СЕКЦИЯ 13. ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҦЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ ЖЕТІЛДІРУ
13.1 Жасыл экономика - G-global коммуникативті
5824
1436. Рысбекова А.Р. Криминологическая характеристика женщины -
преступницы на Украине……… 5152
1437. Сулейменова М. Имплементация международно-правовых норм, регламентирующих право на жизнь в национальное законодательство Республики
Казахстан……… 5154
1438. Тишбеков Б.М. Қазақстандағы өлім жазасының кейбір мəселелері.. 5157 1439. Финк Д.А. Причины дорожно-транспортных происшествий в
странах Европы, Азии и Соединенных Штатах
Америки……… 5159
1440. Ыбырайым А.М. Причины девиантного поведения несовершен-
нолетних... 5162 1441. Шуляк Р.В. Проблема судейского усмотрения……… 5164
СЕКЦИЯ 13. ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҦЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ
5825 1456. Әкімбергенова
Әйгерім
Тұтынушылық сұраныс: ерекшеліктері,
факторлары, мəселелері... 5301 1457. Байгарашева Б.М. Сложности, перспективы и пути решения проблем
по переходу к «Зеленой экономике» в РК………… 5306 1458. Бектасова Алтын
Сабировна
Курс Казахстана на прогрессивный «Зеленый»
экономический рост……… 5309
1459. Берикболова Б.Ш Жаскайрат А.С.
Сагындыкова Ф.
Единый Накопительный Пенсионный Фонд……… 5314
1460. Болтаева Айсулу Турлыбеккызы
Зарубежный опыт повышения энергоэффектив- ности как условие модернизации зеленой
экономики………. 5318
1461. Бҧлақбай Азамат Мҧратбекҧлы
Қарашығанақ кен орнында MWD өлшеу жүйесін жанама оқпанды бұрғылауды автоматтандыруда
қолдану тиімділігін бағалау ... 5322 1462. Волошина Е.А. Инвестиционный капитал в Республике
Казахстан………. 5327
1463. Дюсембаев А.Е., Калданулы Б., Айтыкенов М.М.
Развитие малого и среднего предпринимательства
в Казахстане………. 5331
1464. Ералина Ф.М. Бюджеттік реттеудің тиімділігін арттырудың
жолдары... 5337 1465. Eрниязoвa A.,
Бaқытжaнoвa A ., Xaштaeвa А.
Қaлдықтaрды бaсқaру жүйeсiн жeтiлдiру... 5341
1466. Ертаскызы А «Жасыл экономика » ииновациларды дамыту
құралы ретінде... 5344 1467. Есенбек Гулдана
Абдуахитқызы
Қазақстанның адам капиталы сапасын жоғарлату
мəселелері... 5348 1468. Есентаева Д.К. Оценка и учет финансовых инвестиций………… 5352 1469. Есниязова Ботагоз Триботехника – как отрасль «зеленой экономики» 5355 1470. Ешенбаева С.Ә. Қазақстан Республикасындағы табиғи
ресурстардың экологиялық жағдайы... 5359 1471. Ешкеева А.Н. Политика республики Казахстан по привлечению
прямых иностранных инвестиций……… 5361 1472. Жакиянова А.С.,
Каримбекова М.С.
Қазақстан Республикасындағы газдарды тазалау
жүйелері жəне олардың қоршаған ортаға əсері... 5365 1473. Жанбырбаева
Динара Тилековна
Оптимизация деятельности банка по управлению
кредитным портфелем………. 5368 1474. Жанузакова Назерке
Болатбековна
Экологические аспекты водоснабжения в г.
Астане………. 5373
1475. Жигалова А.А. «Зелѐная экономика»: опыт, проблемы и
перспективы...
5379 1476. Жолумбетов Елдар
Маратбекович
Глобализация мировой экономики: украинский
кризис ……….. 5382
1477. Жолумбетов Елнур Маратбекович
Роль инвестиции в развитии сельскохозяйственной
продукции в РК……… 5386
1478. Жумабаева Замзам Государственно- частное партнерство в РК……..
5391
5826 1479. Жҧмабекқызы А.,
Есқақова Ф.
«Жасыл» экономика- Қазақстан дамуының жаңа
векторы... 5396 1480. Жунусова К.Ж. Проблемы обеспечения экономической
безопасности Республики Казахстан……… 5399 1481. Жунусова К.,
Рахимова А., Советова Д.
Формирование хлопково-текстильного кластера в
Казахстане ………. 5403
1482. Жылкайдарова А. Қазақстан Республикасының шағын жəне орта бизнестің қаржылық менеджментінің тиімділігі
жəне оның проблемалары... 5412 1483. Загидуллина Г.Н,
Чепикова Е.А
Основные проблемы и пути их решенияпри образовании кластеров в легкой промышленности Казахстана………
…..
5417 1484. Загипарова Г.С Современное состояние и актуальные проблемы
налогово-бюджетной политики РК………. 5422 1485. Захарова Е.С. Пути развития зеленой экономики в Казахстане на
примере системы JIPTO……… 5425 1486. Иманбалан Айнур
Арманкызы
Решение вопросов утилизации отходов в РК... 5428 1487. Исахан Д.Т. Формирование и развитие «зелѐной» экономики
Казахстана………. 5432
1488. Исенова К.К. Астана EXPO-2017: направления и привилегии.
