1
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫНЫҢ ХАБАРШЫСЫ
50 жылдығына арналған ғылыми-педагогикалық журнал
ВЕСТНИК ТАРАЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ИНСТИТУТА
Посвященной 50-летию научно-педагогический журнал
TARAZ STATE PEDAGOGICAL ІNSTITUTE BULLETIN
50-th anniversary of the scientific-pedagogical journal
№29
2017
2
Қазақстан Республикасы мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі
Ақпарат және мұрағат комитеті, Бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы Куҽлік №5763-Ж (алғашқы тіркелген уақыты 23.02.2005 ж. №5763-Ж. Астана қ.)
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҦЛТТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК КІТАП ПАЛАТАСЫ
ISSN ҦЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ С Е Р Т И Ф И К А Т
Юнеско, Франция, Париж қ. сериялық басылымдарды тіркейтін ISSN халықаралық орталығында тіркеліп, халықаралық нӛмер берілген (22.01.2013ж.)
ISSN 2306 – 8167
Халықаралық стандарт ИСО 3297 – 98 «Ақпараттау және қҧжаттау (ISSN) сериялы басылымның халықаралық стандартты номері», мемлекетаралық стандарт
ГОСТ 7.56-2002 «Сериялы басылымдардың халықаралық стандарттау номері»
Журнал гуманитарлық ғылымдар: тарих, (отан, жалпы), философия, саясаттану, әлеуметтану, дінтану, мәдениеттану, этномәдениеттану, құқықтану, экономика, педагогика, этнопедагогика, психология, дефектология; филология (тіл және әдебиет): қазақ, орыс, шет тілдері; жаратылыстану ғылымдары: математика, физика, информатика, география, биология, химия, экология ғылымдар бағыты бойынша өзекті тақырыптардағы мақалаларды жариялайды.
Журнал Қазақстан Республикасында жоғары педагогикалық білім беруді жаңғырту жағдайында жаңа мамандар дайындау және тәрбиелеуде ескіні өзгертіп, жаңа формаларды жасауға бағытталған.
Редакция алқасы
Д.П. Қожамжарова тарих ғылымдарының докторы, профессор (бас редактор) С.Қ. Алимбаева ҽлеуметтік ғылымдарының кандидаты, доцент
О.К. Джолдасова экономика ғылымдарының кандидаты, доцент А.Ҽ. Байтелиев филология ғылымдарының докторы, профессор К.Ж. Бұзаубақова педагогика ғылымдарының докторы, профессор И.О. Мүлдеков техника ғылымдарының докторы, профессор
М.Б.Мұратбеков физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Ж.С. Тҿлеубаев ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Т.Р. Абдыкадырова педагогика ғылымдарының докторы, профессор
А.Н. Тұрарова филология ғылымдарының кандидаты, доцент А.Г. Шуканов филология ғылымдарының кандидаты, профессор З.С. Тоқбергенова тарих ғылымдарының кандидаты, доцент
Ғылыми басылым ТарМПИ ХАБАРШЫСЫ Жылына 4 рет жарыққа шығады
3
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, ғылыми-педагогикалық журнал, 2017
4
ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР ТАРИХ (ОТАН, ЖАЛПЫ), ФИЛОСОФИЯ,
САЯСАТТАНУ, ӘЛЕУМЕТТАНУ, ДІНТАНУ, МӘДЕНИЕТТАНУ, ЭТНОМӘДЕНИЕТТАНУ, ҚҦҚЫҚТАНУ, ЭКОНОМИКА
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ МАМАНДЫҚТАР
УДК: 37.037 А 13
ТВОРЧЕСКАЯ АКТИВНОСТЬ ЛИЧНОСТИ В ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ Абдукаримова А.С., Абдикеримов С.
Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз Таразский инновационно-гуманитарный университет, г. Тараз
Одной из основных социальных задач общества является воспитание поколения граждан, обладающих духовным богатством, моральной чистотой, творчеством и физическим совершенством. Для решения этой задачи важным средством интеллектуального, духовного и материального воспитания всесторонне гармонично развитой, социально активной, творческой личности является физическая культура и спорт. По утверждению Ильинича В.И. и соавторов «…физическая культура - органическая часть общечеловеческой культуры, ее особая самостоятельная область.
Вместе с тем это специфический процесс и результат человеческой деятельности, средство и способ физического совершенствования личности. Физическая культура удовлетворяет социальные потребности в общении, игре, развлечении, в некоторых формах самовыражения личности через социально активную полезную деятельность…»
[1, с.5].
