164
локой OK Tubrodur 15.73 (Швеция). Приводят- ся расходы горючего газа, режимы наплавки и наиболее благоприятное расположение плазмотрона относительно токоведущей по- рошковой проволоки. Даются рекомендации по использованию технологии при ремонте изношенных опорных валков.
УДК 637.116.4. СТЕБЛЕЦКАЯ А.В., НИКОНОВА Т.Ю., ЖАРКЕВИЧ О.М. Проектирование и внедрение вакуумной линии на участке процесса доения.
Статья освещает проблему развития фермер- ских хозяйств в Республике Казахстан. Рассмо- трен ряд государственных программ по улуч- шению ситуации в области развития сельского хозяйства. Возможности высоких результатов могут быть достигнуты при взаимодействии науки и производства. Представлено совре- менное оборудование, обеспечивающее вы- сокую производительность молокоотдачи, отвечающее существующим требованиям фермерского хозяйства. Проведенный анализ исследования выявил недостатки существую- щих доильных установок. Приведены достоин- ства внедренных современных доильных уста- новок на примере крестьянского хозяйства.
УДК 658.562.4. БЛЯЛ Е.Н., ЖАРКЕВИЧ О.М., НИКОНОВА Т.Ю. Применение методики 8D-анализа на предприятии ТОО «Кар- ГорМаш-М».
Рассмотрены: методика 8D-анализа, основ- ные этапы проведения, его достоинства и недостатки, применение данной методики на машиностроительном предприятии. Также рассмотрен анализ причин снижения качества продукции при помощи данного метода. Со- гласно каждому шагу 8D методики проделаны соответствующие работы, детально сделано описание каждого этапа. Выявлен ряд при- чин несоответствия, которые стали причина- ми снижения качества выпускаемой упругой муфты. Анализ несоответствия был проведен с помощью несложных и очень известных ме- тодов командной работы и инструментов по качеству. Метод 8D-анализа позволит сокра- тить проблемы на производстве и повысить качество выпускаемой продукции.
УДК 621.827.174. ДАНДЫБАЕВ Е.С., НИКОНО- ВА Т.Ю., МИХЕЕВ С.С. Анализ применения антифрикционных материалов в кон- струкции шарнирных соединений палец – втулка.
Статья посвящена анализу одного из путей повышения износостойкости деталей шар- нирного соединения палец-втулка. Сущность данного направления заключается в замене традиционных материалов, смазывающих веществ антифрикционными материалами.
Описаны устоявшиеся сочетания материалов деталей узла трения, пластичные смазки для их смазывания. Представлена классификация перспективных антифрикционных материа- лов. Приведены их некоторые физико-меха- нические свойства. Произведено сравнение с традиционными материалами. Описан новый способ повышения износостойкости шарнир- ного соединения.
УДК 669:620.193/.197:621.795.3. ИСАГУЛОВ А.З., ИБАТОВ М.К., КВОН Св.С., КУЛИКОВ В.Ю., КУРИПКО С.А. Производство антикоррози- онных покрытий с использованием гал- луазитовых нанотрубок.
Использование галлуазита в качестве источ- ника природных наноконтейнеров имеет ши- рокий диапазон в мировой практике. В данном исследовании галлуазитовые нанотрубки ис- пользуются для производства саморегенери- рующего антикоррозионного покрытия. Раз- работана технология изготовления и состав
көрсетілген. Жанғыш газдың шығыны, балқы- ту режимдері және плазматронға қатысты тоқ жүргізетін ұнтақты сымның ең қолайлы орна- ласуы келтірілген. Тозған тірек біліктерін жөн- деу кезіндегі қолдану технологиясына ұсыны- стар берілген.
ӘОЖ 637.116.4. СТЕБЛЕЦКАЯ А.В., НИКОНО- ВА Т.Ю., ЖАРКЕВИЧ О.М. Сүт сауу процесі учаскесінде вакуумдық желіні жобалау және енгізу.
