Просмотр «ТЕЗАУРУС ЦВЕТОВЫХ ОБРАЗОВ ПОЭЗИИ Б.КЕНЖЕЕВА»

(1)

M.O. ÁÝEZOV ATYNDAǴY ÁDEBIET

JÁNE ÓNER INSTITÝTYNYŃ

M.O. AUEZOV INSTITUTE

OF LITERATURE AND ART ИНСТИТУТ ЛИТЕРАТУРЫ И ИСКУССТВА ИМЕНИ

М.О.АУЭЗОВА

HABARSHYSY НERALD ВЕСТНИК

KERUEN

№4, 77-том

2022

(2)

ISSN 2078-8134

КЕРУЕН

ҒЫЛЫМИ ЖУРНАЛЫ

№4, 77-том 2022

М.О.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ

ӘДЕБИЕТ ЖӘНЕ ӨНЕР ИНСТИТУТЫ

2005 жылы құрылған

(3)

ISSN 2078-8134

КЕРУЕН

НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ

№4, том 77 2022

ИНСТИТУТ ЛИТЕРАТУРЫ И ИСКУССТВА ИМ. М.О.АУЭЗОВА

основан в 2005 году

(4)

ISSN 2078-8134

KERUEN

SCIENTIFIC JOURNAL

№4, 77 vol 2022

M.O.AUEZOV INSTITUTE OF LITERATURE AND ART

founded in 2005

(5)

Ғылыми журнал Ғылыми журнал 2005 жылдан бері шығады.

Құрылтайшысы және баспагері:

М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты Редакция мен баспагер

мекен жайы:

Заңды мекен-жайы: Қазақстан, Алматы қ. Шевченко к-сі, 28,

050010,

Нақты мекен-жайы: Қазақстан, Алматы қ. Құрманғазы к-сі, 29,

2-қабат, 050010, Тел .: +7 (727) 272-74-11,

+7 (727) 300-32-45.

Электрондық пошта:

[email protected], [email protected] . ISSN 2078-8134 Жылына 4 рет жарық көреді.

Журнал 2005 жылғы 24 наурызда Қазақстан Республикасының Мәдениет,

ақпарат және спорт министрлігі, Ақпарат және мұрағат комитетінде тіркелген.

Тіркеу куәлігі: 2005 жылғы 24 наурыздағы №5844-Ж.

«КЕРУЕН»

№4, 77-том, 2022

Бас редактор:

МАТЫЖАНОВ Кенжехан Ісләмжанұлы, филология ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА корреспондент мүшесі, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бас директоры (Алматы, Қазақстан)

Бас редактордың орынбасарлары:

Ғылыми редактор:

ҚАЛИЕВА Альмира Қайыртайқызы, фило- логия ғылымдарының кандидаты, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты бас директорының ғылым жөніндегі орынбасары (Алматы, Қазақстан)

Жауапты редакторлар:

СҰЛТАН Ертай, PhD, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты бас директорының орынбасары (Алматы, Қазақстан)

САРСЕНБАЕВА Жансұлу Баденқызы, магистр, М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан)

(6)

Научный журнал Журнал издается с 2005

года.

Учредитель и издатель:

Институт литературы и искусства

им. М.О. Ауэзова.

Адрес редакции и издателя:

Юридический адрес:

Казахстан, г. Алматы, ул.

Шевченко 28, 050010, Фактический адрес: Казахстан, г. Алматы, ул. Курмангазы 29,

2 этаж. 050010, Тел.: +7 (727) 272-74-11,

+7 (727) 300-32-45.

Email: [email protected], [email protected].

ISSN 2078-8134 Выходит 4 раза в год Журнал зарегистрирован

24 марта 2005 года в Комитете информации и архивов Министерства культуры, информации и

спорта

Республики Казахстан.

Свидетельство о регистрации:

24 марта 2005 г. №5844-Ж.

«КЕРУЕН»

№4, том 77, 2022

Главный редактор:

МАТЫЖАНОВ Кенжехан Слямжанович, доктор филологических наук, член-корреспон- дент НАН РК, генеральный директор Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

Заместители главного редактора:

Научный редактор:

КАЛИЕВА Альмира Кайыртаевна, кандидат филологических наук, заместитель по науке генерального директора Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан).

Ответственный редакторы:

СУЛТАН Ертай, PhD, заместитель генераль- ного директора Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан).

САРСЕНБАЕВА Жансулу Баденовна, магистр, научный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан).

(7)

Scientific journal The journal has been

published since 2005

Constitutor and publisher:

M.O. Auezov Institute of Literature and Art Address of the editorial and

publishing office:

28, Shevchenko str., Almaty, 050010, Kazakhstan Tel.: +7 (727) 272-74-11,

+7 (727) 300-32-45.

E-mail: [email protected], [email protected].

ISSN 2078-8134 Published 4 times a year The journal was registered on March 24, 2005 in the Committee of Information and

Archives of the Ministry of Culture, Information and Sports

of the Republic of Kazakhstan.

