатқанын және оны қалыптастыруға әсер ететінін көрсетуді қалайды. Екінші жағынан, Қытай өзінің халықаралық ықпалын кеңейту үшін Батыспен бәсекелесуге қабілетті жаңа саяси түсініктерге мұқтаж.
Қорытынды. Қытайдың геосаяси ықпалы, қуатты экономикалық әлеуеті және кең қаржылық және технологиялық мүмкіндіктері бар ел екенін атап өткім келеді. Сондықтан Қазақстан Қытаймен болжамды және өзара тиімді ұзақ мерзімді қатынастарды дамытуға үлкен мән береді. «Бір белдеу бір жол» жобасы шеңберінде 5 жылда бірқатар ірі инфрақұрылымдық жобалар іске қосылды:
Ляньюньган порты; Қазақстан-Қытай мемлекеттік шекарасындағы Хоргос-Шығыс қақпасы құрғақ порты; Каспий теңізіндегі Ақтау порты; жаңа Қазақстан-Түрікменстан-Иран теміржол дәлізі; және Қазақстан арқылы өтетін Батыс Еуропа - Батыс Қытай халықаралық транзиттік дәлізі.
Сонымен қатар, «Бір белдеу бір жол» жобасы бойынша қытайлық компаниялардың қатысуымен 80-ден астам сауда-экономикалық ынтымақтастық аймақтары құрылды.
Екі мемлекет басшыларының екіжақты қарым-қатынастарды дамыту перспективаларына деген көзқарастарының ұқсастығы - Қазақстан мен Қытай арасындағы достық пен жақсы тату көршілік қарым-қатынасты сақтаудың кепілі. Бірақ, Кеңес Одағы ыдыраған уақыттан бері Ресейдің Қазақстан аймағындағы ықпалы әлі де жоғары. Солтүстігінде Ресеймен, ал шығысында Қытаймен шекараласқан Қазақстан әлемнің екі негізгі күші арасындағы экономикалық және саяси теңгерімді табу керек.
Әдебиеттер тізімі
1 Экономическое сотрудничество республики Казахстан и Китая в свете реализации программы новый шелковый путь.- 2016.- URL: https://articlekz.com/article/20200 (қаралған уақыт:
10.06.2018)
2 Kazakhstan’s main trade partners: Russia, EU and China.- 2017.- URL: https://en.trend.az/casia/
kazakhstan/2743461.html (қаралған уақыт: 21.05.2018)
3 China steps up investments in Kazakhstan.- 2018.- URL: https://www.azernews.az/region/141612.
html (қаралған уақыт: 11.10.2018)
4 Министерство коммерции Китайской Народной Республики.-2012.-URL: http://www.
mofcom.gov.cn/aarticle/i/dxfw/jlyd/201205/20120508104717.html (қаралған уақыт: 10.05.2018) 5 Китай вышел на четвертое место по объему инвестиций в Казахстан.- 2018.- URL: https://24.
kz/ru/news/economyc/item/263592-kitaj-vyshel-na-chetvertoe- mesto-po-ob-emu-investitsij-v-kazakh- stan (қаралған уақыт: 25.10.2018)
6 冯连勇,沈剑锋.哈萨克斯坦的石油地位与中哈油气合作.俄罗斯中亚东欧研究.- 2006.-
№3.- С. 63.
7 周波.中哈油气合作的现状、条件及对策研究,新疆财经大学,硕士学位论文.- 2010.
8 张建龙,张军民.中哈石油战略合作的多元化利益研究.资源与产业.- 2006.- №8/3. – С. 14- 15.9 Parkhomchik L., Simsek H., Akhmetkaliyeva S., Canaltay C. The geo-economic importance of the Khorgos gateway: current developments. - Eurasian Research Institue.- 2015.- 3(43).- C. 1-2.
10 Sultangaliyeva A. Kazakhstan and its neighbors: opportunities and limitations. -The Institute of World Economics and Politics under the Foundation of the First President of Kazakhstan Leader of the Nation.- 2016.- C. 1-72.
11 Rakhmetov N. Volume of processed cargo at Khorgos-East Gate to exceed four million tons by 2020. -2016. -URL: http://kazakh-tv.kz/en/view/news_kazakhstan/page_161779_volume-of-processed- cargo-at-k horgos-east-gate-to-exceed-four-million-tons-by-2020 (қаралған уақыт: 05.08.2018)
А.Ы. Ықласова
Университет Сунь Ятсена, Гуанчжоу, Китай
Развитие торгово-экономического сотрудничества между Казахстаном и Китаем
Аннотация. Казахстан и Китай имеют высокий спрос в плане экономического развития. Укрепление широко- масштабного и взаимовыгодного торгово-экономического сотрудничества с Китайской Народной Республикой яв- ляется одним из основных направлений общей стратегии развития внешнеэкономических связей Республики Ка- захстан. Двусторонние отношения между Казахстаном и Китаем прошли несколько этапов развития. Обе стороны развивают торгово-экономическое сотрудничество друг с другом посредством торговли, инвестиций, энергетики и так далее. Осуществляется многостороннее торгово-экономическое сотрудничество между Казахстаном и Китаем.
Сегодня Китай является одним из основных торгово-экономических партнеров Казахстана, охватывающим несколько направлений сотрудничества двух стран по модернизации Шелкового пути. Данная научная статья направлена на исследование некоторых стратегических аспектов двух стран и потенциальных экономических последствий. Кроме того, в исследовании анализируется проект внедрения экономического пояса Шелкового пути, в качестве примера рассматривается экономическое развитие ОЭЗ (Особой экономической зоны) Хоргос.
Ключевые слова. Отношения между Казахстаном и Китаем, международные отношения, «Один пояс-один путь», тенденции развития, экономические отношения, нефть и газ.
A.Y. Yklassova
School of Government, Sun Yat-sen University, Guangzhou, China
Development of trade and economic cooperation between Kazakhstan and China
Abstract. Kazakhstan and China have a high demand for economic development. Strengthening large-scale and mutually beneficial trade and economic cooperation with the People’s Republic of China is one of the main directions of the overall strat- egy for the development of foreign economic relations of the Republic of Kazakhstan. Bilateral relations between Kazakhstan and China have gone through several stages. Both sides are developing trade and economic cooperation with each other through trade, investment, energy, and so on. A wide range of areas of cooperation between Kazakhstan and China carry out multilateral trade and economic cooperation. Today, China is one of the main trade and economic partners of Kazakhstan, covering several areas of cooperation between the two countries in the modernization of the Silk Road. This scientific research aims some of the strategic aspects of the two countries and the potential economic consequences. In addition, the study analyzes the project for the implementation of the Silk Road Economic Belt using the economic development of the Khorgos SEZ (Special Economic Zone).
Key words: relationship between Kazakhstan and China, International Relationions, One belt one road, Economic Relations, development trend, Oil and Gas.
References
1. Ekonomicheskoye sotrudnichestvo respubliki Kazakhstan i Kitaya v svete realizatsii programmy novyy shelkovyy put’ [Economic cooperation of the Republic of Kazakhstan and China in the New Silk Road program]. Available at: https://articlekz.com/article/20200 (accessed: 10.06.2018)
2. Kazakhstan’s main trade partners: Russia, EU and China. Available at: https://en.trend.az/casia/ka- zakhstan/2743461.html (accessed: 21.05.2018)
3. China steps up investments in Kazakhstan. Available at: https://www.azernews.az/region/141612.
html (accessed: 11.10.2018)
4. Ministerstvo kommertsii Kitayskoy Narodnoy Respubliki [Ministry of Commerce of the People’s Republic of China]. Available at:
http://www.mofcom.gov.cn/aarticle/i/dxfw/jlyd/201205/20120508104717.html (accessed: 10.05.2018) 5. Kitay vyshel na chetvertoye mesto po ob”yemu investitsiy v Kazakhstan [China came in fourth place in terms of investment in Kazakhstan]. Available at: https://24.kz/ru/news/economyc/item/263592-kitaj- vyshel-na-chetvertoe-mesto-po-ob-emu-investitsij-v-kazakhstan (accessed: 25.10.2018)
6. Féng Liányǒng, Chén Jiànfēng Hāsàkè sītǎn de shíyóu dìwèi yǔ zhōng hā yóuqì hézuò. Èluósī zhōng yà dōng’ōu yánjiū [Kazakhstan’s oil status and Sino-Kazakhstan oil and gas cooperation. Russia Central Asia and Eastern Europe], 3, 63(2006).
7. Zhōubō Zhōng hā yóuqì hézuò de xiànzhuàng, tiáojiàn jí duìcè yánjiū, xīnjiāng cáijīng dàxué, shuòshì xuéwèi lùnwén. [Research on the status quo, conditions and countermeasures of oil and gas cooperation between China and Kazakhstan, Xinjiang University of Finance and Economics, master’s thesis.] (2010).
8. Zhāng Jiànlóng, Zhāng Jūnmín Zhōng hā shíyóu zhànlüè hézuò de duōyuán huà lìyì yánjiū. Zīyuán yǔ chǎnyè [Research on the Diversified Benefits of Sino-Kazakhstan Strategic Cooperation. Resources and Industry], 8/3, 14-15(2006).
9. Parkhomchik L., Simsek H., Akhmetkaliyeva S., Canaltay C. The geo-economic importance of the Khorgos gateway: current developments. - Eurasian Research Institue, 3(43), 1-2(2015).
10. Sultangaliyeva A. Kazakhstan and its neighbors: opportunities and limitations. -The Institute of World Economics and Politics under the Foundation of the First President of Kazakhstan Leader of the Nation, 1-72(2016).
11. Rakhmetov N. Volume of processed cargo at Khorgos-East Gate to exceed four million tons by 2020. Available at: http://kazakh-tv.kz/en/view/news_kazakhstan/page_161779_volume-of-processed- cargo-at-k horgos-east-gate-to-exceed-four-million-tons-by-2020 (accessed: 05.08.2018)
Автор туралы мәліметтер:
Ықласова А. Ы. - Сунь Ятсен Университеті, Гуанчжоу, Китай
Yklassova A. - School of Government, Sun Yat-sen University, Guangzhou, China
