ИННОВАЦИИ
ӘОЖ 811.111
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНЫНДА АКАДЕМИЯЛЫҚ ХАТТЫҢ АЛАР ОРНЫ Айдархан Гүлбақыт Алтынбекқызы
[email protected] магистрант,
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
Адамзат өмір сүрген жерде хаттың, яғни жазба процесінің алар орны ерекше. Кез-келген мемлекет, олардың оқу орындары, тіпті екі адамның бір- бірімен ақпарат алмасуы үшін де жазу қажет.
Академиялық жазу ресми тілді пайдаланады. Ол сондай-ақ айқындық пен қысқа формада оңтайландырылған. Негізінде ресми тіл мүлдем басқаша. Ресми тіл дәлме-дәл, анық жазылады.
Жалпы мәтін ұғымы бұл автордың өзіндік, авторлық ойын қажетті жерге жедел жеткізілуін қамтамасыз ететін, ары қарай басқа бағытта жалғастыра алатын, оны сынап, жоққа шығара алатын немесе өз бетінше түсіндіре алатын тілдік формада жасалған қоғамдық өнім.
Алдымен академиялық хатпен тығыз жүретін ұғымға зер салсақ, - академиялық стиль. Академиялық стильде мәтіннің абстрактілі және теориялық теориялық құрамдас бөлігі айрықша орын алады, сонымен бірге сипаттаудың тиянақтылығы мен тереңдігі басым. Бұл стильде терминдерді көбірек қолданады.
Жоғары оқу орындарында академиялық стильді қолдану арқылы студенттер, аспиранттар және тәжірибелі ғалымдар өздерінің баяндамаларын, курстық жұмыстарын жазып, ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамытады.
Осылайша, академиялық мәтін белгілі бір әлеуметтік-саяси контексте өмір сүреді және бір мүддеге бағытталған ғылыми мәселерді шешуге ғалымдар арасында күш салады.
Академиялық хат жеке пікірді білдіру үшін емес, сипатталатын мәселені тереңінен қарау жағынан ерекшеленеді.
Академиялық жазу стилінің принциптерін халықаралық ғылыми журналдардың редакторлары басшылыққа алады, сондықтан ғылым әлемінде табысқа қол жеткізгісі келетін және ғылыми еңбектер жариялағысы келетін әрбір ғалым үшін оның дағдыларын меңгеру аса қажет.
33
Сөйлемдерде біртұтас ой мен ұстанымды білдіру үшін, әдеби жанрларды азырақ қолданған дұрыс. Нақтырақ айтқанда, айқындық пен дәлдік басты мақсат болып табылады.
Академиялық жазу түрлеріне әр түрлі жұмыс түрлерін қамтиды. Оларға мыналар жатады:
- эссе
- диссертация мен тезис - зерттеу ұсынысы
- зерттеу жұмысы
- және т.б академиялық бағыттағы жұмыстар.
Эссе - бұл зерттеу жұмысы сияқты белгілі бір ойды білдіретін, қолдайтын салыстырмалы түрдегі қысқа жазба.
Диссертациялар мен тезистер – диссертациялық жұмыстар мен тезистер аяқталатын жобалардың екі түрі болып табылады. Әдетте, «диссертация»
термині магистратура бағдарламасының (және кейбір бакалавриат бағдарламаларының) қорытынды жобасын білдіреді, сонымен қатар докторлық бағдарламамен аяқталатын жобаның мақсаты үшін қолданылады.
Зерттеу ұсыныстары - бұл жобалар автордың интеллектуалды сұрақ, нанымды дәлел немесе ойландыратын позицияны қою арқылы кандидаттық дәрежеге жеткізетін көлемді жұмыстар. Екеуі де академиялық кеңесшінің басшылығымен кандидаттың зерттеулері арқылы жасалады.
Зерттеу ұсынысы –автордың академиялық зерттеулерін демеушілік немесе қаржыландыру арқылы ресми түрде қолдау үшін сұралатын құжат.
Зерттеу ұсынысында автор өз зерттеулерін қалай жүргізуді жоспарлайтынын, неліктен осы арнайы зерттеуді жүргізгісі келетінін және зерттеу арқылы нені мақсат етіп отырғанын көрсетеді.
Зерттеу жұмысы – автордың зерттеген тақырыбын түсінгенін жан- жақты көрсететін толық жұмыс. Әрбір зерттеу жұмысы автордың ұстанымын білдіреді. Әр диссертация тезистен басталады, бұл бірінші абзацтағы растамалар негізінді құрылады. Әрі автордың ұстанымдары мен бағыттары негізделеді.
