MARKETING AUDIT OF RESTAURANT BUSINESS IN KAZAKHSTAN В.В.Zhunusbekova¹, О.Zh.Ustenova², ,R, Smyкоvа³,
1 Almaty Academy of Economics and Statistics, Almaty, Kazakhstan
1,2University “Narxoz”, Almaty, Kazakhstan
³Almaty Management University, Almaty, Republic of Kazakhstan е-mail: [email protected]
Summary. The article analyzes the problems of restaurant business development in Kazakhstan. The authors conducted a marketing analysis of the activities of restaurant business enterprises on the basis of in-depth interviews and secondary information. As a result of the analysis, the main problems in the activity of the restaurant business enterprises are determined and structured according to the types of activity. The article systematizes the results of the audit and the problems in the system of personnel management, internal marketing, positioning of enterprises and the marketing mix. The revealed weaknesses allowed to form a complex of measures aimed at improving the personnel management system through the use of training and post-enlightening support. activity of restaurant business enterprises. The authors suggest solving internal marketing issues with the help of a differentiated system for attestation of personnel and organization of a common breakfast with management. To improve marketing activities, it is recommended to expand the range of dishes and improve their quality, introduce a compliment from the chef and improve the promotion of services, to link the positioning of the restaurant with the type of cuisine and the proposed subject of the institution.
Key words: restaurant business, marketing analysis, consumers, strategy, promotion.
МРНТИ 06.73.55
шектеуге, сонымен қатар тәуекел деңгейін және оның орнатылған шектеулерге сәйкес болуын үнемі бағалауға бағытталған. Тәуекелдерді басқару және банк саласында жалпылама тәжірибе мен жан-жақты зерттеулердің жоқтығы шығындарға және коммерциялық банктердің жұмыс істеу тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Банкке төнетін қауіптің ең маңызды құрамдас бөлігі несиелік тәуекелмен байланыстыТеориялық мәселелер мен практикалық ұсыныстар, ішкі банктік тәуекелдерді басқарудың банктегі қабылданған стратегиялық басқару мен дамыту деңгейінің жеткіліксіз әзірленгені байқалады[2]. Сондықтан тәуекелді бағалау құрылымын жоғарылату мен дамыту банктердің ішкі бақылауының өте қажетті элементі болып табылады.
Авторлық зерттеу мақсаты – екінші деңгейдегі банктік тәуекелдерді басқарудың және ішкі тәуекелдерді бағалаудың қазіргі уақыттағы заманауи тәсілдерін, әдістері мен модельдерінің қысқаша сипаттамасы және олардың тәжірибелік маңыздылығын сыни бағалау болып табылады.
Мақалада осы мәселені теориялық тұрғыдан қарастыра отырып, екінші деңгейдегі банктердің қаржылық көрсеткіштері негізінде тәуекелдерді басқару бойынша процедуралардың нарықтағы жағдайлардың өзгеруін есепке алып, банктің қаржылық статистикалық мәліметтері негізінде талдау жүргізіледі.
Банк секторында тәуекелге негізделген тәсілді пайдалану бұрыннан бар. Алайда, банктердің қаржылық жағдайын бағалаудың қолданыстағы әдістері мен модельдері әрқашан заманауи талаптарға сәйкес келмейді және оларды жетілдіру қажет. Банк саласында болып жатқан қазіргі қиын уақытта банктік тәуекелдерді тиімді басқару өзекті мәселе болып тұр.
Әлемдегі банктердің тәжірбиесіндегі сәтсіздіктер қарыз алушының несиелерін қайтармауына және тәуекелдерді басқару саласындағы банктердің қате саясатымен тығыз байланысты, бұл өз кезегінде ақшалай қаражаттардың қозғалысы мәселелеріне апарып соғуы және банктің өтімділігіне кері әсерін тигізуі мүмкін. Бүгінде банктер қиын жағдайға тап болып отыр, сондықтан да тәуекелдерді тиімді басқару өзекті мәселе болып отыр.
