Dissolution of molybdenum at three phase alternating current polarization in sodium hydroxide solution 144-149

(1)

ISSN 2518-1467 (Online), ISSN 1991-3494 (Print)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫНЫҢ

Х А Б А Р Ш Ы С Ы

ВЕСТНИК

НАЦИОНАЛЬНОЙ АКАДЕМИИ НАУК РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

THE BULLETIN

OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

1944 ЖЫЛДАН ШЫҒА БАСТАҒАН ИЗДАЕТСЯ С 1944 ГОДА

PUBLISHED SINCE 1944

АЛМАТЫ ҚЫРКҮЙЕК АЛМАТЫ 2016 СЕНТЯБРЬ ALMATY SEPTEMBER

(2)

Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан

Б а с

р е д а к т о р ы х. ғ. д., проф., ҚР ҰҒА академигі

М. Ж. Жұрынов

Р е д а к ц и я а л қ а с ы:

Абиев Р.Ш. проф. (Ресей)

Абишев М.Е. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Аврамов К.В. проф. (Украина)

Аппель Юрген проф. (Германия)

Баймуқанов Д.А. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Байпақов К.М. проф., академик (Қазақстан) Байтулин И.О. проф., академик (Қазақстан) Банас Иозеф проф. (Польша)

Берсимбаев Р.И. проф., академик (Қазақстан) Велихов Е.П. проф., РҒА академигі (Ресей) Гашимзаде Ф. проф., академик (Əзірбайжан) Гончарук В.В. проф., академик (Украина) Давлетов А.Е. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Джрбашян Р.Т. проф., академик (Армения)

Қалимолдаев М.Н. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан), бас ред. орынбасары Лаверов Н.П. проф., академик РАН (Россия)

Лупашку Ф. проф., корр.-мүшесі (Молдова) Мохд Хасан Селамат проф. (Малайзия)

Мырхалықов Ж.У. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Новак Изабелла проф. (Польша)

Огарь Н.П. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Полещук О.Х. проф. (Ресей)

Поняев А.И. проф. (Ресей)

Сагиян А.С. проф., академик (Армения) Сатубалдин С.С. проф., академик (Қазақстан) Таткеева Г.Г. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Умбетаев И. проф., корр.-мүшесі (Қазақстан) Хрипунов Г.С. проф. (Украина)

Якубова М.М. проф., академик (Тəжікстан)

«Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының Хабаршысы».

Меншіктенуші: «Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы»РҚБ (Алматы қ.)

Қазақстан республикасының Мəдениет пен ақпарат министрлігінің Ақпарат жəне мұрағат комитетінде 01.06.2006 ж. берілген №5551-Ж мерзімдік басылым тіркеуіне қойылу туралы куəлік

Мерзімділігі: жылына 6 рет.

Тиражы: 2000 дана.

Редакцияның мекенжайы: 050010, Алматы қ., Шевченко көш., 28, 219 бөл., 220, тел.: 272-13-19, 272-13-18, www: nauka-nanrk.kz, bulletin-science.kz

(3)

ISSN 1991-3494 № 5. 2016

3

Г л а в н ы й

р е д а к т о р д. х. н., проф. академик НАН РК

М. Ж. Журинов

Р е д а к ц и о н н а я к о л л е г и я:

Абиев Р.Ш. проф. (Россия)

Абишев М.Е. проф., член-корр. (Казахстан) Аврамов К.В. проф. (Украина)

Аппель Юрген проф. (Германия)

Баймуканов Д.А. проф., чл.-корр. (Казахстан) Байпаков К.М. проф., академик (Казахстан) Байтулин И.О. проф., академик (Казахстан) Банас Иозеф проф. (Польша)

Берсимбаев Р.И. проф., академик (Казахстан) Велихов Е.П. проф., академик РАН (Россия) Гашимзаде Ф. проф., академик (Азербайджан) Гончарук В.В. проф., академик (Украина) Давлетов А.Е. проф., чл.-корр. (Казахстан) Джрбашян Р.Т. проф., академик (Армения)

Калимолдаев М.Н. проф., чл.-корр. (Казахстан), зам. гл. ред.

