1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
ԤɈɀ ɄȻɀ
Ȼ
ɊȿȾȺɄɐɂəȺɅԔȺɋɕ ɊȿȾȺɄɐɂɈɇɇȺəɄɈɅɅȿȽɂə
xx Ԥɛɿɥȿɪɤɿɧ ȺɦɚɧɠɨɥԝɥɵԦɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙɪɟɤɬɨɪɵɬɚɪɢɯԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɞɨɤɬɨɪɵɩɪɨɮɟɫɫɨɪ
x ɆɟɞɟɬɨɜɇɭɪɥɚɧȺɦɢɪɨɜɢɱԦɦɿɪɡɚԕɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧɚɬɵɧɞɚԑɵԔɨɫɬɚɧɚɣɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙ ԑɵɥɵɦɢ ɠԝɦɵɫ ɠԥɧɟ ɫɬɪɚɬɟɝɢɹɥɵԕ ɞɚɦɭ ɠԧɧɿɧɞɟɝɿ ɩɪɨɪɟɤɬɨɪɵ ɮɢɡɢɤɚ ɦɚɬɟɦɚɬɢɤɚɥɵԕԑɵɥɵɦɞɚɪɞɨɤɬɨɪɵ
x Ɇɭɫɚɛɟɤɨɜɚ Ƚɭɥɶɜɢɪɚ Ⱥɣɞɚɪɯɚɧɨɜɧɚ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙɚɤɚɞɟɦɢɹɥɵԕɠԝɦɵɫɠԥɧɟԥɥɟɭɦɟɬɬɿɤɦԥɫɟɥɟɥɟɪɠԧɧɿɧɞɟɝɿɩɪɨɪɟɤɬɨɪ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɤɚɧɞɢɞɚɬɵ
x Ⱥɯɦɟɬɨɜ Ɍɥɟɝɟɧ Ⱥɥɶɦɭɯɚɧɨɜɢɱ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿ ɪɟɤɬɨɪɵɧɵԙ ɤɟԙɟɫɲɿɫɿ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙ ɤɚɧɞɢɞɚɬɵ ɩɪɨɮɟɫɫɨɪ
x Ȼɟɪɟɠɧɨɜɚ ȿɥɟɧɚ ȼɢɤɬɨɪɨɜɧɚɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙ ɞɨɤɬɨɪɵ Ɇԥɫɤɟɭ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɯɚɥɵԕ ɚɪɚɥɵԕԕɚɬɵɧɚɫɬɚɪɢɧɫɬɢɬɭɬɵɧɵԙɩɪɨɮɟɫɫɨɪɵɊɟɫɟɣɆɨɫɤɜɚԕ
x Ȼɟɤɬɭɪɝɚɧɨɜɚ Ɋɢɦɦɚ ɑɢɧɝɢɫɨɜɧɚ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿ ɪɟɤɬɨɪɵɧɵԙ ɤɟԙɟɫɲɿɫɿ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙ ɤɚɧɞɢɞɚɬɵ ɩɪɨɮɟɫɫɨɪ
x ɈɫɩɚɧɨɜɋɟɪɢɤɛɚɣɮɢɥɨɥɨɝɢɹԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɤɚɧɞɢɞɚɬɵɕȺɥɬɵɧɫɚɪɢɧɨɪɬɚɥɵԑɵɧɵԙɦɚɦɚɧɵ x Ⱥɣɞɧɚɥɢɟɜɚ ɇɚɡɝɭɥɶ Ⱥɦɚɧɠɨɥɨɜɧɚ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ
ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙ ɩɫɢɯɨɥɨɝɢɹɥɵԕɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɮɚɤɭɥɶɬɟɬɿɧɿԙ ɞɟɤɚɧɵ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɤɚɧɞɢɞɚɬɵ
x ɍɬɟɝɟɧɨɜɚ Ȼɢɛɢɝɭɥɶ Ɇɚɡɚɧɨɜɧɚ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɧɿԙ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ɤɚɮɟɞɪɚɫɵɧɵԙ ɦɟԙɝɟɪɭɲɿɫɿ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙ ɤɚɧɞɢɞɚɬɵɞɨɰɟɧɬ
x Ɇɧɚɣɞɚɪɨɜɚ ɋɜɟɬɥɚɧɚ ɋɟɣɬɠɚɧɨɜɧɚ Ԧɦɿɪɡɚԕ ɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣ ɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ɤɚɮɟɞɪɚɫɵɧɵԙ ɚԑɚ ɨԕɵɬɭɲɵɫɵ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚ ԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɤɚɧɞɢɞɚɬɵ
x Ʉɚɥɢɟɜ Ⱦɚɫɬɚɧ ȾɭɣɫɟɧɭɥɵԦɦɿɪɡɚԕɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ԕɨɫɬɚɧɚɣɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤ ɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿɧɿԙɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɤɚɮɟɞɪɚɫɵɧɵԙɚԑɚɨԕɵɬɭɲɵɫɵɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚԑɵɥɵɦɞɚɪɵɧɵԙɦɚɝɢɫɬɪɵ
Ȼ ȻȱɅȱɆ ȻȿɊɍ ɉɊȺɄɌɂɄȺɋɕ ɋȺɉȺɋɕɇ ɀɈԐȺɊɕɅȺɌɍȾɕԘ ԦɁȿɄɌȱ ɆԤɋȿɅȿɅȿɊȱ ȺɄɌɍȺɅɖɇɕȿ ɉɊɈȻɅȿɆɕ ɉɈȼɕɒȿɇɂə ɄȺɑȿɋɌȼȺ ɈȻɊȺɁɈȼȺɌȿɅɖɇɈɃɉɊȺɄɌɂɄɂ±Ԕɨɫɬɚɧɚɣɛ
,6%1
©Ȼɿɥɿɦ ɛɟɪɭ ɩɪɚɤɬɢɤɚɫɵɧɵԙ ɫɚɩɚɫɵɧ ɠɨԑɚɪɵɥɚɬɭɞɵԙ ԧɡɟɤɬɿ ɦԥɫɟɥɟɥɟɪɿª ɬɚԕɵɪɵɛɵɧɞɚԑɵ Ⱥɥɬɵɧɫɚɪɢɧ ɨԕɭɥɚɪɵɧɵԙɏɚɥɵԕɚɪɚɥɵԕԑɵɥɵɦɢɩɪɚɤɬɢɤɚɥɵԕɤɨɧɮɟɪɟɧɰɢɹɦɚɬɟɪɢɚɥɞɚɪɵɨɫɵɠɢɧɚԕԕɚɟɧɝɿɡɿɥɝɟɧ
Ɇɚԕɚɥɚɚɜɬɨɪɥɚɪɵɠɨԑɚɪɵɨԕɭɨɪɵɧɞɚɪɵɠԥɧɟɤɨɥɥɟɞɠɨԕɵɬɭɲɵɥɚɪɵɦɟɤɬɟɩɦԝԑɚɥɿɦɞɟɪɿɦɟɧԑɵɥɵɦɢ ɿɡɞɟɧɭɲɿɥɟɪɛɿɥɿɦɛɟɪɭԛɪɞɿɫɿɧɿԙɫɚɩɚɫɵɧɠɨԑɚɪɵɥɚɬɭɠԥɧɟɛɿɥɿɦɛɟɪɭɞɿɠɚԙԑɵɪɬɭɦԥɫɟɥɟɥɟɪɿɛɨɣɵɧɲɚɯɚɥɵԕɚɪɚɥɵԕ ɤԥɫɿɛɢԕɚɭɵɦɞɚɫɬɵԕɬɵԙԧɡɟɤɬɿɦԥɫɟɥɟɥɟɪɿɧɬɚɥԕɵɥɚɭԑɚɚɥԑɚɧ
Ⱥɬɚɥԑɚɧ ɠɢɧɚԕ ɠɨԑɚɪɵ ɨԕɭ ɨɪɵɧɞɚɪɵ ɠԥɧɟ ɤɨɥɥɟɞɠ ɨԕɵɬɭɲɵɥɚɪɵ ɦɟɤɬɟɩ ɦԝԑɚɥɿɦɞɟɪɿ ɦɟɧ ԑɵɥɵɦɢ ɿɡɞɟɧɭɲɿɥɟɪɝɟɚɪɧɚɥɚԑɚɧ
ȼɫɛɨɪɧɢɤɜɤɥɸɱɟɧɵɦɚɬɟɪɢɚɥɵɆɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɨɣɧɚɭɱɧɨɩɪɚɤɬɢɱɟɫɤɨɣɤɨɧɮɟɪɟɧɰɢɢȺɥɬɵɧɫɚɪɢɧɫɤɢɟɱɬɟɧɢɹ
©Ⱥɤɬɭɚɥɶɧɵɟɩɪɨɛɥɟɦɵɩɨɜɵɲɟɧɢɹɤɚɱɟɫɬɜɚɨɛɪɚɡɨɜɚɬɟɥɶɧɨɣɩɪɚɤɬɢɤɢª
Ⱥɜɬɨɪɵɫɬɚɬɟɣɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɢɜɭɡɨɜɢɤɨɥɥɟɞɠɟɣɭɱɢɬɟɥɹɲɤɨɥɢɧɚɭɱɧɵɟɫɨɬɪɭɞɧɢɤɢɨɛɫɭɞɢɥɢɚɤɬɭɚɥɶɧɵɟ ɩɪɨɛɥɟɦɵɩɨɜɵɲɟɧɢɹɤɚɱɟɫɬɜɚɨɛɪɚɡɨɜɚɬɟɥɶɧɨɝɨɩɪɨɰɟɫɫɚɦɨɞɟɪɧɢɡɚɰɢɢɨɛɪɚɡɨɜɚɧɢɹ
ɇɚɫɬɨɹɳɢɣ ɫɛɨɪɧɢɤ ɩɪɟɞɧɚɡɧɚɱɟɧ ɞɥɹ ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɟɣ ɜɭɡɨɜ ɢ ɤɨɥɥɟɞɠɟɣ ɭɱɢɬɟɥɟɣ ɲɤɨɥ ɧɚɭɱɧɵɯ ɫɨɬɪɭɞɧɢɤɨɜ
ԤɈɀ
ɄȻɀ ,6%1
ԦɋԝɥɬɚɧԑɚɡɢɧɚɬɵɧɞɚԑɵԔɨɫɬɚɧɚɣɦɟɦɥɟɤɟɬɬɿɤɩɟɞɚɝɨɝɢɤɚɥɵԕ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬɿ
Ʉɨɫɬɚɧɚɣɫɤɢɣɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜɟɧɧɵɣɩɟɞɚɝɨɝɢɱɟɫɤɢɣɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬ ɢɦɟɧɢɍɋɭɥɬɚɧɝɚɡɢɧɚ
324
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Үкіметке
«Цифрлық Қазақстан» IT технологияларының дамуын негізгі міндеттерінің бірі ретінде қарастырып, жеке бағдарламасын əзірлеп қабылдауды міндеттеді.
