Просмотр «Том 42 № 2 (2013): Вестник КазНПУ им.Абая. Серия: физико-математические науки» | «Физико-математические науки»

Абай атындағы

Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Казахский национальный педагогический

университет имени Абая

ХАБАРШЫ ВЕСТНИК

ІSSN 1728-7901

№ 2 (42) Алматы 2013

Сер ия «Ф изик о- ма тема т ич еские на уки » • «Ф из ик а- м ат ема тик а ғ ылы мд ар ы» се риясы

3 УДК 378

Г.А. Абдулкаримова

К ВОПРОСУ О СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ МЕТОДИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ ИНФОРМАТИКИ В СВЯЗИ

С ПЕРЕХОДОМ НА 12-ЛЕТЕНЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ

(г. Алматы, КазНПУ им.Абая)

Мақалада 12-жылдық білім беруге кӛшуімен байланысты болашақ информатика мұғалімдерін дайындау әдістемелерін жетілдіру жолдары қарастырылады. Әдістемелік пәндер жүйесі мен «Информатиканы оқыту әдістемесі» курсын 12 жылдық мектеп үшін информатика мұғалімдерін әдістемелік дайындау үлесі қарастырылған.

В статье рассмотрены пути совершенствования методической подготовки будущих учителей информатики, связанные с переходом на 12-летнее образование. Рассмотрена система методических дисциплин и вклад курса «Методика преподавания информатики» в методическую подготовку учителя информатики для 12-летней школы.

The article considers ways to improve the methodical preparation of future teachers of computer science, involving the transfer of a 12-year education. We consider the system of disciplines and methodological contribution of the course "Methods of teaching computer science" in the methodical preparation of computer science teachers for a 12-year-old school.

Түйін сөздер: мұғалімдерді әдістемелік дайындау, 12-жылдық білім беру, информатиканы оқыту әдістемесі

Ключевые слова: методическая подготовка учителя, 12-летнее образование, методика преподавания информатики

Keywords: methodical training of the teacher, the 12-year education, methods of teaching computer science

Современные тенденции развития школьного образования в Республике Казахстан не могут не отразиться на системе подготовки педагогических кадров по информатике. В республике предусмотрены пути обновления подготовки учителей в условиях перехода к 12-летнему образованию: рост социального статуса педагога, ориентация на личность учителя, его развитие и саморазвитие, необходимость взаимосвязи и координации этапов профессионального становления - от допрофессиональной подготовки до повышения квалификации. Также важным процессом изменения школьного образования является вариативность систем и моделей обучения информатике в начальной, средней и профильной школе, вариативность учебных программ и курсов.

Результаты исследований профессиональной деятельности учителей информатики свидетельствуют о недостаточной психолого-педагогической и методической подготовленности многих педагогов к решению встающих перед ними задач, отставание их профессиональной деятельности от новых требований. Это возможно обусловлено тем, что в педагогическом вузе при изучении методических дисциплин, преподаватели не всегда предвидят какие трудности испытывает молодой учитель в условиях инновационных процессов.

Слабыми местами в методической подготовке учителей информатики исследователи называют недостаточный уровень сформированности навыков применения методически осмысленных положений педагогики и психологии в обучении и воспитании учащихся и неготовность к использованию современных педагогические технологий и средств обучения.

4

Решение возможно лишь при высоком уровне методической подготовки педагога.

В связи с этим необходимо рассмотреть пути совершенствования преподавания методических дисциплин в целом и курса методики преподавания информатики в частности.

Анализируя опыт педагогических вузов разных стран по профессиональной подготовке учителей, можно выявить следующие тенденции совершенствования обучения студентов педагогических вузов:

 психолого-педагогическая и социологическая направленность содержания педагогического образования;

 социальная направленность и непрерывность педагогической практики;

 использование практикоориентированных форм обучения: моделирование учебных ситуаций, анализ видеофрагментов уроков, школьные и лабораторные практикумы;

 использование информационно-коммуникационных технологий;

 повышение удельного веса самостоятельной подготовки студента.

В Казахском национальном педагогическом университете имени Абая методическая подготовка будущего учителя информатики обеспечивается системой обязательных и элективных дисциплин, педагогической практикой.

Учебная дисциплина «Методика преподавания информатики» относится к числу обязательных педагогических дисциплин и изучается студентами, уже получившими определенную педагогическую, психологическую, общедидактическую, математическую подготовку, а также подготовку в области информатики, программирования и информационных технологий. Эти знания студентов систематически используются в курсе методики и находят свой выход в практике обучения школьников. Значительное место в методической подготовке отведено и дисциплинам обязательного компонента «Оценка результатов обучения c помощью компьютера», «Мультимедиа технологии в образовании», «Разработка учебных материалов с помощью компьютера», «Компьютерная графика и анимация в образовании». Описанные дисциплины составляют методический блок, основной задачей которого является формирование методических знаний, умений, компетенций.