Роль молодежи в подготовке к «Астана EXPO-2017
……….
5435 1489. Исламбек А.С. Социальная политика Казахстана в сфере
образования и здравоохранения ……… 5439 1490. Ищанова Р. Развитие зеленой экономики в Казахстане……….
5442 1491. Қабылдин А.М. Қазақстан Республикасындағы «жасыл
экономиканың» дамуын мемлекеттік қолдау... 5445 1492. Калипова К,
Аманжолова Д..
Развитие инновационного предпринимательства в
Республике Казахстан……….. 5448 1493. Калиева С.С. Сүт өнімдері өндірісінің экономикалық
тиімділігі... 5454 1494. Калиева М.Д. Коммерциялықбанктердің принципіретінде несие
саясатының мақсаты... 5457 1495. Каракесекова А.С.
Кҧраш Н.П
Қазақстанның инновациялық дамуын басқару
сапасын жетілдіру... 5460 1496. Лотова А,
Асанхан Е
Жасыл экономика – g-global коммуникативті платформасындағы диалогтың жаңа бағыты
ретінде... 5462 1497. Минов Станимир
Любомиров
How a firm’s competetive environment influences the choice of business strategy telecommunication
industry perspectives……….. 5465 1498. Минов Станимир
Любомиров
Analysis of the relationship between
telecommunication firm’s performance, role of luck
and market specific circumstances……… 5469 1499. Мҧзапбарова А.Ж. Кəсіпорынның пайдалылығы жəне оны арттыруды
жоспарлау жолдары………. 5472
1500. Муратова А.А. Органическое земледелие как один из способов
укрепления продовольственной безопасности 5476
5827
страны...
1501. Мухамедалиева Л.З., Конырбеков М.Ж.
Энергосбережение в ЖКХ - основа «Зеленой»
экономики Казахстана……….. 5479 1502. Мухамеджанова Г.Г. Зеленый рост и зеленый бизнес: проблемы и
перспективы в Республике Казахстан………. 5482 1503. Мухаметқанова А.Ж. Альтернативные источники энергии как условие
модернизации экономики………. 5487 1504. Мҧқҧшева Ә.
Қалдыбаева Т.
Рахман Ш.
Жасыл экономика. Энергияның балама көзі –
биогаз... 5492 1505. Мҧхатай Гҥлім
Шынтанқызы
Қазақстандағы «Жасыл экономика» жəне оның
даму жолдары... 5496 1506. Мырзалина Н.Б. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық
деңгейі жəне оны төмендету жолдары... 5501 1507. Нукенева М.Б. «Зеленая» экономика как новый курс развития….. 5504 1508. Нҧрмағамбет И.И. Зеленая экономика - шаг к созданию «чистого
будущего»………. 5506
1509. Нурашева С.Н. Экономические аспекты регионального развития
Республики Казахстан... 5511 1510. Нҧрғали А. Н. Күн сəулесі – болашақтың сарқылмас
энергиясы... 5516 1511. Нурпеисова А.Е.,
Атимова М.Е.
Совершенствование системы управления отходами как одно из приоритетных направлений развития
«Зеленой экономики»……… ….. 5520 1512. Омар П.С. «Зеленая экономика»: глобальный тренд
развития.казахстанский путь……… 5525 1513. Орынбаев Н.М.,
Мукатова Е.Р.
Индустриальная революция – переход к зеленой
экономике... 5528 1514. Орынбасар К. О. Зеленый офис - как активная экологическая
позиция компании... 5530 1515. Перенчук М.П. Формирование стратегий международного
маркетинга под влиянием ценовой политики»…… 5533 1516. Пернебекова Ә. М. Современное состояние и проблемы гостиничного
бизнеса в индустрии туризма в Республике
Казахстан...
5537 1517. Пинега Т.В. Перспективы развития субъектов лакокрасочной
промышленности на основе экологизации
производства………..
5540 1518. Рамазанова Н.С. Жаһандану жағдайындағы «жасыл экономиканы»
дамыту қажеттігі мен маңызы……… 5544 1519. Рамашова А.Н. Қазақстан Республикасы ұйымдарында кадрлық
əлеуетті инновациялық басқару... 5548 1520. Рамм А.В.,
ТулекЕ.С.
Управления утилизации твердых бытовых
отходов…... 5552 1521. Сагидоллаева С. Қазақстан Республикасының инновациялық даму
перспективасы……… 5555
1522. Сагиндыкова А.Б. Современное состояние индустрии строительных
материалов в Казахстане………. 5559 1523. Сағынғали А.Р. Экологиялық экономика ерекшеліктері мен 5564
5828 мəселері....
1524. Садыглы Нигяр Фаик кызы
Экологический консалтинг как фактор развития зеленных технологий в экотуризме Азербайджана
(на примере северо-западной части Республики)… 5567 1525. Сайрамбай Е. А. Қазақстанның «Жасыл экономика» бағытындағы
жолы жаһандану заманындағы елдің тұрақты дамуының кепілі ретінде...