Мақала Қазақстан Республикасындағы фер- мерлік шаруашылықтың даму мәселесін ашып көрсетеді. Ауыл шаруашылығын дамыту об- лысындағы жағдайды жақсарту бойынша мемлекеттік бағдарламалардың қатары қа- растырылады. Жоғары жетістіктерге жетудің мүмкіндіктеріне жету ғылым мен өндірістің өзара әрекеттесуі арқылы болуы мүмкін. Фер- мерлік шаруашылықтың бар талаптарына жа- уап беретін сүт алудың жоғары өндірімділігін қамтамасыз ететін заманауи қондырғылар ұсынылған. Зерттеудің жүргізілген саралауы істегі сауатын қондырғылардың кемшіліктерін анықтады. Крестьяндық шарушылықтың үл- гісінде заманауи сауатын қондырғыларды ен- гізудің құндылықтары келтірілген.
ӘОЖ 658.562.4. БЛЯЛ Е.Н., ЖАРКЕВИЧ О.М., НИКОНОВА Т.Ю. «КарГорМаш-М» ЖШС кәсіпорнында 8D-талдау әдістемесін қолдану.
8D-талдау әдісі, оны жүргізудің маңызды ке- зеңдері, оның ерекшеліктері мен кемшіліктері, машинажасау кәсіпорнында осы әдісті қолда- ну қарастырылады. Сонымен қатар 8D-талдау әдісін қолдану арқылы өнім сапасының төмен- деу себептері анықталды. 8D-талдау әдісінің әрбір қадамына байланысты тиісті жұмыстар жасалды, әрбір кезең нақтылап сипатталды.
Өндірілген өнімнің сапасының төмендеуіне себеп болған бірқатар сәйкессіздіктің себеп- тері анықталды. Сәйкессіздіктерді талдау жұмыстары командалық жұмыс және сапалы құралдардың қарапайым және өте танымал әдістерін қолдану арқылы жүргізілді. 8D-тал- дау әдісі өндірістегі проблемаларды азайтады және өнім сапасын жақсартады.
ӘОЖ 621.827.174. ДАНДЫБАЕВ Е.С., НИКО- НОВА Т.Ю., МИХЕЕВ С.С. Сұққы – төлке топсалы қосылыс конструкциясында үй- келісбасқы материалдарды қолдануды талдау.
Мақалада жолдарының бірі тозуға төзімділі- гін арттыру бөлшектерді топсалы қосылыстар талданады. Бұл бағыттың мәні дәстүрлі мате- риалдарды, жағармай материалдарын антиф- рикционды материалдармен ауыстыру болып табылады. Осы бағыттың мәні-дәстүрлі мате- риалдар және майлайтын майлар антифрик- циялық материалдарымен ауыстыру. Үйкеліс торабы бөлшектерінің орныққан ұштастыру материалдар, пластикалық майлар сипаттала- ды. Келешегі бар үйкелісбасқы материалдар- дың жіктелуі ұсынылады. Олардың кейбір фи- зикалық-механикалық қасиеттері келтірілген.
Дәстүрлі материалдарды антифрикциялық материалдарымен салыстыру берілген. Жаңа тәсілі тозуға төзімділігін арттыру топсалы қо- сылыстар сипатталған.
ӘОЖ 669:620.193/.197:621.795.3. ИСАҒҰЛОВ А.З., ИБАТОВ М.К., КВОН Св.С., КУЛИКОВ В.Ю., КУРИПКО С.А. Галлуазиттік нанотүтіктерді пайдалану арқылы антикоррозиялық жабындар өндірісі.
Галлуазитті табиғи наноконтейнер ретінде қолдану әлемді практикада кеңінен қолданыс табуда. Бұл зерттеуде галлуазит нанотүтік- шелері өзі қайта қалпына келетін коррозияға қарсы жабын ретінде қолданылады. Дайындау технологиясы және жабын құрамы әзірлен- ген. Тәжірибелік жабынмен өңделген бөлшек-
most favorable location of the plasma torch rela- tive to the current-carrying cored wire, as well as recommendations on the use of the technology in repairing worn back up rolls are given.
