D. Rakhimov

“KazMUCE”, JSE, Almaty, Kazakhstan [email protected], [email protected]

Key words: arglabin, collateral sensitiveness, hormones, Pliss lymphasarcoma.

Abstract. The emergence of multiple, cross-resistance in the treatment of the herbal drugs of sarcoma 45 resistant to 5-fluorouracil, sarcolysin, prospidin and Pliss lymphosarcoma to prospidin, rubomycin, leikoefdin, accompanied by an increase in the blood levels of cortisol, testosterone, progesterone and FSH, which occurs under the influence of synthetic drugs.

The appearance of collaterall sensitivity to plant drugs in sarcoma 45 resistant to 5-fluorouracil, sarcolysin, prospidina and lymphosarcoma of Pliss to sarcolysin-resistant leikoefdin, is associated with a decrease in the secretion of blood cortisol, testosterone, progesterone and FSH on the pituitary, increasing secretion of cortisol in the blood of rats with lymphosarcoma of Pliss resistant to leikoefdin, in the event collateral sensitivity to sarcolysine.

Hormonal shifts, which arose under the influence of herbal preparations, help ensure the effectiveness of the treatment. The mechanism of therapeutic action of herbal preparations of collateral sensitivity, apparently due to an indirect effect through changes in hormonal balance of the body of animals.

УДК 615.1.4 (175)

ТАБИҒИ ЖАҢА ДӘРІЛЕРДІҢ ҚАТЕРЛІ ІСІККЕ ҚАРСЫ ӘСЕР

ФАРМАКОДИНАМИКАСЫНДА ЖӘНЕ КОЛЛАТЕРАЛДЫ СЕЗІМТАЛДЫҚТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНДА ГИПОФИЗДІҢ СТЕРОИДТЫ ЖӘНЕ ТРОПТЫҚ ГОРМОНДАРЫНЫҢ ОРНЫ

Қ.Д. Рахимов

[email protected], [email protected] Қазақстан Республикасы, Алматы, «ҚМҮББУ» АҚ Түйін сөздер: арглабин, бүйір сезгіштік, гормондар, Плисса лимфосаркомасы.

Аннотация. Көптеген айқасқан резистенттіліктің 5 фторурацил, сарколизин, проспидинге және рубомицин, проспидин, лейкоэфдин Плисса лимфосаркомасына резистентті 45 саркома өсімдік дәрмектермен емделу кезінде пайда болуы қанда кортизол, тестостерон және ФСГ прогестерон мөлшерлерінің көтерілуімен белгіленеді, ол синтетикалық химия препараттарының әсерінен байқалады.

5 фторурацил, сарколизин, проспидинге резистентті 45 саркомасы және лейкоэфдинге резистентті сарколизинның Плисса лимфосаркомасындағы өсімдік дәрмектерге бүйір сезгіштіктің пайда болуы қанға кортизол, тестостерон, прогестерон және ФСГ гипофиздың азаюымен, сарколизинге бүйір сезгіштіктің шығуы кезіндегі лейкоэфдинге резистентті Плисса лимфосаркомасымен егеуқұйрықтардың қанындағы кортизол секрециясының көбеюімен байланысты.

Сөйтіп, өсімдік дәрмектер әсерінен пайда болған гормондық өзгерістер өткізілген емделудің тиімділігі мен қамтамасыз етуіне мүмкіндік береді. Өсімдік дәрмектер мен бүйір сезгіштіктің фармакодинамикасы, мүмкін, жануарлар ағзасындағы гормондық теңгерімі өзгеру арқылы жанама әсерімен ескертілген.

Қазіргі кездегі ісікке қарсы препараттардың әсерінің төмендігі ісік жасушаларының тұрақтылығының пайда болуына алып келді. Бұл кезде ісікке қарсы препараттарға, соның ішінде

97

өсімдік препараттарына әдейілеп алынған тұрақтылықтың пайда болу механизмі, яғни, фармакодинамикасы белгісіз. Гемопоэзді, иммунологиялық реактивтілікті реттейтін гуморалды- метаболикалық көрсеткіштердің, гипофиздің стероидты және троптық гормондарының өзгеруі болуы мүмкін.

Алайда гормонотерапияға бағынатын ісіктер аз. Бірақ соңғы жылдары стероидты, пептидті гормондардың және нейромедиаторлардың рецепторлары бұрын гормонға тәуелді болып келген көптеген ісіктерден табылды. Әсіресе, асқазан, ішек, өкпе, ми, қатерлі меланомаларда бұлар жиі кездеседі [4, 6].