Педагогикалық ЖОО жəне медициналық колледждерде, техникалық колледжде, арнайы (түзету) мекемелері мен жалпы білім беру мекемелеріне арнап инклюзивті білім беру бағдарамасы мен қатар осындай балаларға қажетті озық технологиялық құралдармен қамтамасыз ету қажет. Сонымен қатар қазіргі таңда əр мектептерде жəне ЖОО да жетіспейтін мамандықтар: мұғалім-дефектолог, логопед, психолог, əлеуметтік педагог, медицина қызметкерлеріне өте аз мемлекеттік грантардың өз деңгейінде бөлінбеуі инкллюзивті білімнің төмендеуіне ,яғни болашағына əсері тиетіні анық.
Мектеп бітіретін түлектердің ол мамандықты таңдамауы, инклюзивті білімнің одан əрі дамуына кері əсері тиеме деген қорқынышта баршылық. Осы мамандықтарды меңгеру үшін мемлекет тарапынан көптеген студенттерге жіңілдіктер қарастырған жөн.Мектепте өз қатарластарымен бірге 11 жыл оқыған мүмкіндігі шектеулі оқушы мектеп бітіргеннен соң да мемлекет қарауында болғаны жөн.
Осындай мүмкіндігі шектеулі оқушы заманауи мектепте білім алса, Жоо түсуі де оған жеңіл болады. Себебі үйде өзімен өзі оқыған оқушы өте тұйық əрі ЖОО жағдайында инклюзивті білім алу оған өте қиын, себебі, қоғаммен араласуы өз қатарлас студенттермен бірге оқу қиындық туғызады. Сондықтан іс тəжіриебімізге сүйене келе айтарымыз. Ерекше баланы кішкентай кезінен бастап,яғни балабақшадан, одан əрі мектеп қабырғасында инклюзивті білім беру өте тиімді. Мектепке дейін жəне жалпы орта білім беретін мектеп, жоғары оқу орындары бірігіп инклюзивті білім беру бағдарламалары бір бірімен сабақтасқан жағдайда заманауи мектеп пен ЖОО жағдайында инклюзивті білім беру болашағы жарқын болады.
Қорытындылай келе, қандай бала болмасын ол- біздің болашағымыз. Олардың өміріне бəріміз жауаптымыз. Қазақстанның əрбір азаматы – ұлттық құндылықтарымыз, əр баласы еліміздің ертеңі екенін ескерсек əрбір өмір үшін күресіп жүрген мүмкіндігі шектеулі бүлдіршіндердің сапалы білім алып, азамат болып қалыптасуына жағдай жасау біздің міндетіміз. Осыны Қазақстан білім саласында жүрген азаматтарымыз ұмытпаса деген тілегіміз бар.
Əдебиеттер тізімі:
1.ҚР МДББҰ оқу-тəрбие үдерісіне М. Монтессоридің педагогикалық жүйесін енгізу бойынша əдістемелік нұсқаулық. «Өрлеу» БАҰО, Алматы, 2013 ж.
2. Бастауыш сыныптарда қазақ тілінен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Оқу құралы// Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. – 77 б.
