Трипаносомдарды криконсервация кезінде сақталу мерзімі

Орта № Орта атауларының құрамы Жағындыны микроскопиялау нәтижесі (тәулік)

15 30 50 70 90

1 -5% - ды жұмыртқа сары уызы қосылған жылқы қан сарысуы

17/10 м.п.з.

15/10 м.п.з.

15/100 м.п.з.

15/100 м.п.з.

-

2 - В1, В6, В12 тобы дәрумендері қосылған жылқы қан сарысуы

80/1 м.п.з.

65/1 м.п.з.

50/100 м.п.з.

50/100 м.п.з.

-

Ескертпе: 17/10 М.П.З. - микроскоптың 10 көру алаңында 17 трипаносом - трипаносом анықталған жоқ

Кесте 3-тен байқағанымыздай -196 ^оС сұйық азотта трипаносомдар 70 тәулікке дейін сақталды, 2-топтағы ортада оптималды болып есептелді, дегенмен № 1-ші ортада сақталу көрсеткіші жоғары болды. Осы материалдардан Trypanosoma equiperdum штаммының өміршеңдігін және биологиялық қасиеттерінің сақталу дәрежесін анықтау мақсатында мұздатылған сынама алынып, бөлме температурасында қалыпты жағдайда ерітіп, 1:5 қатынаста стерилденген физиологиялық ертіндімен сұйылтып бақылау есебінде 15 бас ақ тышқанға тері астына 0,2 см³ мөлшерде жұқтырылды. Трипаносом жұқтырылған жануарлардыңқан сынамаларынан 6-7-ші тәулікте паразиттердің пайда болғаны анықталды, 8-9 тәулікте ауруға тән клиникалық белгілері байқалып 10-ші тәулікте ақ тышқандар өлім-жітімге ұшырады, яғни Trypanosoma equiperdum штаммының биологиялық қасиеттері толық сақталатыны анықталды.

Талдау

Коллекциялық штаммды сақтауда олардың биологиялық қасиеттерінің толық сақталуы өте маңызды, сондықтан жүргізген тәжірибелік жұмысымыз барлық техникалық талаптарды сақтай отырып жасалды. Әр түрлі қоректік орталар қосындысынан құрастырылған стабилизаторларда трипаносом штаммы +5-6 ⁰C тоңазытқыш жағдайында № 2-ші қоректік ортада 96 сағатқа дейін сақталса, 37 ⁰С термостатта сақтағанда 24 сағаттық экспозицияда трипаносом штаммы өздерінің биологиялық қасиеттерін толық жоғалтып жойылғанын байқадық, яғни 37 ⁰С термостатта сақтау қолайсыз болды. Сұйық азотта (-196 ^оС) паразиттердің биологиялық қасиеттері 70 тәулікке дейін толық сақталған.

ВЕСТНИК ЕНУ имени Л.Н. Гумилева. Серия Биологические науки № 1(138)/2022 33

Коллекциялық Штамм Тrypanosoma Equiperdum-ды ағзадан тыс орталарда сақтау жолдарын қарастыру

Қорытынды

Trypanosoma equiperdum штаммын зертханалық жануарлардың ағзасынан тыс сақтау әдістемелерін жетілдіру мақсатында жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстардың нәтижесінде арнайы дайындалған қоректік орталарда 72-96 сағатқа дейін +5-6 ⁰C тоңазытқышта сақтауға болатындығы анықталды. Криоконсервациялау барысында -196 ^оС сұйық азотта трипаносомдар В1, В6, В12 тобындағы дәрумендер қосылған ортада 70 тәулікке дейін өздеріне тән биологиялық қасиеттері толығымен сақталып оптималды болды, трипаносома қоздырғышын in vitro жағдайында сақтау алғаш рет жүргізілді. Бұл дегеніміз 2 айдан астам уақыт штаммды сақтауға жұмсалатын қаражаттың қысқартылуы мен ғылыми қызметкердің жұмысының жеңілдеуіне әкеледі, яғни экономикалық және экологиялық жағынан да тиімді деп нақты айталамыз.

Әдебиеттер тізімі

1. Шалабаев Б.А., Кадыров С.О. Современное состояния токсоплазмоза и трипаносомоза животных // Материалы Выездного заседания Комитета по аграрным вопросам Мажилиса Парламента РК «Проблемы и перспективы обеспечения ветеринарной безопасности животноводства в Республике Казахстан». Алматы, 2013. - С. 171-174.