Алайда академиялық хаттың ауқымы кең және бұл аспектілермен шектелмейді.
Академиялық жазу талқыланатын тақырыптан объективті және бөлек позицияны алады. Бұл тон түрі өте маңызды болғандықтан, пассивті бағыт кейде академиялық жазуда, әсіресе жаратылыстану ғылымдарында қажет.
Грамматикаға келер болсақ, академиялық хат басты нұсқаулық болып табылады. Авторлар академиялық жазу процесінде дұрыс ұстануға тиіс принциптер грамматика мен стильді сақтау. Бұл принциптер екі жағдайды назарға ала отырып құрылған: жұмыс істеп жатқан жұмыстың стильдік нұсқаулығы, академиялық жазудың жалпы қабылданған ережелері.
Ережелер нұсқаулығы нақты сөйлемдерді қай ретпен жазу, әр детальдің нақты шеңберге сай болуын қамтиды.
Грамматика мен стильдің нақты ережелерін сақтаумен қатар, академиялық жазу да тапсырмаға арналған стильді бақылауға сәйкес пішімделуі керек. Пішімдеу беттерді нөмірлеу жолын, үстіңгі және астыңғы деректемеге не енгізілетінін, тақырып беті мазмұнының реттелгенін және тырнақшалар мен гиперсілтемелердің пішімделгенін қамтиды.
Қазіргі таңда барлық сала қарқынды түрде дамуда, соның ішінде университеттерге айтулы өзгерістер жан-жақтан енуде.
Халықаралық қауымдастықта ғылыми басылымдарды жазуда барша ғалымдар ұстанатын қатаң ережелер бар. Және бұл ережелер университеттерде, тіпті мектептерде де оқытылады. Бұл академиялық жазба ережелері.
Шетелдік университеттердің тәжірибесіне жүгінетін болсақ, көптеген шетелдік университеттер академиялық дағдылардың маңыздылығын түсіне отырып, студенттердің академиялық сауаттылығын арнайы университеттік курстар аясында дамытып жатқанын байқаймыз, арнайы орталықтар академиялық жазу курсына белгіленген.
Жалпы мәтіндер негізін екі топқа бөліп қарастырылады: академиялық және академиялық емес. Бұл екі мәтіннің қолданылар өзіндік орындары бар.
Академиялық жазылған мәтіннің негізгі артықшылықтары төмендегідей:
- күрделі - нақты - формалды - объективті - шектеулі
- жауапкершілік.
Кез келген студент немесе магистрант академиялық тілдің ерекше көңіл бөлетін тұстары мен нюанстарын тез меңгере алмайды. Курстық, дипломдық және диссертациялық жұмыстарды жазу кезінде ақпараттың үлкен көлемін игеру мүмкіндігі болуы керек: сонымен қатар басты дереккөздерді мұқият таңдау, оларды талдау және өңдеу, таңдалған материалды бір текстураға жүйелеу дағдыларын да қалыптастыруы тиіс.
Автор түйінді ойға баса мән беруді, әртүрлі элементтерді толық біртұтас мәтінге біріктіруді, терминдерді қарапайым және түсінікті қолдануды білуі керек.
Кез келген факультет, мамандық түрінде академиялық хат нық орын алады. Сонымен қатар, шет тілін үйренуде академиялық хатты бірге үйрену жоғары оқу орынында оқитын студенттер үшін аса қажет. Себебі білім алу процесінде циклді түрде академиялық оқылым, жазылым және академиялық бағыт әр түрлі қырынан ашылып отырады.
Себебі, оқу барысын жүргізілетін жұмыстардың барлығы (реферат, студенттің өзіндік жұмыстары, проекттер және т.б) белгілі бер жүйеге сүйене отырып жасалады. Көп материалдардың плагиаттан өтпей қалуы және қиындықтардың туындауы ережелерді сақтамағандықтан немесе білмегендіктен болады.
35
Академиялық хат жазуды жоспарлаған студенттер ең алдымен жоспарлауды қолға алған дұрыс. Алдымен студент сабақтан тыс уақыттарға академиялық хат жазудың жоспарын енгізгені құп.