Registration certificate: March 24, 2005 No. 5844-Zh.

«KERUEN»

№4, 77 vol, 2022

Editor-in-Chief:

MATYZHANOV Kenzhekhan Islamzhanovich, Doctor of Philology, Corresponding Member of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, Director General of the Institute of Literature and Art named after MO Auezov (Almaty, Kazakhstan)

Deputy Editors-in-Chiefs:

Scientific editor:

KALIEVA Almira Kairtayevna, Candidate of Philological Sciences, Deputy Director General for Science of the M.O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan)

Responsible Editors:

SULTAN Yertay, PhD, Deputy Director General of the M.O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan)

SARSENBAYEVA Zhansulu Badenovna, Master's degree, researcher at the M.O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan).

(8)

РЕДАКЦИЯЛЫҚ АЛҚА:

БАС РЕДАКТОР:

МАТЫЖАНОВ Кенжехан Ісләмжанұлы, филология ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА корреспондент мүшесі, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бас директоры (Алматы, Қазақстан)

Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/authid/detail.

uri?authorId=57216628445

БАС РЕДАКТОРДЫҢ ОРЫНБАСАРЫ:

СҰЛТАН Ертай, PhD, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты бас директорының орынбасары (Алматы, Қазақстан)

РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫНЫҢ МҮШЕЛЕРІ:

ОМАРОВ Бауыржан Жұмаханұлы, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі, Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі (Нұр-Сұлтан, Қазақстан)

БАЗАРБАЕВА Зейнеп Мүслімқызы, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі, Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан)

ЖОЛДАСБЕКОВА Баян Өмірбекқызы, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ филология факультетінің деканы (Алматы, Қазақстан) Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/authid/detail.

НЕГИМОВ Серік Нығметоллаұлы, филология

ғылымдарының докторы, профессор, Л. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті (Нұр-Сұлтан, Қазақстан) Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/results/

authorNamesList.uri?st1=NEGIMOV&st2=Serik&origin=search authorlookup

ТЕМІРБОЛАТ Алуа Берікбайқызы, филология ғылымдарының докторы, профессор, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қазақ әдебиеті және әдебиет теориясы кафедрасының меңгерушісі (Алматы, Қазақстан) Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/authid/detail.

НҰРҒАЛИ Қадиша Рүстембековна, филология ғылымдарының докторы, профессор,

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің орыс филологиясы кафедрасы меңгерушісі

(Нұр-Сұлтан, Қазақстан)

ОРДА Гүлжахан Жұмабердіқызы, филология ғылымдарының докторы, доцент, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бас ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан)

ҚАЛИЕВА Алмира Қайыртайқызы, филология ғылымдарының кандидаты, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты бас директорының ғылым жөніндегі орынбасары (Алматы, Қазақстан)

АНАНЬЕВА Светлана Викторовна, филология

ғылымдарының кандидаты, доцент, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының жетекші ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан)

Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/results/

authorNamesList.uri?st1=ANANYEVA&st2=Svetlana&origin=se archauthorlookup

ҚЫДЫР Төрәлі Еділбайұы, филология ғылымдарының кандидаты, доцент, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының жетекші ғылыми қызметкері

(Алматы, Қазақстан)

ШӘРІПОВА Диляра Сафарғалиқызы, өнертану кандидаты, доцент, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының жетекші ғылыми қызметкері (Алматы, Қазақстан)

ОМАРОВА Ақлима Қайырденқызы, өнертану

кандидаты, доцент, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы (Алматы, Қазақстан)

ҚАЗТУҒАНОВА Айнұр Жасанбергенқызы, өнертану кандидаты, доцент, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының жетекші ғылыми қызметкері

ТҰРМАҒАМБЕТОВА Бақыт, өнертану кандидаты,

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің доценті (Атырау, Қазақстан)

ЖҮНДІБАЕВА Арай Қанапияқызы, PhD, қауымдастырылған профессор, Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық Білім Академиясының Қазақ тілі, Қазақ әдебиеті, Қазақстан тарихы зертханасының меңгерушісі (Нұр-Сұлтан, Қазақстан) Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/authid/detail.

ДАУТОВА Гульназ Рахымқызы, PhD, қазақ әдебиеті және әдебиет теориясы кафедрасының оқытушысы

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ РЕДАКЦИЯЛЫҚ КЕҢЕС:

БАГНО Всеволод Евгеньевич, филология ғылымдарының докторы, профессор, Ресей Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі (Санкт-Петербург, Ресей) Профиль сілтемесі: https://www.scopus.com/authid/detail.

КЕНДІРБАЙ Гүлнар Турабекқызы, тарих ғылымдарының докторы, Колумбия университетінің профессоры (Нью-Йорк, АҚШ)

CHAMORRO Antonio Chicharro, ғылым докторы, философия жане қолжазба факультетінің профессоры (Гранада, Испания) H =2КРАСОВСКАЯ Аксиния, филология ғылымдарының докторы, профессор, Бухарест Университеті (Бухарест, Румыния) H =1

НИКОЛАС Мари, филология ғылымдарының докторы, профессор, Лихай Университеті (Пенсильвания, АҚШ) H = 1

(9)

РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ:

ГЛАВНЫЙ РЕДАКТОР:

МАТЫЖАНОВ Кенжехан Слямжанович, доктор филологических наук, член-корреспондент НАН РК, генеральный директор Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан) Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/authid/detail.

