Просмотр «Биоиндикация экологического состояния озера Зеренда с помощью микроводорослей»

(1)

ISSN 2616-6771 ISSN 2617-9962

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетiнiң

ХАБАРШЫСЫ BULLETIN

of L.N. Gumilyov Eurasian National University

ВЕСТНИК

Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева

ХИМИЯ. ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ сериясы

CHEMISTRY. GEOGRAPHY. ECOLOGY Series

Серия ХИМИЯ. ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ

№2(127)/2019

1995 жылдан бастап шығады Founded in 1995

Издается с 1995 года

Жылына 4 рет шығады Published 4 times a year Выходит 4 раза в год

Нұр-Сұлтан, 2019

Nur-Sultan, 2019

Нур-Султан, 2019

(2)

Бас редакторы:

г.ғ.д., проф.

Джаналеева К.М. (Қазақстан)

Бас редактордың орынбасары Тәшенов Ә.К., х.ғ.д., проф. (Қазақстан) Бас редактордың орынбасары Сапаров Қ.Т., г.ғ.д ., проф. (Қазақстан) Бас редактордың орынбасары Бейсенова Р.Р., б.ғ.д проф. (Қазақстан)

Редакция алқасы Айдарханова Г.С. б.ғ.д., проф. (Қазақстан) Амерханова Ш.К. х.ғ.д., проф.(Қазақстан) Байсалова Г.Ж. PhD, доцент (Қазақстан) Бакибаев А.А. х.ғ.д., проф. (Ресей) Барышников Г.Я. г.ғ.д., проф. (Ресей) Берденов Ж.Г. PhD (Қазақстан)

Ян А. Вент Хабилит. докторы, проф. (Польша) Жакупова Ж.Е. х.ғ.к, доцент (Қазақстан)

Досмагамбетова С.С. х.ғ.д., проф. (Қазақстан) Еркасов Р.Ш. х.ғ.д., проф. (Қазақстан) Жамангара А.К. б.ғ.к., доцент (Қазақстан) Иргебаева И.С. х.ғ.д., проф. (Қазақстан) Хуторянский В.В. PhD, проф. (Ұлыбритания) Копишев Э.Е. х.ғ.к., доцент м.а. (Қазақстан) Уәли А.С. х.ғ.к, доцент (Қазақстан) Масенов Қ.Б. т.ғ.к., доцент (Қазақстан) Мустафин Р.И. PhD, доцент (Ресей) Озгелдинова Ж. PhD (Қазақстан)

Рахмадиева С.Б. х.ғ.д., проф. (Қазақстан) Саипов А.А. п.ғ.д., проф. (Қазақстан) Саспугаева Г.Е. PhD (Қазақстан)

Шапекова Н.Л. м.ғ.д., проф. (Қазақстан) Шатрук М. PhD, проф. (АҚШ) Эмин А. PhD, проф. (Түркия)

Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан,қ., Сәтбаев к-сi, 2, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi, 349 б.

Тел: +7 (7172) 709-500 (iшкi 31-428). E-mail: [email protected] Жауапты хатшы, компьютерде беттеген А. Нұрболат

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетiнiң Хабаршысы. Химия. География.

Экология сериясы

Меншiктенушi: ҚР БҒМ "Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi" ШЖҚ РМК Мерзiмдiлiгi: жылына 4 рет.

Қазақстан Республикасыңың Ақпарат және коммуникациялар министрлiгiнде 27.03.2018ж. №16997- ж тiркеу куәлiгiмен тiркелген. Тиражы: 25 дана

Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан, қ., Қажымұқан к-сi, 12/1, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi

Tел: +7 (7172)709-500 (iшкi 31-428). Сайт: http://bulchmed.enu.kz

c

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi

(3)

Editor-in-Chief

Doctor of Geographic Sciences, Prof.

Dzhanaleyeva K.M. (Kazakhstan)

Deputy Editor-in-Chief Tashenov A.K., Doctor of Chemical Sciences, Prof. (Kazakhstan)

Deputy Editor-in-Chief Saparov K.T., Doctor of Geographic Sciences, Prof.

(Kazakhstan)

Deputy Editor-in-Chief Beysenova R.R., Doctor of Biological Sciences, prof. (Kazakhstan)

Editorial board

Aydarkhanova G.S. Doctor of Biological Sciences, Assoc. Prof. (Kazakhstan) Amerkhanova Sh. K. Doctor Chemical Sciences, Prof.(Kazakhstan)

Baysalova G.Zh. PhD, Assoc.Prof. (Kazakhstan)

Bakibayev А.А. Doctor of Chemical Sciences, Prof. (Russia) Baryshnikov G.Ya. Doctor of Geographic Sciences, Prof. (Russia) Berdenov Zh.G. PhD (Kazakhstan)

Jan A. Wendt Dr.habil., Prof.(Poland)

Dzhakupova Zh.E. Can. of Chemical Sciences, Assoc. Prof. (Kazakhstan) Dosmagambetova S.S. Doctor of Chemical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Erkassov R.Sh. Doctor of Chemical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Zhamangara A.K. Can. of Biological Sciences, Assoc. Prof. (Kazakhstan) Irgibayeva I.S. Doctor Chemical Sciences, Prof.(Kazakhstan)

Khutoryanskiy V.V. PhD, Prof. (Great Britain)

Kopishev E.E. Can. of Chemical Sciences, acting ass.prof.(Kazakhstan) Uali A.S. Can. of Chemical Sciences, Assoc. Prof.(Kazakhstan) Massenov K.B. Can. of Technical Sciences, Assoc. Prof. (Kazakhstan) Mustafin R.I. PhD, Assoc.Prof.(Russia)

Ozgeldinova Zh. PhD (Kazakhstan)

Rakhmadiyeva S.B. Doctor. of Chemical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Saipov A.A. Doctor of Pedagogical Sciences, Prof.(Kazakhstan) Saspugayeva G. E. PhD, Assoc. Prof. (Kazakhstan)

Shapekova N.L. Doctor of Medical Sciences, Prof. (Kazakhstan) Shatruk M. PhD, Prof. (USA)

Emin A. PhD, Prof. (Turkey)

Editorial address: 2, Satpayev str., of. 349, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan, 010008

Теl.: +7 (7172) 709-500 (ext. 31-428), E-mail: [email protected] Responsible secretary, computer layout: A. Nurbolat

Bulletin of the L.N. Gumilyov Eurasian National University. Chemistry. Geography. Ecol- ogy Series

Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct "L.N. Gumilyov Eurasian Na- tional University" Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan

Periodicity: 4 times a year

Registered by the Ministry of Information and Communication of the Republic of Kazakhstan. Registration certificate №16997-ж from 27.03.2018. Circulation: 25 copies Address of Printing Office: 13/1 Kazhimukan str., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan 010008

Tel: +7 (7172) 709-500 (ext.31-428). Website: http://bulchmed.enu.kz

c L.N.Gumilyov Eurasian National University

(4)

Главный редактор д.г.н., проф.

Джаналеева К.М. (Казахстан)

Зам. главного редактора Ташенов А.К., д.х.н, проф.(Казахстан) Зам. главного редактора Сапаров Қ.Т., д.г.н., проф. (Казахстан) Зам. главного редактора Бейсенова Р.Р., д.б.н.,проф. (Казахстан)

Редакционная коллегия Айдарханова Г.С. д.б.н., доцент (Казахстан) Амерханова Ш.К. д.х.н., проф (Қазақстан) Байсалова Г.Ж. PhD, доцент (Казахстан) Бакибаев А.А. д.х.н., проф. (Россия) Барышников Г.Я. д.г.н., проф. (Россия) Берденов Ж.Г. PhD (Казахстан)

Ян А.Вент Хабилит. доктор (Польша) Джакупова Ж.Е. к.х.н., доцент (Казахстан) Досмагамбетова С.С. д.х.н., проф. (Казахстан) Еркасов Р.Ш. д.х.н., проф. (Казахстан) Жамангара А.К. к.б.н., доцент (Казахстан)

Иргибаева И.С. д.х.н., проф., доцент (Казахстан) Хуторянский В.В. PhD, проф. (Великобритания) Копишев Э.Е. к.х.н., и.о. доцент (Казахстан) Уали А.С. к.х.н., доцент (Казахстан) Масенов K.Б. к.т.н., доцент (Казахстан) Мустафин Р.И. PhD, доцент (Ресей) Озгелдинова Ж. PhD (Казахстан)

Рахмадиева С.Б. д.х.н., проф. (Казахстан) Саипов А.А. д.п.н., проф. (Казахстан) Саспугаева Г.Е. PhD, доцент (Казахстан) Шапекова Н.Л. д.м.н., проф. (Казахстан) Шатрук М. PhD, проф. (США) Эмин А. PhD, проф.(Түркия)

Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, каб. 349

Тел: +7(7172) 709-500 (вн. 31-428). E-mail: [email protected] Ответственный секретарь, компьютерная верстка: А. Нурболат

Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия:

Химия. География. Экология.

Собственник: РГП на ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева" МОН РК Периодичность: 4 раза в год. Зарегистрирован Министерством информации и коммуникаций Республики Казахстан.

Регистрационное свидетельство №16997-ж от 27.03.2018г. Тираж: 25 экземпляров Адрес типографии:

010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Кажимукана, 13/1.

Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева. Tел.: +7(7172)709-500 (вн.31-428).

Сайт: http://bulchmed.enu.kz

c Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева

(5)

Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТIНIҢ ХАБАРШЫСЫ. ХИМИЯ. ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ СЕРИЯСЫ

№2(127)/2019

ХИМИЯ ХИМИЯ

Бажыкова К.Б., Тажкенова Г.К. 1,3-диоксан негiзiнде жаңа гетероциклдi қосылыстар синтезi

8

Тажкенова Г.К., Шайыхова Г.М. Сұйытылған мұнай газдарынан наноөлшемдi цеолитқұрамды катализаторлар жасау

13

Джакупова Ж.E., Жатканбаева Ж.K., Бегалиева Р.С., Салимова Д.K. Полимерлермен мұнай қайтаруды жоғарлату үшiн Көкжиде кенорны мұнайын зерттеу

19

Джакупова Ж.Е., Нурушев А.М. Химиялық зерттеуде экологиялық құзыреттiлiктi қалыптастыру

26

Капарова Б.Т., Ташенов А.К., Омарова Н.М., Абдрахманова А.Б. Литий-ионды аккумуляторлар жұмысына катодты қаптау қалыңдығының әсерi

31

Кадралиева Н.С., Машан Т.Т. Орта мектеп пен колледждерде химияны оқытуда «химия- ағылшын тiлi» пәнаралық интеграциясы туралы

36

ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ

Өнерхан Г., Жумай Е., Арыстанова Ш.Е. Зерендi көлiнiң экологиялық жағдайын микробалдырлармен биоиндикациялау

39

Мырзаханова Ә.С., Кожина Ж.М. Қар жабындысының ауыр металдармен ластануын бағалау

44

Галай Е., Эмин А. Парниктiк газдардың беларусь ашық ауасына енуiнiң антропогендiк көздерi

49

(6)

BULLETIN OF L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL UNIVERSITY. CHEMISTRY.

GEOGRAPHY. ECOLOGY SERIES

№2(127)/2019

CONTENTS

CHEMISTRY CHEMISTRY

Bazhykova K.B., Tazhkenova G.K. Synthesis of 1,3-dioxane-based heterocyclic compounds 8 Tazhkenova G.K., Shayikhova G.M.Production of nanoscale zeolite composite catalysts from liq- uefied petroleum gases

13

Dzhakupova Zh.E., Zhatkanbayeva Zh.K., Begaliyeva R.S., Salimova D.K. Research of Kokzhide oil deposits for increasing oil recovery by polymers

19

Jakupova Zh.E., Nurushev A.M.Formation of environmental competency in chemical research 26 Kaparova B.T., Tashenov A.K., Omarova N.M., Abdrakhmanova А.B. Effect of cathode coating

thickness on the operation of lithium-ion batteries

31

Kadraliyeva N.S., Mashan T.T.On interdisciplinary integration of "Cemistry - English" in teaching chemistry in high school and College

36

GEOGRAPHY. ECOLOGY GEOGRAPHY. ECOLOGY

Onerkhan G., Zhumai E., Arystanova Sh.E.Bioindication of the ecological status of Lake Zerenda using microalgae

39 Myrzakhanova A.S., Коzhinа Zh.М.Evaluation of water pollution with heavy metals 44 Galai E., Emin A.Anthropogenic sources of greenhouse gas entry in the open air of belarus 49

(7)

ВЕСТНИК ЕВРАЗИЙСКОГО НАЦИОНАЛЬНОГО УНИВЕРСИТЕТА ИМЕНИ Л.Н.ГУМИЛЕВА. СЕРИЯ ХИМИЯ. ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ

№2(127)/2019

ХИМИЯ ХИМИЯ

Бажыкова К.Б., Тажкенова Г.К. Синтез новых гетероциклических соединений на основе 1,3-диоксана

8

Тажкенова Г.К., Шайыхова Г.М. Производство наноразмерных цеолитных композитных катализаторов из сжиженных нефтяных газов

13

Джакупова Ж.E., Жатканбаева Ж.K., Бегалиева Р.С., Салимова Д.K.Исследование нефти месторождения Кокжиде для увеличения нефтеотдачи полимерами

19

Джакупова Ж.Е., Нурушев А.М. Формирование экологической компетентности в химическом исследовании

26

Капарова Б.Т., Ташенов А.К., Омарова Н.М., Абдрахманова А.Б. Влияние толщины катодного покрытия на работу литий-ионных аккумуляторов

31

Кадралиева Н.С., Машан Т.Т.О межпредметной интеграции «химия – английский язык» при обучении химии в средней школе и колледже

36

ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ ГЕОГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ

Онерхан Г., Жумай Е., Арыстанова Ш.Е. Биоиндикация экологического состояния озера Зеренда с помощью микроводорослей

39

Мырзаханова А.С., Кожина Ж.М.Оценка загрязнения талых вод тяжелыми металлами 44 Галай Е., Эмин А. Aнтропогенные источники входа парниковых газов в открытый воздух

беларуси

49

(8)

ГЕГРАФИЯ. ЭКОЛОГИЯ

ХҒTАР 34.35.25

Г. Өнерхан

¹

, Е.Жумай

¹

, Ш.Е.Арыстанова

²

1

Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттiк университетi, Көкшетау, Қазақстан,

2

Л.Н Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетi, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (E-mail: [email protected])

Зерендi көлiнiң экологиялық жағдайын микробалдырлармен биоиндикациялау Аңдатпа: Бұл жұмыста «Көкшетау» ұлттық табиғи саябағы аумағында орналасқан Зерендi көлi микробалдырларының түрлiк құрамы зерттелiнiп, көл суына индикатор-сапробты микробалдырлар көмегiмен экологиялық баға берiлдi. Зерттеулер 2015-2018 жылдары жүргiзiлдi. Зерендi көлiнiң альгофлорасын зерттеу нәтижесiнде 107 түрдi құрайтын микробалдырлар анықталды. Зерендi көлiнiң сапробтылық индексiнiң мәнi 2,01-ге тең болуы көл суының β –мезосапробты зонаға жататындығын дәлелдейдi. Зерендi көлiнде микробалдырлардың қарқынды өсуi жаз мезгiлiнде байқалады. Жазда жасыл және көк- жасыл балдырлар, ал күз бен көктемде диатомды балдырлар доминанттық көрсететiндiгi анықталды.

Түйiн сөздер: Биоиндикация, Зерендi көлi, альгологиялық зерттеулер, индикатор- сапробты микробалдырлар, сапробтылық индексi.

DOI: https://doi.org/10.32523/2616-6771-2019-127-2-39-43 Табиғаттағы әртүрлi суқоймалар өзiнiн табиғи жағдайында бiр-бiрiнен қатты ерекшеленедi.

Су флорасы мен фаунасына судың тереңдiгi, су ағысының жылдамдығы, судың қышқыл- сiлтiлiк қасиетi, лайлылығы, оттектiк және температуралық режимi, ерiген органикалық заттардың мөлшерi, азот пен фосфор қосылыстары және т.б. көрсеткiштер ықпал етедi.

Аталған бұл көрсеткiштердiң барлығы суқоймаға табиғи процестер ретiнде де, антропогендiк жүктеме ретiнде де әсер етедi. Әр түрлi типтегi суқоймалары үшiн түрлiк құрам алуан түрлi болып және су организмдерi (гидробионттар) мол болса қалыпты жағдай деп саналады.

Суқоймалар мен ағын сулардың су сапасын бағалау физико-химиялық және биологиялық әдiстердi пайдалана отырып жүргiзiледi. Биологиялық бағалау әдiстерi – бұл су экожүйесiнiң жағдайын суқойманың өсiмдiктерi мен жануарлары бойынша сипаттау болып табылады [1]. Кез-келген суэкожүйесi сыртқы орта факторларымен тепе-теңдiкте бола отырып, антропогендiк факторлар әсерiнен бұзылатын күрделi биологиялық байланыстар жүйесiне ие. Биологиялық бағалау әдiсi гидрофизикалық және гидрохимиялық әдiстер көмегiмен шеше алмайтын мәселелердi шешуге мүмкiндiк бередi. Оған биоиндикация мен биотестiлеу жатады.

Биоиндикациялық әдiстер тек өзiндiк биотасы бар суқоймаларға ғана қолданылады. Олар онда индикатор организмдердiң бар жоғын, олардың мөлшерiн, патологиялық өзгерiстерiн және тұтастай су организмдер қауымдастығы немесе жеке систематикалық топтардың ластануға реакциясын есепке алады [2].

Балдырлармен биоиндикация жүргiзу арзанға түсетiн экспресс-әдiс, сонымен қатар

балдырлар қоректiк тiзбекте ластануға бiрiншi болып жауап қайтарады. Сонымен қатар

балдырлар экологиялық мониторингте биоиндикатор ретiнде және ластанған сулардың

өздiгiнен тазару процесiне белсендi қатысады. Балдырлардың осындай қасиеттерiн бiз

(9)

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы - Bulletin of L.N. Gumilyov ENU, 2019, 2(127)

«Көкшетау» мемлекеттiк ұлттық табиғи саябағы аумағында орналасқан Зерендi көлiнiң экологиялық жағдайын биоиндикациялауда пайдаландық.

Көл суы тұрмыстық-шаруашылық мақсаттарда қолданылады.

Зерендi көлiнiң жағалауында демалыс лагерьлерi, сауықтыру-шипажайлары, қысқа мерзiмдi демалыс орындары бар.

Зерттеу нысандары мен әдiстерi. Зерттеу нысаны ретiнде елiмiздiң солтүстiк өңiрiнде орналасқан Зерендi көлiнiң су сынамалары пайдаланылды. Сынамалар 2015- 2018 жылдары алынып, альгологиялық зерттеулер жүргiзiлдi. Балдырларды зерттеуде перипитонды және планктонды организмдер алынды. Микробалдырлардың түрлiк құрамын анықтауда Сиренконың әдiстемелiк нұсқаулары және арнайы анықтауыштар (Музафаров және т.б., 1987, 1988; Эргашев, 1979; Сиренко және т.б., 1975) қолданылды. Балдырларды тiрi жағдайда анықтау жүргiзiлдi [3-9].

Нәтижелер мен талқылаулар.

Әртүрлi антропогендiк фактролардың биоиндикациясына микроскопиялық балдырларды традициялық организм ретiнде пайдаланады. Альгологиялық бақылау көмегiмен әртүрлi улы субстраттардың химиялық заттарын және оның қоспаларын, сонымен бiрге беткi белсендi заттарды салыстырмалы түрде сараптама жасауға болады. колониялық факторлар және әр түрлi химиялық реакциялардың балдырларға сезiмталдығын зерттеу нәтижесiнде бұл деректер алынған. Балдырлардың аз өмiр сүруi әсер ететiн факторларды анықтауда бiрнеше ұрпақта және олардан қалатын дақтардың тиiмдi әсерiн бағалауға қолайлы. Балдырлар өте ұзақ өмiр сүрмейдi. Бұлар лабораторияда жасанды қоректiк орталарда жақсы өседi.

Микробалдырлардың түрлiк құрамы басқа су организмдерiне қарағанда табиғи судың ерекшелiктерiне, антропогендiк әсерлерге және өнiмдiлiк деңгейiне тез әсер ететiн индикатор организмдер болып табылады. Олардың құрамы мен сандық мөлшерi су тоғандарының тазалығына баға беруде маңызы зор болғандықтан Зерендi көлiнiң альгофлорасына зерттеу жүргiздiк. Зерттеу барысында балдырлардың 107 түрi анықталынды.

Анықталған балдырлардың iшiнде түрлiк құрамы бойынша 1-орынды диатомды балдырлар - 40 түр, екiншi орынды жасыл балдырлар - 32 түр, келесi орындарды көк - жасыл - 8 түр және эвгленалы-4, сары жасыл балдырлар - 3 түрден иеленедi. Пайыздық үлес салмағы бойынша диатомды балдырлардың аталған көлде басымдылық көрсететiнi анықталды (Сурет-1).

Сурет 1– Зерендi көлiнен анықталынған микробалдырлардың түрлiк қатынасы

Диатомды балдырлардың көптеп кездесуi олардың суыққа төзiмдiлiгiнде ғана емес, ағын сулармен азот, фосфор қосылыстарының көп мөлшерде келуiне де байланысты.

Жасыл балдырлардан Ankistrodesmus angustus (Bernard) Korsch, A.closterioides, Chlorella vulgaris var vulgaris Beijerinck, Scenedesmus falcatus Chod, S.quadricauda var.quadricauda, Oocustis lacustris, Thamnnniastrum surchanensis Ergashev, Cladophora glomerata Kutz, Chlamy- domonas aggregata, көкжасыл балдырлардан Anabaena affinis Lemm., A.constricta (Szaf ) Geitl, A.flos-aquae Born et. Flah, Oscillatoria tenuis Ag., Phormidium angustissimum f. majus, P.foveolarum Gom, P.ambiguum var., P.viride Lemm., P.treleasei Gom, Spirulina major Kutz,

40

(10)

Г. Өнерхан, Е.Жумай, Ш.Е.Арыстанова

S.subtilissima Gom, S.minima, Gloeocapsa cohaerens (Breb) Hollerb, Merismopedia tenuissima lemm., M.glauca (Ehrb ) Kutz, M.major (Smith) Geitl түрлерi, д иатомды балдырлар бөлiмiнен Fragiilaria capucina var. (Kutz), F.virescens capitata, F.investiens, Synedra pulchella var lacerata, Achnantes gracillima Hust, A.gracillima Hust, A.gracillima Hust, Gomphonema capitatum Ehrb., G.augur var. Turris, Navicula spicula, N.cruptocephala var veneta Kutz, Nitzschia paleacea grun, N.punctata Grun, Pinnulariaceae тұқымдасының Pinnularia majior var lacustris Meist түрлерiнiң балдырлары көптеп кездестi.

Эвгленалы балдырлардан бiр ғана туыстың өкiлдерiнiң көптеп таралуы көлде эвтрофикация процесiн туғызады.

Зерендi көлi суына экологиялық баға беру үшiн суқойма жағдайының аса маңызды кешендi сипаттамасы болып есептелетiн индикатор-сапробты түрлерге назар аударып, талдаулар жүргiздiк. Сапробтылық суқойманың органикалық заттар мен олардың қалдықтарынан ластанған деңгейiн көрсететiндiктен маңызды көрсеткiштердiң бiрi.

Зерендi көлiнен анықталған микробалдырлардың 22-i индикатор-сапробты түрлерге жататындығы анықталды (кесте 1).

Индикатор-сапробты түрлердiң кездесу жиiлiгi және сапробтылық бойынша сапробтылық индексi есептелдi.

Кесте 1 – Зерендi көлiнен анықталған микробалдырлардың индикатор сапробты түрлерi және сапробтылық көрсеткiшi.

Индикатор сапробты түрлер Сапробтылық

1 Anabaena affinis Lemm. β

2 Anabaena flos-aquae Born et. Flat β 3 Merismopedia major (Smith) Geitl o - β

4 Microcystis aerouginosa β

5 Oscillatoria tenuis Ag. α

6 Oscillatoria chalybea (Mert.)Com α

7 Pseudanabaena constricta a - p

8 Ankistrodesmus minutissimus Korsch β 9 Chlamydomonas reinhardtii var reinhardtii Dang α 10 Chlorella vulgaris var vulgaris Beijerinck, a - p

11 Chlamydomonas monadina Stein β

12 Oocustis lacustris β

13 Pediastrum boryanum Meyen β

14 Pediastrum simplex Meyen o- β

15 Scenedesmus quadricauda var.quadricauda β

16 Euglena hemichromata Skuja β

17 Euglena acus β

18 Gomphonema capitatum Ehrb. β

19 Hantzschia amphioxys var amphioxys (Ehr) β - o 20 Navicula cruptocephala var veneta Kutz χ- o

21 Nitzschia paleacea grun β

22 Fragilaria capucina var. (Kutz) β - o

Пантле-Букка әдiсi бойынша сапробтылық индексiнiң 2,01-ге тең болуы және Зерендi көлiнен табылған сапробты түрлердiң түрлiк қатынасын салыстырғанда барлық индикатор-сапробты түрлердiң жартысынан көбi, яғни 53 пайызы бета-мезосапробты зонаның микробалдырлары болуы Зерендi көлiнiң β –мезосапробты зонаға жататындығын дәлелдейдi.

Табылған индикатор-сапробты микробалдырлардың 1-ксено-олигосапробты ( χ -о), 4-олиго- бетасапробты (o- β ), 12- бета-мезосапробты ( β ), 3-альфа- мезосапробты ( α ), 2-поли- альфасапробты (р- α ) түрлер (сурет 2).

41

(11)

Сурет 2– Зерендi көлiнен анықталған сапробты түрлердiң түрлiк қатынасы

Индикатор-сапробты организмдердiң iшiнен таза суларға тән Navicula cruptocephala var veneta Kutz, Cyclotella comta, var comta Kutz, Pediastrum simplex Meyen, Merismopedia ma- jor (Smith) Geitl балдырларының кездесуiнен Зерендi көлiнiң әлi де болса тазалау екендiгiн бiлдiредi.

Көл суынан анықталған түрлердiң iшiнен Euglena acus, Hantzschia amphioxys var amphioxys (Ehr), Anabaena flos-aquae Born et. Flat, Chlorella vulgaris var vulgaris Beijerinck,Chlamydomonas reinhardtii var reinhardtii Dang-тың көптеп таралуы көлде эвтрофикация процесiнiң жүрiп жатқанын байқатады.

Әдебиеттер тiзiмi

1 Gaur A.G. Algal culture in organic wasters // Proc. Nat. Acad. Sci. – India, 1965. – Vol. 35. – N3. – P. 370-372.

2 Горбунова Н.П. Альгология. – М.: Наука, 1991. – 265 с.

3 Сиренко Л.А., Сакевич А.И., Осипов Л.Ф., Лукина Л.Ф. и др. Методы физиолого-биохимического исследования водорослей в гидробиологической практике. - Киев: Наукова думка, 1975. -247с.

4 Музафаров А.М., Эргашев А.Э., Халилова С.Х. Определитель сине-зеленых водорослей Средней Азии. – Ташкент: Фан, 1987. – Т. 1. – С. 3-405.

5 Музафаров А.М., Эргашев А.Э., Халилова С.Х. Определитель сине-зеленых водорослей Средней Азии. – Ташкент: Фан, 1988. – Т.2. – С. 406-815.

6 Музафаров А.М., Эргашев А.Э., Халилова С.Х. Определитель сине-зеленых водорослей Средней Азии. – Ташкент: Фан, 1987. – Т.3. – С. 815-1215.

7 Эргашев А.Э. Определитель протококковых водорослей Средней Азии. - Ташкент: Фан, 1979. – Ч.I. – 343 с.

8 Эргашев А.Э. Определитель протококковых водорослей Средней Азии. - Ташкент: Фан, 1979. – Ч.II. – 383 с.

9 Унифицированные методы исследования качества воды // Методы биологического анализа воды. Приложение I. Атлас сапробных организмов. -М.: СЭВ, 1977 — 227 с.

Г. Онерхан¹, Е.Жумай¹, Ш.Е.Арыстанова²

1Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова, Кокшетау, Казахстан

2Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан Биоиндикация экологического состояния озера Зеренда с помощью микроводорослей

Аннотация: В настоящей работе представлены результаты изучения видового состава водорослей озера Зеренда национального природного парка «Кокшетау» и дана экологическая оценка воды озера с помощью индикатор-сапробных микроводорослей. Исследования проводились в 2016-2019 годах. В результате исследования альгофлоры озера Зеренда определено 107 видов микроводорослей. Значение сапробного индекса озера Зеренда равное 2,01 доказывает, что воды озера относятся к β- мезосапробной зоне.

Выявлено, что интенсивный рост микроводорослей озера Зеренда наблюдается в летнее время года. Определено, что летом доминируют зеленые и сине-зеленые водоросли, а весной и осенью – диатомовые.

Ключевые слова: биоиндикация, озеро Зеренда, альгологические исследования, индикатор-сапробные микроводоросли, индекс сапробности.

42

(12)

Г. Өнерхан, Е.Жумай, Ш.Е.Арыстанова

G.Onerkhan¹, E.Zhumai¹, Sh.E.Arystanova²

1Sh. Ualihanov Kokshetau State University, Kokshetau, Kazakhstan

2L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan Bioindication of the ecological status of Lake Zerenda using microalgae

Abstract:The results of the study of the algal species composition in the Zerenda lake in the national park «Kokshetau»

are presented. Studies were conducted in the years 2016-2019. As a result of research algoflors of lake Zerenda 107 kinds of microseaweed are determined. The meaning of an index saprobe of lake Zerenda equal 2,01 proves, that waters of lake concern to - mezosaprob to a zone. ITis determined, that the intensive growth of microseaweed of lakes Kopa, Burabai, and Zerenda are observed in the summer season. ITisrevealed, that in the summer the green and blue-green seaweed, and inspring and autumn -Bacillariophytadominates.

Keywords: Bioindication, lake Zerenda, algological studies, indicator-saprobic microalgae, saprobity index.

References

1 Gaur A.G. Algal culture in organic wasters, Proc. Nat. Acad. Sci, India, 35 3, 370-372 1965.

2 Gorbunova N.P. Algaeology [Algology] (Nauka, Moscow, 1991, 265p).

3 Sirenko L.A, Cakevish A.I., Osipov L.F., Lukina L.F. i dr. Metody fiziologo – biokhimicheskogo issledovaniya vodorosley v gidrobiologicheskoy praktike [Methods of рhysiology-biochemical research of seaweed in hydrobiological practice] (Naukovka dumka, Kiev, 1975, 247 p).

4 Muzafarov A.M., Ergashev A.E., Khalilova C.Kh. Opredelitel‘ sine-zelenykh vodorosley Sredney Azii [The determinant of blue-green seaweed of Central Asia] (Fan, Tashkent, 1987, Vol 1. P.3-405).

5 Muzafarov A.M., Ergashev A.E., Khalilova C.Kh. Opredelitel‘ sine-zelenykh vodorosley Sredney Azii [The determinant of blue-green seaweed of Central Asia] (Fan, Tashkent, 1988, Vol 2. P.406-815).

6 Muzafarov A.M., Ergashev A.E., Khalilova C.Kh. Opredelitel‘ protokokkovykh vodorosley Sredney Azii [The determinant of Protococcophyceae seaweed of Central Asia] (Fan, Tashkent, 1987, Vol 3. P.815-1215).

7 Ergashev A.E. Opredelitel‘ protokokkovykh vodorosley Sredney Azii [The determinant Protococcophyceae of seaweed of Central Asia] (Fan, Tashkent, 1979, 343 p).

8 Ergashev A.E. Opredelitel‘ protokokkovykh vodorosley Sredney Azii [The determinant Protococcophyceae of seaweed of Central Asia] (Fan, Tashkent, 1979, 383 p).

9 Unifisirovannye methody issledovaniya kachestva vodу [Unified methods of research of quality of waters] Methody biologicheskogo analiza vody. Prilozheniye I. Indikator – saprobnosti [Methods of the biological analysis of water.

The application I. Indicator – saprobe] (SEV, Moscow, 1977, 227р).

Сведения об авторах:

Өнерхан Г. – Биология ғылымдарының кандидаты, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттiк университетi, биология және оқыту әдiстемесi кафедрасының аға оқытушысы, Абай көшесi 76, Көкшетау, Қазақстан.

Жумай Е. – экология мамандығының 1 курс докторанты, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттiк университетi, Абай көшесi 76, Көкшетау, Қазақстан.

Арыстанова Ш.Е. – биология ғылымдарының кандидаты, доцент, Л.Н Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетi, Сәтбаев көшесi 2, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Onerkhan G.-Candidate of Biological Sciences, Senior Lecturer of the Department of Biology and Teaching Methods, Sh.

Ualihanov Kokshetau State University, Abay str., 76, Kokshetau, Kazakhstan.

Zhumai E- 1-year PhD Student of specialty Ecology, Sh. Ualihanov Kokshetau State University, Abay str., 76, Kokshetau, Kazakhstan.

Arystanova Sh.E. - Candidate of Biological Sciences, Associate Professor, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Satpayev str.2, Nur-Sultan, Kazakhstan.

Редакцияға 11.04.2019 қабылданды

43

(13)

«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетiнiң Хабаршысы. Химия. География.

Экология сериясы» журналына мақала жариялау ережесi

1. Журнал мақсаты. Химия, география, экология салалары бойынша мұқият тексеруден өткен ғылыми құндылығы бар мақалалар жариялау.

2. Журналда мақала жариялаушы автор мақаланың қол қойылған 1 дана қағаз нұсқасын Ғылыми басылымдар бөлiмiне (редакцияға, мекенжайы: 010008, Қазақстан республикасы, Нұр-Сұлтан, қаласы, Қ.

Сәтпаев көшесi, 2, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi, Бас ғимарат, 408 кабинет) және e- mail [email protected] электрондық поштасына Word, Tex, PDF форматтарындағы нұсқаларын жiберу қажет.

Мақала мәтiнiнiң қағаз нұсқасы мен электронды нұсқалары бiрдей болулары қажет. Мақалалар қазақ, орыс, ағылшын тiлдерiнде қабылданады. Сонымен қатар, автор(лар) iлеспе хат ұсынуы керек.

3. Автордың қолжазбаны редакцияға жiберуi мақаланың Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетiнiң хабаршысында басуға келiсiмiн, шетел тiлiне аударылып қайта басылуына келiсiмiн бiлдiредi. Автор мақаланы редакцияға жiберу арқылы автор туралы мәлiметтiң дұрыстығына, мақала көшiрiлмегендiгiне (плагиаттың жоқтығына) және басқа да заңсыз көшiрмелердiң жоқтығына кепiлдеме бередi.

4. Мақаланың көлемi 18 беттен аспауға тиiс (6 беттен бастап).

5. Мақаланың құрылымы ҒТАМРК http://grnti.ru/

Автор(лар)дың аты-жөнi

Мекеменiң толық атауы, қаласы, мемлекетi (егер авторлар әртүрлi мекемеде жұмыс жасайтын болса, онда әр автор мен оның жұмыс мекемесi қасында бiрдей белгi қойылу керек)

Автор(лар)дың Е-mail-ы Мақала атауы

Аннотация (100-200 сөз; формуласыз, мақаланың атауын мейлiнше қайталамауы қажет; әдебиеттерге сiлтемелер болмауы қажет; мақаланың құрылысын (кiрiспе /мақаланың мақсаты/ мiндеттерi /қарастырылып отырған сұрақтың тарихы, зерттеу әдiстерi, нәтижелер/талқылау, қорытынды) сақтай отырып, мақаланың қысқаша мазмұны берiлуi қажет).

Түйiн сөздер (6-8 сөз не сөз тiркесi. Түйiн сөздер мақала мазмұнын көрсетiп, мейлiнше мақала атауы мен аннотациядағы сөздердi қайталамай, мақала мазмұнындағы сөздердi қолдану қажет. Сонымен қатар, ақпараттық-iздестiру жүйелерiнде мақаланы жеңiл табуға мүмкiндiк беретiн ғылым салаларының терминдерiн қолдану қажет).

Негiзгi мәтiн мақаланың мақсаты/ мiндеттерi/ қарастырылып отырған сұрақтың тарихы, зерттеу әдiстерi,нәтижелер/талқылау, қорытынды бөлiмдерiн қамтуы қажет.

Таблица, суреттер– аталғаннан кейiн орналастырылады. Әр таблица, сурет қасында оның аталуы болуы қажет. Сурет айқын, сканерден өтпеген болуы керек.

Мақаладағыформулалартек мәтiнде оларға сiлтеме берiлсе ғана номерленедi.

Жалпы қолданыста бар аббревиатуралар мен қысқартулардан басқалары мiндеттi түрде алғаш қолданғанда түсiндiрiлуi берiлуi қажет. Қаржылай көмек туралы ақпарат бiрiншi бетте көрсетiледi.

Әдебиеттер тiзiмi

Мәтiнде әдiбиеттерге сiлтемелер тiкжақшаға алынады. Мәтiндегi әдебиеттер тiзiмiне сiлтемелердiң номерленуi мәтiнде қолданылуына қатысты жүргiзiлiде: мәтiнде кездескен әдебиетке алғашқы сiлтеме [1]

арқылы, екiншi сiлтеме [2] арқылы т.с.с. жүргiзiледi. Кiтапқа жасалатын сiлтемелерде қолданылған бетттерi де көрсетiлуi керек (мысалы, [1, 45 бет]). Жарияланбаған еңбектерге сiлтемелер жасалмайды. Сонымен қатар, рецензиядан өтпейтiн басылымдарға да сiлтемелер жасалмайды (әдебиеттер тiзiмiн, әдебиеттер тiзiмiнiң ағылшынша әзiрлеу үлгiлерiн төмендегi мақаланы рәсiмдеу үлгiсiнен қараңыз).

Мақала соңындағы әдебиеттер тiзiмiнен кейiн библиографиялық мәлiметтер орыс және ағылшын тiлiнде (егер мақала қазақ тiлiнде жазылса), қазақ және ағылшын тiлiнде (егер мақала орыс тiлiнде жазылса), орыс және қазақ тiлiнде (егер мақала ағылшын тiлiнде жазылған болса) берiледi.

Авторлар туралы мәлiмет: автордың аты-жөнi, ғылыми атағы, қызметi, жұмыс орны, жұмыс орнының мекен-жайы, теелфон, e-mail – қазақ, орыс және ағылшын тiлдерiнде толтырылады.

6. Қолжазба мұқият тексерiлген болуы қажет. Техникалық талаптарға сай келмеген қолжазбалар қайта өңдеуге қайтарылады. Қолжазбаның қайтарылуы оның журналда басылуына жiберiлуiн бiлдiрмейдi.

7. Редакцияға түскен мақала жабық (анонимдi) тексеруге жiберiледi. Барлық рецензиялар авторларға жiберiледi. Автор (рецензент мақаланы түзетуге ұсыныс берген жағдайда) үш күн аралығында қайта қарап, қолжазбаның түзетiлген нұсқасын редакцияға қайта жiберуi керек. Рецензент жарамсыз деп таныған мақала қайтара қарастырылмайды. Мақаланың түзетiлген нұсқасы мен автордың рецензентке жауабы редакцияға жiберiледi.

(14)

8. Төлемақы. Басылымға рұқсат етiлген мақала авторларына төлем жасау туралы ескертiледi. Төлем көлемi 2018 жылы 4500 тенге – ЕҰУ қызметкерлерi үшiн және 5500 тенге басқа ұйым қызметкерлерiне.

Реквизиты:

1)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Банк ЦентрКредит"

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16

Кпн 859- за статью

2)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Bank RBK"

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16

Кпн 859 - за статью

3)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "ForteBank"

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16

4)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Народный Банк Казахстан"

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16

Кнп 859.

"За публикацию в Вестнике ЕНУ ФИО автора"

Provision on articles submitted to the journal "Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Chemistry. Geography. Ecology Series"

1. Purpose of the journal. Publication of carefully selected original scientific works in the fields of chemistry, geography, ecology.

2. An author who wishes to publish an article in a journal must submit the article in hard copy (printed version) in one copy, signed by the author to the scientific publication office (at the address: 010008, Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Satpayev St., 2. L.N. Gumilyov Eurasian National University, Main Building, room 408) and by e-mail [email protected] in Word, PDF and Tex format. At the same time, the correspondence between Tex-version, Word- version, PDF-version and the hard copy must be strictly maintained. And you also need to provide the cover letter of the author(s).

Language of publications: Kazakh, Russian, English.

3. Submission of articles to the scientific publication office means the authors’ consent to the right of the Publisher, L.N. Gumilyov Eurasian National University, to publish articles in the journal and the re-publication of it in any foreign language. Submitting the text of the work for publication in the journal, the author guarantees the correctness of all information about himself, the lack of plagiarism and other forms of improper borrowing in the article, the proper formulation of all borrowings of text, tables, diagrams, illustrations.

4. The volume of the article should not exceed 18 pages (from 6 pages).

5. Structureof the article GRNTI http://grnti.ru/

Initials and Surname of the author (s)

Full name of the organization, city, country (if the authors work in different organizations, you need to put the same icon next to the name of the author and the corresponding organization)

Author’s e-mail (s) Article title

Abstract (100-200 words, it should not contain a formula, the article title should not repeat in the content, it should not contain bibliographic references, it should reflect the summary of the article, preserving the structure of the article - introduction/ problem statement /goals/ history, research methods, results /discussion, conclusion).

Keywords (6-8 words/word combination. Keywords should reflect the main content of the article, use terms from the article, as well as terms that define the subject area and include other important concepts that make it easier and more convenient to find the article using the information retrieval system).

The main text of the article should contain an introduction/ problem statement/ goals/ history, research methods, results / discussion, conclusion. Tables, figures should be placed after the mention. Each illustration should be followed by an inscription. Figures should be clear, clean, not scanned.

In the article, only thoseformulas are numbered, to which the text has references.

(15)

Allabbreviations, with the exception of those known to be generally known, must be deciphered when first used in the text.

Information onthe financial support of the article is indicated on the first page in the form of a footnote.

References

In the text references are indicated in square brackets. References should be numbered strictly in the order of the mention in the text. The first reference in the text to the literature should have the number [1], the second - [2], etc.

The reference to the book in the main text of the article should be accompanied by an indication of the pages used (for example, [1, 45 p.]). References to unpublished works are not allowed. Unreasonable references to unreviewed publications (examples of the description of the list of literature, descriptions of the list of literature in English, see below in the sample of article design).

At the end of the article, after the list of references, it is necessary to indicate bibliographic data in Russian and English (if the article is in Kazakh), in Kazakh and English (if the article is in Russian) and in Russian and Kazakh languages (if the article is English language).

Information about authors: surname, name, patronymic, scientific degree, position, place of work, full work address, telephone, e-mail - in Kazakh, Russian and English.

6. The article must becarefully verified. Articles that do not meet technical requirements will be returned for revision. Returning for revision does not mean that the article has been accepted for publication.

7. Work with electronic proofreading. Articles received by the Department of Scientific Publications (editorial office) are sent to anonymous review. All reviews of the article are sent to the author. The authors must send the proof of the article within three days. Articles that receive a negative review for a second review are not accepted.

Corrected versions of articles and the author’s response to the reviewer are sent to the editorial office. Articles that have positive reviews are submitted to the editorial boards of the journal for discussion and approval for publication.

Periodicity of the journal: 4 times a year.

8. Payment. Authors who have received a positive conclusion for publication should make payment on the following requisites (for ENU employees - 4,500 tenge, for outside organizations - 5,500 tenge):

Реквизиты:

1(РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Банк ЦентрКредит"

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16

Кпн 859- за статью

2)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Bank RBK"

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16

3)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "ForteBank"

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16

4)РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Народный Банк Казахстан"

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16

Кнп 859.

58

(16)

Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Химия. География. Экология»

1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных работ п в области химии, географии, экологии.

2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном автором в Отдел научных изданий (по адресу:

010008, Казахстан, г.Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 408) и по e-mail [email protected] в формате Tex, PDF и Word. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Тex-файлом, Word-файлом, PDF-файлом и твердой копией. Также автору(ам) необходимо предоставить сопроводительное письмо.

Язык публикаций: Казахский, русский, английский.

3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех заимствований текста, таблиц, схем, иллюстраций.

4. Объем статьи не должен превышать 18 страниц (от 6 страниц).

5. Схема построения статьи ГРНТИ http://grnti.ru/

Инициалы и Фамилию автора(ов)

Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в разных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и соответствующей организации)

Е-mail автора(ов) Название статьи

Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, повторять по содержанию название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи – введение/ постановка задачи/ цели/ история, методы исследования, результаты/обсуждения, заключение/выводы).

Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний. Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать термины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включающие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахождения статьи средствами информационно-поисковой системы).

Основной текст статьи должен содержать введение/ постановку задачи/ цели/ историю, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы.

Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. Каждой иллюстрацией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканированными.

В статье нумеруются лишь теформулы, на которые по тексту есть ссылки.

Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.

Сведения офинансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски.

Список литературы

В тексте ссылки обозначаются в квадратных скобках. Ссылки должны быть пронумерованы строго по порядку упоминания в тексте. Первая ссылка в тексте на литературу должна иметь номер [1], вторая - [2] и т.д. Ссылка на книгу в основном тексте статьи должна сопровождаться указанием использованных страниц (например, [1, 45 стр.]). Ссылки на неопубликованные работы не допускаются. Нежелательны ссылки на нерецензируемые издания (примеры описания списка литературы, описания списка литературы на английском языке см. ниже в образце оформления статьи).

В конце статьи, после списка литературы, необходимо указать библиографические данные на русском и английском языках (если статья оформлена на казахском языке), на казахском и английском языках (если статья оформлена на русском языке) и на русском и казахском языках (если статья оформлена на английском языке).

Сведения об авторах: фамилия, имя, отчество, научная степен, должность, место работы, полный служебный адрес, телефон, e-mail – на казахском, русском и английском языках.

6. Рукопись должна быть тщательно выверена. Рукописи, не соответствующие техническим требованиям, будут возвращены на доработку. Возвращение на доработку не означает, что рукопись принята к опубликованию.

7. Работа с электронной корректурой. Статьи, поступившие в Отдел научных изданий (редакция), отправляются на анонимное рецензирование. Все рецензии по статье отправляются автору. Авторам в течение трех дней необходимо отправить корректуру статьи. Статьи, получившие отрицательную рецензию к повторному рассмотрению не принимаются. Исправленные варианты статей и ответ автора рецензенту присылаются в редакцию. Статьи, имеющие положительные рецензии, представляются редколлегии журнала для обсуждения и утверждения для публикации.

(17)

Периодичность журнала: 4 раза в год.

8.Оплата. Авторам, получившим положительное заключение к опубликованию необходимо произвести оплату по следующим реквизитам (для сотрудников ЕНУ – 4500 тенге, для сторонних организаций – 5500 тенге):

Реквизиты:

1) РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Банк ЦентрКредит"

БИК Банка: KCJBKZKX

ИИК: KZ978562203105747338 (KZT) Кнп 861

Кбе 16

2) РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Bank RBK"

БИК Банка: KINCKZKA

ИИК: KZ498210439858161073 (KZT)

3) РГП ПХВ "Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО "Forte"

БИК Банка: IRTYKZKA

ИИК: KZ599650000040502847 (KZT)

Мақаланы рәсiмдеу үлгiсi

МРНТИ 27.25.19

А.Ж. Жубанышева

¹

, Н. Темиргалиев

²

, А.Б. Утесов

³

2

Институт теоретической математики и научных вычислений Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева, Астана, Казахстан

3

Актюбинский региональный государственный университет имени К. Жубанова,

1

Актобе, Казахстан

(Email:

¹

[email protected],

²

[email protected],

³

[email protected]) Численное дифференцирование функций в контексте Компьютерного

(вычислительного) поперечника

Аннотация В рамках компьютерного (вычислительного) поперечника полностью решена задача приближенного дифференцирования функций, принадлежащих классам Соболева по неточной информации, полученной от произвольного конечного множества тригонометрических коэффициентов Фурье-Лебега дифференцируемой функции... [100-200 слов]

Ключевые слова приближенное дифференцирование, восстановление по неточной информации, предельная погрешность, компьютерный (вычислительный) поперечник. [6-8 слов/словосочетаний]

Введение Текст введения...

Авторам не следует использовать нестандартные пакеты LaTeX (используйте их лишь в случае крайней необходимости)

2. Заголовок секции Окружения.

Теорема 1. ...

Лемма 1. ...

60