Жазба жұмысын бастау қиындық туғызуы мүмкін. Алдымен ойға келген мәтінді жаза беру керек. Кейінірек түзетулер енгізеді. Дегенмен алдын ала ғылыми жазба жұмыстарды шолып шыққан дұрыс.
Халықаралық ғылыми қоғамдастықта өз орнын алуға ұмтылған әр адам немесе белгілі ғалым академиялық жазудың не екенін білуі керек. Бұл ғылыми еңбектерде қолданылатын және құрылымға, мазмұнға, дизайнға және басқа да талаптарға қатысты белгілі бір принциптерді сақтаумен дараланатын презентацияның ерекше стилі.
Сонымен қатар, ғылыммен айналысатын және халықаралық журналдарға өз жұмыстарын жіберетін аспиранттар, оқытушылар мен жаңадан келген ғалымдар үшін академиялық стильді зерделеу маңызды, ал бұл дағдылар ғылым төңірегінде ғана емес, жұмыс барысында да пайдалы.
Баяндаманың бірізділігі мен жүйелілігіне үлкен мән беріледі, грамматикалық, орфографиялық және пунктуациялық қателердің болуына жол берілмейді. Ағылшын тілінде академиялық жазуды үйрену кезінде жүйелі түрде жаттығу, грамматиканы және стилистикалық ережелерді үйрету маңызды.
Студент қиындықтар туындаған жағдайда университет қабырғасындағы профессорлардан бағыт және кеңестер сұрай алады.
Қорыта келе, академиялық хат оқу бөлігінің айырылмас бөлшегі.
Академиялық бағыттың ішінде өзіндік орны бар бұл сала әлі де дами бермек және барша салаға да тарала бермек.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. «Академиялық жазылым (жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы)» / Е. Т. Оспанов. – Алматы: Лантар Трейд, 2019.
2. «What Is Academic Writing?» Линдсей Крэмер 05.05.2021 3. URL: https://www.grammarly.com/blog/academic-writing/
4. «Роль академического письма в подготовке бакалавров неязыкового вуза»
/ Розанова, Я. // В. URL: https://moluch.ru/archive/86/16071/
5. «Академический стиль письма: что это, как и где применяется?» / Кирилл Васильев //11.09.2020
6. URL: https://disshelp.ru/blog/akademicheskij-stil-pisma-chto-eto-kak-i-gde- primenyaetsya/
7. «Что такое академическое письмо и научный текст – особенности и жанры письма» Субачев Ю.В 12.08.2020
8. URL: https://научныепереводы.рф/chto-takoe-akademicheskoe-pismo-i- nauchnyj-tekst/
9. «Модели обучения академическому письму» Короткина И.Б, 2018
10. URL:https://studme.org/254391/pedagogika/nauchno_teoreticheskie_metodolo gicheskie_osnovy_akademicheskogo_pisma
ӘОЖ: 372.881.111.1
АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ СӨЗДІКТІ МЕҢГЕРТУ ҮДЕРІСІНДЕ МОБИЛЬДІ ҚОСЫМШАЛАРДЫ ЕНГІЗУ ТӘСІЛДЕРІ
Алиуллаева Әйгерім Жақсыбекқызы [email protected]
магистрант
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Әбілқайырова Гүлнар Қадырқанқызы
ШҚО, Қызылбұлақ орта мектебінің директоры Кіріспе
Құрылғылар қолдайтын бүкіл әлемдегі жаңа технологиялар қарқынды дамып келеді, сонымен қатар сымсыз байланыс технологиясы бұл мәселеде ерекшелік емес. Шығындылығы жоғары ұялы телефондар адам өмірінің барлық саласында қолданылатындықтан, бұл сымсыз есептеу құрылғысы жақын арада әр елдің барлық қалалары мен ауылдық жерлерінде қол жетімді болады деп күтілуде. Осылайша, мұндай арзан және күрделі құрылғыға кең қол жетімділік электронды оқытудың ландшафтын айтарлықтай өзгертті. Шын мәнінде, мобильді оқытуды электронды оқытудың келесі буыны ретінде қарастыруға болады[7,8]. Мобильді құрылғылар қолданыстағы оқу құрылғыларын алмастырмайды,бірақ олар жаңа мүмкіндіктері бар жаңа ортада білім алуға қосымша ретінде қызмет етеді, бірақ барлық оқу материалдары мен іс-шаралар мобильді құрылғыларға жарамайды[1]. Мобильді оқыту оның өздігінен, бейресми, жеке және қарапайым болуы мүмкін екендігімен сипатталады. Бұл оқыту жұмыс уақытының ұлғаюы нәтижесінде адамдар бос уақыттың жетіспеушілігіне тап болған кезде күшейеді. Мұндай ортада бос емес адамдар сабаққа негізделген дәстүрлі курстарға уақытты ысырап етудің орнына, жаңа материалдарды үйрену үшін көбіне портативті құрылғыларды пайдаланады.