Осыған байланысты эндокринді жүйеге әртүрлі әсерінен (ағзаны алып тастау немесе гормоналды препараттарды енгізу) кейбір цитостатикалық препараттардың ісікке қарсы белсенділігін жоғарылатып қана емес, ісігі бар жануарларға және адамдарға олардың жалпы уытты әсерін төмендетуге болады [7, 12, 17].

Өсімдік текті жаңа ісікке қарсы препараттарды іздестіру нәтижесінде тышқандарда және егеуқұйрықтарда гормонға тәуелді бастапқы және дәріге тұрақты ісік штамдарына, қайта егілген ісіктерге ісікке қарсы жоғары белсенділік көрсететін глициррет қышқылы («ГК» препараты), сесквитерпендер және бірқатар полифлавандарды анықтадық. Тәжірибелік ісіктердегі аталған штамдарды таңдау көптеген жануарларды қолдану арқылы жасалды және оларды қолданғанда қатерлі ісіктерге әсерін анықтауға мүмкіндік берді. Осы препараттардың организмнің эндокринді жүйесіне әсерін зерттеу, ісікке қарсы әсер механизмін түсінуге, фармакотерапиялық әсердің таңдамалығын жоғарылатуға жаңа мүмкіндіктер іздеуді қамтамасыз етті.

Полифлаван лейкоэфдинге дәрілік тұрақтылық дамуы кезінде сарколизинге коллатералды тұрақтылықтың даму мүмкіндігін алдын көрсеткенбіз [14, 15, 16]. Қазіргі кездегі түсінік бойынша ісікке қарсы заттардың жанама әсері коллатералды сезімталдықтың даму механизмінің бірі организмнің биологиялық жүйесінің функционалдық белсенділігінің, эндокриндік және метаболикалық жолдарының өзгеруі болуы мүмкін [9, 10, 19].

Осыған байланысты кейбір өсімдік полифлавандарының, глициррет қышқылының туындыларының және цитостатиктердің организмнің гормоналдық жағдайына әсерін әдейілеп алынған дәрілік тұрақтылық жағдайында қан сарысуындағы концентрациясын анықтау арқылы, сондай-ақ басқа ісікке қарсы заттарға ісіктердің коллатералды сезімталдығының дамуымен салыстырмалы зерттеу жүргізілді.

Қан сарысуындағы стероидты гормондардың концентрациясын (кортизол, тестостерон, прогестерон және бастапқы және дәріге тұрақты Плисс лимфосаркомасы бар егеуқұйрықтардың гипофизінің фоллитропин (ФСГ)) анықтады. Аталған штамды зерттеліп жатқан препараттарға және алкилдеуші қосылыстарға сезімталдығы аз болғандықтан алынды [5].

Жаңа өсімдік препараттары – алхидин, арглабин, «ГК» препараты және лейкоэфдин бастапқы және дәріге тұрақты Плисс лимфосаркомасында және саркома 45 бар егеуқұйрықтарда гипофиз жүйесінің – бүйрек үсті безінің қыртысының функционалды өзгерістеріне алып келеді. Алайда бұл ісіктердің препараттарға сезімталдығына байланысты. Лейкоэфдинді, «ГК» препаратын және алхидинді терапиялық мөлшерде бастапқы Плисс лимфосаркомасы бар егеуқұйрықтарға күнделікті енгізгенде, тәжірибедегі егеуқұйрықтардың бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының глюкокортикоидты гормоны кортизолдың қандағы концентрациясын (25,1%) 18,3-21,0 мг/кг жоғарылатқанда ісіктердің айқын тежелуі анықталды (70-92%). Сарколизинді, проспидинді енгізгенде ісіктердің тежелуі 53%, 5-фторурацилді және рубомицинді енгізгенде өсуі 81% тежелді, бүйрек үсті безінің қыртысты затының қызметінің кенет тежелуі бақылау тобымен салыстырғанда қандағы кортизолдың концентрациясының 42,7% (4,8-8,6 нг/мл) төмендеуімен анықталды.

Осыған ұқсас нәтижелер бастапқы табиғи тұрақты саркома 45 және оның проспидинге тұрақты нұсқасы бар егеуқұйрықтарды өсімдік препараттарымен емдегенде алынды.

Гормоналдық өзгерудің сипаты қан сарысуындағы гормон – тестостеронның өзгеруі де анықталды. Өсімдік препаратының әсерінен оның деңгейі егеуқұйрықтарда бақылау тобының жануарларындағы көрсеткіштермен салыстырғанда 2-6 есе төмендеді. Синтетикалық заттарды енгізгенде бастапқы Плисс лимфосаркомасы бар егеуқұйрықтарда тестостеронның концентрациясы 9 есе жоғарылады. Өсімдік препараттарының әсерінен прогестеронның

98

секрециясы 2 есе және бастапқы саркома 45 бар егеуқұйрықтарда синтетиктердің әсерінен 1-2 есе төмендеген.