Зерттеу әдістері. Мақалада қаржы нарығындағы екінші деңгейдегі банктердің қаржылық көрсеткіштері бойынша алынған мәліметтерге талдау жасалынды.ҚР банк секторы несие портфелінің және берешегі бар қарыздарының динамикасы мен тәуекелі жоғары несиелерге талдау жасалынды. Қаржылық тұрақтылық коэффициенттерін пайдалана отырып, қазіргі жағдайындағы талдау бойынша тәуелсіздік коэффициенті мен қаржы леврижі шығарылды. Сонымен қатар, банктердің қызметі бойынша салыстырмалы түрде ұсыныстар беріліп, отандық банктерге тәуекелдерді басқарудағы заманауи ұсыныстар беріліп және оны жетілдіру жолдары қарастырылды.Банк қаржылық даму стратегиясында, қаржы нарығында әсіресе банкте сласында болып жатқан өзгерістерді ескергені дұрыс,сонымен қатар бәсекелестік ортаны да елеп,тәуекелдерді басқарып бағалауда заманауи модельдерді қолдану қажет.
Нәтижелері және талқылау. Қазақстандағы топ ондық құрамындағы банк секторларына талдау жасау барысында ел экономикасын екінші деңгейдегі банктер арасында несиелеу, несие беру қарқынының дамып жатқандығын байқаймыз. Бірақ та соңғы жылдары бірнеше банк нарықтағы өзгерістерге төтеп бере алмай дефолтқа ұшырады, кей банктер қайта құрылып, басқа банктермен біріктірілді. Банктер шығыстарын қысқартты, рентабельділігі төмен бөлімшелерін жапты және және босаған қаражаттарын заманауи банктік қызмет көрсетуді дамытуға бағыттады. 2018 жылдың басында ҚРҰБ пайыздық мөлшерлемелерді бақылауды қайта бастады және оларды 60%-дан 25%-ға дейін төмендетті. 2018 жылда нарыққа қатысушылар ақша-кредит саясатының жаңа режімін тестіледі және оған бейімделді.Несие тәуекелінің өсуі және банктердің оны сіңіру қабілетінің әлсіреуі несие ұсынысын тежеді [3]. Қазіргі уақытта тәуекелдерді бағалаудың көптеген технологиялары бар. Олардың арасында мыналарды бөліп көрсетуге болады: VAR (тәуекелдік құнының тұжырымдамасы), бета талдау теориясы, Стивен Россаның МАЦ (төрелік баға белгілеу моделі), МОДА (ұзақ мерзімді активтерді бағалау моделі) және басқа да бірқатар классикалық әдістер.Банктердің тәуекелін басқарудың негізгі міндеті тәуекелдерді басқару жөніндегі тәртіпті, сондай-ақ оны бағалау модельдерін әзірлеп енгізу маңызды әрі қажетті болып табылады[4].Қаржы нарығындағы екінші деңгейдегі несиелік тәуекелдердің пайда болуы банктерде берілген несиелердің көлеміне тікелей байланысты болғандықтан, 2016-2018 жылдардағы ҚР-ның ЕДБ несие беру қарқынның өзгеруі бойынша талдаймыз.(1-сурет)
1-сурет – 2015–2018 жылдардағы ҚР-ның кейбір ЕДБ-нің несие беру көлемінің өзгеруі, % Ескерту:[5] дерек көзі негізінде автормен құрастырылған
Қаржы нарығындағы екінші деңгейдегі банктердің 2015 жылмен салыстырғанда 2018 жылы несиелендірудің өсуі және кемуі байқалады[5].
1. Каспий банкінің несие беру көлемі 22% көбейген.2.Сбербанк 30% көбейген.3.АТФ банкі де 12,6% көбейген.4.Форте банкте 14% көбейген.5.Қазақстан Халық банкі 8%
көбейген.6.Цеснабанкте де 3,1% кеміген.7.Басқа да банктерде де 26,7 % кемігенін байқаймыз.8.Еуразиялық банкі 14,5 % кемігенін байқаймыз.9. Банк Центр Кредит банкі 13,2 % көбейген.10.Казкомерцбанк 50% азайған.Көрсеткіштер бойынша төмендеуді ККБ (–56,8%) және Еуразиялық банк (-9%) көрсетті. 2018 жылы желтоқсанда сектордағы несиелер 5%-ға төмендеді, оның себебі bank өзінің қарыздарын есептен шығарып, несие портфелін 603 млрд. теңгеге кеміткен. Bank несиелерін қоспағанда несиелер айына 2,5% өсті. Қарыздардың қысқаруының басты себебі, БТА банкінің ККБ-ға 2,4 триллион теңге сомасына несиесін қайтару болып табылды. Сонымен қатар, кейбір банктер несие портфелін айтарлықтай жеңілдетті, бұл да экономикадағы несие мөлшерін азайтты[5].