При этом эти же авторы отмечают, что «…физическая культура выступает как интегральное качество личности, как условие и предпосылка эффективной учебно- профессиональной деятельности, как обобщенный показатель профессиональной культуры будущего специалиста и как цель саморазвития и самосовершенствования…» [1, с.8].
Влияя на творческую активность студентов, физическая культура оказывает свое влияние на творческий уровень проявления культуры личности, характерный для студентов, «…убежденных в ценностной значимости и необходимости использовать физическую культуру для развития и реализации возможностей личности…» [1, с.15].
Такие студенты имеют основательные знания в области физической культуры, имеют навыки по физическому самосовершенствованию. Они сами способны к организации здорового образа жизни и использованию средств физической культуры для самовосстановления в случаях высоких умственных нагрузок и профилактики заболеваний. Такая молодѐжь творчески использует физическую культуру в быту и профессиональной работе.
Творчество в физической культуре представляет собой моторное творчество. Оно связано с двигательной активностью и выполнением физических упражнений. Кроме этого предполагается и мыслительное или интеллектуальное творчество, проявляемое в общении. В высших учебных заведениях в настоящее время учебный процесс от студентов требует больших затрат физических и умственных сил на преодоление учебных нагрузок. Поэтому, на наш взгляд, важное место отводится самостоятельным занятиям физической культурой.
5
Самостоятельные занятия физическими упражнениями, спортом и туризмом по определению Чешихина В.В. и других авторов «…должны быть обязательной составной частью здорового образа жизни любого человека» [2, с.53].
Для людей умственного труда самостоятельные занятия физическими упражнениями являются одной из форм сохранения здоровья и поддержания организма на протяжении всей трудовой деятельности. Самостоятельные занятия помогают дополнить объем двигательной активности, необходимый для эффективного восстановления организма после повышенных умственных и физических нагрузок.
Для достижения основной цели, стоящей перед всеми студентами по сохранению физического здоровья и поддержания оптимального уровня работоспособности обязательным является «…планирование студентами самостоятельных занятий физическими упражнениями и спортом…» [2, с.55].
Физическое здоровье и всестороннее гармоничное развитие способствует успешной социальной адаптации личности и его творческому развитию. Основной целью образовательной системы, которая определяет перспективы развития молодого поколения является приобщение студенческой молодежи к ценностям физической культуры, к развитию их творческой активности, самостоятельности и самореализации в процессе обучения. Для реализации этой цели необходимо создать программу обучения по физической культуре, которая будет направлена на развитие творческой активности на занятиях физической культуры.
Список литературы:
1. Физическая культура студента: Учебник / Под ред. В.И. Ильинича. М.: Гардарики, 2000г.
2. Чешихина В.В., Кулаков В.Н., Филимонова С.Н. Физическая культура и здоровый образ жизни студенческой молодежи: Учебное пособие. – М.: Изд-во МГСУ «Союз», 2000г.
Аннотация
Шығармашылық іс-ҽрекеттегі студенттердің даму мҽселелерін іздеу жаңа жолға қойылған, дене шынықтырудың жеке дамуы бірден-бір ҽсері жұмыста қарастырылған.
Аннотация
В данной работе рассматривается один из аспектов влияния физической культуры на развитие личности, проблема поиска новых возможностей для развития творческой активности студентов.
Annotation
In hired one of aspects of influence of physical culture is examined on development of personality, problem of search of new possibilities for development of creative activity of students.
ӘОЖ 82:72 Б 45
ИCЛАМ ЖӘНЕ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ Бердишева А.О., Амангельдиева С.
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
XXI ғасыр жаһандану тұсында Ислам діні мен құндылықтары трансформациялық кезеңін бастан кешіп отыр. Еліміздегі діни құбылыстардың үлес салмағы Ислам діні тҿңірегінде ҿріс алып отыр.Исламның ҽлемдік кҿрінісіне баға берсек, Исламды ескі евроцентристік, біржақтылық кҿзқараспен қарау қалдықтары ҽлі бар екендігіне кҿзіміз жетеді. Исламға деген тұрпайы кҿзқарас, яғни, Исламофобия деген кҿзқарас ҽлемдік деңгейде белең алды.