Жануарлардың гипофизіндегі ФСГ өсімдік препараттарының әсерінен бақылау тобындағы бастапқы Плисс лимфосаркомасы және саркома 45 бар егеуқұйрықтардың гипофизіндегі фолликулоынталандырушы белсенділігінің көрсеткіштерімен салыстырғанда 30-40% болды.

Сонымен, бақылау тобындағы егеуқұйрықтардың гипофизіндегі ФСГ 4,2±0,3 және 3,6±0,4, алхидин, арглабин, «ГК» препаратын және лейкоэфдин енгізілген егеуқұйрықтарда 1,9±0,01 және 1,3±0,1 төмендеді. Гипофиздің фолликуло ынталандырушы белсенділігінің жақсы көрсеткіші сарколизинмен, проспидинмен, 5-фторурацилмен және рубомицинмен емделген егеуқұйрықтарда байқалды. Гипофизде ФСГ бастапқы Плисс лимфосаркомасы бар егеуқұйрықтарда жоғарылады (37%) және бақылау тобымен салыстырғанда саркома 45 өзгеріссіз болды.

Сонымен, гормондардың өзгерісі мен өсімдік препараттарының фармакотерапиялық әсері Плисс лимфосаркомасында (70-92%) және цитостатиктер саркома 45 (74-85%) анықталды.

Гормоналды гомеостаздың басқа да көрсеткіштері, сондай-ақ емнің тиімділігі рубомицинге, лейкоэфдинге, проспидинге әдейілеп алынған дәрілік тұрақтылығы бар Плисс лимфосаркoмасында және сарколизинге, проспидинге және 5-фторурацилге тұрақты саркома 45 бар егеуқұйрықтарды өсімдік препараттарымен (алхидин, арглабин, «ГК» препаратты және лейкоэфдин) емдегенде алынды.

Осы препараттар ЛСП бар егеуқұйрықтардың қанында кортизолдың секреция деңгейін тұрақты штамдарда 2-3 есе және саркома 45 бар егеуқұйықтарда 3-11 есе төмендетті.

Тестостеронның деңгейі 2-8 есе және прогестерон саркома 45 тұрақты нұсқасында 2-3 есе төмендеді. Дәріге тұрақты нұсқасы бар егеуқұйрықтарда гипофиздің ФСГ екі субштамда да синтетикалық фармакопрепараттармен салыстырғанда төмендеді (3-4 есе).

5-фторурацилге, арглабинге, «ГК» препараттарына тұрақты саркома 45 және лейкоэфдинге, сарколизинге, проспидинге тұрақты саркома 45 алхидинге коллатералды сезімталдықтың пайда болуы прогестеронның деңгейінің кенет төмендеуімен (5 есеге дейін) және гипофизде ФСГ 7есе төмендеуімен сәйкес келді. Сонымен қатар, кортизол да төмендеді (11 есеге дейін).

Осыған ұқсас көрініс лейкоэфдинге тұрақты Плисс лимфосаркомасының сарколизинге коллатералды сезімталдығы пайда болғанда алынды. Алайда алкилдеуші агенттердің әсерінен кортизолдың қызметі жоғарылады. Өсімдік препараттарының және алкилдеуші агенттердің ісікке қарсы әсерінің кеңдігі гормоналды статустың өзгерісіне тәуелді болуы назар аудартады. Олардың ісікке қарсы әсерінің тиімділігі гормоналды көрсеткіштердің өзгерістеріне әсер етеді. Ісікке қарсы әсерінің төмен болуы өсімдік препараттарымен емдегенде тестостерон және прогестерон, ФСГ, сондай-ақ кортизолдың секрециясының жоғарылауымен және сарколизинмен емдегенде төмендеуімен байланысты. Керісінше, өсімдік препараттарының көмегімен ісікке қарсы әсерінің жоғарылауы гипофиздің фолликула ынталандырушы гормонының, тестостеронның, прогестеронның тежелуімен және сарколизиннің әсерінен кортизолдың секрециясының жоғарылауымен байланысты.