5572 1526. СаметееваМ.А. ҚР агроөнеркəсіп кешенін орнықты дамуын
инвестициялауды жетілдіру жолдары... 5576 1527. Скендирова Д.М. Вклад некоммерческих организаций в практику
модернизации государства и гражданского
общества в Республике Казахстан... 5580 1528. Сламбеков Ануар Салық əкімшілігінің тиімділігі жəне оны жетілдіру
жолдары... 5584 1529. Тайбеков Д.Д. Сущность и теоретические основы обеспечения
экономической безопасности... 5589 1530. Талпакова Ж.Е. Байқоңыр –ғарыштық жібек жолы...
5595 1531. Тлеубердиева С.С. Переход на «Зеленую экономику» как фактор
системных преобразований в экономическом
развитии республики Казахстан... 5599 1532. Тлеугулова А.А. «Зеленая» экономика: глобальный тренд развития.. 5602 1533. Торебекова А.Е. Арал маңында «жасыл экономиканы» дамыту
негізі – экологиялық жағдайды тұрақтандыру... 5607 1534. Тохтарова Ж.К. Концессия: мемлекеттік – жеке серіктестіктің
тиімді механизмі ретінде... 5610 1535. Тӛлеу Н.М. Қазақстан-2050 стратегиясы жəне «Жасыл»
экономика мəселелері... 5613 1536. Умаргали Д Инновации – движущий фактор глобальной
конкуренции... 5616 1537. Фрибус А.А Некоторые аспекты в международном опыте
финансирования зеленой экономики... 5621 1538. Хайтбаева Ф,
Хайтбаев Ф
Инновационная экономика , как фактор
креативности развития экономики Казахстана... 5624 1539. Хасенова К.Е Зеленая экономика – основа для решения
экономических проблем ВКО... 5629 1540. Шавлинская А.М. Зеленая экономика - новый вектор устойчивого
развития……… 5634
1541. Шарипова Ж.К. Развитие банковской системы в условиях
глобализации... 5637 13.2 Туризм саласын дамытудағы заманауи мәселелер
5641 1542. Абильдина К.Р. Развитие малого бизнеса в сфере туризма……… 5641 1543. Азизова Самира
Саядгызы
Возможности развития треккинг туров в Азербайджане (на примере Аг-Гельского национального парка)...
5645 1544. Алиппаева Г.С. Государственное регулирование развития туризма
в Казахстане……… 5649
1545. Аскар Асель Особенности развития туризма……… 5652 1546. Аскаралиева Н.Д. Специфика учета в туризме... 5654
5829
1547. Борзова Ю.А. Индустрия гостеприимства в Республике
Казахстан: проблемы развития………. 5656 1548. Величко Е.В,
Мазин В.
Чернобыльская зона как перспективный маршрут
экстремального туризма……….. 5660 1549. Ермаханова А.И. Балқаш аймағындағы туризмнің даму жағдайы.... 5663 1550. Ермеков Бақытжан
Ермекҧлы
Туристік фирмалар қызметіндегі маркетингті жетілдіру (Шығыс Қазақстан облысы
материалдары негізінде)... 5665
1551. Есенгалиева Т.А. Атырау облысындағы іскерлік туризмнің дамуы
мен перспективасы... 5670 1552. Жунисбек Т.С. Развития индустрии туризма в республике
Казахстан – один из основных источников
дохода………. 5673
1553. Жҧмабеков Бейбарыс
EXPO – 2017 қарсаңында Сыр өңірінің туристік
əлеуетін дамыту жолдары... 5676 1554. Калиева А.Е. Шығыс Қазақстан облысында емдік-сауықтыру
туризмінің даму қарқыны... 5681 1555. Карплюк К.В. Перспектива развития промышленного туризма в
Украине(на примере Днепропетровского
региона)……… 5684
1556. Карплюк К.В. Опыт экологического туризма Швейцарии для повышения конкурентоспособности
туристической отрасли государства……… 5688 1557. Кенжембетова Ж.К. Состояние и перспективы развития туристской
деятельности в Казахстане……… 5691 1558. Красников П.Д. Основные тенденции развития международного
туризма……… 5695
1559. Кубаева М. А. Қонақ үй индустриясындағы отандық бренд
қалыптасуының мəселері мен мүмкіншіліктері... 5700 1560. Ли А.О. Развитие индустрии туризма с использованием
модели государственно-частного партнерства…… 5703 1561. Маулен А.Т. Экологический туризм – один из новых
направлений роста «Зеленой экономики»... 5706 1562. Муратова Жансулу Развитие медицинского туризма в Республике
Казахстан………. 5709
1563. Мукатова Р.А. Туристік индустрия дамуындағы туризм
менеджменті мен инфрақұрылымның рөлі... 5712 1564. Мҧхтар Л.К. Activities of the regional integration processes in
tourism in South-east Asian countries………. 5717 1565. Нурпеисова А.Е. Туристский кластер как инструмент повышения
конкурентоспособности отрасли………. 5719 1566. Пернебекова А.М. Современное состояние и проблемы гостиничного
бизнеса в индустрии туризма в Республике
Казахстан... 5723 1567. Сабырова З.Ш. Казахстан – страна с обеспеченными природными
и социально-экономическими ресурсами для
развития индустрии туризма……….. 5726 1568. Сағидуллақызы Ж Жасанды аттракцияға негізделген туристік өнім
қалыптастыру жолдарымен оның туристік
бизнестегі қолдану үлгілері... 5731 1569. Садуова Р.А. Современное состояние и проблемы развития 5735
5830
туризма в Республике Казахстан………..