UDC 637.116.4. STEBLETSKAYA A.V., NIKONO- VA T.YU., ZHARKEVICH O.M. Designing and Implementing Vacuum Line at the Site of Milking Process.
Article covers the problem of the development of farms in the Republic of Kazakhstan. A number of government programs to improve the situa- tion in the field of agricultural development are considered. The possibility of high results can be achieved in the interaction of science and produc- tion. There is presented modern equipment that provides high performance milk flow that meets the existing requirements of the farm. The anal- ysis of the study revealed shortcomings of the existing milking machines. The advantages of the introduced modern milking machines are given on the example of a peasant farm.
UDC 658.562.4. BLYAL E.N., ZHARKEVICH O.M., NIKONOVA T.YU. Using 8D-analysis Method at Enterprise KarGorMash-M LLP.
The following methods are considered: 8D-anal- ysis method, the main stages of its implemen- tation, its advantages and disadvantages, the use of this method iat the machine-building enterprise. The analysis of the reasons for de- creasing the product quality using this method is also considered. According to each step of the 8D methodology, relevant work has been done, a description of each stage has been made in detail. A number of causes of non-conformity have been identified that have become the rea- sons for decreasing the quality of the produced elastic coupling. The analysis of inconsistencies has been carried out using simple and very well- known teamwork methods and quality tools. The 8D-analysis will reduce the problems in produc- tion and improve the quality of products.
UDC 621.827.174.DANDYBAYEV E.S., NIKONOVA T.YU., MIKHEYEV S.S. Analyzing Anti-friction Materials Use when Designing Pin-Bushing Hinge Joint Parts.
The article deals with the analysis of one of the ways to improve wear resistance of a pin-bushing hinge joint parts. The essence of this method is replacing traditional materials, lubricants with an- ti-friction materials. The well-established combi- nations of materials of parts of the friction assem- bly, greases for lubricating them are described.
There is presented a classification of promising anti-friction materials, some of their physical and mechanical properties are given. There is made a comparison with traditional materials. A new method for increasing wear resistance of a hinge has been described.
UDC 669:620.193/.197:621.795.3. ISSAGULOV A.Z., IBATOV M.K., KVON Sv.S., KULIKOV V.YU., KURIPKO S.A. Manufacturing Anti-corrosion Coatings Using Halloysite Nanotubes.
The use of halloysite as a source of natural nanocontainers has a wide range in the world practice. In this study halloysite nanotubes are used to produce self-regenerating anti-corrosion coatings. There has been designed a manufac- turing technology and a coating composition.
Anticorrosive properties of parts treated with an experimental coating have been tested in produc-
165
лей, обработанные опытным покрытием, ис- пытаны в производственных условиях. Детали гидронасосов, покрытые разработанным анти- коррозионным веществом с галлуазитовыми нанотрубками, более эффективно противо- стоят агрессивным средам, таким как серная и соляная кислоты, соленая вода, срок службы покрытия увеличивается на 40-50%.
УДК 662.742. КИМ С.В., КИМ В.А., БОГОЯВ- ЛЕНСКАЯ О.А., КУДАРИНОВ С.Х., ОРЛОВА В.В., ОРЛОВ А.С. Исследование процесса по- лукоксования углей для получения без- дымного топлива.
Приведен анализ способа брикетирования углей с высоким выходом летучих веществ.
Представлены результаты экспериментально- го моделирования процесса полукоксования углей для получения бездымного топлива.
Выявлена количественная зависимость между остаточным содержанием летучих веществ в термообработанном продукте и температурой в слое коксования. Наиболее рациональным температурным интервалом термообработки молодых углей с высоким исходным содер- жанием летучих веществ для получения без- дымного топлива методом высокоскоростного термоокислительного пиролиза является 600- 700°С. Скорость нагрева угля – не менее 30°С/
мин. При этом обеспечивается получение наи- более реакционноспособного материала, с до- статочно высокой прочностью и содержанием остаточных летучих веществ около 8-12%. По основным физико-химическим и технологиче- ским свойствам полученный полукокс можно считать качественным полупродуктом для по- лучения бездымного топлива.