Сонымен, жүргізілген зерттеулердің нәтижелері көрсеткендей гипофиз, аналық без, бүйрек үсті безінің гормондарының қан сарысуындағы деңгейінің өзгеруі өсімдік препараттарының ісікке қарсы әсеріне тәуелді. Әдебиеттердегі мәліметтер бойынша [2, 4, 6], фармакопрепараттардың әсерінен бүйрек үсті безінің глюкокортикоидты белсенділігінің жоғарылауы алғашқыда ісіктердің өсуінің тежелуіне тиімді әсер көрсететіні біздің Плисс лимфосаркомасына және оның лейкоэфдинге тұрақты нұсқасына жүргізілген тәжірибеміздегі сарколизинге тұрақтылықтың пайда болуына сәйкес келеді. Алайда саркома 45 дәріге тұрақты нұсқаларында өсімдік препараттарына коллатералды сезімталдық пайда болғанда жануарларда гормоналдық қызметінің тежелуі байқалады. Біз алған мәліметтер экстрадиолдың әсерінен супрессорлы жасушалардың өндірілуі күшейетін тәжірибелік дәлелдермен сәйкес келеді [2, 6, 8, 10, 12, 20]. Иммундық жүйеге жағымсыз әсері антителогенездің супрессорлық белсенділігінің күшеюі және иммунитеттің гуморалды компонентіне депрессивті әсер көрсететін кортизолдың, тестостеронның концентрациясы жоғарылаған науқастарда анықталды [16].

Алынған нәтижелер жаңа өсімдік препараттарына дәріге тұрақты ісіктердің коллатералды сезімталдықтың пайда болуында гормоналды, иммундық және метаболикалық өзгерістердің тығыз байланысты екенін дәлелдейді. Өсімдік препараттарының организмге ісікке қарсы әсер етуінде

99

гипофиз жүйесі, бүйрек үсті безінің қыртысты заты маңызды болып есептеледі. Дәріге тұрақты ісіктері бар жануарларды емдегенде олардың терапиялық әсері жануарлардың организмінің гормоналды тепе-теңдігінің өзгеруі арқылы көрінеді. Қазіргі кезде көптеген авторлар қатерлі ісіктердің фармакотерапиясында ісікке қарсы әсер эндокринді жүйенің қызметінің өзгерісі арқылы іске асырылатынын мойындап отыр [3, 6, 8, 9, 11, 18]. Осыдан өсімдік препараттарының әсерінен болған гормоналды өзгерістер өткізіліп жатқан емнің тиімділігін қамтамасыз етеді деген қорытынды шығаруға болады. Жаңа өсімдік препараттарына ісіктердің коллатералды сезімталдығының, көпжақты айқаспалы тұрақтылығының пайда болуы организмнің гормоналды тепе-теңдігіне тәуелділігін көрсетуге болады. Дәріге тұрақты ісіктерді емдегенде гормоналды өзгерістердің болуы өсімдік препараттарының организмнің эндокринді жүйесіне әсерін байланыстыруға болады. Егер осылай болса, өсімдік препараттарының коллатералды сезімталдығы пайда болғанда әсер механизмінің негізінде тікелей және жануарлардың гормоналды тепе- теңдігінің өзгеруімен жүретін тікелей емес жанама (опосредованный) әсері жатады. 5- фторурацилге, сарколизинге, проспидинге тұрақты саркома 45 және проспидинге, рубомицинге, лейкоэфдинге тұрақты Плисс лимфосаркомасын өсімдік препараттарымен емдегенде көпжақты, айқаспалы тұрақтылықтың дамуы қанда кортизолдың, тестостеронның, прогестеронның және ФСГ жоғарылауымен жүреді, бұл синтетикалық фармакопрепараттардың әсерінде де байқалады. 5- фторурацилге, сарколизинге, проспидинге тұрақты саркома 45 және сарколизинге, лейкоэфдинге тұрақты Плисс лимфосаркомасында өсімдік препараттарына коллатералдық сезімталдықтың пайда болуы қанда кортизолдың, тестостеронның, прогестеронның және гипофиздегі ФСГ секрециясының төмендеуімен, сарколизинге коллатералды сезімталдықтың пайда болуы лейкоэфдинге тұрақты Плисс лимфосаркомасы бар егеуқұйрықтардың қанындағы кортизолдың секрециясының жоғарылауымен байланысты.

Сонымен, жаңа өсімдік препараттарының (арглабин, алхидин, «ГК» препараты және лейкоэфдин) әсерінен пайда болған гормоналды өзгерістер емнің тиімді болуын қамтамасыз етеді.

Коллатералды сезімталдық болғандағы өсімдік препараттарының фармакотерапиялық әсерінің механизмі, фармакодинамикасы жануарлардың организмінің гормоналды тепе-теңдігіне тікелей емес жанама (опосредованный) әсерімен байланысты екені байқалды.