1570. Сапиева А.П. Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Шақпақ өңіріндегі табиғи ресурстар жəне олардың
туризмде қолданылуы... 5739 1571. Снасапина А.С.
Касымханкызы А.
Ақтөбе облысындағы Әйтеке би ауданының
туристік мүмкіндіктері... 5742 1572. Ставицкая А.В. Повышение роли государственного содействия
развитию образовательного туризма... 5746 1573. Стеблянко И.О. Развитие туристической отрасли Украины:
проблемы и перспективы……… 5750 1574. Сҥйіндікова А. Е Қазақстандағы санаторлы – курорттық туризмнің
даму болашағы... 5753 1575. Тажибаев Т.К Развитие индустрии туризма в Республике
Казахстан... 5755 1576. Тайлюбек А.А. Государственное регулирование туристской
деятельности в Республике Казахстан... 5758 1577. Талпакова Ж.Е. Байқоңыр – ғарыштық жібек жолы... 5760 1578. Шилибекова Б.С. E-marketing the main in providing of the world
tourism product... 5764
5098
1. Уголовное право: Борьба с коррупцией в государственных органах Республики Казахстан: учебное пособие. Под ред. Е.О. Алауханова – Алматы, 2008. - 330 с.
2. Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана от 17 января 2014 года «Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее»
// adilet.zan.kz.
3. Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана.
Стратегия «Казахстан-2050». Новый политический курс состоявшегося государства от 14 декабря 2012 // akorda.kz.
4. Дашкова Л.Г. Криминологические проблемы взяточничества: Автореф. дисс… к.ю.н.
Московская государственная юридическая академия. - М.,1996. - 28 с.
5. Проект новой редакции УК РК по состоянию на 1 октября 2013 г. // http: //zakon.kz 6. Искаков Ж. Проблемы квалификации взяточничества// Закон и время. - №12(132), декабрь 2011.
7. Проблемы противодействия коррупции по уголовному законодательству Республики Казахстан: монография / И. Ш. Борчашвили, С.М. Рахметов. Науч.-исслед. ин-т государства и права им. Гайрата Сапаргалиева. - Алматы: Норма-К, 2012. - 391 с.
ӘОЖ: 343.54
ӘЙЕЛДЕР МЕН КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАН БАЛАРДЫ САТУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ ШЫҒУ СЕБЕБІ МЕН КҤРЕСУ ШАРАЛАРЫ
Казым С.М.
Е.А.Бӛкетов атындағы Қарағанды Мемлекттік Университетінің криминология және қылмыстық құқық кафедрасының доценті Қарағанды, Қазақстан
Ғылыми жетекші-Ӛ.Д.Ӛзбеков
Адамды саудаға салу әлем бойынша ӛте кең ауқымды қылмыс болып табылады және ол қылмыстық әрекеттердің ӛте жылдам дамитын түріне жатқызылады, ол есірткі мен қару сатуға қарағанда әлеуметтік бақылауды айналып ӛтетін қылмыс болып табылады. Есірткі мен қару сатуды сӛз қылған екенбіз, онда адамды саудаға салу осы екі қылмыс түрінен кейін әкелетін пайдасы бойынша үшінші кезектегі қылмыс екенін атап кеткен жӛн.
Адамды саудаға салу айтусыз мӛлшерге дейін дамып жатыр: жылына 800 000 адам, әсіресе әйелдер және балалар шекаралар арқылы сатылып және сатып алынып жатыр, және бұл қылмыстың кӛлемі тоқтамай етек алуда. Европол (Еуроодақтың полициялық одағы) мәліметтері бойынша, адамдарды саудаға салудан түсетін жылдағы пайда 19 миллиард АҚШ долларына дейін жетеді.
Ӛзі сияқты ет пен сүйектен жаратылған адамды құлдыққа сату қазір барша әлемнің бас ауруына айналып отыр. Біздің елімізде де адам саудасы сирек болса да кездесіп қалады. Әсіресе, кәмелетке толмаған балаларды сату оқиғалары белең алып тұр.
Кӛкшетау қаласында да жуырда осындай естір құлаққа ерсі іс болды. Ӛзегін жарып шыққан ӛз баласын сататын оқиғалар кездесіп жатады, бірақ кӛкшетаулық «саудагер» әлі дүние есігін ашпаған сәбиін саудаға салыпты. Жүктілік мерзімі тоғыз айдан асқан келіншек дүниеге келер сәбиді сатып алушыны іздестіреді. Осындай ақпарат алған құқық қорғаушылар «сатып алушы» ретінде онымен келіссӛз жүргізеді. Сӛйтіп, кӛп ұзамай перзентханада дүниеге келген сәбиді әлгі келіншек 200 мың теңгеге сатады. Сатып алушы мен сатушы кәдімгідей сатып алу- сату жӛнінде жазбаша құжат толтырады.