2. Шабдарбаева Г.С., Ахметова Г.Д., Кожаков К.К., Хусаинов Д.М., Нургазина А.С., Абеуов Х.Б., Усмангалиева С.С. Изучение эпизоотической ситуации по случной болезни лошадей в Алматинской области // Известия. Серия Аграрных Наук. - 2014. - 3 (21). - С. 61-66.

3. Шалабаев Б.А., Сулейменов М.Ж., Кадыров С.О. Штамм протозоа Trypanasomaequiperdum-0201, используемый для изготовления диагностического антигена при трипаносомоза лошадей // Ин. патент 28127 Республика Казахстан, МПК А61К 39/005. 2014.

Бюл. № 2.

4. Бегалиева Г.С., Шалабаев Б.А., Кадыров С.О. Получения трипаносомного антигена для серодиагностики случной болезни лошадей // Материалы международной научной конференции студентов, аспирантов и молодых ученых «Знания молодых для развития ветеринарной медицины и АПК страны». Санкт-Петербург, 2013. - С. 18-19.

5. Amit Kumar Jaiswal, Vikrant Sudan, Neha and Amit Kumar Verma. Insight into Trypanosomiasis in Animals: Various Approaches for its Diagnosis, Treatment and Control: A Review //

Asian Journal of Animal Sciences. - 2015. -№9(5). - P. 172-186, DOI: 10.3923/ajas.2015.172.186.

6. Andrea Moreno S., Juan Luis Concepción, Mayerly Nava, Jesús Molinari. Importance of the horse and financial impact of equine trypanosomiasis on cattle raising in Venezuela // Tropical Animal Health and Production. - 2013. - Vol. 45, - P. 1669-1676.

7. Sanchez E., Perrone, T. M., Sanchez F., Mijares A. Kinetoplast ultrastructure of five trypanosoma evansi and trypanosoma equiperdum venezuelan isolates // Acta Microscopica. - 2016.

- Vol. 25(4). -P. 150-157.

8. Habila N., Humphrey N.C., Abel A.S. Trypanocidal potentials of Azadirachta indica seeds against trypanosoma evansi // Veterinary parasitology. - 2011. - Vol. 180(3-4). - P.173-178. DOI:

10.1016/ j.vetpar.2011.03.037.

9. Заболоцкий В.Т., Белименко В.В. Криогенное консервирование возбудителей кровепаразитарных болезней животных // ГНУ «Всероссийский научно - исследовательский институт экспериментальной ветеринарии им. Я.Р. Коваленко (ВИЭВ)» РАСХН. - 2011. - № 1.

- С. 28-30.

34 № 1(138)/2022 Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Биологиялық ғылымдар сериясы ISSN(Print) 2616-7034 eISSN 2663-130Х

Б.А. Шалабаев, С. Бердіахметқызы

Б.А. Шалабаев, С. Бердиахметкызы

ТОО «Казахский научно-исследовательский ветеринарный институт», Алматы, Казахстан

Изучение путей сохранения коллекционного штамма Тrypanosoma еquiperdum во внеорганизме

Аннотация. В статье рассмотрены результаты научно-исследовательской работы, проведенной в ТОО «Казахский научно-исследовательский ветеринарный институт» по рассмотрению способов хранения и содержания хранящегося коллекционного штамма Тгурапоѕома equiperdum в искусственных питательных средах или при низких температурах (жидкий азот -196 ⁰С). При хранении важно, чтобы штамм полностью сохранял их ростовые, морфологические, биологические, токсические, антигенные и патогенные свойства. Из штамма, который полностью сохранил свойства, готовят диагностический препарат высокой чувствительности и специфичности. Племенные жеребцы и кобылы, переболевшие трипаносомозом, не поддаются лечению. Большое значение имеет диагностикум, применяемый для обследования животных с целью профилактики заболевания. Применяемый в практике коллекционный штамм Тrypanosoma equiperdum хранится только в живом организме, то есть в организме лабораторных животных (белая мышь, крыса и морская свинка). В связи с этим поиск альтернативных путей его развития и хранение является актуальной задачей.