Стандарт 12-летенего общего среднего образования (проект) [1] предусматривает начало обучения с 6лет. В связи с этим актуальным становится вопрос о подготовке учителя информатики к работе с младшими школьниками. Следовательно, в ходе изучения методических дисциплин должны быть освещены вопросы организации деятельности детей младшего школьного возраста. В связи с тем, что основным назначением начального образования является раскрытие индивидуальности ребенка и освоение им учебной деятельности. Поэтому главные усилия методической подготовки учителя информатики должны быть направлены на формирование профессиональных умений, способствующих созданию проблемных ситуаций для пробуждения у детей потребности учиться, поиску «нового знания» с использованием диалога, организации самоконтроля и самооценки деятельности младших школьников, рефлексии деятельности [2, 3].

Важно в процессе освоения методических дисциплин формировать у будущих учителей информатики способностей быстро и эффективно адаптироваться к условиям жизни, выполнять педагогическую деятельность в инновационном режиме, позитивно воспринимать себя и окружающих. В связи с этим методические дисциплины ставят целью сформировать такие профессионально-педагогические умения, которые позволят отнестись к работе учителя информатики не как к исполнителю чужих учебных и методических проектов, а как к работе исследователя, создателя содержательных и творческих взаимосвязей с учениками, формирующих все многообразие

5

познавательной деятельности. В связи с этим, задачами методических дисциплин являются: ознакомление студентов с современным состоянием образования в области информатики и возможностями, открывающимися в обучении информатике школьников, при использовании педагогических технологий; ознакомление со спецификой использования в обучении мультимедийных возможностей компьютера, современных образовательных ресурсов, компьютерных средств оценки результатов обучения. Изучение разнообразных педагогических технологий и особенностей их использования в школе может протекать эффективно лишь при активном участии студентов в освоении профессиональных знаний и умений.

Следующий аспект совершенствования методической подготовки учителя информатики связан с все возрастающей ролью информатизации образования. На современном этапе процесс информатизации образования определяется Государственной программой развития РК на 2011-20-е годы и Концепцией системы электронного обучения на 2010-2015 годы, в которых указываются пути внедрения в учебный процесс электронного обучения с целью обеспечения равного доступа всех участников образовательного процесса к лучшим образовательным ресурсам и технологиям. Таким образом, выпускники педагогических специальностей должны быть готовы к использованию информационно-коммуникационных технологий (ИКТ) в будущей профессиональной деятельности. Также необходимым является ознакомление студентов с имеющимися по их профилю качественными педагогическими программными средствами и электронными ресурсами.

Говоря о совершенствовании методической подготовки учителя информатики нельзя не затронуть важность организации педагогической практики. На факультете сложилась система трехуровневой педагогической практики: ознакомительная, педагогическая на третьем курсе и профессиональная практика на выпускном курсе.

Практика включает:

 посещение и анализ уроков учителей школы,

 освоение (на практическом уровне) наиболее трудных компонентов урока (создание проблемной ситуации, постановка учебной задачи, формировании самоконтроля, дифференцированный подход к учащимся и др.), проведение и анализ уроков,

 коллективное проектирование урока (системы уроков) с участием преподавателя вуза; проведение и анализ этих уроков; работа по темам дипломного исследования,

 самостоятельное проведение и анализ пробных уроков студентами.

В период педагогических практик студент имеет возможность работать в качестве учителя-предметника, классного руководителя. Именно способность объединить в своей работе все эти аспекты общепрофессиональной педагогической деятельности должны служить важным показателем сформированности основных педагогических и методических умений, являющихся компонентами профессиональной готовности [4, 5].

В учебный план педагогической специальности «Информатика» включены элективные курсы. Обновление элективных курсов связано с актуальными запросами среднего образования. Содержание курсов по выбору носит вариативный характер, поскольку стремительное развитие информационных технологий требует своевременного внедрения в содержание актуальных вопросов, отражающих современное состояние школьной информатики и процесса информатизации образования. Это курсы, обогащающие профессиональную компетентность учителя -

«История информатики», «Научные основы школьного курса информатики»,

«Моделирование в образовании», «Информатизация управления образовательным процессом», «Управление проектами», «Практикум по решению олимпиадных задач»,

6

изучение которых направлено на выработку профессиональных навыков и приемов работы, умению вести научно-исследовательскую деятельность, информатизацию обучения.

Особое внимание необходимо уделить переосмыслению логики, содержания, структуры современного образования в области информатики с учетом вариативности школьных учебников. Поэтому при освоении методических дисциплин следует рассмотреть важнейшие аспекты проблемы реальной вариативности школьного образования в области информатики и профессиональную ответственность учителя за осуществленный им выбор.

Еще один путь совершенствования методической и в том числе профессиональной подготовки будущих учителей информатики – проектирование, разработка и создание электронных учебников и ресурсов, учебных материалов, учитывающих требования современной школы, содержащих интерактивные задания, задания для самоконтроля, для практического внедрения в учебный процесс школы.