Банк үшін күмәнді қарыздар тоқсан күннен аса уақытта төлену керек қарыз болып табылатындықтан, олардың 2015 – 2018 жылдар аралығындағы динамикасын байқайық. (2- сурет).
Банктердің портфеліндегі нашар кредиттердің үлесінің күрт төмендеуі 2015 жылдың екінші жартысында басталды, 2015 жылмен 2016 жылды салыстырғанда күмәнді қарыздар - 63,3% (2358,4 млрд. теңгеге) азайған[5].
Басқа банктерге қарағанда 15 банк үздік көрсеткіште болды: «Үлкен банктер арасында бір жыл ішінде мерзімі өткен берешектің ең үлкен төмендеуі ForteBank-да 40% болды , Алтынбанк 37% жаман қарыздардан, HomeCreditBank-дан 35% -дан құтылды. Алайда, «жаман»
қарыздарды қайта құрылымдауды аяқтағаннан кейін, банктер жаңаларын белсенді таратуға кірісті. Бұл сондай-ақ Ұлттық Банктің көрсеткіштерімен дәлелденеді: жалпы мерзімі өткен берешек жыл ішінде 4% -ға, 2,23 триллион теңгеге дейін өсті.
Ең көп күмәнді қарыздары бар банкердің үштігіне – БТА банкі (89,66%) қарыздардың артуы жыл ішінді 44,64% болып – 2390,84 млрд.теңге, Альянс банк (4644%-дан 52,13%) – 240,65 млрд.теңге, АТФ банк (2%-ға кеміп - 42,69%) – 339,51 млрд.теңге болғанын білеміз.2015 жылмен 2018 жылды салыстырғанда жыл ішінде күмәнді қарыздарды ең көп 85%-ға қысқартқан біріккен Казком+БТА банктері болды. БТА банктің қарыздары ірі алпауыт Казкоммерцбанк АҚ да құрдымға кетіруде. «Халық банк» АҚ акционерлері Казкоммерцбанк АҚ акциясын сатып алды. Кезегінде «Халық банк» АҚ «Казкоммерцбанк» АҚ иелігіне өтті десе де болады. АТФ банкі 72,8 %, Forte bank 55,5% күмәнді қарыздарынан құтылды. Негізінен төмендетуді 35
-003% -011%
001%
-001%
004% 007%
000%
007% 006%
-010% -007%
019% 019%
013% 013% 012%
004%
-012%
-019%
-009%
004%
-057%
банктің ішінен 9 банк көрсетті. Қалған банттерде керісінше, бұл проблема арта түсті.2016 жылмен 2017 жылды салыстырғанда күмәнді қарыздар +19% (217,5 млрд.теңгеге) артқан. ҚҰБ- нің деректері бойынша, күмәнді несиелердің үлесі жалпы несие портфелінің жалпы көлемінен 9,9% -ке дейін азайып, 1,3 трлн теңгені құрады.