Лаверов Н.П. проф., академик РАН (Россия) Лупашку Ф. проф., чл.-корр. (Молдова) Мохд Хасан Селамат проф. (Малайзия)

Мырхалыков Ж.У. проф., чл.-корр. (Казахстан) Новак Изабелла проф. (Польша)

Огарь Н.П. проф., чл.-корр. (Казахстан) Полещук О.Х. проф. (Россия)

Поняев А.И. проф. (Россия)

Сагиян А.С. проф., академик (Армения) Сатубалдин С.С. проф., академик (Казахстан) Таткеева Г.Г. проф., чл.-корр. (Казахстан) Умбетаев И. проф., чл.-корр. (Казахстан) Хрипунов Г.С. проф. (Украина)

Якубова М.М. проф., академик (Таджикистан)

«Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан».

Собственник: РОО «Национальная академия наук Республики Казахстан» (г. Алматы)

Свидетельство о постановке на учет периодического печатного издания в Комитете информации и архивов Министерства культуры и информации Республики Казахстан №5551-Ж, выданное 01.06.2006 г.

Периодичность: 6 раз в год Тираж: 2000 экземпляров

Адрес редакции: 050010, г. Алматы, ул. Шевченко, 28, ком. 219, 220, тел. 272-13-19, 272-13-18.

www: nauka-nanrk.kz, bulletin-science.kz

(4)

E d i t o r

i n

c h i e f

doctor of chemistry, professor, academician of NAS RK М. Zh. Zhurinov

E d i t o r i a l b o a r d:

Abiyev R.Sh. prof. (Russia)

Abishev М.Ye. prof., corr. member. (Kazakhstan) Avramov K.V. prof. (Ukraine)

Appel Jurgen, prof. (Germany)

Baimukanov D.А. prof., corr. member. (Kazakhstan) Baipakov K.М. prof., academician (Kazakhstan) Baitullin I.О. prof., academician (Kazakhstan) Joseph Banas, prof. (Poland)

Bersimbayev R.I. prof., academician (Kazakhstan) Velikhov Ye.P. prof., academician of RAS (Russia) Gashimzade F. prof., academician ( Azerbaijan) Goncharuk V.V. prof., academician (Ukraine) Davletov А.Ye. prof., corr. member. (Kazakhstan) Dzhrbashian R.Т. prof., academician (Armenia)

Kalimoldayev М.N. prof., corr. member. (Kazakhstan), deputy editor in chief Laverov N.P. prof., academician of RAS (Russia)

Lupashku F. prof., corr. member. (Moldova) Mohd Hassan Selamat, prof. (Malaysia)

Myrkhalykov Zh.U. prof., corr. member. (Kazakhstan) Nowak Isabella, prof. (Poland)

Ogar N.P. prof., corr. member. (Kazakhstan) Poleshchuk О.Kh. prof. (Russia)

Ponyaev А.I. prof. (Russia)

Sagiyan А.S. prof., academician (Armenia) Satubaldin S.S. prof., academician (Kazakhstan) Tatkeyeva G.G. prof., corr. member. (Kazakhstan) Umbetayev I. prof., corr. member. (Kazakhstan) Khripunov G.S. prof. (Ukraine)

Yakubova М.М. prof., academician (Tadjikistan)

Bulletin of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan.

Owner: RPA "National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan" (Almaty)

The certificate of registration of a periodic printed publication in the Committee of Information and Archives of the Ministry of Culture and Information of the Republic of Kazakhstan N 5551-Ж, issued 01.06.2006

Periodicity: 6 times a year Circulation: 2000 copies

Editorial address: 28, Shevchenko str., of. 219, 220, Almaty, 050010, tel. 272-13-19, 272-13-18, http://nauka-nanrk.kz /, http://bulletin-science.kz

(5)

144

BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

ISSN 1991-3494

Volume 5, Number 363 (2016), 144 – 149

A. B. Bayeshov, M. M. Sapieva, A. К. Bayeshovа

«D. V. Sokolsky Institute of Fuel, Catalysis and Electrochemistry», Almaty, Kazakhstan.

E-mail: [email protected], [email protected]

DISSOLUTION OF MOLYBDENUM AT THREE PHASE ALTERNATING CURRENT POLARIZATION IN SODIUM HYDROXIDE SOLUTION

Abstract. In this paper, electrochemical behavior of molybdenum electrodes at polarization by three phase alternating current with a frequency of 50 Hz in aqueous sodium hydrodide solution is studied. The influence of current density and sodium hydrodide concentration for electrochemical dissolution of molybdenum is researched.