6
Жалпы, "фобия" деген сҿз қандай да бір құбылысқа үрей мен қорқыныш дегенді білдіреді. Ал, "Исламофобия" деген түсінік Ислам діні мен құндылықтарына жҽне мұсылмандарға теріс кҿзқарастан, қорқыныштан туған ұғым [3.5 б.]. Белгілі европалық шығыстанушы ғалым Этьен Дине 1992 жылы жазған "Батыстың кҿзімен қарағандағы Шығыс" деген эссесінде "Исламофобия" ұғымын алғаш айналымға енгізді. Тіпті, қазіргі таңда да кейбір БАҚ беттерінде Ислам мен шариғаттың ғылымға, жергілікті дҽстүр мен мҽдениетке қарсы сипаты жайлы ҽңгімелері мұсылман мҽдениетін аз білетіндіктерінен хабар береді. Батыстықтардың пайымдауынша ислам ҽлемі ғылым мен білімге кҿңіл бҿлмейтін, мҽдениеті мен ҽдебиеті жоқ, ҿркениеті ҿспеген кеңістік жҽне исламдағы барлық құндылықтар батыстан келген құндылықтар. Шын мҽнінде, ислам ҽлемі ғылым мен білімді жоғары бағалап, ҿркениетке ҿзгелерден бұрын қол созған ҽлем.
Алғашқы бұйрығы "Оқы" деп келген Ислам діні ең ҽуелі адамзатты білімге, оқуға үндеді. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ҽ.у) ғылым үйренуді ҽйел-еркек деп бҿлмей, ҽрбір мұсылман баласына парыз етіп қойды [1.19б.]. Ислам ҽлемінің қалаларында кітапханалар мен медреселер кҿптеп бой кҿтерген. Европаның түбіндегі Андалуссия мҽдениеттің бай орталығы еді. X ғасырдың басында-ақ Кордовада бір каталогының ҿзі 44 томға баратын алты жүз мың қолжазба еңбектерге толы кітапханалар болған. Мұндай бай білім қазынасы батыс ғалымдарын да, шіркеу мамандарын да Андалуссияға барып білім алуға асықтырды.VIII-XII ғасырларда ғылымның дамуы тұрғысынан мұсылмандарға жетер
ешкім болмаған. Егер, тарихқа үңілетін болсақ, Ислам діні таралған уақыттан бастап, VII-XVI ғасырлар аралығында үлкен ҿркениет қалыптасып, ғылым мен білім, мҽдениет
пен айтарлықтай дамыды. Ислам діні Европаның мҽдени ҿрлеуіне ҿте жақсы ықпал еткен.Европалықтар ислам мҽдениетін үйрену арқылы антикалық мҽдениетті бойларына сіңірді жҽне "Исламдық ренессанс" Европадағы қайта ҿрлеу дҽуірінің ұйытқысы болды.
Себебі, математика, философия, астрономия, физика секілді ғылымдар арабтық Андалуссия арқылы Европаға жетті. Тіпті қазіргі арабтық цифрлардың Европаға таралуын айтсақ та болады [5.11б.].
Ислам діні ғалымдарға ерекше құрмет қалыптастырған. Мұсылман үмбеті қай ғасырда да ғалымдарды құрметтеп, ҽр сҿзін алтынға балаған. Тарихқа үңілсек, батыстықтардан бұрын кҿптеген ғылыми жаңалықтарды мұсылман ғалымдардың ашқанына куҽ боламыз. Айталық, алғаш күн сағатын ойлап тапқан Жабир ибн Ҽфлаһ, атом бомбасы жайлы алғаш түсінік берген Жабир ибн Хайян, автоматтық жүйені алғаш ойлап тапқан Жҽзари, тригонометрияға тангенс, котангенс, синус жҽне косинус заңдылықтарын қосқан Абул Уҽфа, алгебра кітабын жазған ҽл-Хорезми, агрономия саласында тұңғыш еңбек жазған Ибн Аууам, ішек, құрт микробын тапқан Камбур Уасим, жер шарының диаметрін алғаш ҿлшеген Мұхаммед ибн Мұса, алгебрадағы "Бином"
формуласын тапқан Омар Хайям, тарих ғылымын алғаш жүйелеген Ибн Халдун, химия саласында Кантитаф тҽсілін ашқан Ҽбул-Қасым ҽл-Каши, 1000 жыл бұрын майда тамырларды тауып, алғаш рет рак ауруына операция жасаған Ҽли ибн Аббас секілді жүздеген ғалымдар мұсылмандар еді [1.17б.].