Оқу ортасында мобильді құрылғыларды пайдалануда маңызды рөл атқаратын бірнеше факторлар бар. Ұялы телефонның физикалық сипаттамалары, мысалы, оның мөлшері мен салмағы, сенсорлық тақтамен теңестірілген пернетақтамен енгізу және шығару мүмкіндіктері, сондай-ақ экран өлшемі мен дыбыстық функциялары осыған байланысты бағалануы керек кейбір факторлар болып табылады. Оқушының дағдылары және оның алдыңғы білімі мен оқу тәжірибесі, сондай-ақ оқушының ұялы телефон арқылы оқуға деген көзқарасы осы тапсырмалар үшін мобильді құрылғыларды таңдауда шешуші рөл атқарады [3].
Бұл мақалада біз мобильді технологияны қолдана отырып оқытудың тиімді тәсілдерін, студентті оқытуда оқытушының нақты қарым-қатынасынан (m- learning) мобильді оқыту көмегімен қарым-қатынасқа көшу зерттеледі. Мобильді
37
ортада шет тілін үйрену мүмкіндіктері мобильді құрылғылар арқылы оқытудың кейбір мысалдарымен көрсетіледі. Мұнда ағылшын тілін шет тілі ретінде үйрену кезінде ұялы телефондарды қолданудың артықшылықтарын көрсетуге әрекет жасалады.
Мобильді құрылғылар арқылы тілді оқыту (MALL)
Мобильді құрылғылар алғаш рет 1973 жылы ойлап табылған кезде, ешкім оларды күнделікті өмірдің маңызды бөлігі болады деп ойламады. Ұялы телефондар біздің өміріміздің маңызды бөлігіне айналғаннан кейін,барлығы тілдік тапсырмаларды үйрену кезінде оларды қолдану қажеттілігін сезінді.
Қазіргі уақытта барлық жерде қолданылатын планшеттер, телефондар және басқа да портативті құрылғылар сияқты мобильді құрылғылар дауыстық қоңыраудан бастап қысқа хабарлама жіберуге, видео чатқа, аудио тыңдауға, интернет желісіне кіруге, сатып алуға дейін қолдануға болады. Осы артықшылықтардан басқа, мобильді құрылғылар тілдерді үйретуге және үйренуге арналған құрал ретінде көбірек қолданылады және барлық пайдаланушылар, оқытушылар да, студенттер де білімді мүмкіндігінше жан- жақты ету үшін осы ортаға бейімделеді. Сонымен қатар, Интернеттің пайда болуы әлемнің түкпір-түкпірінен білім алу үшін ашық және қашықтықтан оқыту құралдарын ұсынды. Қысқа мерзім ішінде Қашықтықтан оқытудың сәйкестігі қашықтағы мобильді құрылғылардың білім беру үшін өте тиімді ресурстармен қамтамасыз етілуіне әкелді. Осылайша, көптеген зерттеушілер мобильді құрылғыларды оқу мен оқыту үшін бай ресурсқа айналдыруға тырысты. Шын мәнінде, білім беру мәселелерін ұялы телефон арқылы шешу қиынға соқты [4].
Мобильді құрылғылар арқылы тілді оқыту (MALL) тілдерді үйренуде мобильді технологияларды қолданумен айналысады. Студенттерге әрдайым шет тілін сыныпта үйренудің қажеті жоқ. Олар оны мобильді құрылғылар арқылы қалаған кезде және қай жерде болса да меңгере алады. Ағылшын тілін үйрену кәсіби жетістіктің негізгі факторы және көптеген елдерде білім алудың өлшемі болып саналатындықтан, бұл технология ағылшын тілін үйренуге ыңғайлы жағдай жасайды, осы технология оқушылардың үлгерімін арттыруға және оқу қажеттіліктерін саралауға бағытталған білім беру саласындағы стратегиялық мақсаттардың бірі.