УДК 669:620.193/.197:621.795.3. ИСАГУЛОВ А.З., ИБАТОВ М.К., ТАЖИБЕКОВА К.Б., ДО- СТАЕВА А.М., ЩЕРБАКОВА Е.П. Внедрение в производство антикоррозионных покры- тий с использованием галлуазитовых нанотрубок.
На основе поддержки АО «Фонд науки» в Ка- захстане реализуются проекты по коммерци- ализации научных и научно-технических раз- работок, одним из которых является проект Карагандинского государственного техниче- ского университета, направленный на реше- ние проблем коррозии черных и цветных ме- таллов. Партнером КарГТУ является один из основных машиностроительных заводов Кара- гандинской области ТОО «КМЗ им. Пархомен- ко», где реализуется проект. Особенностью технологии производства антикоррозионных покрытий в исследуемом проекте является использование галлуазитовой глины казах- станского производства в качестве основного компонента, создающего наноконтейнеры.
Для реализации проекта было закуплено не- обходимое оборудование: шаровая мельница для размола галлуазитовой глины, проведе- на разработка, монтаж и эксплуатация уни- кальной установки для создания вакуума и смешивания необходимых компонентов анти- коррозионного покрытия. Данная продукция пользуется хорошим спросом не только в на- шем регионе, но в других регионах Казахста- на. Рентабельность проекта высокая, объемы добычи можно увеличивать в соответствии со спросом до максимальной мощности установ- ки до 200 кг в час.
УДК 622.015.33. СТАРОСТИНА О.В., ДОЛГОНО- СОВ В.Н., АБУЕВА Е.В., ОЖИГИН С.Г. Оценка рисков обрушений уступов верхних го- ризонтов стационарного борта разреза
«Богатырь» и разработка рекомендаций по обеспечению их устойчивости.
Выполнена оценка рисков возможных дефор- маций верхних горизонтов стационарного борта разреза «Богатырь». Рассмотрены ре- зультаты исследований прочностных харак- теристик пород верхних горизонтов. Необхо- димость данных исследований обусловлена
жағдайда сыналған. Галлуазит нанотүтікше- лерімен әзірленген коррозияға қарсы затпен жабылған гидронасос бөлшектері агрессивті ортаға, күкірт және тұз қышқылы секілді ор- тада біршама тиімді тұра алады, жабынның қызмет ету мерзімі 40-50%-ға артады.
ӘОЖ 662.742. КИМ С.В., КИМ В.А., БОГОЯВ- ЛЕНСКАЯ О.А., КУДАРИНОВ С.Х., ОРЛОВА В.В., ОРЛОВ А.С. Түтінсіз отынды алу үшін көмірлерді жартылай кокстау процесін зерттеу.
Түтінсіз отынды алу үшін көмірлерді жартылай кокстау процесінің зертханалық модельдеу шешімдері келтірілген. Термиялық өңделген өнімдегі ұшпа заттардың қалдық мөлшерімен кокстау қабатының температурасы арасын- дағы сандық тәуелділігі анықталды. Жоғары жылдамдықты термо-тотықтырғыш пиролизі тәсілімен түтінсіз отынды алу үшін қолданыла- тын бастапқы ұшқын заттар мөлшері жоғары болатын көмірді термиялық өңдеудің неғұр- лым ұтымды температура интервалы 600- 700°С ды құрайды. Көмірді 30°С/мин-тан кем емес жылдамдықпен қыздыру кезінде жоғары беріктікке ие және қалдық ұшқын заттарының мөлшері шамамен 8-12% болатын реакцияға қабілетті материалды алу мүмкіндігін туын- датады. Негізгі физикалық-химиялық және технологиялық қасиеттер бойынша алынатын жартылай кокс түтінсіз отынды алудың сапалы жартылай өнімі ретінде санауға болады.