Проведенные научные исследования о сохранении вирусов и бактерий в различных питательных средах и при низких температурах (-196 ^оС) встречаются в литературных источниках. Нами впервые было проведено изучение путей сохранения штамма Тrypanosoma equiperdum вне живого организма (лабораторных животных). Кровяные паразиты Тrypanosoma equiperdum были впервые выделены из половых путей больной кобылы, которые были первоначально переданы кролику путем вакцинации в несколько этапов с целью адаптации к ним белой мыши, крысы, морской свинки. В настоящее время данный штамм трипаносом хранится в лаборатории паразитологии ТОО «Казахский научно-исследовательский ветеринарный институт». Штамм Тrypanosoma equiperdum очень непереносим к внешней среде, капсул спор не образует. Проба кровепаразитов от инфицированной мыши инактивируется в течение 1,5-2 часов, то есть погибает, поэтому для науки важен поиск путей сохранения вне организма.

Ключевые слова: коллекционный штамм, Тrypanosoma equiperdum, простейшие- протозоозы, консервант, стабилизатор, антикогулянт.

B.A. Shalabaev, S. Berdiakhmetkyzy

Kazakh Research-Scientific Veterinary Institute, Almaty, Kazakhstan

Exploration of ways to preserve the collection strain of Тrypanosoma equiperdum in an out-of- body

Abstract. The article discusses results of the research work carried out at the Kazakh Veterinary Research Institute to consider the methods of storage and maintenance of the stored collection strain of Тrypanosoma equiperdum in artificial nutrient media or at low temperatures (liquid nitrogen -196 ⁰C).

During storage, it is important that the strain fully preserves their growth, morphological, biological, toxic, antigenic and pathogenic properties. A diagnostic drug of high sensitivity and specificity is prepared from a strain that has completely preserved its properties.Breeding stallions and mares that have had trypanosomiasis are not amenable to treatment. Of great importance is the diagnosticum used for the examination of animals to prevent the disease. The collection strain of Тrypanosoma equiperdum used in practice is stored only in a living organism, that is, in the body of laboratory animals (white ВЕСТНИК ЕНУ имени Л.Н. Гумилева. Серия Биологические науки № 1(138)/2022 35

Коллекциялық Штамм Тrypanosoma Equiperdum-ды ағзадан тыс орталарда сақтау жолдарын қарастыру

mouse, rat and guinea pig). In this regard, the search for alternative ways of its development and storage is an urgent task.

The conducted scientific studies on the preservation of viruses and bacteria in various nutrient media and at low temperatures (-196 ^oC) are found in literary sources.For the first time, we conducted a study of ways to preserve the Тrypanosoma equiperdum strain outside of a living organism (laboratory animals). Blood parasites of Тrypanosoma equiperdum were first isolated from the genital tract of a sick mare, which were initially transmitted to a rabbit by vaccination in several stages in order to adapt to them a white mouse, rat, guinea pig. Currently, this strain of trypanosomes is stored in the laboratory of parasitology of Kazakh Scientific Research Veterinary Institute. The strain of Тrypanosoma equiperdum is very intolerant to the external environment, it does not form spore capsules. A sample of blood parasites from an infected mouse is inactivated within 1.5-2 hours, that is, it dies, so it is scientifically important to find ways to preserve it outside the body.

Keywords: collection strain, Тrypanosoma equiperdum, protozoan-protozoa, preservative, stabilizer, anticoagulant.

References

1. Shalabaev B.A., Kadyrov S.O. Sovremennoe sostoyaniya toksoplazmoza i tripanosomoza zhivotnyh, Materialy Vyezdnogo zasedaniya Komiteta po agrarnym voprosam Mazhilisa Parlamenta RK «Problemy i perspektivy obespecheniya veterinarnoj bezopasnosti zhivotnovodstva v Respublike Kazahstan», Almaty [The current state of toxoplasmosis and trypanosomiasis in animals // Materials of the Field meeting of the Committee on Agrarian Issues of the Majilis of the Parliament of the Republic of Kazakhstan "Problems and prospects for ensuring veterinary safety of animal husbandry in the Republic of Kazakhstan"] 171-174 (2013). [in Russian]

2. SHabdarbaeva G.S., Ahmetova G.D., Kozhakov K.K., Husainov D.M., Nurgazina A.S., Abeuov H.B., Usmangalieva S.S. Izuchenie epizooticheskoj situacii po sluchnoj bolezni loshadej v Almatinskoj oblasti, Izvestiya. Seriya Agrarnyh Nauk [A study of the epizootic situation in horse's dourine in the Almaty region, News. Series of Agrarian Sciences], 3(21), 61-66 (2014). [in Russian]

3. SHalabaev B.A., Sulejmenov M.ZH., Kadyrov S.O. SHtamm protozoa Trypanasomaequiperdum-0201, ispol'zuemyj dlya izgotovleniya diagnostiche-skogo antigena pri tripanosomoza loshadej [Protozoan strain Trypanasomaequiperdum-0201 used for the manufacture of a diagnostic antigen for equine trypanosomiasis], Patent 28127 Kazahstan, MPK A61K 39/005. 2014. Bul.