Мобильді оқыту, артықшылықтары мен кемшіліктері
Барлық заманауи коммуникациялық гаджеттермен қоршаған ортада, ұялы телефондар,тіпті электрондық поштадан немесе чаттан да мықты ең тиімді байланыс құралы болып табылады, өйткені олар техникалық шектеулерге қарамастан білім беру гаджеті ретінде жұмыс істей алады. Осы оқу құралының негізінде оқушы өзінің танымдық жағдайына сүйене отырып, оқу процесін және өз кеңістігіндегі прогресті бақылайды.
Мобильді құрылғылардың екі негізгі сипаттамасы – қолайлылық және қосылу мүмкіндігі.Байланыс тұрғысынан мобильді жүйенің дизайны барлық жерде оқу материалдарына қол жеткізу үшін құрылғының сымсыз желісі арқылы жаттығу платформасына байланыса және қосыла алатындай болу керек.
Қолайлылық студенттерге мобильді құрылғы арқылы қозғалуға және оқу материалдарын алуға мүмкіндік береді [2].
Нарықтың кең таралуы ұялы телефонның танымалдылығының артуына әкелді және бұл білім беру мазмұнында студенттерге арналған құралдар мен бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы мұғалімдердің қажеттіліктері мен үміттерін қанағаттандырады. Сондай-ақ, портативті компьютерлер сияқты басқа сымсыз құрылғылармен салыстырғанда ұялы телефондар салыстырмалы түрде арзан және интернет-шолғыштың функционалдығына ие. Арзан құрылғылар тіпті жағдайы төмен аудандарда да қол жетімді және электрондық пошта немесе қысқа хабарлама мүмкіндіктерінің арқасында ұялы телефондардан ақпаратты оқытушылар мен студенттер арасында еш қиындықсыз жіберуге болады.
Мобильді оқыту кейбір артықшылықтарға ие болғанымен,оның кішкентай экран, осындай экранда оқу қиындықтары, деректерді сақтау және көпбейінді медиа шектеулері және тағы да басқа шектеулері бар. Әр түрлі ұялы телефондар білім беру мақсатына арналмаған. Атап айтқанда, бұл студенттер үшін қиын, өйткені мұғалімнің мәселесі – оларды осы тапсырмаға қосымша ретінде пайдалану. Бұл ішінара осындай құрылғылардың өзіндік дизайнымен, ал ішінара дамыған ұялы телефондардың болмауымен байланысты. Алайда, белгілі бір оқу міндеттеріне сәйкес келетін құрылғылар көптеген студенттер үшін тым қымбат.
Сонымен, мұғалімдер студенттердің құралдарымен таныс болуы керек, содан кейін ресурстарды таңдауға немесе бейімдеуге болады [5].
Мобильді оқыту мысалдары
Сымсыз байланыс технологиялары GPS навигациясы, сымсыз бақылау жүйелері және тілдік дағдыларды қоса алғанда,оқу материалдары сияқты көптеген салаларда қолданылады.Мобильді оқытуды сыныпта да, одан тыс жерлерде де жүргізуге болады.Бірінші жағдайда, тиісті бағдарламалық жасақтамасы бар ұялы телефондар шағын топтарда бірлесіп оқытуда өте тиімді.
Оқытудың бұл түрі мұндай құрылғылардың ұтқырлығымен ешқандай байланысы болмаса да, студенттерге тығыз қарым-қатынаста болуға және өзара сұхбат құруға және ұялы телефондардағы оқу іс-шараларын жобалау ерекшелігіне байланысты олардың топ мүшелері арасында шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Оқушылар мен олардың физикалық қозғалысы арасындағы өзара әрекеттесудің бұл түрлеріне жұмыс үстелін немесе портативті компьютерлерді пайдалану арқылы қол жеткізу екіталай.
Мобильді оқыту технологиясы сабақтан тыс уақытта тиімді болғандықтан,мұндай іс-шаралар шындықпен және әлемдік практикамен тікелей байланысты болуды үйренуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, сабақтан тыс уақытта ұялы телефон арқылы сабақ беру пайдалы,өйткені ол студенттің бос уақытын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді; тіпті студенттер өздерінің оқу дағдыларын жетілдіре алады [6].
Сонымен қатар, тіл үйренудің әртүрлі аспектілері үшін сымсыз технологияны қолдану туралы көптеген зерттеулер мен әзірлемелер бар. Бұл мақалада ағылшын тілін шет тілі ретінде үйрену кезінде ұялы телефондарды
39
қолданудың артықшылықтарын көрсетуге тырысады. Мобильді технологияларға негізделген тілді оқыту салалары алуан түрлі, олардың ішінде ең көп тарағандары сөздік қор,естуді түсіну,грамматика,фонетика, оқуды түсіну және т.