5099
Кейін белгілі болғандай, дүние есігін енді ашқан сәбиін сатқан келіншек құқық органында жыныс қызметін кӛрсетуші, яғни жезӛкшелікке салынған әйел ретінде тіркеуде тұрған. Оның тағы бір баласы бар екен, бірақ оның тағдыры белгісіз. Қызығы сол, қаладағы жақсы бақуатты отбасында ӛскен қыз жастайынан жеңіл жүріске салынып, кейін келе оны таза кәсібіне айналдырып алған кӛрінеді. Міне мұндай жағдайлардың не себепті орын алғанын барша жұртқа, ӛзіме де сырын ашқым келеді.
Адамды саудаға салу — қазіргі қоғамның ең бір залалды құбылыстарының бірі, бұл мәселе әлемдік құқық қорғаушылармен 1903 ж. кӛтеріле басталған. Бұл мәселенің етек алуы Ұлыбританиядан Еуропа континеталдық мемлекеттеріне жезӛкшелік мақсатымен әйелдерді сатудан бастама алады.Осылайша «ақ құлдық» термині пайда болды,алайда, уақыт ӛте келе, бұл термин жалпылама «адамды саудаға салу» терминімен ұштасып кеткен. Басқа мемлекеттерге
«хат жазысу бойынша жұп табу», үй қызметшісі, даяшылар және фотомодельдер, т.с.с. ретінде әйелдерді тасымалдау оларды нәпсілік-бизнеке енгізудің ең бір кең таралған нысаны болып қалыптасты. [1;69]
Заңсыз кӛші-қон мен адам сатуға байланысты мәселе дүниежүзілік қауымдастық үшін ӛзекті болып қала беруде. Әлемде жыл сайын 700 мыңнан бастап, 4 миллионға дейін ерлер мен әйелдер және кәмелетке толмаған балалар саудаға түседі екен. Басты құжатымыз – Конституцияның бірнеше нормаларында адам бостандығына қол сұғушылықтан қорғаудың кепілдері кӛрініс тапқан. Адам саудасының, соның ішінде кәмелетке толмаған балаларды саудалаудың мақсаты – сатып алушыдан пайда кӛру болса, екінші жағынан баладан құтылудың жолы болып та келеді. Әрине сатып алушының баланың қандай ма бір органын немесе тінін пайдалану, сату арылы пайда табуы, немесе оны басқа да арам пиғылды мақсатын іске асыру үшін қолдануы мүмкін. Мысалы, баланы құлға айналдыру, қылмыс жасауға тәрбиелеп шыңдау, жезӛкшелікпен аналысатын пайда кӛзіне айналдыру және т.б. Қазіргі заманғы кәспкерлік бизнесте «Сұраныс ұсыныстан туады, ұсыныс сұраныстан туады», деген сӛз бар. Бұның ӛзі сатып алу- сату үшін адам ұрлау – делдалдық бизнестің қайнар кӛзіне айналып бара жатқандығы жиі айтылып жүр.Адам саудасының қалай алдын алуға болады. Ол үшін қылмыстық заңнамаға пысқырып қарамастан, адамның жеке басының бостандығын шектеп, оны ұрлау арқылы құқықтық нормасын бұзатындармен күресті күшейтіп, осы санаттағы істермен айналысатын құқық қорғау органдарының белсенділігін жоғарылату кажет. Сонымен қатар халық арасында жоғарыдағы мән- жайлар туралы ақпараттар жиі жарияланып, үгіт- насихат жұмыстарын жандандырған жӛн.
Қазіргі таңда адамды саудаға салуға толық анықтаманы 2008 жылдың 4 маусымында Қазақстан Республикасымен ратификацияланған «Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясын толықтыратын Адамдарды, әсіресе, әйелдер мен балаларды сатудың алдын алу мен жолын кесу және ол үшін жазалау туралы хаттама» бере алады. Осы құжат бойынша «адам саудасы» күш қолданамын деп қорқыту және оны қолдану немесе мәжбүрлеудің басқа да нысандарын қолдану, ұрлау, алаяқтық, алдау, билікті асыра пайдалану, пайда табу жолымен адамдарды қанау мақсатында арбауды, әкетуді, жасыруды, сатуды жүзеге асыруды білдіреді.
Ал енді Батыстық ӛркениетті мемлекеттегі жағдайға үнілсек. Еуропадағы жан жақты зерттеулердің қорытындысы Еуропада адам саудасының едәуір ӛсуін және сонымен қатар осыған қатысты сотталған немесе айыпталған кісілер санының қысқаруын аңғартады. Осы зерттеуде 2008-2010 жылдар аралығында адам саудасының құрбандары 50 пайызға ӛсіп, 2008-ші жылғы 6309 адамнан 2010-шы жылы 9528 адамға жеткені айтылған. Аты ресми түрде тіркелген құрбандардың 68 пайызын әйелдер, екі пайызын қыздар, 17 пайызын ерлер, ал үш пайызын балалар құраған. Еуропалық Одақтың ішкі істер комиссары Сесилия Мальмштром: Біз үшін мәлім болғаны – мұз таудың ұшы ғана. Шын статистика бұдан әлдеқайда артық, - деді.