№ 2. [in Russian]

4. Begalieva G.S., SHalabaev B.A., Kadyrov S.O. Polucheniya tripano-somnogo antigena dlya serodiagnostiki sluchnoj bolezni loshadej, Materi-aly mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii studentov, aspirantov i molodyh uchenyh «Znaniya molodyh dlya razvitiya veterinarnoj mediciny i APK strany», Sankt-Peterburg [Obtaining a Trypanosoma antigen for serodiagnostics of accidental equine disease.

Materials of the international scientific conference of students, postgraduates and young scientists

"Young knowledge for the development of veterinary medicine and the agro-industrial complex of the country", St. Petersburg], 18-19 (2013). [in Russian]

5. Amit Kumar Jaiswal, Vikrant Sudan, Neha and Amit Kumar Verma. Insight into Trypanosomiasis in Animals: Various Approaches for its Diagnosis, Treatment and Control: A Review, Asian Journal of Animal Sciences, 9(5), 172-186 (2015). DOI: 10.3923/ajas.2015.172.186.

6. Andrea Moreno S., Juan Luis Concepción, Mayerly Nava, Jesús Moli-nari. Importance of the horse and financial impact of equine trypanosomiasis on cattle raising in Venezuela, Tropical Animal Health and Production, 45, 1669-1676 (2013).

7. Sanchez E., Perrone, T. M., Sanchez F., Mijares A. Kinetoplast ultrastructure of five trypanosoma evansi and trypanosoma equiperdum venezuelan isolates, Acta Microscopica, 25(4), 150- 157 (2016).

36 № 1(138)/2022 Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Биологиялық ғылымдар сериясы ISSN(Print) 2616-7034 eISSN 2663-130Х

Б.А. Шалабаев, С. Бердіахметқызы

8. Habila N., Humphrey N.C., Abel A.S. Trypanocidal potentials of Azadirachta indica seeds against trypanosoma evansi, Veterinary parasitology, 180(3-4), 173-178 (2011). DOI: 10.1016/

j.vetpar.2011.03.037.

9. Zabolockij V.T., Belimenko V.V. Kriogennoe konservirovanie voz-buditelej kroveparazitarnyh boleznej zhivotnyh, GNU «Vserossijskij nauchno - issledovatel'skij institut eksperimental'noj veterinarii im. YA.R. Kovalenko (VIEV)» RASKHN [Cryogenic preservation of pathogens of blood-parasitic diseases of animals, State Scientific Institution “All-Russian Scientific Research Institute of Experimental Veterinary Medicine named after Ya. Kovalenko (VIEW)” RAAS], 1, 28-30 (2011). [in Russian]

Авторлар туралы мәліметтер:

Шалабаев Б.А. - ветеринария ғылымдарының кандидаты, «Қазақ ғылыми-зерттеу ветеринария институты» ЖШС-ның аға ғылыми қызметкеры, Алматы, Казақстан.

Бердіахметқызы С. - PhD докторант, «Қазақ ғылыми-зерттеу ветеринария институты»

ЖШС-ның кіші ғылыми қызметкері, Алматы, Казақстан.

Shalabaev B.A. - Candidate of Veterinary Sciences, Senior Researcher of Kazakh Scientific Research Veterinary Institute, Almaty, Kazakhstan.

Berdiakhmetkyzy S. - Ph.D. student, Junior Researcher of Kazakh Scientific Research Veterinary Institute, Almaty, Kazakhstan.

ВЕСТНИК ЕНУ имени Л.Н. Гумилева. Серия Биологические науки № 1(138)/2022 37

ХҒТАР 68.35.03; 68.35.29

Х.Ә. Беркімбай

^1,2

*, Б.Н. Усенбеков

²

, А.К. Амирова

³

1Қазақ ұлттық аграрлық университеті, Алматы, Қазақстан

2Өсімдіктер биологиясы және биотехнологиясы институты, Алматы, Қазақстан

3Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан

*Байланыс үшін автор: [email protected]

In document bulbio.enu.kz (бет 34-39)