X ғасырдың орталарында Кордова қаласының ҿзінде елу шақты емхана болған.
Бағдаттағы емханалар үлгі тұтарлық деңгейге жеткен. Бағдаттағы Адуди емханасы, Шамдағы Нури ауруханасы, Каирдегі Мансури ауруханалары Ислам ҽлеміндегі ең ҽйгілі медицина орталықтары болған.
Андалуссияның ең ҽйгілі дҽрігерлерінің бірі,Европада операциялар жасаудағы жетістіктерімен аты шыққан Абул Қасис деген атпен танымал Ҽдул Қасым ҽз-Заһрауи.
Оның ҽлемге ҽйгілі 30 бҿлімнен тұратын медицина энциклопедиясы латын тіліне аударылып, ХVIII ғасырға дейін бірнеше рет басылып, Европада медицина факультеттерінде негізгі кітаптар қатарында оқытылған. Жараларды күйдіру, тірі жануарларға операциялар жасау, ішек тігістері, гангренаны кесу тҽсілдері, құрттаған тістерді емдеу, шыққан жҽне сынған жерлерді емдеуге байланысты маңызды жаңалықтар бар.
7
Европа Ислам мҽдениетін синтездей отырып, ғылымда, ҿнерде үлкен табыстарға қол жеткізді. XII ғасырдағы арабша аудармалардың ықпалы ҿте зор болды. Мисе Либиридің айтқанындай, «XV ғасырға дейін арабтардың кітаптарынан пайдаланбаған жҽне оларды аудармаған европалық ғалым некен саяқ болатын. Олардың қатарында Р.Бэкон, А.Мангустар да бар». Мұсылмандар кітап басу, жер ҿңдеу технологиясы мен жерді қолдан суару, жел диірмені, компас, шыны ҿндіру, мата шығару, бау-бақшалар ҿсіру, цифрді табу, қалалар салу, ақша мен чек шығару, сауда жүйесін құру жҽне т.б. қоғамдық салалардың дамуына ерекше үлес қосты.
X ғасырда Ислам мҽдениеті бүкіл мұсылман ҽлеміне тарады. Бұл кезеңде ҽдебиеттің дамығаны сонша, ғылым мен ҿнерге де ықпал еткен. Ислам дінінің кең таралуының арқасында, сондай-ақ Құранның тілі, құлшылықтардың да сол тілде жасалуының ықпалымен сҿздік қоры бай араб тілі ортақ тілге айналды [2.9б.].
Исламда сурет салу мен мүсін жасауға тиым салынғандықтан, мұсылмандар ҿнердің басқа түрлерін жетілдірген. Айталық, мұсылман каллиграфиясы – бейнелеу ҿнерінің жоғары жетістігі ретінде қабылданып, кҿркем сурет жанрында ерекше орын алды. Ол аяттарды ҽсемдеп жазуды дамыта келе, кейіннен сҽулет ҿнеріне де сіңді. Ескерткіш, ғимараттардың қабырғаларын мағыналы ҿлең жолдарымен, хадистермен сҽндеген бұл жазулар шығыс сҽулет ҿнерінің ҿзіндік ерекшелігіне айналды.
Сҽулетшілер сарайлар мен мешіттердің қабырғаларын араб жазуымен, стильге келтірілген гүлдер мен геометриялық ҿрнектермен кҿмкеріп отырды. Бұл басқа мҽдениеттерге ұқсамайтын сол заманның озық үлгілерін тудырды. Мысалы, Тҽж Махал, Ыстамбулдағы Кҿгілдір мешіт, Омар мешіті, ҽл-Ҽзһар мешіті, Самарқанд, Исфаһан мешіттері, т.б.
Қасиетті Құранда білімсіздерге қарағанда ғалымдардың Аллаға ҽлдеқайда сүйкімді жҽне жақын екендігі аз айтылмайды. Құранда Алла тағала зейінділер мен білімділердің дҽрежесін ҽлдеқайда жоғары бағалайды. Сен айт: "Білімділер мен білмейтіндер тең бола ма? - мұны тек ақыл иелері ғана ғибрат етеді" – дейді ( Зумар сүресі 39, 9 аят).