ЗАМЕСТИТЕЛЬ ГЛАВНОГО РЕДАКТОРА:

СУЛТАН Ертай, PhD, заместитель генерального директора Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/authid/detail.

ЧЛЕНЫ РЕДАКЦИОННОЙ КОЛЛЕГИИ:

ОМАРОВ Бауыржан Жумаханович, доктор филологических наук, профессор, академик НАН РК, советник Президента Республики Казахстан (Нур-Султан, Казахстан)

БАЗАРБАЕВА Зейнеп Муслимовна, доктор филологических наук, профессор, академик НАН РК, главный научный сотрудник Института языкознания имени Ахмета Байтурсынова (Алматы, Казахстан)

ЖОЛДАСБЕКОВА Баян Омирбековна, доктор

филологических наук, профессор, член-корреспондент НАН РК, декан филологического факультета КазНУ им. Аль- Фараби (Алматы, Казахстан)

НЕГИМОВ Серик Ныгметоллаевич, доктор филологических наук, профессор кафедры

казахской литературы Евразийского Национального университета им. Л.Н. Гумилева (Нур-Султан, Казахстан) Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/results/

authorNamesList.uri?st1=NEGIMOV&st2=Serik&origin=search authorlookup

ТЕМИРБОЛАТ Алуа Берикбаевна, доктор филологических наук, профессор, заведующая кафедрой казахской литературы и теории литературы КазНУ им. Аль-Фараби (Алматы, Казахстан)

НУРГАЛИ Кадиша Рустембековна, доктор

филологических наук, профессор, заведующая кафедрой русской филологии Евразийского Национального университета им. Л.Н.Гумилева (Нур-Султан, Казахстан) Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/authid/detail.

ОРДА Гульжахан Жумабердыевна, доктор

филологических наук, доцент, главный научный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

КАЛИЕВА Альмира Кайыртаевна, кандидат филологических наук, заместитель по науке генерального директора Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

АНАНЬЕВА Светлана Викторовна, кандидат филологических наук, доцент, ведующий научный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О.

Ауэзова (Алматы, Казахстан)

Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/results/

authorNamesList.uri?st1=ANANYEVA&st2=Svetlana&origin=se archauthorlookup

КЫДЫР Торали Едилбай, кандидат филологических наук, доцент, ведущий научный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

ШАРИПОВА Диляра Сафаргалиевна, кандидат искусствоведения, доцент, ведущий научный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

ОМАРОВА Аклима Каирденовна, кандидат искусствоведения, доцент Казахской национальной консерватории имени Курмангазы (Алматы, Казахстан) Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/authid/detail.

КАЗТУГАНОВА Айнур Жасанбергеновна, кандидат искусствоведения, доцент, ведущий главный сотрудник Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова (Алматы, Казахстан)

ТУРМАГАМБЕТОВА Бахыт Жолдыбаевна, кандидат искусствоведения, музыковед, доцент кафедры музыки и искусства Атырау Университет им. Х.Досмухамедова (Атырау, Казахстан)

ЖУНДИБАЕВА Арай Канапиевна, PhD, ассоциированный профессор, заведующий лабораторией казахского языка, казахской литературы, истории Казахстана Национальной академии образования имени И. Алтынсарина

Нур-Султан, Казахстан)

ДАУТОВА Гульназ Рахимовна, PhD, преподаватель кафедры казахской литературы и теории литературы (Алматы, Казахстан)

МЕЖДУНАРОДНЫЙ РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ:

БАГНО Всеволод Евгеньевич, доктор филологических наук, профессор, член-корреспондент Российской академии наук (Санкт-Петербург, Россия)

КЕНДИРБАЙ Гульнар Турабековна, доктор исторических наук, профессор Колумбийского университета (Нью-Йорк, США) Ссылка на профиль: https://www.scopus.com/authid/detail.

CHAMORRO Antonio Chicharro, доктор наук, профессор Гранадского университета, заведующий факультета философии и рукописи (Гранада, Испания) H =2 КРАСОВСКАЯ Аксиния, доктор филологических наук, профессор, Бухарестский университет (Бухарест, Румыния) H = 1

НИКОЛАС Мари, доктор филологических наук, профессор, Университет Лихай (Пенсильвания, США) H = 1

(10)

EDITORIAL BOARD

EDITOR-IN-CHIEF:

MATYZHANOV Kenzhekhan Slyamzhanovich, Doctor of Philology, Corresponding Member of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, General director of the M.O.Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

uri?authorId=57216628445 DEPUTY EDITOR-IN-CHIEF:

SULTAN Yertay, Ph.D., Vice-general director of M.O.Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