5100
Еуропалық Одаққа мүше елдердегі адам саудасы туралы зерттеуден ұсынылған мәлімет бойынша Еуропалық Одаққа мүше елдер адам контрабандасына тосқауыл қоюда бірлескен және тиімді тәсілге қол жеткізе алмаған. Шын мәнінде есірткі заттар және қару контрабандасынан кейін адам саудасы мафиялық топтар үшін табысы кӛп жолдардың бірі болып табылады.
Табысы кӛп адам контрабандасы саудасы оның әсіресе дамыған еуропалық елдерде ӛрістеуіне себеп болып отыр. Адам контрабандистері дамыған еуропалық елдерге кіргісі келетін кіслерден тек ақша алуды жеткілікті деп санамайды. Мигранттардың кӛбісінде, әсіресе әйелдер мен балаларда мафиялық топтар сұрайтын кӛлемдегі ақша жоқ. Алайда адам контрабандасымен айналысатын топтар алдамшы ұсыныстарды талқылап әйелдер, қыздар және балаларды жыныстық және тән тұрғысынан қанау мақсатында еуропалық ауқатты елдерге апарады. Бірақ сырт кӛзге ӛркениетті және адам сүйгіш еуропалық үкіметтер осы топтарға шынайы түрде тосқауыл қоймайды. Осының ӛзі Еуропада адам саудасының қызып тұруына себеп болып отыр.
[2;25]
1997 жылы ЕҚЫҰ адамды саудаға салу қылмысының құрбаны болғандардың нақты санын атады . Ол 1997 жылдың соңғы сараптамалары бойынша — 175 000 адам, ал қазіргі таңда бұл сан 700 000-нан 4 000 000-ге дейін ауытқу ортасында. ИТАР-ТАСС кӛрсетуі бойынша Қазақстан, Ресей, ТМД елдерінен және Орталық Еуропа елдерінен тек қана АҚШ-на 50 мыңнан астам әйелдер мен қыздар жезӛкшелікке, құлдық еңбек етуге сатылып жатқаны анықталып отыр.
Біздің мемлекетімізде бұл мәселе он шақты жылдар бұрын етек ала бастады. Бұл мәселені ӛзге мемлекеттерге қарағанда тежеп тұрған құбылыстардың қатарына мемлекеттік идеологияны, ұлттық менталитетті, экономикалық тұрақтылықты және құқық қорғау органдарының қызметін жатқызуға болады. Адамды саудаға салу ӛте терең криминализацияланған құбылыс болып табылады, ол әлемдегі мемлекеттердің басым бӛлігінде таралған, және олардың жағдайында кӛрініс тапқан. Қылмыстың бұл түрі әлеуметтік теңсіздікті тудырады, еңбек нарығына кері әсер етеді, адамдар «қорын» азайтады, адамдар ресурсына зардаптар әкеледі.
1926ж. 25 қыркүйектегі Женева қ. Құлдық туралы конвенцияда, «Құлдық» дегеніміз» – меншік құқығының атрибуттары немесе оларды кейбіреуі қолданылатын адамның жай күйі мен жағдайы деп белгілеген. Ал, «Құл саудасы» деп – қандай да болмасын адамды ұстап алуға, сатып алуға немесе оны құлға айналдыру мақсатында пайдалануға, сондай-ақ, осындай мақсатпен сатып алынған адамды сату немесе айырбастау жӛніндегі барлық әрекеттер деп белгілеген. [3;52].
Негізінен, адамның құлдыққа түскенін анықтау, үш критерий бойынша жүргізіледі:
-құлдыққа түскен адамның қызметі – қорқыту, үрейлетумен бақыланады;
- құлдыққа түскен адам белгілі бір жерде еріксіз және мәжбүрлі түрде қызметін атқарады, бірақ ол жағдайды ӛз еркімен ӛзгерте алмайды;
- құлдық құрығындағы адам ӛз қызметі үшін тӛлемақысын тӛмен мӛлшерде немесе тіпті мүлдем алмайды.
Аталған осы анықтамаларға негізделетін болсақ, құлдық немесе құлдыққа сатуға байланысты қылмыстар – азаматтардың қоғамдық қауіпсіздігіне, ӛміріне, денсаулығына, жеке бас бостандығына және оларға ешкімнің тиіспеушілігіне қол сұғады. Қылмыстың бұл түрі, қылмыскерлердің пікірі бойынша, баюдың және басқа да құқыққа қайшы міндеттерді шешудің әлдеқайда тез әрі тиімді тәсілі болып табылады. Алайда, кӛрсетілген қылмыстардың ӛсу үрдісіне септігін тигізіп келе жатқан бұдан гӛрі әлдеқайда терең себептер бар. Ӛкінішітісі сол, бұл себептер әлеуметтік – экономикалық, ал кейде тіпті саяси сипатқа ие болуда. Мысалы, қоғамның байлар мен кедейлер болып әлеуметтік тұрмыстық ахуал жағынан жікке бӛлінуі, кәсіпкерлер мен ӛзге де ауқатты адамдардың кӛбеюі және олардың кейде қылмыстық ортамен
5101
байланыста болуы ӛз әсерін тигізуде. Сонымен қатар, ұлттық-этностық негізге байланысты және билік ӛкілдері мен балаларды ұрлау оқиғаларын да осы келеңсіз құбылысқа жатқызамыз.