ӘДЕБИЕТТЕР

[1] Рахимов К.Д. Новые природные соединения в химиотерапии лекарственно резистентных опухолей: автореферат диссертация на соискание ученой степени доктора медицинских наук // Москва 1991г С. 455

[2] Балмуханов С.Б., Жалгасбаева Г.Т., Кураласов А.К. Гормональные и иммунологические изменения при раке молочной железы с различной скоростью роста. Вопр.онкологии. 1989. Т.35. №11. С.1319-1322

[3] Балицкий К.П., Воронцова А.П. Лекарственные растения и рак. Киев. 1982. С.372

[4] Рахимов К.Д., Абдуллин К.А. Доклинические испытания лекарственных средств. Методические указания. - Алматы - 1997. С. 112

[5] Верменичев С.М. Природные и синтетические соединения группы пирона в экспериментальной химиотерапии опухолей. Автореф. дис. докт. биолог. наук. М.1975. С.38

[6] Рахимов К.Д. Фармакологическое изучение природных соединений Казахстана, 1999, С.270.

[7] Гончарова Н.Д., Гончаров Н.П., Воронцов В.И., Лебедев В.Н., Лапин Б.А. Оссобенности обмена стероидных гормонов у больных острыми лейкозами. Вопр.онкологии. 1980. Т.26. №6. С.12-18

[8] Рахимов Қ.Д. Фармакология дәрістері // Алматы, 2012 - 552 Б.

[9] Кураласов А.К., Тогайбекова З.Н., Нурмакова С.И., Хан О.Г Уровень стероидных и некоторых тропных гормонов гипофиза в сыворотке крови у больных раком молочной железы при лечении томоксифеном. Вопр.онкологии.

1986. 32. №6. С.34-38

[10] Рахимов Қ.Д. Фармакология құпиялары // Алматы, 2012 – С. 536

[11] Кураласов А.К, Тогайбекова З.И., Дукенбаева А.Б. Изменение биоритмов секреции 17β-эстрадиолову крыс в условиях темнового режима. 1984. №1. С.61-63

[12] Рахимов Қ.Д. Фармакология табиғи дәрілер // Алматы, 2014 – 483

[13] Рахимов К.Д., Кабиев О.К., Кураласов А.К., Тогайбекова З.И., Верменичев С.М. Опосредованное действие некоторых противоопухлевых препаратов растительного происхождения на крыс с лимфосаркомой Плисса.

Эксперим.онкол. 1986. Т.8. С.68-70

[14] Рахимов К.Д. Влияние сарколизина на устойчивую к лейкоэфдину лимфосаркомы Плисса. Материалы республиканской конференции молодых ученых. Алма-Ата, 1976. Т.2. С.529

[15] Рахимов К.Д., Мустафина Р.Х., Омуркамзинова В.Б., Кураласов А.К., Верменичев С.М., Ержанова М.С.

Полифенольные соединения и коллатеральная чувствительность опухолей: некоторые гуморально-метаболические показатели. ХХХ Интернациональный конгресс неприкладной химии. София. 1987. Т.2. С.9-32

[16] Адекенов С.М. Достижения и перспективы развития фитохимии, г.Караганда, труды международной научно- практической конференции - 2015 – С.208

100

[17]Соколова А.С., Чернов В.А. Влияние гипофизэктомии у крыс на противоопухлевую активность дипина.

Вопр.онкологии. 1966. Т12. №7. С.49-52

[18] Стригун Л.М., Коновалова Н.П. Об участии катехоламинов надпочечников крыс – опухоленосителей в опосредованном действии сарколизина. Вопр.онкологии. 1980. Т.26 №6. С.54-58

[19] Чернов В.А. Опосредованное действие противоопухлевых лекарственных средств. 1977. №10. С.70-74

[20] Milisauskas V.K., Cudkowicz G., Nacamura J. Role of suppressor cells in the decline of natural killer cells activity in strogen-treated mice. Cancer Res. 1983. Vol.43. P.5240-5243

[21] Рахимов Қ.Д. Клиникалық фармакология // Алматы, 2013 - 406 Б.

REFERENCES

[1] Rakhimov K.D. New natural compounds in chemotherapy against drug resistant tumors. Thesis of Dr.scient.med.Moscow. 1991. P.455 (In Russ)

[2] Balmukhanov S.B., Zhalgasbaev G.T., Kuralesov A.K. Hormonal and immunological changes in breast cancer with various growth rates. Problems of oncology. 1989. Vol. 35. No. 11. p. 1319-1322 (In Russ)

[3] Вalitskii K.P., Vorontsova A.P. Medicinal plants and cancer. Kiev. 1982. P. 372 (In Russ)

[4] Rakhimov K.D., Abdullin K.A. Preclinical research of drugs. Methods handbook. Almaty.1997. P. 112 (In Russ) [5]Verminichev S.M. Natural and synthetic compounds of group Piron in experimental cancer chemotherapy.