MEMBERS OF THE EDITORIAL BOARD:

OMAROV Bauyrzhan Zhumakhanovich, Doctor of Philology, Professor, Academician of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, President's advisor of the Republic of Kazakhstan (Nur-Sultan, Kazakhstan)

Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

BAZARBAYEVA Zeynep Muslimovna, Doctor of Philology, Professor, Academician of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, Chief Researcher of the Akhmet Baitursynov Institute of Linguistics (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

ZHOLDASBEKOVA Bayan Omirbekovna, Doctor of Philology, Professor, Corresponding Member of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, Dean of the Philological Faculty of Al-Farabi Kazakh National University

(Almaty, Kazakhstan)

NEGIMOV Serik Nygmetollayevich, Doctor of Philology, Professor of the Department of Kazakh Literature of L.Gumilev Eurasian National University (Nur-Sultan, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/results/authorNamesList.

uri?st1=NEGIMOV&st2=Serik&origin=searchauthorlookup TEMIRBOLAT Alua Berikbayevna, Doctor of Philology, Professor, Head of the Department of Kazakh Literature and Literary Theory of Al-Farabi Kazakh National University (Almaty, Kazakhstan)

NURGALI Kadisha Rustembekovna, Doctor of Philological Sciences, Professor, Head of the Department of Russian Philology L.N. Gumilyov Eurasian National University

(Nur-Sultan, Kazakhstan)

ORDA Gulzhakhan Zhumaberdyevna, Doctor of Philology, Associate Professor, Chief Researcher of the M. O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

KALIYEVA Almira Kairtayevna, Candidate of Philological Sciences, Deputy Director General for Science of the M.O.

Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

ANANYEVA Svetlana Viktorovna, Candidate of Philological Sciences, Associate Professor, Leading Researcher of the M.O.Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/results/authorNamesList.

uri?st1=ANANYEVA&st2=Svetlana&origin=searchauthorlookup

KYDYR Torali Edilbay, Candidate of Philological Sciences, Associate Professor, Chief Researcher of the M. O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

SHARIPOVA Dilyara Safargalievna, Candidate of Art History, Associate Professor, Leading Researcher at the M. O. Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

OMAROVA Aklima Kairdenovna, Candidate of Art History, Associate Professor, Kurmangazy Kazakh National Conservatory (Almaty, Kazakhstan)

KAZTUGANOVA Ainur Zhasanbergenovna, Candidate of Art History, Associate Professor, Leading Researcher of the M. O.

Auezov Institute of Literature and Art (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

TURMAGAMBETOVA Bakhyt Zholdybayevna, Candidate of Art History, Senior lecturer at the Department of Music and Art of H.Dosmukhamedov Atyrau University (Atyrau, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

ZHUNDIBAYEVA Arai Kanapievna, PhD, Associate Professor, Head of the Laboratory of the Kazakh language, Kazakh Literature, History of Kazakhstan of the I. Altynsarin National Academy of Education (Nur-Sultan, Kazakhstan)

DAUTOVA Gulnaz Rakhimovna, PhD, Lecturer, Department of Kazakh Literature and Literary Theory (Almaty, Kazakhstan) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

INTERNATIONAL EDITORIAL COUNCIL:

BAGNO Vsevolod, Doctor of Philology, Professor, Corresponding Member of the Russian Academy of Sciences (Saint Petersburg, Russia)

KENDIRBAY Gulnar Turabekovna, Doctor of Historical Sciences, Professor of Columbia University (New York, USA) Profile link: https://www.scopus.com/authid/detail.

CHAMORRO Antonio Chicharro, Doctor of Sciences, Professor of Granada University, Head of the Faculty of Philosophy and Manuscript (Granada, Spain)

H =2KRASOVSKAYA Aksinia, Doctor of Philology, Professor, Bucharest University (Bucharest, Romania)

H = 1

NIKOLAS Mary, Doctor of Philology, Professor, Lehigh University (Pennsylvania, USA)

H = 1

(11)

МАЗМҰНЫ

Бас редактордың алғы сөзі...14 Әдебиеттану

Сейітжанов З.Н., Мекебаева Л.А., Нуртазина А.О. Қазіргі айтыстың тақырыптық-идеялық және жанрлық ерекшеліктері...17

Омаров Б.Ж. Әсет Найманбаев шығармашылығы: шығыс дәстүрі және көшпелі сюжеттер...27 Ақыш Н.Б. С.Бегалин шығармаларындағы көркемдік таным үрдісі...40 Саурықов Е.Б., Тамабаева Қ.Ө., Елубаева Р.С., Беркенова Р.А. Абай дәстүрі және

Шерхан Мұртаза шығармашылығы...51 Олжабаев Б.К., Пангереев А.Ш., Сөйлемез О. Қазақ фольклорындағы «Туған жер» концептісі...62 Аймұхамбет Ж.Ә., Айтуғанова С.Ш., Байтанасова Қ.М., Қасен А.Т., Cейпутанова А.К.