В заключение следует отметить, что современные тенденции развития школьного образования ориентируют учителя на такой процесс обучения, при котором главной задачей становится не изучение основ наук, а общеинтеллектуальное развитие. Значит и методическая подготовка учителя информатики должна быть ориентирована на формирование мобильной, разносторонне развитой личности, способной на постоянное и непрерывное развитие в условиях информатизации общества.

1. Государственный общеобязательный стандарт образования Республики Казахстан.

Основные положения. (Проект), Астана 2006г.

2. Абдулкаримова Г.А. Некоторые вопросы организации и методики обучения информатике в 12-летней школе // Материалы Международной научно- практической конференции «Пути реализации основных приоритетов по повышению благосостояния народа Казахстана в свете задач, поставленных Президентом РК Н.А.Назарбаевым в Послании народу, 2008, Алматы, КазНПУ им.

Абая, Часть 3, С.36-39.

3. Абдулкаримова Г.А. Содержание пропедевтического курса информатики в условиях перехода на 12-летнее образование // Материалы республиканской научно-практической конференции «Современные подходы к модернизации системы образования», посвященной 70-летию Шаяхметова Ш.Ш. г. Алматы, 2009 г. С.9-15.

4. Абдулкаримова Г.А. Становление профессионализма будущих учителей информатики в ходе педагогической практики // Сборник материалов Республиканской научно-практической конференции «Подготовка будущего педагога в условиях перехода на 12-летнее образование», Алматы, КазНПУ им.Абая, 2012 год. С.52-54.

5. Абдулкаримова Г.А. Педагогическая практика как показатель готовности студентов к профессиональной деятельности // Материалы 1 Международной научно-практической конференции «Фундаментальные науки и образование», Бийск, 29 января 2012 г. С.287-290

7 УДК 378

Г.А. Абдулкаримова

ПРОФЕССИОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ПОДГОТОВКИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ В ОБЛАСТИ

ИНФОРМАТИКИ

(г.Алматы, КазНПУ имени Абая)

Информатика саласында педагогикалық кадрларды дайындауды профессиялогиялық жетілдіру ғылыми негізделген кәсіби модельдерді дайындауды талап етеді.

Егер осындай модель негізінде дайындық жүргізілсе, онда бұл қазақстандық жоғары оқу орындарының түлектерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, олардың жұмысқа орналасуына және бірыңғай европалық білім беру кеңістігін құруға ықпал етеді.

Совершенствование профессиональной подготовки педагогических кадров в области информатики требует разработки научно-обоснованной профессиологической модели.

Если осуществлять подготовку на основе такой модели, то это будет способствовать повышению конкурентоспособности выпускников казахстанских вузов, их трудоустраиваемость и как следствие - формированию единого европейского образовательного пространства.

Improving the training of teachers in computer science requires the development of scientific justification professiological model, which defines a new approach based on the experience of leading foreign universities and the parameters of the Bologna process.

If you prepare on the basis of this model, it will contribute to the competitiveness of Kazakhstan universities graduates, their employability and as a consequence - the formation of a common European educational space.

Түйін сөздер: профессиология, Болон үрдісі, білім беру бағдарламасы, информатика бойынша білім бакалавры.

Ключевые слова: профессиология, Болонский процесс, образовательная программа, бакалавр образования по информатике.

Keywords: professiologiya, the Bologna process, the educational program, the bachelor of education in computer science.

Развитие высшего образования в Республике Казахстан осуществляется в контексте становления общества, основанного на знаниях и обучения, ориентированного на его результат. Высшее педагогическое образование ориентируется в первую очередь на удовлетворение текущих и перспективных потребностей национальной сферы образования.

Быть конкурентоспособным и соответствовать запросам современного работодателя сегодня не так легко. Помимо теоретических знаний и практических навыков у выпускников бакалавриата должна быть хорошая педагогическая практика.

Будущий учитель должен уверенно пользоваться компьютером, владеть как минимум одним иностранным языком. Важными, по мнению работодателей, также являются личные качества – адаптивность, мобильность, стрессоустойчивость. Результаты обучения, которые демонстрируют бакалавры образования по информатике, позволяют определить значимость освоенной ими образовательной программы, для ее внешних потребителей – работодателей и студентов.

8

Поэтому, необходимо выявить новое научное знание о профессиологической модели бакалавра образования по информатике и отразить ее (модель) в образовательной программе их подготовки. При таком подходе образовательный процесс строится как система целенаправленно организованной учебной деятельности, в ходе которой студенты осваивают образовательную программу.

В настоящее время существуют научные исследования и отдельные методические разработки, посвященные проблемам профессиональной подготовки педагогических кадров в области информатики.