б.
Интернетте ұсынылған ақпаратқа сүйене отырып[4], сондай-ақ қолданыстағы мобильді қосымшаларды талдау негізінде олардың кейбіреулері ағылшын тілін үйренуге бағытталған.
1. Learn English Elementary Apps - бұл ағылшын тілін үйренушілерге арналған подкасттар жиынтығы, оларды ұялы телефондарға оңай жүктеуге және қолдануға болады. Әр эпизод 20 минутқа созылады және көрермендерге арналған сұрақтарды қамтиды. Түсінуге ыңғайлы болу үшін жүгіртпе жолы қарастырылған.
2. WORDSHAKE. Шектеулі уақыт ішінде ұсынылған әріптерден мүмкіндігінше көп сөз жазуды ұсынатын интерактивті ойын. Сөз неғұрлым ұзақ болса, оқушы соғұрлым көп ұпай жинайды.
3. JOHNNY GRAMMAR'S QUIZMASTER.Виртуалды сарапшының сұрақтарына жауап беру арқылы ағылшын тілін меңгеру деңгейін тестілеу. 3 деңгей грамматикалық сұрақтар, жүздеген сөздік сұрақтар және ағылшын тіліндегі ең көп кездесетін 1000 емле қателеріне арналған тест ұсынылады.
4. Learning English With The New York Times. Есту қабілетін, оқу дағдыларын жақсартқысы келетіндерге және сөздік қорын кеңейткісі келетіндерге арналған қосымша. Студенттерге газет материалдары, белгілі немесе тарихи маңызды мақалалар негізінде 12 сабақ ұсынылады.
5. LangBook = сөздіктер + тесттер. Қосымшада ағылшын тіліндегі сөздіктер мен тесттер бар. Оны дәстүрлі аударма үшін де, оқу үшін де қолдануға болады.
6. LinguaLeo. Оқытудың 4 түрін ұсынатын сөздерді жаттауға арналған қосымша, олар: сөздерді аудару, аударма-сөз, сөз құрастырушы, тыңдау.
Қосымша сіз сөздерді үйренуге, оқуға, мәтіндерді тыңдауға, кроссвордтарды шешуге болатын сайтпен біріктірілген.Тіл үйренушінің сайтта білетін барлық сөздері мобильді нұсқада қол жетімді болады.
Қорытынды
Қазіргі мобильді технологияның жылдамдығы өсіп, өмірдің барлық салаларына енуде, сондықтан бұл технология білімнің әртүрлі аспектілерін зерттеуде маңызды рөл атқарады. Қазіргі уақытта оқытушының жетекшілігімен оқытудан студенттердің жетекшілігімен оқытуға айқын көшу байқалады.
Мобильді оқыту студенттерге технологияны қолдану бұрынғыға қарағанда тиімді және қызықты екенін сезінуге мүмкіндік берді.
Осылайша, сенімді оқу ортасын одан әрі жақсарту қажет, сондықтан әлі көп жұмыс істеу керек және көптеген ақпаратты ашу керек. Кейбір тілдік дағдылар, мысалы, сөйлеу және тыңдау дағдылары, мобильді құрылғылар негізіндегі іс-шаралар секілді бағдарламаларды аппараттық қолдаудың
кемшіліктеріне байланысты одан әрі жетілдіруді қажет етеді.Бұл оқыту технологиясы көптеген қиындықтарға кезігеді,бірақ оның барлық проблемаларына қарамастан, ол тілді үйренуге жақсы жағдай жасау үшін қарқынды түрде өсуде.
Мобильді оқыту технологиясы сыныптан мұғалімге аз қол жетімді немесе мүлде қолжетімсіздікпен шыққанына қарамастан, оқу процесіне мұғалімнің жетекшілігінсіз немесе нұсқауынсыз қол жеткізу мүмкін емес. Сонымен бірге, шет тілін үйренуге деген сұраныс артып келеді, ал адамдардың сыныпта, дәстүрлі тіл курстарында сабақ алу уақыты қысқарады дегенді білдіреді. Бірақ бос емес пайдаланушылар үшін шет тілін моблильді оқыту яғни MALL арқылы үйрену қажеттілігі артып келеді. Басқаша айтқанда, мобильді оқыту уақыт пен орын тұрғысынан тілдік кедергілерді жеңудің тамаша шешімі деп санауға болады.