Көркем мәтіннің актанттық құрылымы...75 Абишева С.Д., Молдағали М.Б. Б. Кенжекеев поэзиясының түстік бейнелерінің тезаурусы...87 Әбдіқалық К.С., Қожекеева Б.Ш., Алиева Ж.А. «Айқап» пен «Қазақта» жарияланған

Мағжан өлеңдеріндегі азаттық идея...98 Нурмолдаев Д.М., Жаксылыков А.Ж. Адольф Арцишевскийдің «Вершина» әңгімесіндегі

ежелгі табынудың әсемдеу аспектіндегі тау бейнесі...109 Кенжебаева Ж.Е., Карпова А.Э. Қазақстандық әдеби білім берудегі мәдениеттанулық көзқарас...120 Таджиев Х.Х., Қыдыр Т.Е. Қазақ ойшыл-ақындары шығармаларында иман шарттарының

көркем бейнеленуі (ХІХ-ХХ ғ. басы)...137 Баянбаева А.А., Демченко А.С., Баянбаева Ж.А., Қалиева А.Қ. Г. Бельгер романдарын

талдаудың интерактивті стратегиясы...152 Сарсенбаева Ж.Б., Саметова Ж. Бейсенбай Сүлейменов шығармаларындағы жаһандық мәселелер...163 Жұматаева А.Н. Абай поэзиясындағы әйелдер бейнесі: Абайға дейінгі көркемдік

көзқарастарға салыстырмалы талдау...178 Амангалиева А.Е., Бекмашева А.Н. Рабғузидің «Қисас-ул-анбийа» шығармасындағы

ономастикалық кеңістік («Адам ата-Хауа ана» қиссасы негізінде)...189 Мурсал А., Таңжарықова А.В., Ермекова А.Б., Aян Э. Ахметолла Қалиұлының

«Арда Алтай» романындағы стильдік ерекшеліктер...200 Ибраева Ж.Б., Шашкина Г.З., Адилбекова М.К. А. Жақсылықовтың «Поющие камни»

романындағы фольклоризм...210 Оралбек А., Қосанов С.Қ., Рақыш Ж.С. Әбдіғали Сариев өлеңдерінің тақырыптық, жанрлық

ерекшеліктері...220 Сабирова Д.А., Молдағали М. Интернет-әдебиеті ұғымын теориялық-әдеби талдау...231 Мырзақұлов Б.Т. Ақыт Үлімжіұлының «Ғазиз пірлер естелігі» (Манақиб пирон Ғазизан»

кітабының текстологиялық мәселелері...239 Аманкулова Л.А., Бегманова Б.С. Қазіргі қазақ лирикасындағы көркемдік ізденістер

(Ақын Е.Жүніс шығармашылығы бойынша)...254 Идрисова Э.Т., Балтымова М.Р. Күміс ғасырындағы орыс ақындары шығармашылығындағы

сыңарлану мотиві...264

Өнертану

Кобжанова С.Ж., Айдарова М.С. Қазақстандағы цифрлық кескіндеменің дамуы...274 Гавриленко И.А., Нусупова А.С. Қазақстанның ұлттық орган өнерінің қалыптасуының мәселелері (1967-1974 жж.)...293

Туякбаева А.Ш., Бауыржан А.Б. Балалардың дүние көзқарасын қалыптастырудағы анимацияның білім берудегі принциптері...309

Тани А.Б., Жұмасейітова Г.Т. «Қозы-Көрпеш – Баян сұлу» балет интерпретациясындағы

жаңа символдар және мотивтер...320 Ешмуратова А.К., Ескендиров Н.Р. Қазақстанның ұлттық мәдениеті контекстіндегі қуыршақ

театрының қазіргі өнері...330

(12)

СОДЕРЖАНИЕ

Обращение главного редактора...15 Литературоведение

Сейітжанов З.Н., Мекебаева Л.А., Нуртазина А.О. Идейно-тематические и художественные особенности современных айтысов...17

Омаров Б.Ж. Творчество Асета Найманбаева: восточные традиции и бродячие сюжеты...27 Акыш Н.Б. Процесс художественного познания в произведениях C. Бегалина...40 Саурыков Е.Б., Тамабаева К.У., Елубаева Р.С., Беркенова Р.А. Традиция Абая и творчества Шерхана Муртазы...51

Олжабаев Б.К., Пангереев А.Ш., Сойлемез О. Концепт «Туган жер» в фольклоре казахского народа...62 Аймухамбет Ж.А., Айтуганова С.Ш., Байтанасова К.М., Касен А.Т., Cейпутанова А.К.