2-сурет - 2015-2018ж. ҚР банк секторы несие портфелінің және тоқсан күннен аса уақыт өткен берешегі бар қарыздарының динамикасы, млрд.теңге
Ескерту: [5] дерек көзі негізінде автормен құрастырылған
1 - кесте - ЕДБ төлем мерзімі 90 күннен асып кеткен тәуекелі жоғары несиелер,млрд.тг
Қаржылық көрсеткіштер бойынша төлеу мерзімі 90 күннен асып кеткен несиелер барлық ЕДБ бойынша жиынтық несие портфелінің 1,3 трлн тенге немесе 9,82% құрағанын көрсетеді. Еуразиялық банкінің 2017 жылы, 2016 жылмен салыстырғанда мерзімі 90 күннен асқан несиелердің -27,7% кемігенін байқаймыз. Ал 2018 жылы 2017 жылмен салыстырғанда мерзімі өткен несиелер санының 2,4% өскенін байқаймыз. Ал портфельдік үлес салмағы өзгеріссіз 9,5% құрап, 2017 жылмен сәйкес келген.«ForteBank» АҚ банктің мерзіменен асқан
Основной
Основной
Основной
Основной 026%
009%
007%
010%
000%
005%
010%
015%
020%
025%
030%
Основной Основной Основной Основной Основной Основной Основной Основной
2015 ж 2016 ж 2017 ж 2018 ж
Несие портфелі, млрд.теңге 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі бар қарыздар.%
2016 жыл 2017
жыл 2018
жыл
Өсуі 2016- 2017жж
Портфельде үлес салмағы 2016-2017жж
Өсуі 2017- 2018жж
Портфельде үлес салмағы
2017-18жж
"Казкоммерцбанк"
АҚ 286,3 545,6 466,6 90,6% 38,5% 88,0% 32,0%
Халық банк АҚ 234,0 202,0 206,6 -13,7% 8,1% -7,8% 7,9%
АТФ банкі АҚ 58,2 123,6 91,7 45,0% 15,2 -2,1% 8,0%
Сбербанк АҚ 102,3 105,6 77,7 3,2% 9,2% -8,8% 9,9%
Цеснабанк АҚ 87,1 73,8 75,9 -15,2% 4,3% 9,0% 4,5%
БЦК АҚ 83,4 73,3 75,4 12,1% 8,2% 7,0% 7,9%
Каспий банк АҚ 68,0 73,0 72,2 7,4% 8,1% -4,4% 7,9%
Еуразиялық банк АҚ 83,4 60,3 58,5 -27,7% 9,5% 2,4% 9,5%
Форте банк АҚ 37,9 41,1 43,7 8,3% 7,1% 11,9% 7,7%
ТҚЖБ АҚ 1,4 1,2 1,3 -10,1% 0,3% 2,0% 0,3%
Ескерту: [5] дерек көзінен алынған.
несиелері 2016 жылмен салыстырғанда, 2017жылы 8,3%-ға, ал 2018жылы 2017 жылмен салыстырғанда 11,9% өскен. Портфельдік үлес салмағы 2017 жыл мен 2018 жылды салыстырғанда 0,6% өскен.Коллекторлық қызметке жүгінген ЕДБ арасындағы 3 ірі банктің, біреуі ғана өз портфелінің сапасын көтерді (АТФ банкі). АТФ банкі жиынтық несие портфелін 9,9%-ға дейін, яғни 85,3 млрд теңгені 77,7 млрд теңгеге (-8,8%) қысқартқан[6]. Екінші деңгейдегі банктерге қарыз алушының несие төлем қабілеттілігін анықтау үшін, жеткілікті ақпарат көлемін білу үшін, ішкі істер және әділет министрліктерінің және Салық комитетінің деректер базасына қосылуы қажет.
3 - сурет - Бантердің қарыздың өтелу мерзіміне қарай тарифтері Ескерту: [6] дерек көзі негізінде автормен құрастырылған.
Қаржылық тұрақтылық коэффициенттерін пайдалана отырып, қазіргі жағдайын талдау:Тәуелсіздік коэффициенті – ұйымның қарыз қаражаттарына қаншалықты тәуелсіз екенін көрсетеді.
Кқт = Капитал / Баланс валютасы (5) , К 2017 = 25272037/ 58691790 =0,43
К 2018 = 72789209 / 77961376 = 0,93
Талдау бойынша бұл көрсеткіш 2017 жылы 0,43-ны, ал 2018 жылы 0,93-ті құрады. 2016 жылы ұйым қарыз қаражаттарға тәуелді болған, себебі тәуелсіздік коэффициенті ≥ 0,5 -0,6 болуы керек.Қаржы тұрақтылығына баға беру коэффиценті - қаржы левериджі.