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖƏНЕ ƏДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
Құсайын Орынбасар Талгатқызы, Сейтқазы Зухра Махмұдқызы, Ергалиева Айгерим Канатовна, Ғ.Қайырбеков атындағы № 9 орта мектебінің
математика пəнінің мұғалімдері Аннотация
Инклюзивті білім беру жүйесі орта, кəсіптік жəне жоғары білім беру оқыту мекемелерін қамтиды. Оның мақсаты мүмкіндігі шектеулі адамдарды білім алу жəне кəсіптік дайындау барысында кедергісіз орта құру болып табылады. Осы мақсаттарға жету үшін білім беру ұйымдарын техникалық жабдықтау, педагогтар мен басқа да тыңдаушыларға мүмкіндігі
325
шектеулі адамдармен жұмыс жүргізу жəне олармен өзара əрекеттесуін дамытуға арналған арнайы оқыту курстарын əзірлеу сияқты іс-шаралар кешені қажет. Дамудағы ерекшеліктері оқыту қызметінің қарқынына үлкен əсерін тигізеді де мұғалімге əр сабақты тиянақты ойластыруына, жеке тəсілдерді жүзеге асыруға, оқушылардың дайындық деңгейінің əртүрлілігін ескеруге тура келеді. Кейбір оқушылар есеп шығара алмаса да, ұзақ жаза алмаса да теориялық сұрақтарға жақсы жауап бере алады, құбылыстардың пайда болу себептерін түсіндіре алады. Көп тақырыптарды денсаулық ерекшеліктеріне жəне білім алушылардың мүмкіндіктеріне қарай бейімдеу керек болады.Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, əдіс- тəсілдерді ойластырып жəне дұрыс таңдай білудің, жаңа заманауи педагогикалық технологияларды қолданудың математиканы оқытуды ұйымдастыруда тиімділігін атап кету керек.
Аннотация
Система инклюзивного образования включает в себя средние, профессиональные и высшие учебные заведения. Его цель - создать без барьерную среду для людей с ограниченными возможностями в их образовании и обучении. Для достижения этих целей необходимо разработать комплекс мер, таких как техническое оснащение образовательных организаций, учителей и других слушателей, для разработки специальных учебных курсов для работы с людьми с ограниченными возможностями и работы с ними.
Особенности развития оказывают большое влияние на темпы обучения, и учитель должен тщательно продумывать каждый урок, применять индивидуальные подходы и учитывать разнообразие готовности учащихся. В то время как некоторые учащейсямогут быть не в состоянии сообщить, они могут быть в состоянии ответить на теоретические вопросы хорошо, даже если они не могут написать достаточно долго, объяснить причины явлений. Многие темы необходимо адаптировать к особенностям здоровья и способностям учащихся.
Подводя итог вышесказанному, следует отметить, что использование современных педагогических технологий при конструировании математических методов мышления и выбор методов и методов обучения.
Abstract
The system of inclusive education includes secondary, vocational and higher education institutions. Its purpose is to create a barrier-free environment for education and training of people with disabilities. To achieve these goals, a set of measures is needed, such as the technical equipment of educational institutions, the development of special training courses for teachers and other students to work with people with disabilities and develop interaction with them.
Features of development have a great influence on the pace of learning activities, and the teacher will have to think carefully about each lesson, implement individual approaches, take into account the diversity of the level of training of students. Some students can well answer theoretical questions, even if they can not solve the problem, can not write for a long time, explain the causes of phenomena. Many topics need to be adapted depending on the health characteristics and capabilities of the students.
Summing up the above, it should be noted the effectiveness of thinking and the right choice of methods, the use of new modern pedagogical technologies in the organization of teaching mathematics.
Түйінді сөздер: инклюзивті білім беру, мүмкіндігі шектеулі, педагог, əдіс-тəсіл, технология, денсаулық сақтау, заманауи
Ключевые слова: инклюзивное образование, с ограниченными возможностями, педагог, методология, технология, здравоохранение, современность
Keywords: inclusive education, with disabilities, teacher, methodology, technology, healthcare, modernity
Ерекше талапты қажет ететін адамдардың білім алу, одан əрі кəсіби қызмет атқару құқығының орындалуы қазіргі қоғамның даму кезеңіндегі инклюзивті білім берудің негізгі шарттары болып табылады.
Инклюзия батыс мемлекеттерінің қазіргі əлемдегі əлеуметтік идеясы ретіндежетекші роль атқарады, оның негізінде жекелеген адамдар арасында айырмашылық принципі бойынша кемсітушілікті жою үшін күрес болып
326
табылады.Қарапайым адамдар мен қажеттіліктері айрықша адамдардың адамзат қауымдастығының əр алуан жағдайында бірлесіп тіршілік етуі қарастырылады.
«Инклюзия» ағылшын тілінен аударғанда «қосып алу» деген мағынаны білдіреді.
Инклюзивті білім беру – бұл терминерекше талапты қажет ететін білім алушылардың оқыту үдерісін сипаттау үшін қолданылып, нəтижесінде арнайы білім беру қажеттіліктеріне ие болған жалпы білім беру мекемелеріндегі оқыту [1, 15б.].