Құлдыққа алу немесе құлдыққа сату туралы айтқанда, қылмыстық ортада материалдық сұраныстың белең алып, ұйымдасқан құрылымдардың белсене қалыптасып отырғанын, бизнестің алуан түрлі салаларына оның ықпал ету әсерінің арта түскенін және қылмыстық кәсіптің неғұрлым «тиімді» тәсілдерінің іздестіріліп жатқанын ескерусіз қалдыруға болмайды.
Демек, мұның бәрі сайып келгенде, құлдық саудасы әрекетінің қоғамдық қауіптілік дәрежесінің артып, қылмыстық аясының кеңейе түсуі оған қарсы тосқауыл қоятын қолданыстағы заңды, жауаптылықты барынша қатаңдатуды қажет етеді. [4;79]
Адам саудасының түрлері кӛп. Мысалы, «Мәжбүрлі еңбек», «Жыныстық мақсатқа пайдалану», «Үй құлдығы», «Қайыршылыққа мәжбүрлеу» т.б. ҚР Қылмыстық кодексіндегі 128- бап бойынша «Адамды саудаға салу», 133-бапта кӛзделген «Кәмелетке толмағандарды саудаға салу», 270-бапта: «Жезӛкшелікпен айналысуға тарту» заңбұзушылықтары қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Кӛбінесе адам саудасына ұшырайтындар әйелдер мен кәмелетке толмағандар. Жыл сайын әлемде 700 мыңнан 5 миллионға дейін ерлер, әйелдер мен балалар адам саудасының құрбандары болып, ықтиярсыз құлдықта ұсталады. Оның 1,2 миллионы – балалар. Осындай қоғам қасіреті біздің елімізде де кең етек жайған. Адам саудасы бойынша Қазақстан дүниежүзі елдері ішінен 9-орында. Және мәжбүрлі түрде жұмыс күшіне айналғандар мен жезӛкшелікке жегілген адамдарды әкелетін, тасымалдайтын және «аралық кӛпір» қызметін атқаратын елге айналып отыр. Әйелдер мен балалар саудаға салынады, оларды жезӛкшелікпен айналысуға мәжбүрлеп, Біріккен Араб Әмірліктеріне, Ресей, Қытай, Түркия, Әзербайжан, Грекия және Израильге жӛнелтеді. Сол секілді Ӛзбекстан, Ресей, Қырғызстан, Тәжікстан және Украина әйелдері мен жас қыздары Қазақстанда күштеп жезӛкшелікке жегіледі» деп қауіпті қылмыс саналатын адам саудасы жӛнінен біраз мәліметтерден хабардар етті. [5;77]
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, Қазақстанда 2006 жылы адам саудасымен айналысқаны үшін тек 1 адам ғана қылмыстық жазаға тартылған. 2008 жылы ішкі істер органдары адам саудасына қатысты 20 фактіні анықтаған, соның ішінде кәмелетке толмағандар саны 5-еу. Эксплуатациялау мақсатында адамдарды ұрлау бойынша 4 іс қозғалған, ал жезӛкшелікпен айналысу бойынша 11 іс қаралып, 226 жезӛкшелікке адамдарды еліктіру және сондай істерді ұйымдастырған притондар ұсталған. 2009 жылы адам саудасымен айналысқан 24 адам, олардың ішінде 21 адам жезӛкшелікке жегу мақсатындағы адам саудасы үшін, 3 адам мәжбүрлі түрде жұмыс күшіне айналдыру мақсатындағы адам саудасы үшін сотталған (2008 жылға қарағанда 6 адамға тӛмендеген). Тек бір айыпталушы шартты жазаға кесілген және түрмеде жазасын ӛтеуден босатылған. Жезӛкшелікке жегу үшін 11 адам 5,5-10 жылға және 9 айыпталушы – 2,5 жыл мерзімге, жұмыс күшіне айналдыру үшін 3 айыпталушы 5-7 жылғы мерзімге бас бостандығынан айырылған.
Адамды саудаға салу саласындағы қылмыстық әрекеттердің нысанынының кейбір түрлерін атап ӛтуге болады: ол қарапайым фотоконкурстардан бастау алып, адамды ұрлау немесе «тірі тауар» ретінде оларды туған-туыстарынан сатып алумен ұщтасады. Бұл – бірінші тәсілі. Екінші бір тісілі – ол қыздарды фотосуреттері бойынша таңдау, тапсырыс беруші таңдағаннан соң сол қыз соларға сатылады. Үшінші, дамып келе жатқан түрі – ол «екінші толқын». Бұнда осыған дейін сатылған әйелдер, туған жерлеріне қайтып келіп, ӛзі сияқты басқа қыздарды осындай сауда-саттыққа түсіреді, алайда, екінші толқын ретіндегі әйелдер ерекше сұрыптаудан ӛткізіледі. Тӛртінші бір түрі – қарапайым жеке тұлғалар арқылы. Отандық немесе шетелдік серіктестеріне қарыз болып қалу сияқты ӛзге де себептер негізінде, қыздар мен әйелдерді, балаларды сату арқылы борышын ӛтеу. Бесінші – сұлулық конкурстарын жариялау, фотосуреттер конкурсын жариялау, фотомодельдер мен манекеньщицалар ретінде жұмысқа қабылдау туралы конкурстар жариялау. Ал алтыншы тәсілі — бұл ең кӛп таралған түрі. Бұл
5102
тәсілге душар болушылар алдын-ала білуі де мүмкін – қайда бара жатқандығын, не істеу үшін екендігін. Жетінші кең тараған түрі – «неке агенттіктері», яғни шетел мемлекеттерінде жақсы жігіттермен таныстырып, дәулетті үйге әйелдік ету сияқты, т.с.с.