Author.dis.doctor.biologist.Sciences. M. 1975. P. 38 (In Russ)

[6] Rakhimov K.D. Pharmacological research of natural compound of Kazakhstan. Almaty.1999, P.270. (In Russ)

[7] Goncharova N.D., Goncharov N.P., Vorontsova V.I., Lebedev V.N., Lapin B.A. Features of the metabolism of steroid hormones in patients with acute leukemia. Problems of oncology. 1980. V. 26. No. 6. P. 12-18 (In Russ)

[8] Rakhimov K.D. The lecture of pharmacology. Almaty. 2012 P.552 (In Kaz)

[9] Kuralasov A.K., Nogaibekov Z.N., Nurmakova S.I., Khan O.G The level of steroid and some tropic hormones of the pituitary in the serum of patients with breast cancer in the treatment with tamoksifen. Problems of oncology. 1986. 32. No. 6. P.

34-38

[10]Rakhimov K.D. The secrets of pharmacology. Almaty 2012. P. 536 (In Kaz)

[11] Kuralasov A., Nogaibekov Z.I., Dukenbaeva A.B. The change of biorhythms of the secretion of 17β-estradiolo rats in conditions of dark mode. 1984. No. 1. P. 61-63

[12] Rakhimov K.D Pharmacology natural drugs. Аlmaty, 2014. P.483 (In Kaz)

[13] Rakhimov K.D., Kabiev O.K., Kuralasov A.K., Nogaibekov Z.I., Vermenichev S.M. Mediated the effects of some anti- tumor of herbal drugs in rats with the Pliss lymphosarcoma. Experim.oncol. 1986. Vol. 8. P. 68-70

[14] Rakhimov K.D. Effect of sarcolysin on leycoefdin resistant lymphosarcoma of Plissa. Materials of Republican conference of young scientists. Alma-ATA, Vol. 2. P. 529

[15] Rakhimov K.D., Mustafina H.R., Omurkamzinova V.B., Kuralasov A.K., Vermenichev S.M., Erzhanova M.S.

Polyphenolic compounds and the collateral sensitivity of tumors: some humoral-metabolic indicators. XXX International Congress chemistry. Sofia. 1987. Vol. 2. P. 9-32

[16]Adekenov S.M. “Achievements and prospects for the Development of Phytochemistry” Proceedings of the International Research and Practice Conference. Karaganda. 2015, P.208 (In Engl)

[17] Sokolov A.S., Chernov V.A., The influence of gipofizektomy in rats on anti tumor activity of dipina. Problems of oncology. 1966. T12. No. 7. P. 49-52

[18]Strygun L.M., Konovalova N.P. About the involvement of adrenal catecholamines in rats – tumor-carriers in the mediated action of sarcolysin. [19] Problems of oncology. 1980. Vol. 26 No. 6. P. 54-58

[19]Chernov V.A. The indirect effect anti tumor drugs. 1977. No. 10. Pp. 70-74

[20] Milisauskas V.K., Cudkowicz G., Nacamura J. Role of suppressor cells in the decline of natural killer cells activity in strogen-treated mice. Cancer Res. 1983. Vol.43. P.5240-5243 (In Engl)

[21]Rakhimov K.D. Clinical pharmacology. Almaty. 2013 –P.406 (In Kaz)

РОЛЬ СТЕРОИДНЫХ И ТРОПНОГО ГОРМОНОВ ГИПОФИЗА В ФАРМАКОДИНАМИКЕ ПРОТИВООПУХЛЕВОГО ДЕЙСТВИЯ ПРИРОДНЫХ СОЕДИНЕНИЙ И ВОЗНИКНОВЕНИЯ

КОЛЛАТЕРАЛЬНОЙ ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТИ НОВООБРАЗОВАНИЙ Қ.Д.Рахимов

[email protected], [email protected] АО «КазМУНО», Алматы, Республика Казахстан

Ключевые слова: арглабин, коллатеральная чувствительность, гормоны, лимфосаркома Плисса.

Аннотация. Появление множественной перекрестной резистентности при лечении растительными препаратами саркомы 45, резистентной к 5-фторурацилу, сарколизину, проспидину и лимфосаркоме Плисса – к проспидину, рубомицину, лейкоэфдину, сопровождается повышением содержания в крови кортизола, тестостерона, прогестерона И ФСГ, которое наблюдается при воздействии синтетических химиопрепаратов.

Появление коллатерaльной чувствительности к растительным препаратам у саркомы 45, резистентной к 5- фторурацилу, сарколизину, проспидину и лимфосаркомы Плисса к сарколизину, резистентной к лейкоэфдину, связано с уменьшением секреции в кровь кортизола, тестостерона, прогестерона и ФСГ гипофиза, увеличением секреции кортизола в кровь у крыс с лимфосаркомой Плисса, резистентной к лейкоэфдину, при возникновении коллатеральной чувствительности к сарколизину.