Өз кезегінде, О.С. Кузьмина «мүмкіндігі шектеулі бала дені сау құрбы- құрдастарымен бірге білім алып жəне ерекше білім алу қажеттіліктеріне байланысты нақты педагогикалық қолдаумен түзету көмегіне ие болған оқу үдерісін қалыптастырудан тұратын «əлеуметтік-педагогикалық құбылысты» «инклюзивті білім беру» деп анықтамасын берген [2, 8 б.].
Əуел бастан барлық балалар жергілікті жердегі мектептің білім беру мен əлеуметтік өміріне қосылу керек; инклюзивті мектептің міндеті – білім алушының əрқайсысының қажеттілігін қанағаттандыратын жүйені құру; инклюзивті мектептерде балалардың жетістікке жетуіне, ұжымда бірге болудың құндылығын, қауіпсіздігін сезінуіне мүмкіндік беретін мүгедек балаларға ғана емес, барлық балаларға қолдау көрсету қамтамасыз етілу керек[3, 3-4 б.].
Инклюзивті білім беру жүйесі орта, кəсіптік жəне жоғары білім беру оқыту мекемелерін қамтиды. Оның мақсаты мүмкіндігі шектеулі адамдарды білім алу жəне кəсіптік дайындау барысында кедергісіз орта құру болып табылады. Осы мақсаттарға жету үшін білім беру ұйымдарын техникалық жабдықтау, педагогтар мен басқа да тыңдаушыларға мүмкіндігі шектеулі адамдармен жұмыс жүргізу жəне олармен өзара əрекеттесуін дамытуға арналған арнайы оқыту курстарын əзірлеу сияқты іс-шаралар кешені қажет. Бұдан бөлек жалпы білім беру ұйымдарында мүмкіндігі шектеулі балалардың ортаға бейімделу үдерісінің жеңілдетуіне бағытталған арнайы бағдарламалар қажет [4, 333б.].
Инклюзивті білім беру – физикалық, интеллектуалды, əлеуметтік, эмоционалдық, тілдік немесе басқа да ерекшеліктеріне қарамастан əркім тəрбие мен білім алудың жалпы үдерісіне қатыстырылып, оның оқшаулану мен кемсіту қаупі төмендеп, қоғамның теңқұқылы мүшесі болуына мүмкіндік береді.
Инклюзивті білім беру жүйесін ғалымдар инклюзивті қоғам дамуының тиімді механизмі ретінде қарастырады. Инклюзивті білім беру жүйесін əзірлеу негізіне келесі тұжырымдамалар мен тұжырымдамалық тəсілдер алынды:
1)Қызмет барысында əлемді де, өзін де танып жəне басқа түрге келтіретін адамды белсенді субъект ретінде қарастыратын қызметтік тəсіл;
2)Баланың субъективті тəжірибесін ескеріп, жеке дара педагогикалық қолдау көрсетіп, мұғалім мен оқушы арасындағы өзара қарым-қатынасты гуманистік принципке сүйінетін жеке тұлғаға бағытталған тəсіл;
3)Инклюзиті білім беруді көп салалы тəртіптік командалардың өзара əрекеттесуін үздіксіз үдеріс ретінде қарастыратын жүйелі қызмет тəсілі;
4)Тұлғаны білгілі бір құзіреттілікті тасымалдаушы ретінде қарастыратын құзіреттілік тəсілі;
5) Тұлғаның жеке жəне кəсіби дамуының акмеологиясы.
Инклюзивті білім беру жүйесін дамыту Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының басым бағыттарының бірі болып табылады. Қарапайым мектеп қабырғасында, қарапайым құрбылырының ортасында арнайы білім беру қажеттілігі бар баланың білім алып, тəрбиеленуі, оның сол құрбылары сияқты екендігін сезінуіне мүмкіндік береді.
Білім беру жүйесінде əр балаға, сонымен қатар мүмкіндігі шектеулі балаға да олардың дамуы үшін барлық тиісті жағдайды қамтамасыз етуге бағытталған кешенді іс- шараларды іс-тəжірибеге енгізу мəселесі тұр. Қазіргі уақытта кіріктірілген оқытудың
327
мəселесі мемлекеттік деңгейде қарастырылуда, оның мақсаты мүмкіндігі шектеулі баланың дені сау құрбы-құрдастарымен барынша максималды адаптация үшін жəне толыққанды қоғамға кіріктірілу үшін білім алу мүмкіндігін қамтамасыз ету. Балаларды бірлесіп оқыту жəне тəрбиелеу айтарлықтай күрделі жəне зерттеуді талап ететін, сондай- ақ арнайы педагогикалық кадрларды дайындауды қажет ететін мəселе. Білім беру-түзету үдерісінің жеке жəне саралау тəсілі, кіріктірілген оқыту мəселесін шешу, жекелеген түзету бағдарламаларын жобалау педагогтардан дайындықтың өзге деңгейін, жоғары кəсібилікті, шығармашылықты, тəжірибелікті жəне шеберлікті талап етеді.Инклюзивті білім беру жүйесін құрудың бірінші кезеңінің басым бағыты ғылыми-педагогикалық қоғамдастықты ақпараттандыру кеңістігінде жүргізілетін жұмыстар болып табылады.