ӘОЖ 669:620.193/.197:621.795.3. ИСАҒҰЛОВ А.З., ИБАТОВ М.К., ТӘЖІБЕКОВА К.Б., ДОСТАЕ- ВА А.М., ЩЕРБАКОВА Е.П. Өндіріске галлуа- зиттік нанотүтіктерді пайдалану арқылы коррозияға қарсы жабындар енгізу.
«Ғылым Фонды» АҚ қолдауының негізінде Қа- зақстанда ғылыми және ғылыми-техникалық әзірлемелерді қаржыландыру бойынша жо- балар жүзеге асырылуда, солардың бірі қара және түсті металл коррозиясының мәселесін шешуге арналған. Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің жобасы. ҚарМТУ серіктестігі Қарағанды облысындағы машин- жасау зауыттарының бірі болып табылатын
«Пархоменко атындағы ҚМЗ» ЖШС болып та- былады, сол жерде жоба жүзеге асырылуда.
Зерттеліп отырған жобада коррозияға қарсы жабын өндіру технологиясының ерекшелігі на- ноконтейнер түзетін негізгі компонент ретін- де қазақстандық өнім галлуазит балшығын болып табылады. Жобаны жүзеге асыру үшін қажет жабдықтар сатып алынды: галлуазит балшығын уататын шарлы уатқыш, вакуум түзуге және коррозияға қарсы жабынның қа- жет компоненттерін араластыруға арналған уникалды қоңдырғы құрастырылды. Бұл өнім біздің облыста ғана емес Қазақстанның басқа жерлерінде де кеңінен қолданыс табады. Жо- баның рентабелдігі жоғары, көлемін бір сағат- та 200 кг дейін арттыруға болады.
ӘОЖ 622.015.33. СТАРОСТИНА О.В., ДОЛ- ГОНОСОВ В.Н., АБУЕВА Е.В., ОЖИГИН С.Г.
«Богатырь» қимасының стационарлық беткейінің жоғарғы горизонттары керт- пештерінің опырылу қатерлерін бағалау және олардың төзімділігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар әзірлеу.
«Богатырь» қимасының стационарлық бет- кейінің жоғарғы горизонттарының ықтимал деформацияларының қатерлеріне бағалау жүргізілді. Жоғарғы горизонттарда тау жы- ныстарының беріктік сипаттамаларын зерттеу
with the developed anticorrosive substance with halloysite nanotubes resist more effectively to ag- gressive media, such as sulfuric and hydrochloric acids, salt water, the service life of the coating increases by 40-50%.
UDC 662.742. KIM S.V., KIM V.A., BOGOYAV- LENSKAYA O.A., KUDARINOV S.KH., ORLOVA V.V., ORLOV A.S. Studying the Process of Coals Semi-coking for Obtaining Smokeless Fuel.
The analysis of the method of briquetting coal with a high yield of volatile substances is present- ed. The results of experimental modeling of coal semi-coking process for producing smokeless fuel are presented. A quantitative relationship be- tween the residual content of volatile substances in the heat-treated product and the temperature in the coking layer are revealed. The most ra- tional temperature range of heat treatment of young coals with a high initial content of volatile substances for producing smokeless fuel by the method of high-speed thermal-oxidative pyrolysis is 600-700°C. The heating rate of coal is at least 30°C/min. In this case the most reactive mate- rial is obtained with sufficiently high strength and the content of residual volatile substances of about 8–12%. According to the main physi- cal-and-chemical and technological properties, the obtained semi-coke can be considered as a high-quality semi-product for producing smoke- less fuel.
UDC 669:620.193/.197:621.795.3. ISSAGULOV A.Z., IBATOB M.K., TAZHIBEKOVA K.B., DO- STAUEVA A.M., SHCHERBAKOVA YE.P. Imple- menting Anti-corrosion Coatings Using Halloysite Nanotubes.