Кқл = Қарыз / Капитал (6),
К 2015 = 82186330 / 25272037 = 3,25 К 2016 = 148973088 / 72789209 =2,04
Қаржылық тұрақтылығы жоғалған,себебі көрсеткіш тиісті мәні 1 ден жоғары болып тұр, берешектерді жабу меншікті капиталға байланысты.
Қаржыландыру коэффициенті- ұйымның қаншалықты қарыз қаражаттарына міндетті екенін көрсетеді.
Қк = меншікті капитал/ қарыз міндеттеме (7), Қк2017 = 25272037/ 82186330 = 0,30
Қк2018 = 72789209/ 148973088 =0,48
Бантің қаржылық жағдайы тұрақсыз, тиісті мәні ≥1 болу керек. Ұйым қарыз міндеттемелерге тәуелді, қаржылық жағдайы тұрақсыз,меншік капиталының жеткіліксіздігінен, болашақта зиян шегуі мүмкін.Банк қабылдайтын несие тәуекелінің мөлшерін, банктің несие портфелінің сапасын сипаттайды. Неғұрлым 1-ге жақын болса, соғұрлым банктің несие портфелінің сапасы жоғары. Бұл көрсеткіштің 2016 жылмен салыстырғанда 2017 жылы 0,01%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Кешіктіру 91-
180 күн Кешіктіру 181-
360 күн Кешіктіру 361-
720 күн Кешіктіру 720 күннен көп 16%
21% 25%
30%
азайғаны байқалады.Жалпы, Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктер несиелік тәуекелді басқарудың оңтайлы әдісі ретінде қарыз алушының несие қабілеттілігін және төлем қабілеттілігін талдау, қарыз алушының несие қабілеттілігінің деңгейін анықтау, валюта бағамы тәуекелдерін хеджирлеу, несие портфелін стресс-тестілеу, лимиттер мен реттеуші талаптарды бақылау әдістерін қолданады. Ұлттық Банктің талдауына жүгінсек, берілген несиелердің ¼ бөлігінің ғана, обекьтивті жағдайлардың себебінен несиені төлей алмайды. Қарыз алушылар өз борыштық жүктемелерін шынайы бағалауға әрқашан қабілетті емес. Көптеген қарыз алушылардың, яғни 1/3 бөлігінде екі немесе одан да көп несие жүктемелері бар. Тағы шамамен 13% қарыз алушылар несие алу кезінде алаяқтық схемаларын пайдаланды, өз табыстарын жалған көрсетеді. Мұндай жайларға асыраушысынан айрылу, нақты табысының шын мәнінде төмендеуі, ауру туындағанда немесе өмірден өту жәйттары жатады. Бұл ретте Ұлттық банк өкілінің пікірі бойынша, қарыз алушының 64% жай ғана жасырынып жүр. Олар өзінің кредиторына жалған байланыс деректер көрсетеді, тұрғылықты жерлерін ауыстырғандарын ескертпейді.
Қорытынды. Әлемдік тәжірибеде тәуекелдерді бағалап оны төмендетудің және олардың алдын алудың барынша мүмкін әдістері әзірленген, оған карамастан банктерге қаржы нарығының түрлі секторларында жұмыс істей отырып, көптеген тәуекелдермен беттесуге және шығындар мен кірістер алып келетін тәуекелдер арасында таңдау жасауға тура келеді [7].
Банктердің тәуекелін басқарудың негізгі міндеті тәуекелдерді басқару жөніндегі тәртіпті, сондай-ақ оны бағалау модельдерін әзірлеп енгізу маңызды болып келеді. 2015-2018 жж ҚР екінші деңгейдегі банктердің берген несиелер көлемі,тәуекел деңгейі салыстырылды.Тәуекелді басқару бөлімі банкке қаржы нарығының барлық секторында тиімді жұмыс жағдайларын қамтамасыз етуді, сонымен бірге пайыздық ставкалардың өзгеруі, операциялық тәуекелдердің жағдайын, валюта бағамдарының төмендеуі, карыз берушілердің банкроттығы және т.б. сияқты қиындықтарды алдын ала уақытында болжап әрі оларға жол бермеуге тиіс. Екінші деңгейдегі банктердің несие портфелінің және берешегі бар қарыздарының динамикасы мен тәуекелі жоғары несиелерге талдау жасалынып ұсыныстар берілді. Екінші деңгейдегі банктердің ішкі тәуекелін алдын -алудың негізгі міндеті болып тәуекелдерді басқару кезіндегі процестерді, тәуекелді бағалау модельдерін әзірлеп енгізу болып табылады.