Актантная структура художественного текста...75 Абишева С.Д., Молдагали М.Б. Тезаурус цветовых образов поэзии Б. Кенжеева...87 Абдикалык К.С., Кожекеева Б.Ш., Алиева Ж.А. Наследие Магжана Жумабаева, опубликованное в журнале «Айкап» и газете «Казах»...98

Нурмолдаев Д.М., Жаксылыков А.Ж. Образ горы в рассказе Адольфа Арцишевского «вершина»

в аспекте эстетизации древнего культа...109 Кенжебаева Ж.Е., Карпова А.Э. Культурологический подход в казахстанском литературном образовании....120 Таджиев Х.Х., Кыдыр Т.Е. Художественное изображение условия веры в произведениях казахских поэтов-мыслителей (XIX – начало XX века)...137

Баянбаева А.А., Демченко А.С., Баянбаева Ж.А., Калиева А.К. Интерактивные стратегии анализа романов Г. Бельгера...152

Сарсенбаева Ж.Б., Саметова Ж. Глобальные проблемы современности в творчестве Бейсенбая Сулейменова...163

Жуматаева А.Н. Образ женщины в поэзии Абая: компаративистский анализ до Абаевских художественных воззрений...178

Амангалиева А.Е., Бекмашева А.Н. Ономастическое пространство в произведении Рабгузи

«Кысас аль-Анбия» (по мотивам повести «Адам и Ева»)...189 Мурсал А., Танжарикова А.В., Ермекова А.Б., Aян Э. Особенности стиля в романе Ахметоллы Калиулы "Арда Алтай"...200

Ибраева Ж.Б., Шашкина Г.З., Адилбекова М.К. Фольклоризм в романе А. Жаксылыкова

«Поющие камни»...210 Оралбек А., Кусанов С.К., Ракыш Ж.С. Тематические и жанровые особенности творчества Абдигали Сариева...220

Сабирова Д.А., Молдагали М. Теоретико-литературный анализ понятия интернет-литературы...231 Мырзакулов Б.Т. Текстологические проблемы книги Акыта Улимжиулы «Воспоминания великих наставников» («Минакиб пиран газизан»)...239

Аманкулова Л.А., Бегманова Б.С. Художественные изыскания в современной казахской лирике (По творчеству поэта Е. Жуниса)...254

Идрисова Э.Т., Балтымова М.Р. Мотив двойничества в творчестве русских поэтов Серебряного века...264

Искусствоведение

Кобжанова С., Ж.Айдарова М.С. Развитие цифровой живописи в Казахстане...274 Гавриленко И.А., Нусупова А.С. К проблеме становления национального органного искусства Казахстана (1967-1974 гг.)...293

Туякбаева А.Ш., Бауыржан А.Б. Воспитательные принципы анимации, как средство формирования мировоззрения детей...309

Тани А.Б., Жумасеитова Г.Т. Новые символы и мотивы в балетной интерпретации

«Козы Корпеш - Баян сулу»...320 Ешмуратова А. К., Ескендиров Н.Р. Современное искусство театра кукол в контексте национальной культуры Казахстана...330

(13)

CONTENT

Editor-in-chief's address...16

Literary studies Seуitzhanov Z.N., Mekebayeva L.A., Nurtazina A.О. Ideological, thematic and art features of modern aitys...17

Omarov B.Zh. Works of Asset Naimanbayev: oriental traditions and migraiting plots...27

Akysh N.B. The process of artistic knowledge in the works of S. Begalin...40

Saurykov E.B., Tamabaeva K.U., Yelubaeva R.S., Berkenova R.А. The tradition of Аbai and creativity of Sherkhan Murtaza...51

Olzhabayev B.K., Pangereyev A.Sh., Soylemez O. The concept of “homeland” in kazakh folklore...62

Aimukhambet Zh.A., Aituganova S.Sh., Baitanassova K.M., Kassen A.T., Seiputanova A.K. Actant structure of a literary text...75

Abisheva S.D., Moldagali М.B. Thesaurus of color images of В. Kenjeev's poetry...87

Abdykalyk K., Kozhekeeva B., Aliyeva Zh. The legacy of Magzhan Zhumabayev, published in the «Aikap» journal and the «Kazakh» newspaper...98

Nurmoldayev D.M., Zhaksylykov A.Zh. The image of the mountain in Adolf Artiszewski's story "The Peak" in the aspect of the aestheticization of an ancient cult...109

Kenzhebaeva Zh.E., Karpova A.E. Culturological approach in kazakhstan literary education...120

Tadzhiyev Kh.Kh., Кydyr Т.Е. Artistic representation of the conditions of faith іn the works of the kazakh poet-thinkers (XIX – early XX сentury)...137

Bayanbayeva A.A. Demchenko A.S., Bayanbayeva Zh.A., Kaliyeva A.K. Interactive strategies for analyzing G. Belger's novels...152

Sarsenbaeva Zh., Sametova Zh. Global problems of modernity in the work of Beisenbai Suleimenov...163

Zhumatayeva A.N. The Image of a Woman in Abai's Poetry: Comparative analysis of pre-Abaev artistic views...178

Amangalieva A.E., Bekmasheva A.H. Оnomastic space in the work of rabguzi “Qisas al-anbiya” (based on the story “Adam and Eve”)...189

Mursal A., Tanzharikova A.V., Ermekova A.B., Ayan E. Style features in Akhmetolla Kaliuly's novel "Arda Altai"...200