Проблема конкурентоспособности является социально-педагогической и междисциплинарной категорией, она активно изучается философами, социологами, экономистами, психологами и педагогами. Исследования ученых свидетельствуют о том, что одним из основных факторов формирования конкурентоспособности будущих учителей информатики является готовность к использованию информационно- коммуникационных технологий. Во всем мире осуществляются крупномасштабные процессы с использованием ИКТ, вносятся большие капиталовложения в их развитие.

Поэтому будущая деятельность учителя информатики будет осуществляться в постоянно обновляющихся условиях информатизации образования.

В области психолого-педагогических наук сложились различные подходы к изучению процесса профессиональной подготовки будущего учителя. Одни исследователи рассматривают профессиональное становление с позиции личности педагога, другие - с позиции его деятельности, третьи - с позиции результативности профессиональной подготовки учителя в вузе.

В теоретическом плане основы профессиональной подготовки будущего учителя рассматриваются в работах исследователей Ю.К. Бабанского, В.И. Загвязинского Н.Д. Хмель.

Особую значимость для исследования имеют методологические основы определения содержания профессионального педагогического образования и готовности студентов к профессиональной деятельности, представленные в трудах В.А.Сластенина, К.К.Колина, В.М.Монахова, Г.К.Нургалиевой, и др.

Вопросы формирования содержания подготовки будущего учителя информатики, его готовности к информатизации в профессионально-педагогической деятельности, обновления методологии и методики обучения исследованы в работах А.А.Кузнецова, М.П. Лапчика, В.В.Гриншкуна.

Пути совершенствования педагогического процесса в вузе, обусловленные новыми функциями учителя в изменяющихся социально- экономических условиях, изучены М.М. Анцибор, В.Я. Ляудис, Н.В. Кузьминой, в своих работах они выявляют и изучают структуру деятельности и личности учителя.

Вопросы профессиональной подготовки специалиста привлекают внимание зарубежных ученых G.Moskowitz, E.W.Stewick, D.Yule.

Как показал анализ исследований по данной проблеме, ученые изучают отдельные стороны профессиональной подготовки и ее частных видов – личностную, предметную, методическую и др.

Совершенствование профессиональной подготовки в вузе является одним из направлений Болонского процесса. Благодаря модульности и кредитной системе оценки результатов обучения существует возможность подготовки специалиста широкого профиля [1].

С помощью модульности студент может индивидуально структурировать обучение в соответствии с интересами и профессиональной ориентацией.

9

Это позволяет и вузам быстрее реагировать на изменение рынка труда и гибко приводить модули образовательных программ в соответствие с требованиями работодателей [2].

Несмотря на наличие научных публикаций, посвященных проблеме разработки образовательных программ, учитывающей параметры Болонского процесса, отсутствуют работы методологического и обобщающего характера [1,2].

В целях интеграции высшего образования в международное образовательное пространство в РК введена трехуровневая структура высшего профессионального образования, обновляются государственные общеобязательные стандарты образования по направлениям подготовки для бакалавров по специальностям, а также перечни специальностей высшего профессионального образования.

Накоплен опыт аккредитации образовательных программ признанными международными агентствами, активно осуществляются программы академического обмена студентов и преподавателей [3]. Вместе с тем, процесс перехода требует принципиальных изменений в проектировании образовательных программ.

В казахстанских вузах содержание высшего образования рассматривается в контексте международного образовательного пространства, но образовательные программы специальностей бакалавриата недостаточно ориентированы на формирование готовности студента к будущей профессиональной деятельности в новых условиях.

Отсутствуют четкие методические рекомендации по документационному, инфраструктурному, кадровому и информационному обеспечению образовательных программ на национальном и институциональном уровнях [3].

Отсюда возникает проблема научно-методического осмысления процесса профессиональной подготовки с учетом современных педагогических знаний и достижений в области образованной науки и практики.

При профессиологическом принципе построения модели подготовки, подготовленность выпускника выступает, как комплекс умений решать общепрофессиональные задачи. В этот комплекс могут входить многие науки о человеке, обществе, производстве, и образовании: теория систем, философия образования, педагогика, психология, социология, экономика и др.

Диалектическая взаимосвязь между ними проявляется через интеграцию научных знаний и их дифференциацию на конкретные разделы профессиологии: классификации профессий и специальностей, профессиография, профессиональная ориентация, профессиональная подготовка, профессиональный отбор рынком труда, профессиональная адаптация, профессиональная переподготовка и повышение квалификации и т.д. [4].

Базовые дисциплины профессиологии создают основу дидактики профессионального обучения. Их единство, создает возможность взаимосвязи и преемственности в определении сущности феномена профессии, профессионального образования и профессиональной деятельности, а также в разработке концепции профессиональной жизни человека [5, 6, 7].

Как показывает мировой опыт, наиболее целесообразно для решения данной задачи использовать кредитные системы, в частности европейскую систему перевода и накопления кредитов ECTS. Для подготовки качественных конкурентоспособных выпускников образовательная программа должна базироваться на реальных требованиях рынка труда, причем как национального, так и международного.