Әдебиеттер тізімі
1 Ұ.М.Искаков, Банк ісі: Оқулық.- Алматы: Экономика, 2013. - 776б
2 Б.Б. Омарова , Кредитный риск банков второго уровня РК: Статья. - Алматы:
Экономика, 2014
3 И.Ярунин, «Как казахстанские банки пережили 2016-2017 год»., www.lsm.kz., 2017- 2018г
4 Лисак Б.И «Интегрированный риск-менеджмент в банках». Учебник. Издательство
«Экономика» 2013 год
5 www.nationalbank.kz, Қазақстан Ұлттық Банкі ресми –интернет ресурсы
6 Официальный сайт Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан [Электрон. ресурс]. – 2018 – URL: www.stat.gov.kz (дата обращения:
20.02.2018)
7 Berger A. N, Kick T, Schaeck K. Executive board composition and bank risk taking //
Journal of Corporate Finance. – 2014. – № 28. – pp. 48-65
ПРОБЛЕМЫ ОЦЕНКИ БАНКОВСКИХ РИСКОВ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ K.М. Казбекова*, А. А. Адамбекова
Университет Нархоз, Алматы, Казахстан e-mail: [email protected]
Аннотация Эффективное управление банковскими рисками в условиях нестабильности текущего финансового рынка. Политика управления рисками направлена на выявление, анализ и управление рисками, ограничение рисков, а также постоянную оценку уровня риска и соблюдение его ограничений. Теоретические вопросы и практические рекомендации показывают, что стратегия управления банковским риском плохо развита.
Создание и развитие структуры управления рисками является важным элементом внутреннего контроля банков. Основной задачей управления рисками банков второго уровня является внедрение и внедрение процедуры управления рисками, а также моделей оценки.
Поэтому увеличение и развитие структуры управления рисками является важным элементом внутреннего контроля банков.
Ключевые слова: риск, кредит, корреляция-регрессия, модель, стратегия, ресурс, тренд
PROBLEMS OF ESTIMATING BANKING RISKS AT THE MODERN STAGE K. M. Kazbekova*, A.A.Adambekova
Narxoz University, Almaty, Kazakhstan e-mail: [email protected]
Summary The bank's risk management policy is aimed at identifying, analyzing and managing risks, limiting risks, and regularly evaluating the risk level and compliance with its limitations.
Currently, effective management of banking risks remains a problem. Effective management of banking risks in the current financial market instability. The main task of banks' risk management is to develop and introduce risk management procedures as well as models for its assessment. That is why the promotion and development of risk management structure is an essential element of bank internal control. We can observe from the theoretical issues and practical recommendations the insufficient development of the strategic management and development level of the bank in internal bank risk . That is why the promotion and development of risk management structure is an essential element of internal control of banks.
Key words: risk, credit, correlation-regression, model, strategy, resource, trend МРНТИ 06.35.31
УДК 657: 624
ОСОБЕННОСТИ УЧЕТНО-АНАЛИТИЧЕСКОЙ СИСТЕМЫ БИЗНЕС-ПРОЦЕССОВ В СТРОИТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ
Т.Б. Мукушев*1, С.С. Сапарбаева2, Б.Ж. Акимова3
1,2, 3 Евразийский Национальный Университет им. Л.Н. Гумилева, г.Астана, Казахстан
e- mail: [email protected]
Аннотация. В статье рассмотрены некоторые особенности учетно-аналитической системы (УАС) бизнес-процессов в строительных организациях. Отмечается, что принципиальной особенностью формирования учетно-аналитической системы бизнес-процессов в строительстве должно стать формирование качественной информационно-аналитической базы, необходимой и достаточной для сравнения, анализа и оценки доходов и расходов деятельности организаций. Данная проблематика актуальна, так как учетно-аналитическая система бизнес-процессов в строительных организациях имеет особое значение для принятия управленческих решений. Проанализирован механизм УАС бизнес-процессов в строительстве.