Ibraeva Zh.B., Shashkina G.Z., Adilbekova M.K. Folklorism in the novel A. Zhaksylykova «Singing stones»...210

Oralbek A., Kusanov S.K., Rakysh Zh. S. Thematic and genre features of Abdigali Sariev's work...220

Sabirova D., Moldagali M. Theoretical-literary analysis of the concept of internet-literature...231

Myrzakulov B.T. Textual problems of the book by Akyt Ulimzhiuly «Memoirs of great mentors» («Minakib piran gazizan»)...239

Amankulova L.A., Begmanova B.S. Сreative endeavour in the contemporary kazakh poetry (on the work of Y. Zhunis)...254

Idrisova E.T., Baltymova M.R. The motive of duality in the works of Russian poets of the Silver Agе...264

Art studies Kobzhanova S.Z., Aidarova M.S. Development of digital painting in Kazakhstan...274

Gavrilenko I.А., Nussupova A.S. On the problem of the formation of national organ art in Kazakhstan (1967–1974)...293

Tuyakbaeva A.Sh., Bauyrzhan A.B. Educational principles of animation, аs a means of forming the world view of children...309

Tani.A.B., Jumasseitova G.Т. New symbols and motives in ballet interpretation «Kozy Korpesh – Bayan sulu»...320

Yeshmuratova A.K., Eskendirov N.R. Contemporary art of the puppet theater in the context of the national culture of Кazakhstan...330

(14)

Құрметті оқырмандар, әріптестер, достар!

Сіз «Керуен» ғылыми журналының кезекті санын ашып отырсыз.

Журнал мақалалары CrossRef дерекқорында тіркеледі және әр автордың мақаласына DOI - электронды құжаттарға сілтеме жасау үшін пайдаланылатын цифрлық объект идентификаторы беріледі. Журнал «Ұлттық ғылыми-техникалық сараптама орталығы» акционерлік қоғамның (NCSTE) Қазақстандық дәйексөздер базасында (KazBC) индекстеледі. Алдағы уақыттарда авторларды Web of Science және Scopus халықаралық дәйексөздер базасына енгізілген басылымдарда қабылданған стандарттарға сәйкес жарияланымдар дайындауға бағдарлай бастаймыз. Бұған дейін аннотация мен кілт сөздердің көлеміне қойылатын талаптар реттелген.

Журналдың редакциялық алқасына қазақстандық және шетелдік жетекші ғалымдар кіреді. Журнал авторлардың жарияланымдарының ақпараттық ашықтығы мен қолжетімділігі саясатын ұстанады; мақалалар журналдың веб-сайтында үш тілде толық мәтінді қол жетімділікпен орналастырылған.

Журналдың мақсаты- гуманитарлық ғылымдар саласындағы жаңа жетістіктердің нәтижесі бойынша ақпарат беру.

Журналдың міндеттері:

Бұрын жарияланбаған және басқа журналда жариялау үшін ұсынылмаған түпнұсқа жоғары сапалы ғылыми мақалаларды қабылдау.

Авторлық құқыққа қатысты Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына және жариялау этикасы бойынша әлемдік тәжірибеде жалпы қабылданған ережелерге сүйену.

Келесі гуманитарлық ғылымдар саласындағы жаңа зерттеулерді қамту:

1. Әдебиеттану 2. Өнертану

Құрметпен, «Керуен» журналының бас редакторы, филология ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА корреспондент мүшесі, М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бас директоры (Алматы, Қазақстан) МАТЫЖАНОВ Кенжехан Ісләмжанұлы

(15)

Уважаемые читатели, коллеги, единомышленники, друзья!

Перед вами очередной номер научного журнала «Керуен».

Статьи журнала регистрируются в БД CrossRef и к каждой авторской статье обязательно присваивается DOI – цифровой идентификатор объекта, который используется для обеспечения цитирования, ссылки и выхода на электронные документы. Журнал индексируется Казахстанской базой цитирования (КазБЦ) АО «Национальный центр государственной научно- технической экспертизы» (НЦГНТЭ). Постепенно мы начинаем ориентировать авторов на подготовку публикаций по стандартам, принятым в изданиях, входящих в международные базы цитирований Web of Science и Scopus. Ранее уже были скорректированы требования к объему аннотации и ключевым словам.

В составе редакционной коллегии журнала представлены ведущие казахстанские и зарубежные ученые. Журнал следует политике информационной открытости и доступности публикаций авторов, статьи размещаются на сайте журнала на трех языках в полнотекстовом доступе.

Целью журнала является распространение научной информации и привлечение новых авторов. Журнал инициирует дискуссии по результатом новых достижений в области гуманитарных наук.

Задачи журнала:

Принимать оригинальные высококачественные научные статьи, ранее не опубликованные и не представленные для публикации в другом журнале.

Опираться на требования законодательства Республики Казахстан в отношении авторского права и общепринятые в мировой практике положения по публикационной этике.

Ориентироваться на охват публикаций по следующим специальностям в области гуманитарных наук.