Профессиологической основой совершенствования подготовки педагогических кадров в области информатики может служить разработанная модель. Модель профессиональной подготовки динамична, многогранна и многоаспектна, она меняется

10

в соответствии с изменениями, происходящими в обществе и в образовании. Структура профессиональной модели также должна периодически видоизменяться, корректироваться в связи с развитием науки и практики.

1. Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки учителя. – Алматы: Гылым, 1998. – 319 с.

2. Маркова А.К. Психология профессионализма. – М., 1996. - 308 с.

3. Байденко В.И. Стандарты в непрерывном образовании: концептуальные, теоретические и методологические проблемы. М.: Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов, 1999. -296 с.

4. Байденко В. И. Мониторинговое исследование Болонского процесса: некоторые результаты и взгляд в будущее / В. И. Байденко // Высшее образование в России. – 2009. – № 7. – С. 147–155.

5. Омирбаев С.М. О ходе внедрения принципов Болонского процесса в Казахстане. В сб.: Болонский процесс: практика внедрения в вузах Республики Казахстан/ Под ред. Амреевой Т.М.; сост. Паршина Г.Н., Аушева И.У., Каленов Г.К., Шахманова А.Т. – Астана: Редакционно-издательская служба НЦОКО, 2010. – 162 с.

6. Балакирева Э. В. Профессиологические основы развития педагогического образования: методология и концепция: Монография. СПб.: Изд-во РГПУ им. А.И.

Герцена, 2005. - 185 с.

7. Коулз М., О.Н. Олейникова, А.А. Муравьева Национальная система квалификаций.

Обеспечение спроса и предложения квалификаций на рынке труда. – М.: РИО ТК им. А.Н. Коняева, 2009 – 115 с.

ӘОЖ 53.(07); 53.(075)

Ж.С. Абубакирова

БОЛАШАҚ МАМАНДАР ДАЯРЛАУДА ҒЫЛЫМИ ТАНЫМ ӘДІСТЕРІН ИГЕРУІНЕ ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ОҚУ- ӘРЕКЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

МӘСЕЛЕЛЕРІ

(Алматы қ., Абай атындағы ҚазҰПУ)

Жұмыста студенттің болашақ мамандығын оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту, құзіретті мамандайынау үшін оқытудың жаңа формалары мен әдіс- тәсілдері қарастырылған. Соның ішінде болашақ физика мамандарын даярлаудың негізгі міндеттері айқындалған. Ғылыми танымды қалыптастыру мақсатында студенттердің тиянақты білімінің нәтижесі олардың белсенді ӛмірлік ұстанымын, кӛзқарасы мен нанымын тәрбиелеумен байланыстырып келтірген.

В работе расмотрены новые формы и методы обучения для оптимизации будущих специальностей студентов, развития професиональных квалификаций,поготовки компетентных специалистов. В том числе уточнены основные обязанности подготовки будущих физиков. В целях формирования научного познания результат устойчививого знания студентов связано с воспитанием их активных жизненных позиций, взглядов и убеждений.

In this work was considered new forms and methods of teaching in order to optimize future professions of students, development of professional qualifications and preparation of competent professionals. Including specified the basic responsibilities of future physicists. In

11

order to generate the result of a scientific knowledge of students related with their active attitudes and opinions.

Түйін сөздер: таным, әдіс, тәсіл, эксперимет

Ключевые слова: познание, метод, способ, эксперимент Keywords: Knowledges, Method, Way, Experiment

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту, тұжырымдамасында білім беру жүйесін әлемде болып жатқан негізі жаңалықтармен ұштастыру мақсатына байланысты, еліміздің педогогикалық қоғамдастығының алдында білім беру саласына сапалық ӛзгерістер енгізу мәселелері нақты кӛрсетілді.

Соған сәйкес тұжырымдамада білім саясатының ӛзекті мәселелері ретінде кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін дамыту, оқытудың формалары мен әдістерін жетілдіру, білімдегі жаңашылдықты саралау және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу атап кӛрсетілді [1].

Сондықтан, жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі - студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, оның кәсіптік біліктілігін дамыту, іскер және құзіретті маман дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсендіру, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет.

Оқу үдерісін белсенділендіру үшін тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру, студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау қажет.

Таным ӛте күрделі, қайшылыққа толы, ұзаққа созылған процесс болғандықтан, оны іске асыру барысында түрлі әдістер мен тәсілдер қолданылады. Кең мағынада әдіс дегеніміз белгілі бір мәселені шешу үшін таңдап алынған жол, қолданылатын тәсілдердің жиынтығы. Ғылыми таным әдістерін қолданудың басты мақсаты - шынайы, ақиқат білімге қол жеткізу. Ғылыми танымның әдістері ӛте кӛп, әрі сан - салалы, себебі танып білудің объектісі болып табылатын материалдық және рухани дүниенің ӛзі кӛп салалы. Дегенмен, ғылыми танымның барлық әдістерін шартты түрде үш топқа бӛлуге болады:

– жалпылама диалектикалық әдіс; бұл әдіс барлық жақтарын зерттеуге және таным процесінің барлық кезеңдерінде қолданылады;

– жалпы ғылыми әдістер; бұлар ғылымның барлық саласында пайдаланылғанымен, таным процесінің барлық кезеңінде қолданыла бермейді;

– жекеше әдістер; бұл әдістер нақты құбылыстарды бір ғылымның шеңберінде зерттеуге арналып құрылады.

Ғылыми танымның жалпы әдістері мен түрлерін қарастыру үшін танымның эмпириалық және теориялық деңгейлерін ажыратқан дұрыс, себебі әр деңгейдің ӛзіндік ерекшеліктері мен әдістері бар. Эмпириялық деңгейде таным объектісінің қасиеттері мен қырлары сезімдік қабілет түрғысынан қабылданады. Теориялық деңгейде таным объектісінің маңызды байланыстары мен заңдылықтары тәжірибе негізінде алынған біліммен қоса абстрактілі ойлау нәтижесінде тұжырымдалады. Ғылыми танымның эмпериялық деңгейінде кең қолданылатын ең қарапайым әдіс – бақылау. Бақылаудың мәні – зерттеу объектісін белгілі бір мерзім аралығында нысаналы ұйымдасқан түрде жүйелі бақылай отырып, ондағы ӛзгерістерді қадағалау. Келесі әдіс – эксперимент – ғылыми тәжірибе деп аталады. Ғылыми танымның жеңісіне үлкен ізденіс, қажылы еңбек, шыдамдылық, терең білім жеткізеді.

Табиғат пен қоғамның ғылыми бейнелерін оқыту арқылы әлемнің қазіргі заманғы ғылыми танымы қалыптастырылатыны белгілі. Сондықтан ғылыми танымды қалыптастыруға қажетті басты принциптердің, заңдардың және теориялардың мән – мағынасын саралағанда, олардың әлемнің ғылыми бейнесін дамуындағы рӛліне сүйену

12

керек. Осыған орай, әлемнің қазіргі заманғы ғылыми танымының қалыптасуындағы қай кезеңнің, түбірлі ӛзгерістің физиканың қандай негізгі теориялары мен заңдарына тәуелді екендігі айқындалады.

Физика ғылымының бастауы- заттың атомдық құрылымы жӛніндегі ең алғашқы дұрыс болжамдар жасаған ежелгі философтар Демокрит, Эпикурдың есімдерімен байланысты. Олардың, әсіресе Демокриттің дүниеге атомдық кӛзқарасы келесі жүйелі, терең мазмұнды қағидалардан құрылды:

– барлық нәрселер атомдардан тұрады;

– атомдар сапалық жағынан емес, тек шамасы мен түрі жағынан ерекшеленеді;

– атомдар жоғалып кетпейді және ӛздігінен пайда болмайды, олар үздіксіз қозғалыста болады;

– табиғаттағы барлық құбылыстар атомдардың қозғалысы мен олардың әр түрлі қосылыстарының нәтижесі;

– материалды емес қандай да бір обьектілер болмайды [2].

Болашақ физиктерді даярлаудың негізгі міндеттері айқындалады: білім алушылардың деңгейін саралау, қолданбалы курстарды оқыту, жаңа педагогикалық және ақпараттық технологияларды, оқытудың техникалық құралдарын пайдалану арқылы біліктілігін қалыптастырып, дамыту. Осыған байланысты физиканы оқытуға болашақ мұғалімдерді даярлаудың кәсіптік бағдарланған әдістемелік жүйесінің моделі жасалуы қажет. Әдістемелік үлгі әдебиеттер негізінде физикалық білімнің дамуының заманауи деңгейі, іргелілік, ғылымилық, пәнаралық байланыс, интеграция, оқытудың кәсіптік бағыттылығы сияқты принциптерге негізделіп, білім алушылардың психологиялық және кәсіпке бағыттылаудағы ӛзіндік ерекшеліктері ескеріліп құрылады. Сондай жағдайда ғана болашақ физиктердің кәсіптік құзырлықтары талапқа сай қалыптасып, еркін дамуына мүмкіндік туады. Соған сәйкес аталмыш принциптер физика мамандығы бойынша бакалавриатта тӛмендегідей асырылуды қажет етеді:

– іргелілік принципке ғылыми білімнің негізі болатын теориялық құраушыларды бейнелеу арқылы физикалық білімнің белгілі бір жүйесін меңгеруде ойлау- тұжырымдау қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік жасау;

– «Физика» оқу пәндерінің мазмұнын бейнелену сәйкестілігін кӛздеу;

– пәнаралық байланысты сақтау принципі оқыту мазмұны мен әдістеріне ғылымаралық байланыстардың бейнеленуін кӛздеу;

– кәсіптік бағытталу принципі «Физика» пәнінің мазмұнында білім алушы үшін кәсіптік маңызды материалдардың кӛрініс табуын кӛздеу.

Бұл принциптерді магистратурада былайша жүзеге асыруға болады:

– іргелілік принципі ғылыми білімнің негізін құрайтын теориялық құраушылармен қатар олардың практикалық құраушыларын пайдалануды, яғни алынған білімді нақты ӛмірлік жағдаяттарда моделдеу кӛздеу;

– ғылымилық принципі интеграцияланған оқу пәндері мазмұнының заманауи ғылымның даму деңгейімен сәйкестілігін табу;

–интеграция принципі белгілі теориялық заңдар мен принциптерді жалпылауды және олардың ішіндегі физика да әмбебап болып табылатындарын бӛліп кӛрсету;

– кәсіптік бағытталу принципі білім алушылардың болашақ кәсіптік іс- әрекеттерінде маңызды болып саналатын біліктерді игеру [3]

Білім алушыларды физика мамандықтарға даярлау барысында физикаға және интеграцияланған оқу пәндеріне оқытудың негізгі технологиясы негізіне бакалавриатта да, магистратура да психологиялық (таным үдерісінің, диссонанс теориясының ерекшеліктері және латералды ойлауды дамыту идеясы), педагогикалық (пәнаралық байланыс пен интеграция) теориялар, сондай–ақ білім алушылардың психологиялық

13

ерекшеліктері мен олардың ақпараттарды қабылдау және ӛңдеудегі когнитивті стилдері алынады.

Сондықтан физика мамандықтарына білім алушыларды даярлаудың ғылыми таным әдістеріне бағытталған әдістемелік жүйесі мақсаттық, мазмұндық және үдерістік компоненттерді қамтуы тиіс. Сол себепті бұл моделдің ерекшеліктеріне сабақтардың барлық түрлерінде кәсіптік бағытталған материалдардың пайдаланылуды, инвариантты және вариативті компоненттерді қамтитын сабақтарды ұйымдастырудың бірыңғай сұлбасының болуын, пәндік дайындық саласына енетін оқу материалдарын түсіндіру үшін физика бойынша білімді саналы түрде қолдануға бағытталған арнайы тапсырмалардың ескерілуін, физика пәні бойынша сабаққа дайындалуда білім алушылардың ӛзіндік іс-әрекетін ұйымдастыру үшін дидактикалық ақпараттық құралдардың пайдаланылуды, жеке әдістемелік принциптердің негізінде түзілген әртүрлі интеграцияланған пәндердің оқытылуын, білім алушылардың кәсіптік бағытталған даярлықтарын күшейту үшін арнайы жасалған тапсырмалардың қамтылуын жатқызуға болады [4].

Белгілі таным үдерісін зерттейтін психолог ғалымдардың еңбектерінде білімді алу және ӛңдеу үдерісі егжей-тегжейлі қарастырылған. Оларда танымның барынша маңызды кезеңдері білім алушыда бар жаңа білімді ассоциациялау болып саналатындығы кӛрсетілген. Егер жаңа білімді ассоциациялау тізбегі бұзылса, онда білім алушыда ары қарай танып білу үдерісіне деген мотивация жоғалып кетеді. Осы жұмыстардың нәтижелерін физика мамандықтарына оқыту жағдаяттарының біріне пайдалану оқытудың мотивтендірушілігі мен табыстылығын арттыру үшін білім алушыларда бар білімді пайдалану қажеттілігін кӛрсетті.

Сонымен ғылыми танымды қалыптастыру ең алдымен студенттердің тиянақты білімін олардың белсенді ӛмірлік ұстанымы, кӛзқарасы мен нанымын тәрбиелеумен ұштастыруға байланысты. Нақты оқу материалын іріктеп алу, оның ашылу деңгейін анықтау, оқытудың әдістері мен құралдарын таңдау міндеттерін шешумен тығыз байланысты.

1. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы.

2. Қазақбаева Д.М. Физика курсының мазмұны және оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру. Алматы. 2009- 8-9-11б.

3. Шаронова, Н. В. Методика формирования научного мировоззрения учащихся при обучении физике. М.: МП «МАР», 1994.-183 с.

4. Михайлишина, Г.В. Изучение современной физики в педагогическом вузе: содержание, методы и формы обучения. Автореф. канд.пед. наук. -М.: 2002. — 19 с.

Мақала профессор Қ. Мұқашевтың жетекшілігімен, Абай атындағы ҚазҰПУ- ректоры грантының қолдауымен орындалды.

14 ӘОЖ 517.53

Д.А. Айдынғалиев*, Е.А. Сарбасов*

ЖАЛПЫЛАНҒАН КОШИ – РИМАН ЖҤЙЕСІНІҢ ДӘРЕЖЕЛІК ӨСЕТІН ШЕШІМДЕРІ

(Алматы қ.,әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, *- студент)

Бұл жұмыста еселеуіштері бірінші дәрижелі полином болатын жалпыланған Коши- Риман жүйесінің сызықты тәуелсіз дәрежелік ӛсетін шешімдер кеңістігін зерттеледі.

Нақтырақ айтсақ, жалпыланған Коши-Риман жүйесінің еселеуіштері , болса. Жұмыстың ерекшелігі

еселеуішінің ―a‖ тұрақтысының міндетті түрде комплекс сан болуында. Бұл тұжырым жұмыс барысында дәлелденеді. Жалпы есепті шешу ―a‖ және ―b‖ тұрақтыларының ара қатынысын анықтауға тіреледі.

В этой работе исследуется пространство степенно-растущих линейно-независимых решений обобщенной системы Коши-Римана, когда коэффициенты полиномы первой степени. То есть когда коэффициенты обобщенной системы Коши-Римана равны , . Особенность работы заключается в том, что постоянная ―a‖ в коэфициенте обезательно комплексное число. Это утверждение доказывается в работе.

Решение задачи строится определением связи между коэффицентами ―a‖ и ―b‖.

In this work we study the space of power-growing linearly independent solutions of a generalized Cauchy-Riemann equations, where the coefficients of polynomials of degree. That is, when the coefficients of a generalized Cauchy-Riemann equations are A (z) = az, B (z) = bz, (a, b-const). Feature of the work is that the constant "a" in the coefficient A (z) = az skipped a complex number. This is proved in the work. Solution of the problem definition is based connection between coefficient "a" and "b".

Түйін сөздер: Коши – Риман жүйесі, Лиувилль теоремасы, сызықты тәуелсіз дәрежелік ӛсетін шешімдер, жалпыланған аналитикалық функция;

Ключевые слова: система Коши-Римана, теорема Лиувилля, степенно - растущие линейно-независимые решения, обобщенная аналитическая функция;

Keywords: Cauchy–Riemann equations, Lowville’s theorem, exponentially-growing linearly independent solutions, generalized analytic function;

Егер болса, онда жазықтығында,

(1) теңдеулер жүйесінің регуляр шешімдері үшін белгілеуін қолданды. Мұнда

арқылы бүкіл жазықтығында берілген және

шарттарын қанағаттандыратын функциялар жиыны белгіленген [1].

Егер (1) теңдеудің класынан жалпыланған шешімі болса, онда оны жалпыланған аналитикалық функция деп атаймыз.

Виноградов B.C.[2] - функцияларын тұрақты деп қарастырып,

теңдеуінің дәрежелік ӛсетін ,

( -const,N-натурал сан) (2) шешімдер кеңістігін кӛрсеткен.

15

Тоқыбетов Ж.Ә.[3] ; және

жағдайларында (1) Коши – Риман жүйесінің жалпыланған дәрежелік ӛсетін шешімдер кеңістігін кӛрсетті.

Ал бұлжұмыста жалпыланған Коши – Риман жүйесінің еселеуіштері , болған жағдайында (1)-жүйенің (2) шартын қанағаттандыратын дәрежелік ӛсетін шешімдер кеңістігін зерттейміз, яғни

, (3) есебінің тәуелсіз шешімдер кеңістігін анықтаймыз.

Еcептің шешімін [4]

түрінде іздесек(мұндағы – аналитикалық, ал – нақты мәнді үзіліссіз функциялар), (2) онда негізінде (3) жүйе шешімі

(4) түрінде ӛрнектеледі, мұндағы P(z),Q(z)– дәрежесі N– ге тең z және айнымалыларының кӛпмүшеліктері.

Енді (4) ӛрнектеуде және функциялары ӛзара тәуелсіз болса, онда нӛлден ӛзгеше кӛпмүшеліктер жоқ, ӛйткені (4) ӛрнектеуді (3) жүйеге қойсақ

(5) Теңдігін алып, бұдан функциялары ӛзара тәуелсіз

болғандықтан, және екені шығады. Нӛлден ӛзгеше кӛпмүшеліктер теңдігінің орындалуында ғана бар болуы мүмкін және,сол жағдайда (4)- теңдіктен P,Q-кӛпмүшеліктерін анықтау үшін

жүйесін аламыз. Ал P,Q кӛпмүшеліктерінің анықтау үшін оларды былай:

біртектес кӛпмүшеліктер қосындысы түрінде ӛрнектейміз.Осындай түрде ӛрнектелген нӛлден ӛзгеше кӛпмүшеліктердің бар болуы үшін функциясының екінші дәрежелі біртектес кӛпмүшелік болуы қажетті және жеткілікті, яғни

,

мұндағы – кез келген кешен сан, ал – кез келген нақты сан. Сонда жүйеде бірдей дәрежелер еселеуіштерін салыстырып

- - -

(8)

алгебралық теңдеулер жүйесін аламыз. -жүйенің нӛлден ӛзгеше шешімдері бар болуы үшін