Таким образом, гормональные сдвиги, которые возникали под воздействием растительных препаратов, способствуют обеспечению эффективности проводимого лечения. Фармакодинамика растительных препаратов и коллатеральной чувствительности, по-видимому, обусловлен опосредованным влиянием через изменения гормонального баланса организма животных.

Поступила 22.09.2015 г.

101 BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

ISSN 1991-3494

Volume 6, Number 358 (2015), 101– 109 UDC666.973.2.00.2.

THE PEOPLE OF THE MOUNTAIN AREAS OF THE REPUBLIC KAZAKHSTAN FROM EMERGENCY SITUATIONS BY MEANS OF NEW PROTECTIVE

CONSTRUCTIONS APPLICATION

Nurtai Zh.Т.¹, Naukenova А.S.², Aubakirova T.S.³, ShapalovSh.К.⁴, Kurmanbayeva M.S.⁵, Oralbekova L.М.⁶, АldeshevaА.А.⁷, Madiarova Zh.Zh.⁸, Abildaeva E.E.⁹, Jaksilikkelini U.A.¹⁰.

M. Auezov South Kazakhstan State University 1,2,3,4,6,7,8,9, Soutsh Kazakhstan state pharmaceutical academy¹⁰, Shymkent,Kazakh National University Al Farabi⁵,Almaty, Kazakhstan

[email protected]

Key words: Emergency situations, mudflows, reinforcedcompositionalmaterials, mudflow constructions, and strength of constructions to bend.

Abstract.Thereareconsideredinformationaboutdevelopmentoptimalcompositionofcompoundmaterialswithindust rialwasteusing, differed with high strength on bend for mudflow-protective constructions material using on people protection of the high-mountain areas of the Republic of Kazakhstan at the emergency situations of natural character in the article.

For resolution of the problem of the work the following main tasks were stayed: learning of variety of the mudflow constructions; learning mechanism of destroying of mudflow-protective constructions; development of technology of the compositional material with Portland cement, waste of electric-thermo phosphoric slag production, mineral wool and slate-pipe production application, calculation and determination of optimal compound of the raw mixture, which strength of mudflow constructions on bend improvement, length of exploitation period, mathematical method of experiment planning.

The experimental works with physical-chemical methods complex application: X-ray- phase, analytical, electron-microscopic with electron-solution microscope JSM 63-90 LV, JED-2300 “Analysis station” Japanese firm JOEL.

It is established optimal compound and shown calculation meanings for compositional material with the aim ofstrengthened mudflow-protective constructions manufacturing.

УДК 666.973.2.00.2.

ЗАЩИТА НАСЕЛЕНИЯ ПРИГОРНЫХ РАЙОНОВ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ОТ ЧС ПРИРОДНОГО ХАРАКТЕРА ПУТЕМ ПРИМЕНЕНИЯ

НОВЫХ ЗАЩИТНЫХ КОНСТРУКЦИЙ

Нуртай Ж.Т.¹, НаукеноваА.С.², Аубакирова Т.С. ³, Шапалов Ш.К.⁴, Курманбаева М.С.⁵, Оралбекова Л.М.⁶, Алдешева А.А.⁹, Мадиярова Ж.Ж.⁷,

Абилдаева Е.Е.⁸, Жақсылықкеліні У.А¹⁰. Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауезова1,2,3,4,6,7,8,9

, Южно-Казахстанская государственная фармацевтицеская академия¹⁰, Шымкент,Казахский национальный университет

им. аль-Фараби⁵, Алматы, Казахстан [email protected]

Ключевые слова: Чрезвычайные ситуации, сели, армированные композиционные материалы, селезащитные сооружения, прочность сооружений на изгиб.

Аннотация.В данной статье рассматриваются сведения о разработке оптимального состава композиционных материалов с использованием отходов промышленности, отличающийся высокой

102

прочностью на изгиб, для изготовления конструкций селезащитных сооружений по защите населения высокогорных районов Республики Казахстан при чрезвычайных ситуациях природного характера.

Для решения поставленной цели работы решались следующие задачи: изучение разновидности селезащитных сооружений; изучение механизма разрушения селезащитных сооружений; разработка технологий композиционного материалов с использованием портландцемента, отходов производства электротермофосфора, минеральной ваты и шиферно - трубного производства; расчет и определение оптимального состава сырьевой смеси композиционных материалов, повышающих прочность селезащитных сооружении на изгиб, длительность эксплуатационного срока, методом математического планирование экспериментов.

Проведение экспериментальных работ с применением комплекса физико-химических методов:

ренгенофазного, аналитического, электронно-микроскопического с помощью электронно-растрового микроскопа JSM 63-90 LV, JED-2300 “Analysisstation” Японская фирма JOEL.