Based on the support of Science Foundation JSC, there are implemented the projects of commer- cialization of scientific and scientific-technical de- velopments in Kazakhstan, one of which is the project of Karaganda State Technical University, aimed at solving the problems of ferrous and non-ferrous metals corrosion. The partner of KSTU is one of the main machine-building plants of the Karaganda region Parkhomenko KMZ LLP, where the project is being implemented. A fea- ture of the production of anti-corrosion coatings in the project under study is the use of halloysite clay of Kazakhstan's production as the main com- ponent that forms nanocontainers. To implement the project, the necessary equipment has been purchased: a ball mill for grinding halloysite clay;
there has been developed, mounted and put into operation a unique plant for forming vacuum and mixing the necessary components of the anticor- rosion coating. This product is in good demand not only in our region, but in other regions of Ka- zakhstan. Profitability of the project is high, pro- duction volumes can be increased in accordance with the demand up to the maximum capacity of the plant of 200 kg per hour.
UDC 622.015.33. STAROSTINA O.V., DOL- GONOSOV V.N., ABUYEVA E.V., OZHIGIN S.G.
Assessment of Collapse Risks of Upper Horizons Ledges of the Bogatyr Open Cut Stationary Side and Development of Rec- ommendations to Ensure their Stability.
There has been made the risk assessment of possible deformations of upper horizons of the Bogatyr stationary side. The results of studying strength characteristics of rocks of upper hori- zons are considered. The need for these studies is caused by technical decisions taken to modern-
166
дернизации разреза, связанными с переходом на автомобильно-конвейерную технологию и формированием угольных складов внутри разреза. В течение последних 10-15 лет в районе предполагаемого строительства уголь- ных складов происходили активные оползне- вые явления верхних уступов стационарного борта, сложенных рыхлыми отложениями и глинистыми породами. Деформации верхних уступов (гор. +165-+200м) ставят под угрозу реализацию проекта. В этой связи возникает необходимость проведения дополнительных исследований. Даны практические рекоменда- ции по обеспечению устойчивости откосов в районе строительства.
УДК 622.817. ДРИЖД Н.А., МУСИН Р.А., ВОЛ- КОЛОВСКИЙ Д.В., БАЛНИЯЗОВА Г.М. Техно- логия бурения скважин с гидроразры- вом угольных пластов Карагандинского угольного бассейна.
Максимальный объем метана угольных пла- стов (МУП) можно получить одним из спо- собов эффективной добычи газа метана из угольных пластов, таким как бурение сква- жины с гидроразрывом угольных пластов.
Основная проблема добычи МУП заключает- ся в низкой проницаемости карагандинских угольных пластов и в отсутствии собственных эффективных технологий извлечения метана.
Дан анализ проведенным работам по буре- нию скважин с гидроразрывом по угольным пластам. Данные работы были проведены на участке Шерубайнуринский Карагандинского угольного бассейна. Мировой опыт свидетель- ствует о возможности организации добычи метана угольных пластов в промышленных масштабах. Предоставлены общие геологиче- ские сведения о районе работ. Проведен боль- шой объем работ по экспериментальному и теоретическому анализу условий проведения гидроразрыва пласта. Также предоставлены графики проведения гидроразрыва и профиль трещин скважины. Научная новизна результа- тов исследований состоит в разработке техно- логии бурения скважин с гидроразрывом по угольным пластам Карагандинского угольного бассейна.
УДК 553(574). ЕРМОЛОВ П.В., МУСИНА Е.В., ПОРТНОВ В.С. Геологическая позиция и возраст регионально метаморфизован- ных пород Иртышской зоны смятия.
Авторами проведен анализ результатов иссле- дований зарубежных и отечественных ученых.
Рассматриваются структурные и возраст- ные соотношения Иртышской зоны смятия.
Описаны геологическая позиция Иртышской зоны смятия и эволюция взглядов на ее про- исхождение. Авторами выделены две серии метаморфических пород: регионально-мета- морфизованные породы высоких температур и низких давлений и узкие линейные зоны метаморфических пород высоких и ультравы- соких давлений и низких температур коллизи- онного типа. Авторы определяют Иртышскую зону смятия как левосторонний сбросо-сдвиг, который в процессе своего длительного раз- вития поднял на современный уровень глубо- ко-метаморфизованные породы фундамента, с одной стороны, и сформировал шовные зоны метаморфических пород высоких давлений коллизионного типа – с другой.