Инклюзивті білім берудің жоспарлы дамуы алдағы уақытта кездесетін мəселелерді ескеру мүмкіндігін береді, атап айтқанда олар:нормативті-құқықтық база, оқыту материалдары, білікті оқытушы құрамының дайындық деңгейі. Мамандардың айтуынша мұндай білім беру жүйесі оқытудың жоғары сапасын қамтамасыз етеді жəне оқу үдерісінің барлық қатысушыларының талаптарына жауап береді. Дамуында кемшілігі бар баланы оның айналасындағылардың оның кемшілігіне назар аудартатын жəне оны нақты өмірге жетелемейтін, оныңкемшілігіне бейімделген ортада ұстау қажет емес екендігін өзкезегінде Л.С. Выготскидің жазған болатын.Денсаулығына қарай əртүрлі мүмкіндіктегі балалармен өзара əрекеттесу келесі құрамдас бөліктерді қамтиды:
- дені сау балалардың қатарынан ауытқуы бар балаға əсері, соның нəтижесінде соңғысы өмірлік тəжірибе жинап, балалармен өзара қарым-қатынас орнайды, тұйықтықты жеңеді, айналасындағы құбылыс жайлы білімін кеңейтеді;
- аталған үдеріске мүмкіндігі шектеулі баланың белсенді қатынасуы, нəтижесінде өзін-өзі бағалауы арттырады;
- дені сау балалардың ортасы түрленіп, нəтижесінде толеранттылық, өзара қолдау көрсету тəжірибесі қалыптасады [5, 78б.].
Түзету-педагогикалық қолдау педагогтардың сабақ уақытында немесе сабақтан тыс уақытта ПМПК диагнозына сəйкес жəне берілген ұсыныстарды басшылыққа ала отырып жүргізіледі.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды педагогикалық-психологиялық қолдау келесі бағыттар бойынша құрылады:
- қолдың моторикасын дамыту;
- танымдық үдерістерді дамыту (жады, назарын, елестету, ойлау);
- өзін-өзі бақылау жəне өзін-өзі реттеу дағдыларын дамыту;
- гипербелсенділікті жəне назар аудару тапшылығының синдромын түзету;
- ситуациялық үрейді түзету;
- агрессиялықты түзету;
- оқуға деген оң көзқарасын қалыптастыру.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- жеке, топпен, пікір-консультациялық;
- тренингтер;
- түзету-дамыту ойындары;
- суретті терапия;
- ойындар;
- тренингті жаттығулар;
- видеоматериалдар көру.
Əрбір түзету-дамыту жұмысы нақты бір тақырып бойыша жүргізіліп, балалардың тақырып бойынша ой-өрісін кеңейтуге мүмкіндік береді.
Мүмкіндігі шектеулі балалардың да ата-аналарымен жеке консультациялар жүргізіліп отырады. Консультацияларда ата-аналармен талдау жұмыстары жүргізіледі:
- оқу материалын қабылдауы мен меңгеруінің ерекшеліктері жайлы;
328
- үй тапсырмасын орындаудың ерекшеліктері жайлы;
- баланы эмоционалды сүйемелдеу жайлы.
Сонымен қатар баланың қандай болса да солай қабылдауға көмектесетін тренингтік жаттығулар өтеді. Мұндай жаттығулар ата-ана мен бала арасындағы қарым- қатынасының үйлесімділігіне ықпал етеді.
Жыл бойы мұғалімдер мен сынып жетекшілер, психолог маманмен бірлесе отырып консультациялар жүргізіліп отырады, осы консультацияларда мүмкіндігі шектеулі балалардың ерекшеліктері жайлы, ақпаратты қабылдау жəне меңгеру ерекшеліктері жайлы, сонымен қатар баланың оқуға деген ынтасын, табысқа жету жағдайын жоғарлатуға көмектесетін, мектепке жəне сынып ұжымына деген оң көзқарасын қалыптастыратын жекелеген ұсыныстарберіледі.
Инклюзивті білім беру қызметі икемді жəне бейімделген болған жағдайда ол жоғары сұранысқа ие болады, яғни қажеттілігі əртүрлі баланың білім алуын қамтамасыз ететін əдістемені қолдану жəне балалардың мектептегі барлық іс-шараға қатынасатын сынып пен ортаның инклюзивті болуы.Сыныпта қажеттілігі əртүрлі балаларды оқыту күрделі де, жан-жақты ізденуді талап ететін үдеріс. Жоғары нəтижеге жету ұстаздың кəсіби шеберлігіне тікелей байланысты.