During change of the current density on the molybdenum electrodes in the range of 0-8000 A/m², current output

value of molybdenum dissolution on 4000A/m² passed with maximum. When current density in the range of 0-4000 A/m², current efficiency of dissolution of molybdenum is only 0.3-2.6% but during further increase of current

density to 4000A/m²current output grows to 193%. A significant influence of the concentration of sodium hydroxide on current efficiency of molybdenum dissolution was established. During electrolyte concentration equal to 1M current output of dissolution of molybdenum electrode riches the highest value 190%. And by increasing the alkali concentration in the range up to 1,5-3M, the current efficiency of metal dissolution decreases to 13%.

Keywords: molybdenum electrode, a three-phase alternating current, electrolysis, anode passivation, sodium hydroxide.

ƏОЖ 541.1.38

А. Б. Баешов, М. М. Сапиева, А. К. Баешова

«Д. В. Сокольский атындағы Жанармай катализ жəне электрохимия институты» АҚ, Алматы, Қазақстан

ҮШ ФАЗАЛЫ АЙНЫМАЛЫ ТОҚПЕН ПОЛЯРИЗАЦИЯЛАНҒАН МОЛИБДЕННІҢ НАТРИЙ ГИДРОКСИДІ ЕРІТІНДІСІНДЕ ЕРУІ

Аннотация. Жұмыста молибден электродтарының натрий гидроксиді сулы ерітіндісінде жиілігі 50 Гц үш фазалы айнымалы тоқпен поляризациялау кезіндегі электрохимиялық қасиеттері зерттелінді. Молибден- нің электрохимиялық еруіне – электродтардағы тоқ тығыздығының жəне натрий гидроксиді концентрация- сының əсерлері қарастырылды. Молибден электродындағы тоқ тығыздығын 0-8000 А/м²аралығында өзгерт- кенде, молибден электродының еруінің тоқ бойынша шығымының мəні 4000А/м²де максимум арқылы өтетіндігі көрсетілді. Тоқ тығыздығы 0-1000 А/м²аралығында молибденнің еруінің тоқ бойынша шығымы 0,3%-2,6% ғана болса, 4000 А/м²-қа жоғарылату барысында 193%-ға дейін жоғарылауы байқалады. Молиб- ден электродының еруінің тоқ бойынша шығымына натрий гидроксидінің концентрациясының мардымды əсер ететіндігі анықталды. Зерттеулер натрий гидроксидінің концентрациялары 0,5-3 М аралығында жүргі- зілді. Электролит концентрациясы 1М кезінде, молибден электродының еруінің тоқ бойынша шығымы мак- сималды мəнді 190% құрады. Ал, натрий гидроксидінің концентрациясын 1,5-3М дейін жоғарылатқанда, молибден электродының еруінің тоқ бойынша шығымы 13%-ға дейін төмендейтіндігі көрсетілді.

Түйін сөздер: молибден электроды, үш фазалы айнымалы тоқ, электролиз, анодтық пассивация, натрий гидроксиді.

Молибден, вольфрам секілді, сирек кездесетін элементтерге жəне периодтық жүйенің ал- тыншы тобындағы хром топшасына жатады. Молибденнің физика-химиялық қасиетін зерттеу барысында көптеген монографиялар мен ғылыми мақалалар жазылған [1-18].

(6)

ISSN 1991-3494 № 5. 2016 Техникада кең қолданыс тапқан молибден, өте ерекше химиялық жəне физикалық қасиетке ие.

Молибден қиын балқитын металдар қатарына жатады жəне оның 90%-ы қара металлургияда, яғни легирленген,коррозиялық жəне термотұрақты болат өндірісінде қолданылады. Тағы да молибден əйнек өндірісінде, жоғары температуралы пештерде, металдарды қысыммен өңдеуде,электроника жəне электротехникада, авиацияда кеңінен қолданылады [3-5]. Сонымен қатар Мо (+6) қосылыс- тарын мұнайды айдау барысында қолданылатын дистилляттық фракцияларды алу үшін қоспа ретінде қосады, ол дистилляттың шығымын мұнайдың құрамына байланысты 16-28% жоғарыла- тады [6, 9].