УДК 622.28. ДЁМИН В.Ф., ТОМИЛОВ А.Н., ТОМИЛОВА Н.И. Разработка автоматизи- рованной системы проектирования тех- нологических схем проведения горных выработок.
Представлена автоматизированная система проектирования технологических схем анкер- ного крепления, регламентирующая расчет параметров крепления паспортов крепежной системы. Определены основные факторы,
теу қажеттілігі автомобиль-конвейерлік тех- нологияға ауысуға және қима ішінде көмір қоймаларын қалыптастыруға байланысты қи- маны жаңарту бойынша қабылданған техни- калық шешімдермен шарттасқан. Соңғы 10-15 жыл ішінде көмір қоймаларының болжамды құрылысы ауданында жұмсақ түзінділерден және сазды тау жыныстарынан құралған ста- ционар беткейдің жоғарғы кертпештерінің белсенді көшкін құбылыстары жүрді. Жоғарғы кертпештердің деформациясы (гор. +165- +200м) жобаны жүзеге асыруға қауіп төн- діреді. Осыған байланысты қосымша зертте- улер жүргізу қажеттігі туындайды. Құрылыс ауданында қиябеттердің төзімділігін қамта- масыз ету бойынша практикалық ұсыныстар берілген.
ӘОЖ 622.817. ДРИЖД Н.А., МУСИН Р.А., ВОЛКОЛОВСКИЙ Д.В., БАЛНИЯЗОВА Г.М. Қа- рағанды көмір бассейнінің көмір қабат- тарын сумен ажырату арқылы ұңғыма- ларды бұрғылау технологиясы.
Көмір қабаттарының сынуымен ұңғыманы бұрғылау сияқты көмір қабаттарынан тиімді метан газын өндіру әдістерінің бірі арқылы көмір қабаттар метаны ең жоғары көлемін алуға болады. Гидравликалық сыну өндірудің негізгі мәселесі Қарағанды көмір қабаттары- ның өткізгіштігінің төмендігі және өздерінің тиімді метан алу технологиялары болмаған жағдайда. Көмір қабаттарындағы гидравли- калық сынықтары бар ұңғымаларды бұрғылау бойынша жүргізілген жұмыстың талдауы кел- тірілген. Бұл жұмыстар Шерубайнұра көмір бассейнінің алаңында жүргізілді. Әлемдік тәжірибе өнеркәсіптік масштабта көмір ме- танды өндіруді ұйымдастыру мүмкіндігін көрсетеді. Жұмыс саласындағы жалпы гео- логиялық ақпарат берілген. Гидравликалық сыну жағдайларының эксперименттік және теориялық талдауы бойынша үлкен жұмыстар жүргізілді. Сондай-ақ, ұңғыманың гидравли- калық сыну және сыну профильдері келтіріл- ген. Зерттеудің ғылыми жаңалығы Қарағанды көмір бассейнінің көмір қабаттарында гидрав- ликалық сынған ұңғымаларды бұрғылау тех- нологиясын әзірлеуде.
ӘОЖ 553(574). ЕРМОЛОВ П.В., МУСИНА Е.В., ПОРТНОВ В.С. Ертіс аймағы жалбызының өңірлік метаморфтанған жыныстары- ның геологиялық позициясы мен жасы.