Установлен оптимальный состав и представлены расчетные значения для композиционных материалов с целью изготовления прочных на изгиб селезащитных сооружений.

Введение. В современных условиях, когда на активизацию опасных геологических процессов, помимо природных факторов, оказывает влияние хозяйственная деятельность человека, проблема осуществления эффективных защитных мероприятий при современной степени освоения горных и предгорных районов приобретает значение большой государственной важности. Опасные геологические процессы определяют условия экономического развития районов, так как интенсивное развитие создает серьезные затруднения для строительства и эксплуатации различных сооружений и требует принятия профилактических защитных мероприятий. Выработка генеральной линии в осуществлении инженерных защитных мероприятий без анализа современного состояния систем защиты невозможна [1-3].

Сегодня разработаны и успешно применяются технологии управления ЧС в высокогорных районах в целях безопасности населенных мест с помощью комплекса инженерных сооружений.

В Казахстане, начиная с 20-го века, были организованы и выполнены уникальные работы, позволившие создать научную основу для проектирования и строительства инженерных защитных сооружений и комплексов.

Помимо строительства предусмотренных схемами защиты от селевых и лавинных явлений защитных сооружений [4-6] в Казахстане активно осуществлялись работы по их предотвращению путем контролируемого опорожнения прорыв опасных горных озер и профилактического спуска лавин. Благодаря им в отдельных случаях были ликвидированы, а в других существенно снижены опасность селевых потоков и снежных лавин, в третьих – эффективность превентивных работ оказалась невысокой. При этом превентивные мероприятия проводятся бессистемно и не имеют разработанной научно-методологической основы.

Защитных сооружений предназначенных для снижения разрушающих воздействий селевых потоков в горных и предгорных районах Республики Казахстан с целью защиты населения и и понижения экономического ущерба.

Кроме того, ряд сооружений эксплуатируются уже более 30-40 лет, они изношены и частично разрушены, и здесь необходимо разработать методы их восстановления и усиления. Все это требует разработки не только теоретических и экспериментальных исследований, но и практических решений [7-10].

Основными мероприятиями защиты является повышение качества защитных сооружений, с помощью изготовления прочной сырьевой смеси, в целях улучшения свойств защиты сооружения и продления его эксплуатируемого срока. Этот путь достигается на основе анализа работы эксплуатируемых сооружений и созданием научно обоснованных надежных комплексных мер защиты.

Методы исследования.Вяжущие полученые путем активизации обезвреженного молотого до удельной поверхности 300-350м²/кг гранулированного фосфорного шлака известью (известковошлаковоевяжущее), цементом (цементношлаковое), вторичный цементной пылью (пыле шлаковое), хлоридом магния (солешлаковое) едким натрием (щлакощелочное). Содержание активизаторов твердения в вяжущем колебалось в переделах 2-12% от массы шлака.

Определение трещиностойкости имеет значение в первую очередь для цементов,

103

используемых при строительстве дорожных и аэродромных покрытий, гидротехнических и некоторых других сооружений. Трещиностойкость зависит от усадочных деформаций, прочности на растяжение и деформативной способности цементного камня. Эти свойства определяются минералогическим, вещественным и зерновым составом цемента [11-15].

По методике Гипроцемента для определения трещиностойкости изготовляют три образца колец из цементного теста нормальной густоты, для чего используют металлические формы, состоящие из поддона 1 диаметром 140 мм и сердечника 2 диаметром 90 и высотой 30 мм. Такую же высоту имеет внешнее разъемное кольцо 3 диаметром 127 мм. В сферической чашке пе- ремешивают 2 кг цемента с водой в количестве, соответствующем нормальной густоте. Затем тесто дополнительно перемешивают 2,5 мин в растворомешалке и после этого помещают в три формы, равномерно распределяя его по всей окружности колец. Затем формы с тестом встряхивают постукиванием о стол в течение 3 мин. Избыток теста срезают и образцы в формах помещают в ванну с гидравлическим затвором. Через 24ч с образцов снимают внешние кольца и переносят в помещение (без сквозняков) с относительной влажностью 50±5% и температурой 20±2°С[16-19].

Проверка по критерию Фишера, показало, что уравнение адекватно описывает результаты эксперимента расчетное значение критерия Фишера равное 3,0, что меньше критического равного 5,1. Получено также значение R2= 0.97 - 0,98, т.е. его значение достаточно близко к 1, что дополнительно подтверждает адекватность полученной математической модели для исследуемого диапазона изменения факторов от - до +.

Рисунок 1 – График сравнения расчетных (■) и экспериментальных значений для каждого из 31 опытов при исследовании прочности конструкции на изгиб (при выдержке 7 суток)

In document Х А Б А Р Ш Ы С Ы (бет 96-110)