Мүмкіндігі шектеулі оқушылар мектепте дені сау құрбы-құрдастарымен бірге мектептің психологтік-дəрігерлік-педагогикалық консилиумның ұсыныстарына сəйкес жеке оқу жоспары бойынша білім алады. Осы категориялы оқушылар жалпы білім беру жəне бейімделген білім беру бағдрламасы бойынша оқытылады.
Инклюзивті білім берудегі математика пəнінің берілуіне тоқтала кетейік.Математика пəні жалпы білім берудегі жетекші пəндердің бірі болып саналады.
Математиканы оқытудың қиындығының себептері тілдің дамуы, кеңістікті елестету, көзбен қабылдау сияқты функцияларының жеткіліксіз қалыптасуы жəне біркелкі түрде дамымауы болып табылады. Дамудағы ерекшеліктері оқыту қызметінің қарқынына үлкен əсерін тигізеді де мұғалімге əр сабақты тиянақты ойластыруына, жеке тəсілдерді жүзеге асыруға, оқушылардың дайындық деңгейінің əртүрлілігін ескеруге тура келеді.
Кейбір оқушылар есеп шығара алмаса да, ұзақ жаза алмаса да теориялық сұрақтарға жақсы жауап бере алады, құбылыстардың пайда болу себептерін түсіндіре алады. Көп тақырыптарды денсаулық ерекшеліктеріне жəне білім алушылардың мүмкіндіктеріне қарай бейімдеу керек болады. Математикалық дағдылары мен машығын қалыптастыру үшін педагогикалық əдіс-тəсілдермен пайдаланатын құралдар кешені қолданылады.
• Ауызша жаттығулар, дайын шешімдерді талдау, алгоритмді қолдануға машықтандыру үшін орнында отырып пікір айту, тірек көрнекілігі ретінде ереже мен формулаларды қолдану, ережені қайталау, сурет карточкалары, қатені табу;
• Суретті тапсырмалар;
• Жаңа тақырыпты меңгеруді немесе қорытынды сабақтарды бақылауға арналған ойын түрінде өткізілетін сабақтар;
• Анықтамалық материал ретінде қорытынды сабақтарда қолданылу үшін жасалған дайын трек конспектілер.
Сабақ уақытында дайын жауаптары арқылы тексерілетін шағын өздік жұмыстарды өткізу қателіктерді табу жəне қателіктердің пайда болу себептерін анықтауда рефлексивті дағдыларының қалыптасуына ықпал етеді.
Уақытты үнемдеу мақсатында сабақта берілетін тапсырмалар үлгі ретінде,яғни тапсырманың бір бөлігі орындалған түрде, мысалы, есеп шартының қысқаша жазылуы, есептің бастапқы шығарылуы, аяқтауды жалғастыру сияқты.
Сабақ барысында оқытудың жекелеген түрін ғана емес, оқушылар бірімен-бірі араласуға, сол ортаға тез бейімделуіне көмектесетін жұптық, топтық түрлерін қолдануға болады.
329
Ойлау қабілетінің икемділігінің төмендігінен кей жағдайда оқушылар есеп құрастыру барысында бірдей сандарды, бірдей көріністерді, бірдей сөз тіркестерін, сұрақтарды пайдаланады. Сөздің мағынасын түсінбеу, оқу техникасының төмен көрсеткіші, сөздік қорының аздығы есеп шығару барысында қиындық туғызады. Есепті шығармау көп жағдайда сөздің мағынасын түсінбеу, тапсырмадағы жағдайды түсінбеу, екеу, екеуі, əрқайсысы, сонша жəнет.б. сөздердің қолданысын түсінбеу салдарынан болады.
Сондықтан, сабақ жоспарлау барысында мұғалімге оқушылар құрамын мұқият анықтап, əр баланың мінез-құлқының ерекшелігін, мүмкіндіктерін ескере отырып, тапсырмаларды орындауға тарту жолдарын табу керек.
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, əдіс-тəсілдерді ойластырып жəне дұрыс таңдай білудің, жаңа заманауи педагогикалық технологияларды қолданудың математиканы оқытуды ұйымдастыруда тиімділігін атап кету керек.
Оқу материалдарын дұрыс таңдалғаны неге оқыту сұрағына жауап береді жəнебілім алудакелесі баспалдаққа көтерілу үшін оқушыға керегін дайындап беру.
Əдебиеттер тізімі:
1. Чигрина А. Я. Инклюзивное образование детей-инвалидов с тяжелыми физическими нарушениями как фактор их социальной интеграции: автореферат дис. ... кандидата социологических наук : 22.00.04 / Чигрина Анна Яковлевна. - Нижний Новгород, 2011. - 15 с.
2. Кузьмина О. С. Подготовка педагогов к работе в условиях инклюзивного образования : автореферат дис. ... кандидата педагогических наук : 13.00.08 / Кузьмина Ольга Сергеевна. - Омск, 2015. - 8 с.