По этапам определено формирование УАС бизнес-процессов в строительных организациях. В заключение рассмотрены контрольные функции в УАС строительных организаций.
Ключевые слова: Учетно-аналитическая система, строительная организация, строительно-монтажные работы, система внутреннего контроля.
Введение. В настоящее время строительство в Республике Казахстан считается одной из главных отраслей, которая имеет значительное влияние на развитие большого количества смежных отраслей экономики нашей страны.
Строительная отрасль в Казахстане включает в себя множество самостоятельно хозяйствующих субъектов, которые обладают своими отраслевыми особенностями. По итогам 2016 года в строительной отрасли имеется 10,8 тыс. строительных и подрядных организаций, из них основная часть имеет частную форму собственности, а количество государственных компании 23 единицы [1].
На начало 2016 года ситуация в строительной отрасли была довольно напряженной – многие строительные компании с осторожностью рассматривают новые строительные проекты, однако, главные направления развития организационных структур строительного производства остаются без изменений.
Междуе тем, в строительной отрасли общие требования к полноте раскрытию учетной информации и качеству информационно- аналитического обеспечения постоянно увеличиваются[1].
Учетно-аналитическая система имеет особое значение в обеспечении эффективной и полной работы строительных организаций, т.к. эффективная реализация функций управления невозможна без полной и качественной информации, которая ориентирована на требования менеджмента. Вышеизложенное свидетельствует о необходимости освещения особенностей учетно-аналитической системы бизнес-процессов в строительных организациях.
Методы исследования. В данной статье использованы методы теоретического обобщения, сравнения и конкретизации для уточнения сущности учетно-аналитической системы бизнес-процессов.
Результаты и обсуждения. В трактовках ученых учетно-аналитическая система определяется по-разному: как система, комплекс, подсистема, организация бухгалтерского учета, упорядоченная совокупность, обработка, сбор и анализ информации и т.д.
Большинство исследователей определяют учетно-аналитическую систему, которая включает в себя взаимосвязанные подсистемы, другие исследователи последнее называют
«элементы».
По мнению Вандиной О.Г. она обычно строится на принципе координирования последовательности осуществляемых операций. А деятельность строительной организации Вандина О.Г. определяет как процесс, который содержит в себе огромное количество операций, приводящих к изменениям бизнес-системы организации [2].
По нашему мнению, бизнес- процесс - особый процесс, позволяющий полностью достичь основных целей строительной организации и относящейся к сфере его деятельности.
Характерной особенностью бизнес-процессов в строительной отрасли считается факт близкого взаимодействия с бизнес-партнерами (заказчики, инвесторы, поставщики, субподрядчики и т.д.). Поэтому, для цели формирования эффективного процессно- ориентированного управления в строительных организациях становится необходимым основать учетно-аналитическую систему (УАС), которая принимала бы во внимание все особенности бизнес-процессов в строительстве.
Главной целью учетно-аналитической системы бизнес-процессов строительной организации является предоставление необходимых условий, которые требуются для реализации конкретной бизнес-стратегии и тактических и стратегических задач, выработки, а также принятия долгосрочных и краткосрочных управленческих решений в строительной организации на основании учета, анализа, внутреннего контроля и прогнозирования деятельности и ее развития.
Строительная организация в современных условиях представляет собой систему, которая состоит из различных целей, а отдельные из этих целей зависимы от реализуемых стратегий.
С точки зрения системного подхода, строительная организация - вероятностная, открытая, динамическая, сложная, координируемая система с обратными связями, составными элементами которой являются работники, средства труда, которые, входят в строительную отрасль как в единую систему, превращающую все входящие ресурсы в готовый продукт, и дающие возможность получения чистой прибыли и создания добавочной стоимости продукта.
Строительная организация как система имеет ряд свойств, которые очень важно учитывать в УАС, в составе которой будет формироваться информация для лиц, принимающих управленческие решения.
Современная концепция УАС предполагает учет, анализ и контроль не только внутренних всех операций в строительной организации в разрезе бизнес-процессов, но и анализ различных параметров внешней макросреды.