MALL негізіндегі әдістер бойынша қосымша зерттеулер мен эксперименттер әртүрлі ерекшеліктері бар түрлі тілдерде жүргізілуі керек.
Мысалы, көптілділіктің өзін қоса алғанда, аудармалары бар және мазмұндық негіздегі қазақ және орыс тілдері. Нәтижесінде, бұл құрылғылардың қолданылу аясын бұрынғыға қарағанда үлкенірек ете отырып,мобильді құрылғылар әртүрлі бағыттардағы тілдерге неғұрлым үйлесімді болатындай етіп жасалуы керек.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Gay, G.; M. Stefanone, M. Grace-Martin, & H. Hembrooke. (2001) “The effects of wireless computing in collaborative learning environments”. International Journal of Human-Computer Interaction, 13(2), pp. 257-276
2. Huang, C. and P. Sun. (2010) “Using mobile technologies to support mobile multimedia English listening exercises in daily life”. In: The International Conference on Computer and Network Technologies in Education (CNTE 2010), At: cnte2010.cs.nhcue.edu.tw/
3. Koole. M. (2009). “A model for framing mobile learning” . In M. Ally (Ed.), Mobile learning: Transforming the delivery of education & training, pp. 25–47.
Athabasca: AU Press.
4. Kukulska-Hulme A. and L. Shield. (2008). “An Overview of Mobile Assisted Language Learning: Can Mobile Devices Support Collaborative Practice in Speaking and listening?” portal.acm.org/citation.cfm?id=1520087, accessed Jul.
2009.
5. Kukulska-Hulme, A. & J.Traxler. (Eds.). “Mobile learning: A handbook for educators and trainers”. London: Routledge, 2005.
6. Kukulska-Hulme. A. (2009). “Will mobile learning change language learning?”
ReCALL 21(2), pp. 157-165.
7. Sharples. M. (2000). “The design of personal mobile technologies for lifelong learning”. Computers & Education, 34(3-4), pp. 177-193.
41
ӘОЖ 371.322.3
АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ КОММУНИКАТИВТІК ЖӘНЕ КОГНИТИВТІК СТРАТЕГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ
Ахметқалиева Қырмызы Қайратқызы [email protected]
магистрант
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Купаева Айсұлу Корабековна
РhD, шет тілдері кафедрасының доценті
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан,Қазақстан
Жалпы стратегия- дегеніміз белгілі бір мақсатқа жету жолы. Грек тілінен аударғанда «қолбасшы өнері» дегенді білдіреді, бірақ бүгінде ол әскери емес, саясатта, спортта, тіпті педагогика саласында да қолданылады. Дж.Ричард пен Дж.Плат стратегия дегеніміз - бұл интеллектуалды мінез-құлық және ойлау, білім алушылардың тілдік ақпаратты жақсы түсіну, үйрену және есте сақтауы үшін оқу процесінде қолданатын көмекші құрал деген [1;325].
Шет тілін оқытудағы міндеттің бірі әдістемелік құралдар мен әдістер көмегімен студенттердің өз қажеттіліктеріне сай тиімді, қолайлы стратегияларды қолдануға қызығушылықтарын ояту болып табылатыны белгілі. Оқыту стратегияларының қайсысы болмасын шет тілін меңгеру мақсатында алға саналы жылжу шеберлігі, меңгеруді өзінше жеңілдету дегенді білдіреді. Осы себепті біз ағылшын тілін меңгерудеерекше екі стратегиялар тобын зерттеу обьектісі ретінде алдық. Олар коммуникативтік және когнитивтік стратегиялар.
Е.В. Клюев коммуникативтік стратегия деп сөйлеуші алдын-ала жоспарлаған және коммуникативті мақсатқа жетуге бағытталған коммуникативті акт барысында жүзеге асырылатын тәсілдер жиынтығы деп түсіндіреді [2;18]. Ал О.С. Иссерс коммуникативті стратегияға «коммуникативті мәселелердің оңтайлы шешімі қаралатын когнитивті қарым-қатынас жоспары»
деп анықтама береді [3;26].