Бұл тәсілдер туралы сӛз қылғанда, біз газет беттеріндегі қарапайым, еш заңбұзушылығы жоқ хабарландырулар да осы қылмыстың бастауы екенін атап ӛткеніміз дұрыс. Кӛптеген агенттіктер мен фирмалар 18 бен 30 аралығындағы қыздар мен әйелдерді шетелдік жақсы беделді фирмаларға жұмысқа тұрғызу мақсатында барлығын ресми түрде рәсімдеп , жӛнелтіп жатады. Кейін, олардың қайда жоқ болып кеткенін, неліктен хабарсыз кеткенін — ешкім білмей қалады. Бұл — адамды саудаға салудың құрбаны болғандығының басты белгісі. [6]
Сонымен қатар, жиі жағдайларда, әйелдер мен қыздар бұндай әрекеттердің құрбаны болып қалуына достық та себеп болады. Бір таныстары екінші таныстарына айтып осындайға душар етеді. Бұл – біз жоғарыда атап ӛткен, «екінші толқын» әрекеттері. Адамды сатуды ұйымдастырушы 200 доллардан 5000 долларға дейін сыйақы алады. Сол себепті, бұл әрекеттер
— олар үшін табысты, ӛнімді болып табылады.
Балалар мен әйелдерді саудаға салушылар сатылған адамдарды шекара арқылы түрлі тәсілдермен ӛткізеді. Кейде олар формальды тұрғыда еңбек агенттіліктері арқылы, туристік агенттіктер арқылы әрекет етеді. Ал кейде тіпті қолдан жасалған жалған құжаттар арқылы да жӛнелтіліп жатады. Бұндағы ерекшелік, сатылып жатқан адамның ӛзі қандай мақсатты кӛздеп бара жатқандығын білер-білместігінде. Егер де білетін болса, онда оларды жалған құжаттар арқылы ӛткізу ешқандай проблема туындатпайды. Ал егер де білмесе, онда біз атап ӛткен формальды құжаттар ӛз «кӛмегін» кӛрсетеді. [7]
Қорытындлай келсек, бұл қылмыспен күресу ретінде Қазақстан Республикасының кӛптеген шетелдік ұйымдармен біріге қызмет етуін атап ӛтуге болады. Ең қомақты әрекеттердің бірі ретінде АҚШ пен Қазақстанның ұйымдасқан қызметін атауға болады. Бірнеше қылмыстық істер бойынша қылмыскерлер ұсталып, олардың барлық жасалған әрекеттері ашылып, құрбандары мүмкіндігінше табылып, отандарына қайтарылып, ал қылмыскерлердің ӛздері жазаларын ӛтеуде.
Адамды саудаға салудың құрбаны болғандарға кӛмек және қорғау кӛрсету мақсатында құрылған арнайы ұйымдар мен мекемелер бар, сол сияқты арнайы орталықтар да кӛмек кӛрсетіп жатыр..Бұқаралық ақпарат құралдары кӛмегімен де бұл мәселе туралы аз ескертіп жатқан жоқ.
Кӛптеген күресу және алдын алу жұмыстарын мемлекеттік емес ұйымдар атқарып жатыр.
Олар ақпараттық кампаниялар жүргізуде, қатер қаупі туындағандар үшін тренингтер ӛткізуде, шетелге шығушы азаматтар үшін ақпараттық ескертпелер жасау, т.с.с. Олардың оң әрекеттері пайдасын тигізіп жатыр.
Жалпы әлемді шырмаған бұл мәселенің алдын алу үшін біздің елімізде де барлық шаралар қолға алынуда. Бірақ, ең бастысы, қауіпсіздік шараларын күшейтіп, жер-жерде ақпараттық қамтамасыз етуді, халыққа сақтық мәселесін кеңінен түсіндіруді қолға алған жӛн.
Сондықтан, әлемдік ауқымды бұл проблеманы алдын алуда, тым болмаса, мынадай шараларын жүзеге асыру қажет:
- кез келген құлдық кӛріністеріне және құлдық саудасына қатаң тыйым салу, егер кей жерлерде болсын құлдыққа сату байқалған жағдайда, оған қатаң жаза шараларын қолдану;
- жоспарланған құлдық және құлдыққа сатуды жасауға дайындалғандарды, яғни зорлау сияқты әрекеттерге жазалау шараларын барынша қатаңдату;
- жоспарланған құл саудасын жасаған адамдарға жеткілікті түрде жазалау шараларын белгілеу;
- мемлекеттің құлдық және құлдыққа сатудың алдын алу мен болдырмау шараларын қатаң қадағалануы.
Осыған орай, қазіргі таңда, құлдыққа құрығына түспеу шараларын құқық қорғау