Авторлар шетелдік және отандық ғалымдар- дың зерттеу нәтижелерін талдады. Ертіс аймағы жалбызының құрылымдық-жастық қатынастары қарастырылады. Ертіс аймағы жалбызының геологиялық жай-күйі және оның шыққан жері туралы пікір эволюциясы сипатталған. Авторлар екі сериясы метамор- фтық тау жыныстарын бөлінді: аймақтық ме- таморфтық тау жыныстары, жоғары темпера- тура және төмен қысым және метаморфтық жыныстардың тар сызықтық аймағы және ультра жоғары қысым және төмен темпера- тура соқтығысу түрі. Екінші жағынан – ав- торлар өзінің ұзақ мерзімді даму барысында бір жағында терең метаморфтық жертөле жыныстарының ағымдағы деңгейде көтерді және жоғары қысымды соқтығысу типті мета- морфтық тау жыныстарының тігіс аймақтарын құрылған солақай ереуіл-ауысымда, сондай-ақ Ертіс аймағы жалбызын анықтау.
ӘОЖ 622.28. ДЁМИН В.Ф., ТОМИЛОВ А.Н., ТО- МИЛОВА Н.И. Тау-кен жұмыстарын жүр- гізудің технологиялық схемаларын жо- балаудың автоматтандырылған жүйесін әзірлеу.
Бекiту жүйесiнiң төлқұжаттарын бекiтудiң параметрлерiн есептеудi реттейтiн бекiту- дiң технологиялық схемаларын әзiрлеудiң автоматтандырылған жүйесi келтiрiледi.
Зәкірді қолдауға әсер ететін негізгі фактор-
automotive-conveyor technology and formation of coal depots inside the mine. Within the last 10-15 years active landslide phenomena of upper ledges of the stationary side composed of loose sediments and clay rocks occurred in the area of the proposed construction of coal depots. The deformations of upper ledges (hor. +165-+200m) jeopardize implementation of the project. In this regard, there is a need for additional research.
Practical recommendations for ensuring the slopes stability in the construction area are given.
UDC 622.817. DRIZHD N.A., MUSSIN R.A., VOLKOLOVSKIY D.V., BALNIYAZOVA G.M. Tech- nology of Drilling Wells with Hydraulic Fracturing of Coal Seams of Karaganda Coal Basin.
The maximum amount of coal bed methane (CBM) can be obtained by using one of the meth- ods of efficient extracting methane gas from coal beds, such as drilling a well with hydraulic frac- turing of coal beds. The main problem of CBM mining is low permeability of Karaganda coal seams and the absence of its own effective tech- nologies for extraction of methane. The analysis of drilling wells with hydraulic fracturing in coal seams is given. These works have been carried out on the Sherubainurinsky section of the Kara- ganda coal basin. The world experience indicates the possibility of organizing coal mining methane in the industrial scale. General geological infor- mation about the work area is provided. A large amount of work has been done at the experimen- tal and theoretical analysis of the conditions of hydraulic fracturing. There are also provided frac- turing schedules and a well fracture profile. The scientific novelty of the research results consists in the development of the technology for drilling wells with hydraulic fracturing in coal seams of the Karaganda coal basin.
UDC 553(574). YERMOLOV P.V., MUSSINA E.V., PORTNOV V.S. Geological Position and Age of Regionally Metamorphosed Rocks of the Irtysh Crush Zone.
The authors have analyzed the research results of foreign and domestic scientists. The structural and age ratios of the Irtysh crush zone are consid- ered. The geological position of the Irtysh crush zone and the evolution of views on its origin are described. The authors distinguish two series of metamorphic rocks: regionally metamorphosed rocks of high temperatures and low pressures and narrow linear zones of metamorphic rocks of high and ultrahigh pressures and low tempera- tures of the collision type. The authors define the Irtysh crush zone as a left-sided fault-shift that in the course of its long-term development raised the deeply metamorphosed basement rocks to the modern level, on the one hand, and formed suture zones of high-pressure collision type met- amorphic rocks, on the other hand.
UDC 622.28. DEMIN V.F., TOMILOV A.N., TOMI- LOVА N.I. Development of Automated Sys- tem for Designing Technological Schemes of Driving Mine Workings.
A computer-aided design system for anchoring technological flow diagrams, regulating the cal- culation of the parameters of fsupporting system passports is presented. There are identified the main factors affecting the work of the roof bolt- ing. The factors are grouped as follows: mining