Зерттеу барысында Еуразия ұлттық университетінің саясаттану факультетінің бірінші курс студенттеріне «Ағылшын тілінде еркін сөйлесуге не кедергі?» деген сауалнама жүргізілді. Сауалнама қортындысы бойынша студенттердің 60% - өз ойларын дұрыс жеткізе алмау, 30% сөз қорының жеткіліксіздігі, ал қалған 30% грамматика, дыбыстау т.б кедергі екендігін атап өтті. Аталған лингвистикалық ресурстардың жетіспеушілігінен туындап отырған проблемаларды коммуникативтік және когнитивтік стратегияларды оқыту арқылы шешуге болады.
Коммуникативті стратегиялар тілдік құзіреттіліктің жеткіліксіздігіне қарамастан тілдік проблемаларды лингвистикалық емес ресурстарының көмегімен шешу. Коммуникативті стратегияларды оқыту сыныпта орындалатын
кез-келген тапсырмаға енгізілуі мүмкін. Біз бір оқу семестрі барысында келесі коммуникативті стратегиялаарды ағылшын тілі сабақтарында студенттерге таныстырып, тәжірибеледік.
«Circumlocution»-бұл сөздерді немесе сөз тіркестерін ағылшын тілінде білмеген кезде сипаттау үшін қолданылатын стратегия. Біртілді сөздіктерді қолдану осы стратегияны меңгеру үшін өте пайдалы. Мысалы жаңа лексика өту барысында студенттерге таныс емес сөзді қазақ тіліне аудармай, тек ағылшын тіліндегі сөздікті қолданып мағынасын, анықтамасын көрсету. Сонымен қатар қатыстық есімдіктер, үстеулер немесе сөздің синонимдерін қолдану да
«circumlocution» стратегиясын дамытуға арналған. Мысалы жаңа сөз «a computer programmer».Who қатыстық есімдігі арқылы берілген сөзді «....is a person who makes computer programs using a programming language» деп түсіндіруге болады. Синонимдер арқылы жеткізетін болсақ: software developer, a coder or a hacker [4;590]. Бұл стратегияны студенттерге бірнеше сөздер тізбегі беріліп, біртілді Oхford сөздігінен мағыналарын және синонимдерін іздестіру деген тапсырмалар арқылы жаттықтырылды.
«All-purpose words» - бұлнақты сөз білмеген жағдайда соған жақын бірнеше сөздермен бос лексикалық элементті толтыру стратегиясы [5;55].
Мысалы get етістіктігінің әмбебап (Richards & Schmidt, 2002) екенін білетін студент келесі етістіктердің (obtain, acquire, become, catch, receive, succeed, enter, earn, realize, retrieve, etc.) мағынасын осы бір ғана етістікпен жеткізе алады [6].
Әмбебап сөздерді қолдану студентке сөздік қорының жетіспеушілігін өтеуге мүмкіндік береді. Студенттер бұл стратегияны берілген сөздер мен сөз тіркестерін бірнеше басқа жақын сөздермен немесе тіркестермен алмастыру арқылы жаттықтырды.
«Appealing for help» - бұл түсініксіз жағдайда сұрақ қоюдың, көмек сұраудың немесе қайталауды сұраудың тікелей стратегиясы. Мысалы: Pardon me!, What does ... mean?, How do you say ... in English?, Could you please repeat your question?, I don’t get you. What do you mean?, Can you say that again?, May you write it up?, How do you spell that?, Can you explain more?, I didn’t understand the first part, could you please repeat that?Бұл стратегияны студенттер диалогтар барысында қолданды.
«Fillers»- бұл студенттерге не айту керектігі туралы ойлануға көбірек уақыт қажет болған кезде көмекке келуі керек бірнеше тұрақты тіркестер. Олар уақытты үнемдеу және сөйлесуді жалғастыру үшін қолдануға болатын кідіріс немесе тартынудың баға жетпес құралы болып саналады [7;16]. Мысалы: well, I think/mean, I believe that, let’s say, let me think/see, actually, you know, as a matter of fact, to be quite honest with you, you see what I mean, as far as I know/remember, in my idea/opinion, uh, what else I can say, how can I say that?. Студенттерге ешқандай көмекші тұрақты тіркестерсіз мәтіндер берілді және берілген жоғарыдағы көмекші тіркестерді сай орындарға орналастыру керегі айтылды. Соңында көршілесімен салыстырылды.
Берілген стратегиялар бір оқу семестрі барысында ағылшын тілін оқытуда тәжірибедеқолданылды. Нәтижесінде студенттердің ағылшын тілінде сөйлеуге