УАС должна полностью отражать как прямые, так и обратные связи, которые позволят подготовить всю систему к непрерывно меняющимся требованиям внешних и внутренних пользователей информации.
В учетно-аналитической системе бизнес-процессов строительной организаций создается так называемая бухгалтерская, внешняя и управленческая информация.
Механизм учетно-аналитической системы бизнес-процессов строительной организации приведена на рисунке 1.
В УАС все функции учета, контроля, анализа бизнес-процессов осуществляются при условии формирования информации в разрезе бизнес-процессов.
Для целей анализа и контроля за бизнес-процессами следует выделить конкретный критерий оценки их эффективности, он может быть количественным или же качественным, а также дающим общую характеристику результату и изменяемым параметрам функционирования процесса.
В связи с тем, что совершенствование каждого отдельного бизнес-процесса обычно приводит к ухудшению другого, важно и необходимо использовать системный анализ информации о бизнес-процессах.
Анализ описания бизнес- процесса дает возможность определить повторения технологических операций, неэффективное распределение должностных обязанностей между работниками и отделами и др.
В процессе анализа информации о бизнес- процессах обычно разрабатываются рекомендации по устранению неэффективных операций в них, устранение параллельных работ, разграничению всех полномочий по принятию управленческих решений, разовое фиксирование информации о технологической операции в общей учетной подсистеме в рамках учетно- аналитической системы.
Рисунок 1 -Механизм учетно-аналитической системы бизнес-процессов Общая структура и содержание бизнес-процессов полностью характеризует деятельность строительной организации, а их эффективность и результативность в полной мере определяют успешность строительной организации. Понятия эффективности и результативности занимают особо важную роль при анализе бизнес-процессов в строительной организации.
Результативность бизнес-процесса строительной организации - вероятность того, что в процессе его выполнения будут достигнуты конкретные результаты.
Эффективность – оценка отклонений показателей процесса от их целевых значений, выраженная в количественном виде.
Параметрами эффективности процесса считаются скорость протекания, количество сбоев, общая трудоемкость и другие характеристики, специфичные для конкретного бизнес- процесса.
Показатели эффективности строительной организации характеризуют степень достижения цели бизнес-процесса, которая обычно выражается через целевые значения показателей.
Контроль бизнес-процессов в строительной организации необходимо проводить на основе формирования показателей, которые характеризуют конечный результат бизнес-процесса организации. Выделяют следующие способы определения показателей:
1) эмпирический путь (выбор конкретных показателей путем проб и ошибок);
2) применение сбалансированной системы показателей в строительной организации;
3) установление матрицы корреляции для определения степени влияния процессных показателей на результат;
4) комплексный метод, который предполагает комбинирование множества методов или способов.
В условиях финансово-экономического кризиса существенно выросло значение информации о внешней среде, на данных которой в строительных организациях проводится анализ УАС бизнес-процессов. В результате этого он дает возможность разработать стратегические решения, которые могут быть направлены на адаптацию стратегии к меняющимся условиям внешней макросреды, поддержку ее общего потенциала для успешной реализации используемой стратегии.
Разработке методологических подходов к организации и анализу внешней информации предшествовало исследование понятийного аппарата, который обычно применяется в данной области для обеспечения его единства.
Внешняя информация характеризует параметры внешней макросреды, их изменения приводят к расширению или сокращению рынков, внедрению новых видов деятельности и т.д.
Руководство строительной организации должно быть заинтересовано в изучении внешней информации, что дает возможность осуществлять процессы планирования, прогнозирования и адаптации проводимой стратегии к изменившимся условиям в нужное время, вплоть до полного изменения используемой стратегии.
УАС в строительной отрасли очень важно ориентировать на:
1) формирование финансовой отчетности;
2) формирование налоговой отчетности;
3) качественное исполнение всех функций управления.
Таким образом, в ее границах должно осуществляться формирование бухгалтерской, стратегической (внешней), а также управленческой информации.
Формирование УАС бизнес-процессов в строительной организации представляет собой несколько этапов (рисунок 2).
Рисунок 2 - Этапы формирования учетно-аналитической системы бизнес-процессов в строительной организации
При формировании информации о бизнес-процессах УАС в строительных организациях возникают нижеследующие проблемы: