Туындаған жағдайға талдау жасай келе, бүгіндері тұрғын үй секторының инвестициялық үдерісіндегі мәселелердің 3 блогы әрекет етеді деген қорытынды жасауға болады:
– қаржы-экономикалық мәселелердің блогы: азаматтардың төменгі табыстары, жоғары инфляция, экономикалық тұрақсыздық, мемлекетте тұрғын үй секторын қолдау мен субсидиялауға қаражаттардың болмауы, нарықтық тұрғы үйді инвестициялауды дамыту үшін қажетті экономикалық баланстың болмауы, экономикалық ынталардың болмауы және т.б.
– ұйымдық мәселелер блогы, ол тұрғын үй саласындағы инвестициялық реформаларды мемлекеттік басқару мен реттеудің жеткіліксіздігіне негізделіп, инвестициялық саясаттың деңгейімен сипатталған (үдерістің барлық қатысушылары үшін тұрғын үй инвестициялары, ипотекалық несиелеу, қаражаттар жинақтарының қолжетімдігі, сенімділігін қамтамасыз ететін жағдай жасау).
– құқықтық мәселелер блогы, ол бағалы қағаздар нарығы, бағалау іс- әрекетін және өзгелерін қамтыған ұқсас салалар мен аялары бар тұрғын үй секторындағы толыққанды қаржы-инвестициялық үдерістің әрекет етуі үшін сапалы әрі тиімді құқықтық алаңды, әрекет етуші тұрғын үй заңнамасының
Оңтүстік Қазақстан Ақмола Алматы қ.
Қостанай Солтүстік Қазақстан Павлодар Астана қ.
Жамбыл Ақтөбе Алматы Шығыс Қазақстан Маңғыстау Батыс Қазақстан Қарағанды Қызылорда Атырау
Орташа айлық еңбекақыға қатысты ай сайынғы төлем (Орташа айлық еңбекақыға * 1,5) қатысты ай сайынғы төлем
Туындаған жағдайға талдау жасай келе, бүгіндері тұрғын үй секторының инвестициялық үдерісіндегі мəселелердің 3 блогы əрекет етеді деген қорытынды жасауға болады:
– қаржы-экономикалық мəселелердің блогы: азаматтардың төменгі табыстары, жоғары инфляция, экономикалық тұрақсыздық, мемлекетте тұрғын үй секторын қолдау мен субсидиялауға қаражаттардың болмауы, нарықтық тұрғы үйді инвестициялауды дамыту үшін қажетті экономикалық баланстың бол- мауы, экономикалық ынталардың болмауы жəне т.б.
– ұйымдық мəселелер блогы, ол тұрғын үй саласындағы инвестициялық реформаларды мем- лекеттік басқару мен реттеудің жеткіліксіздігіне негізделіп, инвестициялық саясаттың деңгейімен сипатталған (үдерістің барлық қатысушылары үшін тұрғын үй инвестициялары, ипотекалық несиелеу, қаражаттар жинақтарының қолжетімдігі, сенімділігін қамтамасыз ететін жағдай жасау).
– құқықтық мəселелер блогы, ол бағалы қағаздар нарығы, бағалау іс-əрекетін жəне өзгелерін қамтыған ұқсас салалар мен аялары бар тұрғын үй секторындағы толыққанды қаржы-инвестициялық үдерістің əрекет етуі үшін сапалы əрі тиімді құқықтық алаңды, əрекет етуші тұрғын үй заңнамасының реформалануын, түрлі деңгей заңнамаларының үйлесімділігін қамтиды [18].
Тұрғын үй саясатын дұрыс таңдаудың тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың қалыптасуы мен дамуында стратегиялық шешім, инвестициялық, қаржылық жүйе мен тұтастай экономика тұрақтылығының басты факторы болып табылатыны сөзсіз. Міне, сондықтан барлық елдерде мемле- кет тұрғын үй секторындағы қаржы-инвестициялық үдеріс мəселелеріне айтарлықтай назар аударып, инвестициялық саясатты тікелей анықтайды. Тек мемлекет ғана барлық əрекет етуші ресурстарды са- палы жаңа нарықтық инвестициялық блокқа қайта ұйымдастырып, тұрғын үй секторының экономикаға ықпалына тосқауыл болатын тетіктерді қалыптастыра алады, сонымен қатар, тұрғын үй-инвестициялық саясат қаржы жүйесін, экономиканы тұрақтандырып, теңестіруі тиіс.
Мемлекеттің араласуы, мемлекеттің тұрғын үй үдерісіне қатысу дəрежесі – мемлекеттік саясаттың, мемлекет стратегиясының маңызды мəселелерінің бірі.
Осылайша, тұрғын үй секторының аса тəуекелді қазақстандық саласының дамуы, Қазақстанда ипотеканың қалыптасуы бойынша мəселелердің шешілуі тек мемлекеттік кəсіби деңгейде ғана шешілуі тиіс жəне шешіле алады. Сондай-ақ, өңірлік деңгейде Қазақстанның тұрғын үй секторындағы инвестициялық үдерістің қалыптасуына қатысты тəсілдеме кешенді сипатқа ие болуы тиіс, оның ішін- де Қазақстандағы тұрғын үй құрылысының дамуындағы барлық мəселелерді шешу мақсатында барлық үш блоктың мəселелерін шешу қажет.
Тиімді мемлекеттік реттеумен қатар басты инвестициялық қағида (кез келген өркениетті нарықтың əрекет ету қағидасы) іске қосылуы тиіс, инвестициялық іс-əрекет тұрақтылығының негізі – төмен инвестициялық тəуекелмен тұрғын үй секторының қаржы-инвестициялық үдерісінің барлық жақтарының мүдделерінің саналы, экономикалық есептелген теңдестігі.
Қорытындылай келе тағы бір айта кететін жəйт: Қазақстанда тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың қалыптасуы мен дамуындағы басты мəселелер тұтастай экономиканың жүйелі транформациялануының макроэкономикалық аспектілерінен, несие-қаржылық кешеннен тұрады, макроэкономикалық тұрақтылық қаржы секторының тиімді жұмысын ұйымдастырудың, тұрғын үй секторын қаржыландырудың нарықтық секторының қалыптасуының міндетті шарты болып табылады.
Алайда, парадокс болуына қарамастан, тұрғын үй секторына инвестициялаудың екінші жағы да бар, ипотека институтына қатысты – бұл олардың зор инвестициялық мүмкіндіктері. Тұрғын үй реформа- лары көптеген елдерге дағдарыстан шығуға мүмкіндік берді. Егер кез келген елдің экономикасындағы тұрғын үй саласының зор рөлін ескерсек, онда оның қаржы-инвестициялық əлеуетінің зор болаты- ны да түсінікті. Тұрғын үй-инвестициялық секторын тиімді реформалау біздің экономикадағы негіз- гі басымдыққа айналуы тиіс, тұрғын үй секторының тиімді дамуы – елдің экономикалық дамуының негізгі факторы, мықты қаржы жүйесін құрудың негізі. Реформаланған тұрғын үй-қаржы секторы тек көптеген əлеуметтік мəселелерді шешуге мүмкіндік беріп қана қоймай, сонымен қатар жаңа жұмыс орындарын құрып, өнеркəсіпті дамытуға да мүмкіндік береді, себебі бұл өзге салалардың негізі, көптеген экономикалық реформалардың бастамасы болып табылады [19].
Тағы бір аса маңызды аспект – дамыған жəне тұрақты тұрғын үй инвестициялық нарығын қалыптастырудың стратегиялық қажеттілігі. Мемлекеттің белсенді көмек көрсетуімен қаржыландыру институттарының жоғары деңгейде дамуына негізделетін тиімді басқарылатын тұрғын үй инвестициялық нарығы ұзақ мерзімді кезеңге тұрғын үй секторындағы барлық инвестициялық үдерістерді реттеуге мүмкіндік беретін болады.
Әдебиеттер тізімі
1 Slobodan Djajić, Alexandra Vinogradova Overshooting the Savings Target: Temporary Migration, Investment in Housing and Development // World Development. – 2015. – № 65. – pp. 110-121.
2 Jos N. Van Ommeren, Arno J. Van der Vlist Households' willingness to pay for public housing //
Journal of Urban Economics. – 2016. – № 92. – pp. 91-105.
3 Florence Goffette-Nagot, Modibo Sidibé Housing wealth accumulation: The role of public housing //
Regional Science and Urban Economics. – 2016. – № 57. – pp. 12-22.
4 Quoc Hung Nguyen Housing investment: What makes it so volatile? Theory and evidence from OECD countries // Journal of Housing Economics. – 2013. – № 22 (3). – pp. 163-178.
5 Juan S. Mora-Sanguinetti, Margarita Rubio Recent reforms in Spanish housing markets: An evaluation using a DSGE model // Economic Modelling. – 2014. – № 44. – pp. S42-S49.
6 Eric C. Y. Ng, Ning Feng Housing market dynamics in a small open economy: Do external and news shocks matter? // Journal of International Money and Finance. – 2016. – № 63. – pp. 64-88.
7 William A. Branch, Nicolas Petrosky-Nadeau, Guillaume Rocheteau Financial frictions, the housing market, and unemployment // Journal of Economic Theory. – 2016. – № 164. – pp. 101-135.
8 Wei Xiao Learning about monetary policy rules when the housing market matters // Journal of Economic Dynamics and Control. – 2013. – № 37 (3). – pp. 500-515.
9 Cecilia Enström Öst Economic incentives, housing allowance, and housing consumption: An unintended consequence of a shift in housing policy // Journal of Housing Economics. – 2014. – № 23. – pp.
17-27.
10 Caterina Mendicino, Maria Teresa Punzi House prices, capital inflows and macroprudential policy //
Journal of Banking & Finance. – 2014. – № 49. – pp. 337-355.
11 John Creedy, Norman Gemmell, Grant Scobie Pensions, savings and housing: A life-cycle framework with policy simulations // Economic Modelling. – 2015. – № 46. – pp. 346-357.
12 Charles Rahal Housing markets and unconventional monetary policy // Journal of Housing Economics.
– 2016. – № 32. – pp. 67-80.
13 Max Floetotto, Michael Kirker, Johannes Government intervention in the housing market: Who wins, who loses? // Journal of Monetary Economics. – 2016. – № 80. – pp. 106-123.
14 2015 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында ҚР-ғы тұрғын үйдің пайдалануға берілуі. ҚР ҰЭМ Статистика комитеті [Электрондық ресурс]. – 2014. – URL: www.stat.gov.kz (дата обращения: 05.01.2016) 15 2011, 2012, 2013, 2014 жж. инвестициялық іс-əрекет [Электрондық ресурс]. – 2014. – URL:
www.stat.gov.kz (дата обращения: 05.01.2016)
16 Қазақстанның қаржылық тұрақтылығы туралы есеп [Электрондық ресурс]. – 2014. – URL:
http://www.nationalbank.kz/cont/publish372563_29100.pdf?switch=kazakh (дата обращения: 18.12.2015) 17 Кейнс Дж. Общая теория занятости, процента и денег. – М.: Прогресс, 1978. – 493 с.
18 Искакова З. Д., Курманалина А. К. Финансово-инвестиционный процесс в жилищном секторе Казахстана и перспективы его развития. – Караганда, 2008. – 168 С.
19 Куликов А. Г. Кредиты и инвестиции. – 1995.
Reference
1 Slobodan Djajić, Alexandra Vinogradova (2015), "Overshooting the Savings Target: Temporary Migration, Investment in Housing and Development", World Development, Vol. 65, pp. 110-121.
2 Jos N. Van Ommeren, Arno J. Van der Vlist (2016), "Households' willingness to pay for public housing", Journal of Urban Economics, Vol. 92, pp. 91-105.
3 Florence Goffette-Nagot, Modibo Sidibé (2016), "Housing wealth accumulation: The role of public
housing", Regional Science and Urban Economics, Vol. 57, pp. 12-22.
4 Quoc Hung Nguyen (2013), "Housing investment: What makes it so volatile? Theory and evidence from OECD countries", Journal of Housing Economics, Vol. 22 No. 3, pp. 163-178.
5 Juan S. (2014), M"ora-Sanguinetti, Margarita Rubio Recent reforms in Spanish housing markets: An evaluation using a DSGE model", Economic Modelling, Vol. 44, pp. S42-S49.
6 Eric C.Y. Ng, Ning Feng (2016), "Housing market dynamics in a small open economy: Do external and news shocks matter?", Journal of International Money and Finance, Vol. 63, pp. 64-88.
7 William A. Branch, Nicolas Petrosky-Nadeau, Guillaume Rocheteau (2016), "Financial frictions, the housing market, and unemployment", Journal of Economic Theory, Vol. 164, pp. 101-135.
8 Wei Xiao (2013), "Learning about monetary policy rules when the housing market matters", Journal of Economic Dynamics and Control, Vol. 37 No. 3, pp. 500-515.
9 Cecilia Enström Öst (2014), "Economic incentives, housing allowance, and housing consumption:
An unintended consequence of a shift in housing policy", Journal of Housing Economics, Vol. 23, pp. 17-27.
10 Caterina Mendicino, Maria Teresa Punzi (2014), "House prices, capital inflows and macroprudential policy", Journal of Banking & Finance, Vol. 49, pp. 337-355.
11 John Creedy, Norman Gemmell, Grant Scobie (2015), "Pensions, savings and housing: A life-cycle framework with policy simulations", Economic Modelling, Vol. 46, pp. 346-357.
12 Charles Rahal (2016), "Housing markets and unconventional monetary policy", Journal of Housing Economics, Vol. 32, pp. 67-80.
13 Max Floetotto, Michael Kirker, Johannes (2016), "Government intervention in the housing market:
Who wins, who loses?", Journal of Monetary Economics, Vol. 80, pp. 106-123.
14 "2015 zhyldyң қaңtar-zheltoksan ailarynda KR-gy turgyn uidіn paidalanuga berіluі. KR UEM Statistika Komitetі" (2014), available at: www.stat.gov.kz (Accessed January, 05, 2016) (In Kazakh)
15 "2011, 2012, 2013, 2014 zhzh. investitsiyalyk іs-areket" (2014), available at: www.stat.gov.kz (Accesses January, 05, 2016) (In Kazakh)
16 Kazakstannyn karzhylyk turaktylygy turaly esep" (2014), available at: http://www.nationalbank.kz/
cont/publish372563_29100.pdf?switch=kazakh (Accessed December, 18, 2015) (In Kazakh)
17 Keins Dzh. (1978), Obshchaya teoriya zanyatosti, protsenta i deneg, Progress, Moscow. (In Russian) 18 Iskakova Z.D., Kurmanalina A.K. (2008), Finansovo-investitsionnyi protsess v zhilishchnom sektore Kazakhstana i perspektivy ego razvitiya, Karaganda. (In Russian)
19 Kulikov A.G. (1995), Kredity i investitsii. (In Russian) Summary
The article discusses the role of the state in the development of housing and revitalization of financial and investment process. Three sets of problems were identified in the provision of investment housing sector of the Republic of Kazakhstan. The estimation of the affordability of housing in the regions of Kazakhstan was done at the expense of own and borrowed funds. It was analyzed current state of the mortgage lending and housing investment.
Резюме
В статье рассматривается роль государства в развитии жилищного строительства и активизации его финансово-инвестиционного процесса. Выявлены три блока проблем в инвестиционном обеспе- чении жилищного сектора Республики Казахстан. Проведена оценка доступности жилья в регионах Казахстана за счет собственных и заемных средств. Проанализировано современное состояние ипотеч- ного кредитования и инвестиций в жилищное строительство.
Материал поступил в редакцию 25.02.2016
JEL classification: E44: Financial Markets and the Macro-economy G. T. Saparova,
Candidate of Economy Sciences, Associate Professor, Narxoz University,
Almaty, The Republic of Kazakhstan R. A. Nurseitova,
Candidate of Economy Sciences, Associate Professor, Narxoz University,
Almaty, The Republic of Kazakhstan
THE ROLE AND NATURE OF THE INSURANCE SEGMENT OF THE ECONOMY IN THE FUNCTIONING OF THE FINANCIAL MARKET OF KAZAKHSTAN
Abstract
Purpose – To consider the state of the insurance sector of the economy of Kazakhstan as an important component of the financial market, which ensures the development of the economy, and therefore, the development of new areas of development, focused on creating the conditions for strengthening the stability of the financial market. Assess the implementation of a new system of health insurance.
Methodology – This article is the result conducted by the author for the period from 2013 to 2015on the basis of analyzes of statistical and financial reporting of Kazakhstan and foreign sources. The article includes the classic techniques of financial analysis (DCF analysis, comparison and factor methods.)
Originality/value – The article proposed and analyzed in practice trends in the development of the insurance segment of the economy of Kazakhstan for several years by the example of insurance companies.
We investigate the role and place of the insurance market in the economy of Kazakhstan, we evaluate the role of the insurance market and coordinating role created by the health insurance fund.
Findings – The analysis in this article gives an idea of the current state in the insurance market and can be used as insurance companies, as well as analytical and consulting companies.
Key words – The insurance sector, medical compulsory insurance, ‘Health Insurance Fund’, contributions to the Fund.
УДК 336.72
Г. Т. Сапарова,
кандидат экономических наук, и.о. доцента, Университет Нархоз,
г. Алматы, Республика Казахстан Р. А. Нурсеитова,
кандидат экономических наук, и.о. доцента, Университет Нархоз,
г. Алматы, Республика Казахстан
ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ МЕДИЦИНСКОГО СТРАХОВАНИЯ ЭКОНОМИКИ В СИСТЕМЕ ФУНКЦИОНИРОВАНИЯ ФИНАНСОВОГО РЫНКА КАЗАХСТАНА
Аннотация
Цель исследования – рассмотреть состояние страхового сектора экономики РК как важной состав- ляющей финансового рынка, обеспечивающего развитие экономики, и соответственно, разработка
новых направлений развития, ориентированных на создание условий для укрепления стабильности финансового рынка. Дать оценку внедрению новой системы обязательного медицинского страхования.
Методология – работа является результатом исследований аналитических материалов статис- тической и финансовой отчетности казахстанских и зарубежных источников, которые проводились автором за период 2013-2015 гг. Работа включает такие классические методы как финансовый анализ (DCF анализ, сравнительный и факторный методы).
Оригинальность/ценность – в статье проанализированы тенденции развития страхового сегмента экономики Казахстана за ряд лет на примере страховых компаний. Исследуется роль и место страхово- го рынка в экономике РК, дается оценка страхового рынка и обозначена координирующая роль созда- ваемого фонда медицинского страхования.
Выводы – анализ, предложенный в статье, дает представление о современной ситуации на страхо- вом рынке и может быть использован как страховыми, так и аналитическими, консалтинговыми ком- паниями.
Ключевые слова – страховой сектор, медицинское обязательное страхование, «Фонд медицинского страхования» (ФОМС), отчисления в фонд ФОМС.
Стремительные изменения в экономике как мировой, так и национальных, влечет неизбежные перемены и в сегментах финансового рынка. Не может эта тенденция не отразиться и на страховом рынке, его лихорадит в связи с реформами в законодательстве, к которым присовокупились девальвационные
«качели».
Страховой сегмент финансового рынка Казахстана, безусловно, динамично развивается и показывает неплохие результаты, но развивается в условиях практически без конкуренции, варясь в
«собственном соку», из-за чего не может выйти на качественно новый уровень.
Если подойти методически к вопросу определения страхового рынка в РК как полноценного сегмента, то необходимо рассмотреть основные его критерии.
Признаки рынка:
1. Наличие инфраструктуры, профессиональных участников рынка.
2. Наличие финансового инструмента.
3. Аккумулирование значительных финансовых средств.
1. Инфраструктура в РК представлена 34 страховыми организациями, при этом участниками АО «Фонд гарантирования страховых выплат» являются 30 компаний. Количество профессиональных участников страхового рынка в динамике снижается незначительно.
Таблица 1 – Институциональная структура страхового сектора
Показатели 01.08.2013 01.08.2014 01.08.2015
Количество страховых организаций 35 34 34
в том числе по страхованию жизни 7 7 7
Количество страховых брокеров 13 14 15
Количество актуариев 72 71 62
Количество страховых (перестраховочных) организаций – участников
АО «Фонд гарантирования страховых выплат» 31 30 30
Количество представительств страховых организаций-нерезидентов
РК 3 3
Примечание: составлено авторами на основании источника [2]
2. В широком смысле признаками финансового инструмента можно назвать: наличие реквизитов (ФИО, дат, сроков, стоимости и т.д.), гаранта и обращаемости (продать-купить-передать). Таким ин- струментом является страховой полис. Разъяснения касаются только пункта в части обращаемости.
Страховой полис может быть передан (переоформлен), по страховому медицинскому полису может быть обслужен близкий член семьи и т.д.
3. На сегодняшний день страховым рынком накоплены значительные денежные средства.
263 082,9 млн тенге аккумулированы к августу 2015 года. Если сравнивать с другими сегментами фи- нансового рынка, то, конечно, показатели будут казаться скромными, показатели банковского рынка 141 млрд.тенге и пенсионного рынка – 4985,2 млрд. тенге. Но учитывая тот факт, что страховые премии не такие стабильные и крупные по сумме, не считая обязательных, и доверие к страховому рынку не так высоко по объективным причинам, то показатели неплохие.
Таблица 2 – Поступление страховых премий
2013 2014 2015 Изм в %
2014/
2015 г.
Сумма,
млн тенге доля,% сумма, млн
тенге доля,% сумма, млн
тенге доля,%
Всего, в том числе по: 211 513,1 100,0 253 072,6 100,0 263 082,9 100,0 8,5 Обязательному страхованию, в
том числе: 48 679,6 23,0 53 118,6 21,0 67 845,1 25,8 10,5
Добровольному личному стра-
хованию, в том числе: 85 155,0 40,3 92 111,9 36,4 73 596,3 28,0 3,7
Добровольному имущественно-
му страхованию 77 678,5 36,7 107 842,1 42,6 121 641,5 46,2 10,5
Примечание: составлено авторами на основе источника [2]
Из года в год сумма поступлений растет, рынок развивается, следовательно можно сделать вывод, что страховой рынок в РК есть и показывает неплохие результаты роста.
Что же касается реформирования в части внедрения обязательного медицинского страхования, ко- торое призвано решить многие проблемы, то первые шаги в этом направление уже делаются [12].
Закон Республики Казахстан «Об обязательном социальном медицинском страховании» от 29 авгу- ста 2015 года № 693 утратил силу, а Закон Республики Казахстан от 16 ноября 2015 года № 405-V «Об обязательном социальном медицинском страховании» не введен в действие. Настоящий закон призван регулировать общественные отношения, возникающие в системе обязательного социального медицин- ского страхования [13,14].
Несмотря на неопределенность, постараемся внести ясность в некоторые аспекты обязательного медицинского страхования. Прежде определимся с понятиями.
Четкого определения медицинского страхования в литературе нет.
Википедия дает следующее определение: «Медицинское страхование – форма социальной защиты интересов населения в охране здоровья, выражающаяся в гарантии оплаты медицинской помощи при возникновении страхового случая за счет накопленных страховщиком средств».
К.К. Жуйриков определяет медицинское страхование как «страхование на случай потери здоровья от любой причины, в том числе в связи с болезнью» [15, 255].
Закон РК дает следующее понятие:
– «обязательное социальное медицинское страхование – комплекс правовых, экономических и организационных мер по оказанию медицинской помощи потребителям медицинских услуг за счет активов фонда социального медицинского страхования» [13,14].
Как видим, предполагается определенный комплекс услуг, на которые мы можем рассчитывать при определенных условиях, и предполагается некий фонд, где будут аккумулироваться средства (отчисле- ния) получателей этих услуг.
Медицинское страхование позволяет гарантировать гражданину бесплатное предоставление опре- деленного объема медицинских услуг при возникновении страхового случая (проблем со здоровьем) при наличии соответствующего договора со страховой медицинской организацией, так как медицин- ское учреждение несет затраты по оплате страхового случая при оказании медицинской помощи (ри- ска) с момента начала выплат гражданином взносов в создаваемый фонд медицинского страхования.
В настоящее время существуют три основные экономические модели системы здравоохранения в плане участия государства и работодателя и потребителя медицинских услуг:
– платная медицина, базирующаяся на принципах рынка с использованием частного медицинско- го страхования;
– государственная медицина с бюджетной системой финансирования;
– система здравоохранения, при которой действуют принципы рыночного регулирования с мно- гоканальной системой финансирования.
Поэтому реформы в здравоохранении предполагают переход от модели государственной медици- ны с бюджетной системой финансирования к интегрированной модели, в которой синтезируются госу- дарственное участие с ответственностью работодателя и самого страхуемого.
Такую модель можно определить как социально-страховую или систему интегрированного стра- хования здоровья населения. Ее можно охарактеризовать как систему, основанную на принципе ин- тегрированной экономики, где рынок медицинских услуг функционирует на синтезе государственного регулирования и предоставления социальных гарантий, обеспечения доступности медицинской по- мощи для всех слоев населения. Но остаются права на обязательное медицинское страхование всего населения страны при участии государства в гарантировании и финансировании фонда медицинского страхования. Функция же рынка медицинских услуг состоит в покрытии потребностей населения сверх гарантированного государством перечня, давая свободу выбора для потребителей медуслуг. Даная (ин- тегрированная) система финансирования медицинского страхования, состоящая из аккумулированных средств страховых организаций, отчислений от зарплаты, расходов государственного бюджета, создает необходимую эластичность и стабильность финансовой базы социально-страховой медицины.
Ярко выражена данная модель в системе здравоохранения ФРГ, Франции, Нидерландов, Австрии, Бельгии, Голландии, Швейцарии, Канады и Японии.
В социально-страховую конструкцию положен синтез государственной и рыночной моделей. При этом акцент может быть как в одну, так и в другую сторону. Модель может содержать больше принци- пов государственной, или рыночной системы.
Так, рыночная модель развивает конкуренцию, что создает условия для повышения качества, пои- ска и внедрения инновационных решений, естественного отбора эффективных путей, управленческих новаций в предоставлении услуг. Для потребителей медицинских услуг есть серьезные причины опа- саться чрезмерного роста затрат на медицину, сложности осуществления государственного контроля, риска возникновения кризиса перепроизводства, навязывания услуг, предпосылок для недобросовест- ных методов лечения, недостаточного внимания к профилактике заболеваемости и, самое основное, неравного доступа к медицине.
В 2017 г. в Казахстане планируется введение социального медицинского страхования. Предпола- гается внедрение данной системы несколькими этапами. Основная идея – это внедрение принципа фи- нансирования здравоохранения за счет средств государства, работодателя, гражданина и иных источни- ков, и таким образом систематизация их солидарного участия в сохранении здоровья.
Насколько готова казахстанская система здравоохранения к этой реформе, можно судить по работе Департамента комитета оплаты медицинских услуг МЗ СР РК по г. Алматы.
Базовым условием для внедрения обязательного медицинского страхования является создание сильной финансовой основы, так как государству с недостаточно развитой экономикой эту задачу не решить. Сегодня Казахстан показывает неплохие результаты по основным макроэкономическим пока- зателям: росту ВВП, снижению безработицы, невысокому уровню инфляции, несмотря на мировой экономический кризис, предпринимаемые государством меры, касающиеся социальных гарантий (об- разования, здравоохранения, пенсионного обеспечения и др.), проводятся в полном объеме и имеют неплохие результаты.
Вхождение Казахстана в число 30-ти развитых стран мира без создания современной системы здравоохранения, основанной на новых научных достижениях и технологиях, на новаторских подхо- дах, невозможно.
С 2010 г. с введением Единой национальной системы здравоохранения Республики Казахстан (ЕСНЗ) были проведены кардинальные преобразования в системе здравоохранения, направленные на улучшение здоровья граждан страны. Все эти меры способствовали повышению престижа казахстан-
ской системы здравоохранения и дали базу для перехода к новой модели предоставления медицинских услуг [3].
В государственном бюджете на 2015 г. на здравоохранение было заложено 30570231 тыс. тенге (из общей суммы 7080294 232 тыс. тенге), что составляет 0,4 %, тогда как на оборону выделено всего 0,2%, в сравнении с другими странами аналогичные затраты составляют – в РФ 1-2%, в странах дальнего зарубежья доля составляет до 15%. [4]
Принято рассчитывать долю таким образом, что при показателе общих расходов на медицину (на душу населения) 100-500 долл. США средняя продолжительность жизни составляет 47-67 лет. Если этот показатель увеличивается до 1000 долл. США, то средняя продолжительность жизни увеличивает- ся до 70-75 лет, а затраты от 1000 до 3000 долл. США увеличивают среднюю продолжительность жизни до75-80 лет. Более крупные расходы на медицину не так выраженно влияют на продолжительность жизни [17].
Ожидаемо, что странами с самыми высокими уровнями расходов на здравоохранение из расчета на душу населения являются страны Европейского региона и США. Почти в четвертой части стран мира расходы на здравоохранение в 2007 г. были меньше 100 долл. США на душу населения: боль- шинство этих стран относятся к Африканскому региону, и продолжительность жизни там составляет менее 60 лет.
Рисунок 1 – Общие затраты на здравоохранение в 2010 г. [17]
Из рисунка видно, что среди стран СНГ позиции Казахстана достаточно хорошие, но в сравнении со странами европейского региона и США они оставляют желать лучшего. В сравнении с нефтедобы- вающими странами наши показатели тоже скромные, но все- таки при всех прочих факторах расходы на душу населения составили 253 долл. США, тогда как в Киргизии и Узбекистане 46 и 41 долл. США соответственно.
Как видно из вышеизложенного, средства государственного бюджета на здравоохранение – доста- точно затратная отрасль, а государство, даже с самой эффективной и развитой экономикой, не всегда может обеспечить граждан бесплатной и качественной медицинской помощью. Значит, требуется новая