1. Литературоведение 2. Искусствоведение

С уважением и надеждой на сотрудничество, главный редактор «Керуен», доктор филологических наук, член-корреспондент НАН РК, генеральный директор Института литературы и искусства им. М.О. Ауэзова МАТЫЖАНОВ Кенжехан Слямжанович.

(16)

Dear readers, colleagues, associates, friends!

Here is the next issue of the scientific journal "Keruen".

Journal articles are registered in the CrossRef database and a DOI is necessarily assigned to each author's article - a digital object identifier that is used to provide citation, reference and output to electronic documents. The journal is indexed by the Kazakhstan Citation Database (KazCD) of the National Center for State Scientific and Technical Expertise JSC (NCSTE). Gradually, we begin to orient the authors to the preparation of publications according to the standards adopted in the editions included in the international citation databases Web of Science and Scopus. Previously, the requirements for the volume of the annotation and keywords have already been adjusted.

The editorial board of the journal includes leading Kazakhstani and foreign scientists. The journal follows the policy of information openness and accessibility of authors' publications; articles are posted on the journal's website in three languages in full-text access.

The purpose of the journal is to disseminate scientific information and attract new authors. The journal initiates discussions on the outcome of new advances in the humanities.

The tasks of the journal:

Accept original high quality scientific articles that have not been previously published or submitted for publication in another journal.

Rely on the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan in relation to copyright and generally accepted in world practice provisions on publication ethics.

Focus on the coverage of publications in the following specialties: humanitarian sciences 1. Literary studies

2. Art studies

With respect and hope for cooperation, Editor-in-chief of "Keruen", Doctor of Philology, Corresponding Member of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, General Director of the M.O. Auezov Institute of Literature and Art MATYZHANOV Kenzhekhan Slyamzhanovich.

(17)

МРНТИ 17.82.10 https://doi.org/10.53871/2078-8134.2022.4-07

Абишева С.Д.¹, Молдагали М.Б.²

1,2Казахский национальный педагогический университет имени Абая, Алматы, Казахстан

E-mail: ¹[email protected], ²[email protected] ORCID: ¹0000-0002-4497-0805, ²20000-0001-8494-1497

ТЕЗАУРУС ЦВЕТОВЫХ ОБРАЗОВ ПОЭЗИИ Б. КЕНЖЕЕВА

Аннотация. Цветообозначения в поэтическом тексте являются средствами создания особой выра- зительности, подобия живописных картин. Они несут в себе символистическую насыщенность, форми- рующую метафорическую экстралингвистическую информацию. В статье рассматриваются цветовые элементы в поэтическом мире Б. Кенжеева. Материалом для работы стали стихотворения из его книги

«Послания».

Многослойный поэтический мир Б. Кенжеев состоит из целого комплекса структурно-организую- щих компонентов. К ним относятся преобладание сверхдлинных стихотворных размеров и неоднород- ность синтаксической структуры и особая графика. Оригинальная форма служит для изображения та- ких традиционных для поэзии тем, как самопознание, назначение поэта и поэзии, отношение к творцу, любви и др. В статье же были исследованы цветовые элементы для выявления их роли, значимости и интерпретации в поэзии поэта.

Обработка поэтических текстов способствовала созданию частотного словаря цветовых образов и функционального тезауруса наиболее употребляемых цветовых элементов. Исследование трех доми- нантных цветов – черного, золотого и синего – позволило понять закономерности употребления каждо- го из них в отдельности, а также выявить общую систему структурно-семантических отношений. Среди структурных показателей можно говорить об участии этих цветов в создании колористических эпите- тов, олицетворений и стремлении их к рифменной выделенности. Нанизывание однородных цветовых словообразов является одним из излюбленных стилистических приемов современного поэта в создании красочного мира. Также объединяющим фактором является и наличие в черном, желтом и синем цветах активной ассоциативной функциональности, отсылающей к культурному фону.

Работа показала, что цвета играют важную роль в поэтическом мире Б. Кенжеева и принимают ак- тивное участие в формировании его индивидуального стиля. Результаты статьи будут использованы для создания колористической модели современной поэзии.

Ключевые слова: Кенжеев, поэзия, цвет, семантика, темы, тезаурус

Введение. Цвет связан с эмоциональным миром человека: он может влиять на настроение, создавать ощущение холода или тепла, быть приятным или вызывать дискомфорт. Цветообозначения в поэтическом тексте являются средствами создания особой выразительности, подобия живописных картин. Они несут в себе символи- стическую насыщенность, формирующую метафорическую экстралингвистическую информацию. Известная современная американская поэтесса Доротея Ласки в статье

«What is color in Poetry» говорит о том, что при условии правильно подобранного цвета в стихах «a kind of color fate arises between the visible and energetic frequency and the word and its sound [между видимой и энергетической частотой и словом, и звуком слова возникает своего рода цветовая судьба]» (Lasky, 2014). Анализируя «цветовые»

стихотворения Рембо, Сапфо, Хильды Дулиттл, Д. Ласки приходит к следующему выводу: «Color is not just a decorative element in a poem. Color creates space; a field, a