3. Ярская-Смирнова Е.Р. Инклюзивное образование детей-инвалидов / Ярская-Смирнова Е.Р., Лошакова И. И. // Социологические исследования. - 2003. - №5. - С. 3-4.
4. Бахарев А. В. Разработка модели инклюзивного образования: международный опыт / А. В. Бахарев // Знание. Понимание. Умение. - 2014. - №2. - С. 333 с.
5. Выготский Л.С. Психология развития человека. — М.: Изд-во Смысл; Эксмо, 2005. -78 с.
К ВОПРОСУ О НЕКОТОРЫХ НАПРАВЛЕНИЯХ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ОСУЩЕСТВЛЕНИЮ ИНКЛЮЗИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
ДЕТЕЙ
Лантух Яна Сергеевна, студентка 2 курса, ПиМНО Иванова Елена Николаевна, магистр педагогических наук, старший преподаватель КГПУ им. У. Султангазина г.Костанай Аннотация
Өзектілігі. Мақсаты. Мақалада келешек мұғалімдерді инклюзивті білімге дайындаудың ерекшеліктері, студенттерді теориялық тұжырымдамалар, идеялар мен проблемалармен таныстыру қарастырылады.
Аннотация
Актуальность. Цель. В статье рассматриваются особенности подготовки будущих учителей к инклюзивному образованию, ознакомление студентов с теоретическими положениями, идеями, проблемами.
Аbstract
Relevance.Goal.The article discusses the features of preparing future teachers for inclusive education, familiarizing students with theoretical concepts, ideas, problems.
393
Шевченко Л.Я., Назарова С.В., Национальная политика в контексте идеи «мəнгілік ел»... 251 Шевцова С. Н., Тихонова Л. В., Формирование духовных ценностей и приоритетов подрастающего поколения – ключевая миссия современной воспитательной системы... ... 255 СЕКЦИЯ 2. ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ПРАКТИКАСЫНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН ƏДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ ТƏЖІРИБЕСІ СЕКЦИЯ 2. ОПЫТ ПРИМЕНЕНИЯ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И
МЕТОДОВ В ПРАКТИКЕ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ Амренова К. З., Умарова Б. А., Хасенова М. М., Перспективы инклюзивного образования в условиях современной школы... 263 Арыстан Н. Н., Кенжегарина А. Ə., Жармұқамбетова А. А., Инклюзивті оқыту негізінде қазақ тілі мен əдебиеті пəнін оқытудың тиімді əдіс-тəсілдері... 267 Аппазова С. А., Нуржанова А. М., Жакупова У. Е., Инклюзивное образование:
взгляд изнутри... 271 Ахметжанова Б. Ж., Байдалинова С. Н., Создание условий для получения инклюзивного образования... 274 Балтабаева Ш. А., Махметова С. М., Умарова Р. М., Қазіргі заманауи мектептердегі инклюзивті оқыту... 277 Бекенова А. К., Инновационный образовательный проект в условиях социализации и адаптации детей - сирот, детей, оставшихся без попечения родителей, и детей из малообеспеченных семей... 280 Белякова С. Р., Ержанова Р. К., Разработка учебника как стратегическое средство повышения профессиональной компетентности педагога в рамках обновления содержания образования... 284 Влад Ю. Ю., Пличкина С. Ф., Современные тенденции образования в Республике Казахстан в контексте «Рухани жаңғыру»... 288 Грудупс К. Я., Данилова В. В. Теоретические аспекты работы педагога с семьей, воспитывающей ребенка с ограниченными возможностями здоровья... 292 Досмагамбетов В.Ш., Здоровьесберегающие технологии как фактор сохранения здоровья школьников... 297 Дощанова Б. М., Инклюзивное образование в Костанайской области... 300 Ельжанова Г. М., Исиргепова Н. С., Сабақты зерттеу (Lesson Study) тəсілінің ерекшеліктері... 305 Ерденова Ж. К., Казахстан – безбарьерная зона обучения... 308 Заречнева О. И., Перспективы инклюзивного образования в условиях современной школы... 311 Ильясова Ж. А., Баймолдина А. Б., Рахимова Ш. О., Заманауи мектепте инклюзивті білім берудің маңызы... 314 Калакова А. С., Перспективы инклюзивного образования в условиях современной школы и вуза... 318 Калиева З. С., Муканова С. Ж., Инклюзивті білім беру – болашақ кепілі... 321 Құсайын О. Т., Сейтқазы З. М., Ергалиева А. К., Инклюзивті білім берудің теориялық жəне əдістемелік негіздері... 324 Лантух Я. С., Иванова Е. Н., К вопросу о некоторых направлениях подготовки будущих учителей к осуществлению инклюзивного образования детей... 329 Мухамедзянова Р. Н., Перспективы инклюзивного образования... 332