Молибденнің қосылыстары да өндірісте кеңінен қолданылады [7]. Натрий молибдаты лак жəне пигменттер жəне текстиль өндірістерінде, оның оксидтері мен сульфидтері органикалық синтезде катализатор ретінде, көбінесе синтетикалық жанармай өндірісінде қолданылады. Молибденнің микромөлшері топырақта өсімдіктердің өсуіне көмектеседі, сондықтан тыңайтқыштар құрамына аммоний молибдатын қосады [8].

Осыған орай, əртүрлі өндірістерде көп мөлшерде құрамында молибден бар қалдықтар түзі- луде. Сондықтан да молибденнің қосылыстарын алудың перспективті əдістерінің бірі – оның ме- талл түріндегі қалдықтарын электрохимиялық жолмен, айнымалы тоқпен поляризациялау арқылы сулы ерітінділерінде ерітіп, оның қосылыстарын алу болып табылады [10].

Қазіргі кезде айнымалы тоқ электрохимиялық зерттеулерде кеңінен қолданылады. Айнымалы тоқ қатысында электрохимиялық жүйелердің тəртібін зерттеу заманауи электрохимияның ең бір мықты эксперименталдық əдістерінің бірі болып табылады. 50 Гц жиіліктегі айнымалы тоқтың көмегімен ерімейтін металдардың өзін жоғары тоқ бойынша шығыммен ерітуге болатындығы дə- лелденді [19, 20]. Жəне олар поляризация кезінде гидроксид, оксид, сульфат жəне т.б қосылыстар түзе еритіні көрсетілген. Сонымен қатар айнымалы тоқ арқылы металдардың ультрадисперсті ұнтақтарын алуға болатындығы дəлелденген [21-23].

Зерттеулер нəтижесінен металдардың анодтық еруі өте қиын процесс екені белгілі. Анодтық поляризация кезінде көптеген металдар бетінде оксидтік пленкалар түзіліп, пассивацияланып, анодты еруі толық тоқтап қалады [11, 12].

Анодтық поляризация кезінде еру процесі пассивация арқылы өтетін немесе мүлдем жүр- мейтін металдар санатына молибденді жатқызуға болады [13].

Көптеген ғалымдар молибденнің қышқылды немесе сілтілі ортада анодтық еруі оксидтік қабат арқылы өтеді деп пайымдайды. Осы ретте профессор А. Б. Баешовтың шəкірттерімен жүргізген зерттеулерінде молибденнің бір фазалы айнымалы тоқ қатысында поляризацияланған зерттеулері өте қызық нəтижелер берген [14]. Бұл зерттеулерде екі молибден электродтарының 50 Гц жиі- ліктегі айнымалы тоқпен поляризациялағанда өте жоғары тоқ бойынша шығыммен еритіндігі көрсетілген.

1-кесте – 0,5М натрий гидроксиді ерітіндісінде молибден электродтарының тоқ бойынша шығымына тоқ тығыздықтарының əсері

Тоқ тығыздығы, А/м² 500 1000 2000 3000 4000 6000

Айнымалы тоқпен поляризация кезіндегі тоқ

бойынша шығым, % 140, 0 155, 2 168, 0 164, 9 162, 4 158, 1

Жүйелі түрдегі зерттеулер нəтижесінде молибден электродтарын өндірістік айнымалы тоқпен поляризациялағанда металдың интенсивті еритіні байқалған [15-18]. Алдын-ала жасалған тəжіри- белердің нəтижесінде молибденнің айнымалы тоқпен еруі мынадай механизм арқылы жүруі мүмкін деп болжаған.

Айнымалы тоқтың анодты жарты периодында металдың тотығуы жəне еруі келесі реакция арқылы жүреді:

Мо + 8ОН^- -6е → МоО₄^2- + 4Н₂О Е⁰ = -0,93 В (1) Катодтық жартылай периодта сутек иондары тотықсыздануы:

2Н⁺ + 2е → Н₂ . (2)

(7)

146

Дегенмен, молибден электродтарының үш фазалы айнымалы тоқ қатысында еруінің электро- химиялық қасиеттері бүгінге дейін зерттелмеген. Сол себепті де молибденнің үш фазалы айны- малы тоқ қатысында электрохимиялық қасиеттерін зерттеу осы мақаланың басты мақсаты болып табылады. Молибденнің электрохимиялық қасиеті үш фазалы айнымалы тоқ қатысында сілтілі ортада зерттелді.

Тəжірибелер сыйымдылығы 200 мл электролизерде, ерітіндіні араластырусыз бөлме темпера- турасында жүргізілді. Электролит – NaOH ерітіндісі. Тазалығы 98,8% болатын 3 молибден элек- тродтары дайындалды. Электрод кеңістіктері бөлінбеген. Үш фазалы айнымалы тоқ арнайы қон- дырғы (үш фазалы трансформатор) арқылы алынды. Тізбектегі тоқ үш фазалы лабораториялық трансформатор (ЛАТР) арқылы реттеліп отырды.

Үш фазалы тоқ режиміндегі электролиз бөлме температурасында жүргізілді. Электролиз ұзақтығы – 0,5 сағат. Металл электродтарының салмақтарының өзгеруіне жəне ерітіндідегі металл иондарының концентрациясының мөлшеріне қарап, олардың тоқ бойынша шығымдары есепте- лінді. Алынған тұнбаның түсі қоңыр түсті.Тоқ бойынша шығым əрбір фазадағы анод жартылай периодына есептелінді.

1-суретте өндірістік жиіліктегі айнымалы тоқпен поляризациялау арқылы металл электрод- тарын электрохимиялық жолмен ерітуге арналған қондырғының принципиалды схемасы көр- сетілген.

1-сурет –

Үш фазалы тоқпен поляризацияланған металл электродтарының сулы қышқыл немесе бейтарап орталарда еруін зерттеуге

арналған қондырғының принципиальды схемасы:

1 – молибден электродтары;

2 – үш фазалы лабораториялық трансформатор (ЛАТР);

3 – электролизер

Алдын-ала жүргізген зерттеулер молибден электродтарын үш фазалы айнымалы тоқпен по- ляризациялағанда, металдың интенсивті еритіндігін көрсетті. Сондықтан, натрий гидроксиді сулы ерітіндісінде жиілігі 50 Гц үш фазалы айнымалы тоқпен поляризациялау кезіндегі электрохимия- лық қасиеттері зерттелінді. Молибденнің электрохимиялық еруіне электродтардағы тоқ тығыз- дығының жəне натрий гидроксиді концентрациясының əсерлері қарастырылды.

2-суретте натрий гидроксиді ерітіндісінде үш фазалы айнымалы тоқпен поляризацияланған молибден электродтарының еруіне, электродтардағы тоқ тығыздығының əсері көрсетілген. Молиб- ден электродындағы тоқ тығыздығын 0-8000 А/м²аралығында өзгерткенде, молибден электроды- ның еруінің тоқ бойынша шығымының мəні 4000 А/м²-де максимум арқылы өтетіндігі көрсетілді.

Тоқ тығыздығы 0-1000 А/м²аралығында молибденнің еруінің тоқ бойынша шығымы 0,3-2,6% ғана болса, 4000 А/м²-қа жоғарылату барысында 193%-ға дейін күрт жоғарылауы байқалады. Тоқ ты- ғыздығын 8000 А/м²дейін жоғарылатқанда молибденнің электродтарының еруінің тоқ бойынша шығымының біртіндеп төмендейтіндігін көрсетілді. Бұл құбылысты, жоғары тоқ тығыздықтарында айнымалы тоқтың анод жартылай периодында молибден бетінде оксид қабатының түзіліп, біртін- деп пассивациялана бастауымен байланысты деп жорамалдауға болады.

(8)

ISSN 1991-3494 № 5. 2016

2-сурет – Үш фазалы айнымалы тоқпен поляризацияланған молибден электродтарының еруінің тоқ бойынша шығымына электродтардағы тоқ тығыздығының əсері: NaOH = 1М, τ = 0,5 сағ

3-суретте көрсетілген зерттеулер нəтижесі натрий гидроксиді концентрациясын 1М-ға дейін жоғарылатқан сайын металдың еруінің тоқ бойынша шығымы алғашқы кезде жоғарылап, ал одан кейін төмендейді. Тоқ бойынша шығымның төмендеуі гидроксил иондарының концентрациясы жоғарылаған сайын молибден жоғары валентті оксидтер мен молибдат иондарының түзуілуімен жəне пассивациялануымен байланысты деп жорамалдауға болады.

3-сурет – Үш фазалы айнымалы тоқпен поляризацияланған молибден электродтарының еруінің тоқ бойынша шығымына натрий гидроксиді концентрацияның əсері: i = 4000 А/м² , τ = 0,5 сағ

Қорыта келе, зерттеулер нəтижесінен үш фазалы айнымалы тоқ қатысында натрий гидроксиді ерітіндісінде молибден электродтарының жоғары тоқ бойынша шығыммен еритіндігі алғаш рет көрсетілді. Бұл зерттеулер молибденнің металл қалдықтарынан оның əртүрлі қосылыстарын алуға болатындығын көрсетіп отыр.

ƏДЕБИЕТ

[1] Васько А.Т., Ковач С.К. Электрохимия тугоплавких металлов. – Киев: Техника, 1983. – 148 с.

[2] Зеликман А.Н., Коршунов Б.Г. Металлургия редких металлов. – М.: Металлургия, 1991. – С. 20, 41.

[3] Фримен Р.Р. Свойства и области применения технического молибдена и его сплавов. В книге «Молибден» под ред. Натансона А.К. М.: Издательство иностранной литературы. -1969.- С. 11-27.

[4] Химия и технология редких и рассеянных элементов. Под ред. К.А.Большакова, М.: Высшая школа, 1976, часть ІІІ – 320 с.

[5] Натансон А.К. Молибден.- М.: Металлургия, 1959. -304 с.

(9)

148

[6] Бусев А.И. Аналитическая химия молибдена.- М. Металлургия, 1962. -7 с.

[7] Васько А.Т. Электрохимия молибдена и вольфрама.- Киев: Наукова думка, 1977. -171 с.

[8] Фримен Р.Р. Свойства и области применения технического молибдена и его сплавов. В книге «Молибден» под ред. Натансона А.К. М.: Издательство иностранной литературы. -1969.- С. 11-27.

[9] Пат. 2205199 Россия. Способ получения дистиллятных фракций / Королева Н.В., Синицын С.А.; опубл.

27.05.2003, Бюл.№ 5.

[10] Давыдов А.Д., Кащеев В.Д. Анодное поведение металлов при электрохимической размерной обработке //

Электрохимия. - 1974. - Т.9. - С.154-187.

[11] Стендер В.В. Прикладная электрохимия.- Харьков: Изд. ХарГУ, 1961.-541 с.

[12] Антропов Л.И.Теоретическая электрохимия.- М:Высшая школа,1969.-512с.

[13] Латимер. Окислительно-восстановительные потенциалы. Москва, 1982,-350с.

[14] Баешова С.А., Баешов А., Абдувалиева У.А. Исследование анодного растворения молибдена методом снятия потенциодинамических поляризационных кривых. // Химический журнал Казахстана.-2005, №2(7).-С. 112-116.

[15] Баешова С.А. Электрохимическое поведение молибдена в солянокислых растворах при поляризации промыш- ленном переменным током.// Вестник Каз НУ им. Аль-Фараби.- 2004.- №1(33).-С.94-99.

[16] Баешова С.А., Баешов А. Электрохимическое растворение молибдена в сернокислым растворе при поляриза- ции переменным током.// Химический журнал Казахстана.- 2004.-№1.-С.74-79.

[17] Баешова С.А., Ревенко С., Баешов А. Электрохимическое поведение молибдена в растворе нитрата аммония при поляризации промышленном переменным током.// Вестник НАН РК.- 2004,№6.- С.165-171

[18] Баешова С.А., Журинов М.Ж., Баешова А. Поведение молибдена в растворе гидрооксида калия при поляри- зации переменным током.// Известия НАН РК.-2005, №2.-С.31-37.

[19] Сокол И.Я. Структура коррозия металлов и сплавов, 1989,-400с.

[20] Шульгин Л.П. Электрохимические процессы на переменном токе. Ленинград, 1975, -39с.

[21] Баешов А.,Баешова А.К.Электрохимические способы получения неорганических веществ, LAMBERT, Academic Publishing, Германия,2012,-72с.

[22] Баешов А.,Электрохимический синтез неорганических соединений, Национальный доклад НАН РК по науке за 2011 год. Астана-Алматы,2011,с 5-64

[23] Баешов А. Электрохимические процесы при поляризации промышленным переменным током. Материалы Международной научной практической конференций «Современное состояние и перспектива развития науки и образо- вания в Центральном Казахстане» Караганда, 2008, с 209-215

REFERENCES

[1] Vasko AT, Kovacs SK Electrochemistry refractory metallov. Kiev: Machinery, 1983. 148 p.

[2] Zelikman AN Korshunov BG Metallurgy Rare metallov. M.: Metallurgy, 1991. S.20,41.

[3] RR Freeman The properties and the technical scope of molybdenum and its alloys. In the book "Molybdenum", ed.

Nathanson AK M .: Foreign Literature Publishing House. -1969.- p. 11-27.

[4] Chemistry and technology of rare and scattered elements. Ed. K.A.Bolshakova, M .: Higher School, 1976, part III - 320.

[5] AK Nathanson Molibden.- M .: Metallurgy, 1959. -304 p.

[6] AI Busev Analytical chemistry molibdena.- M. Metallurgy, 1962. -7 sec.

[7] AT Vasko Electrochemistry and molybdenum volframa.- Naukova Dumka, 1977. -171 p.

[8] Freeman RR The properties and the technical scope of molybdenum and its alloys. In the book "Molybdenum", ed.

Nathanson AK M .: Foreign Literature Publishing House. -1969.- p. 11-27.

[9] US Pat. 2205199 Russia. A method for producing distillate fractions / Queen NV Sinitsyn SA .; publ. 27.05.2003, Byul.№ 5.

[10] Davydov AD, VD Kashcheev Anodic behavior of metals at the electrochemical processing // Electrochemistry. - 1974.

- v.9. - S.154-187.

[11] VV Stender Applied elektrohimiya.- Kharkov Univ. Kharga, 1961.-541.

[12] Antropov L.I.Teoreticheskaya elektrohimiya.- M: Higher School, 1969.-512 p.

[13] Latimer. The redox potentials. Moscow, 1982, -350 p.

[14] Baeshova SA, Baeşu A. Abduvalieva WA Investigation of anodic dissolution of molybdenum removal by potentio- dynamic polarization curves. // Chemical Journal Kazahstana. 2005, №2 (7) .- p. 112-116.

[15] Baeshova SA Electrochemical behavior of molybdenum in hydrochloric acid solutions at industrial polarized alternating current .// Vestnik KazNU them. Al Farabi.- 2004.- №1 (33) .- p.94-99.

[16] Baeshova SA, Baeşu A. Electrochemical dissolution of molybdenum in sulfuric acid solution under polarized alternating current .// Chemical Journal Kazahstana.- 2004.-№1.-p.74-79.

[17] Baeshova SA, Revenko S. Baeşu A. Electrochemical behavior of molybdenum in the solution of ammonium nitrate at the polarization of industrial AC .// Herald NAS RK.- 2004, №6.- p.165-171

[18] Baeshova SA, Zhurinov MJ, A. Baeshova molybdenum Behavior in potassium hydroxide solution at a polarization alternating current .// Proceedings of the National Academy of Sciences RK. 2005, №2.-p.31-37.

[19] IJ Sokol The structure of the corrosion of metals and alloys, 1989, -400 p.

[20] Shulgin LP Electrochemical processes using alternating current. Leningrad, 1975, -39 p.

[21] A. Baeşu, Baeshova A.K.Elektrohimicheskie methods of producing inorganic substances, LAMBERT, Academic Publishing, Germany, 2012 -72 p.

(10)

ISSN 1991-3494 № 5. 2016 [22] A. Baeşu, electrochemical synthesis of inorganic compounds of NAS RK National Science Report 2011. Astana- Almaty 2011, 5-64

[23] A. Baeşu Electrochemical processes at industrial polarized alternating current. Proceedings of the International scientific practical conference "Current state and prospects of development of science and education in Central Kazakhstan"

Karaganda, 2008, pp 209-215

А. Б. Баешов, М. М. Сапиева, А. К. Баешова

АО «Институт топлива, катализа и электрохимия им. Д. В. Сокольского», Алматы, Казакстан РАСТВОРЕНИЕ МОЛИБДЕНА ПРИ ПОЛЯРИЗАЦИИ ТРЕХФАЗНЫМ ПЕРЕМЕННЫМ ТОКОМ

В РАСТВОРЕ ГИДРОКСИДА НАТРИЯ

Аннотация. Исследовано электрохимическое поведение молибденовых электродов при поляризации трехфазным переменным током с частотой 50 Гц в водных растворах гидроксида натрия. Изучено влияние плотности тока на электродах и концентрации гидроксида натрия на процесс электрохимического раство- рения молибдена. При изменении плотности тока на молибденовых электродах в интервале 0–8000 А/м² величина выхода по току растворения молибдена в 4000 А/м² проходит через максимум. При плотности тока на электродах 0-4000 А/м²выход по току растворения молибдена составляет 0,3–2,6 %, при дальнейшем уве- личении плотности тока до 3000 А/м² выход по току увеличивается до 193%, а при дальнейшем повышений падает. Установлено значительное влияние концентрации гидроксида натрия на выход по току растворения молибдена в интервале 0,5–3М. При концентрации электролита, равной 1М, выход по току растворения молиб-денового электрода достигает максимальной величины 190%. А при увеличении концентрации щелочи в пределах до 1,5–3М – выход по току растворения металла снижается до 13%.

Ключевые слова: молибденовый электрод, трехфазный переменный ток, электролиз, анодная пасси- вация, гидроксид натрия.

(11)

150

Publication Ethics and Publication Malpractice

in the journals of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan

For information on Ethics in publishing and Ethical guidelines for journal publication see http://www.elsevier.com/publishingethics and http://www.elsevier.com/journal-authors/ethics.

Submission of an article to the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan implies that the described work has not been published previously (except in the form of an abstract or as part of a published lecture or academic thesis or as an electronic preprint, see http://www.elsevier.com/postingpolicy), that it is not under consideration for publication elsewhere, that its publication is approved by all authors and tacitly or explicitly by the responsible authorities where the work was carried out, and that, if accepted, it will not be published elsewhere in the same form, in English or in any other language, including electronically without the written consent of the copyright-holder. In particular, translations into English of papers already published in another language are not accepted.

No other forms of scientific misconduct are allowed, such as plagiarism, falsification, fraudulent data, incorrect interpretation of other works, incorrect citations, etc. The National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan follows the Code of Conduct of the Committee on Publication Ethics (COPE), and follows the COPE Flowcharts for Resolving Cases of Suspected Misconduct (http://publicationethics.org/files/u2/New_Code.pdf). To verify originality, your article may be checked by the Cross Check originality detection service http://www.elsevier.com/editors/plagdetect.

The authors are obliged to participate in peer review process and be ready to provide corrections, clarifications, retractions and apologies when needed. All authors of a paper should have significantly contributed to the research.

The reviewers should provide objective judgments and should point out relevant published works which are not yet cited. Reviewed articles should be treated confidentially. The reviewers will be chosen in such a way that there is no conflict of interests with respect to the research, the authors and/or the research funders.

The editors have complete responsibility and authority to reject or accept a paper, and they will only accept a paper when reasonably certain. They will preserve anonymity of reviewers and promote publication of corrections, clarifications, retractions and apologies when needed. The acceptance of a paper automatically implies the copyright transfer to the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan.

The Editorial Board of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan will monitor and safeguard publishing ethics.

Правила оформления статьи для публикации в журнале смотреть на сайте:

www:nauka-nanrk.kz

ISSN 2518-1467 (Online), ISSN 1991-3494 (Print)

http://www.bulletin-science.kz/index.php/ru/

Редакторы М. С. Ахметова, Д. С. Аленов, Т. М. Апендиев Верстка на компьютере Д. Н. Калкабековой

Подписано в печать 11.10.2016.

Формат 60х881/8. Бумага офсетная. Печать – ризограф.

17,9 п.л. Тираж 2000. Заказ 5.

Национальная академия наук РК

050010, Алматы, ул. Шевченко, 28, т. 272-13-18, 272-13-19