Ҽ.Дербісҽлиевтің "Араб ҽдебиеті" атты оқу құралында Ҽзірет Ҽлінің білімділігі, шешендігі туралы айтылады [1.23б.]. Ҽзірет Ҽлінің ел ішінде "ілімнің қақпасы" аталып кеткендігінің рас-ҿтірігін сынау мақсатында жерлестері оған қойған "Білім артық па, байлық артық па?" деген сұрағына былай деп жауап берген екен:
- Білім артық, ҿйткені, ол пайғамбарлардан қалған мирас, байлық бақылдардан қалған мұра.
- Білім артық, білімдінің жанында адал достар кҿп болады, ал бай адамның қасында амал достар кҿп болады.
- Білім артық, ол досыңды кҿбейтеді, ал байлық дұшпаныңды арттырады.
- Білім артық, оны қанша жұмсағанмен азаймайды, байлықты жұмсай берсең, бір күні түгесіледі.
- Білім артық, оны ұры-қарыдан сақтаудың керегі жоқ, ал байлығыңды сырт кҿздерден қорғаштаумен ҿтесің.
- Білімің кҿп болса, ел саған қызығады, байлығың кҿп болса ел сені қызғанады.
- Білім артық, ол кісілігің мен кішілігіңді арттырады. Байлық болса сараңдылық пен қомағайлығыңды арттырады.
- Шынайы білімді адам орнымен сҿйлейді, ізеттілігі артады, ал байлығы мол адам оған мастанып мақтанады, астамшылық кҿрсетеді, сондықтан білім артық деген екен.
Ислам дінінің келуімен ислам ҽлеміне ортақ бірегей мҽдениет, ҿнер, ҿркениет қалыптасты. Ислам ҿркениеті аясында араб, парсы, түркі тілді ойшылдар мен ғалымдар адамзат мҽдениетінде ҿшпес із қалдырды. Оған мұсылман шығысындағы Мауараннаһр, яғни Орта Азиялық, сонымен қатар қазақ елінің 30-дан астам Фарабилері, 40-қа жуық Таразилері, сандаған Сайрамилер, Сығанақилер, Жендилер, Кердерилер, Мұхаммед Хайдар Дулати, Жалайырилер жҽне т.б. атақты ғұламалары да үлес қосты.
8
Қазіргі ғылым мен технологияның тез дамып келе жатқанының ең негізгі себебін білгісі келген кез-келген кҿзі ашық адам бұл құбылыстың сырын ислам ҿркениетінен табатыны сҿзсіз. Себебі, ислам ҿркениеті о бастан-ақ ғылымның кҿптеген бағыттарының дамуына тікелей ықпал еткен. Сосын ҽлемге небір айтулы ғалымдарды сыйлаған да осы ҿркениет. Мҽселен, аэронавтика саласының техникалық сҿздігіне кҿз жүгірткен кез- келген ғалым онда сипатталған жұлдыз атауларының 60 пайызының араб тіліне тҽн екенін бірден аңғарады. Тіпті кҿп заман бойы мұсылман ғалымдарының еңбектері алғашқы ғылыми бағыттардың бастау кҿздері ғана болып қойған жоқ, сонымен қатар олар Европадағы қайта жаңғыру дҽуірі мен Европа университеттерінің оқу бағдарламаларына да негіз болғаны тарихтан белгілі. Орта ғасыр түнегінен арылып, қайта жаңғыруға серпін алған Европа ең алдымен мұсылман ғылымы мен ҿнеріне жҽне ҽдебиетіне қарыздар.
Оның үстіне Индия, Қытай жҽне Түркия ғалымдарының ғылыми еңбектерін зерттеп, оларды тҽржімелеп, бір жүйеге түсірген де мұсылман ғалымдары. Сондықтан да кҿп ғылымды Шығыс Европа мұсылман ҿркениеті арқылы қабылдаған болатын. Тіпті орта ғасырда аспан денелерінің координаттарын анықтайтын «астролябия» сияқты астрономиялық құралды ойлап тапқан да мұсылман ҿркениеті болатын [6.43б.].
760-850-жылдар аралығында ҿмір сүрген Абу Абдуллах Мұхаммад ибн Мұса аль-Хорезми ғылымның алгебра, арифметика, геометрия жҽне тригонометрия бағыттары
бойынша еңбектер мен оқулықтар жазған ұлы математик болған. Ал Рейхан Мұхаммад ибн Ахмад аль-Буруни орта ғасырдың 973-1048 жылдары ҿмір сүрген энциклопедист ғалым болған. Оның ғылыми еңбектері математика, астрономия, физика, ботаника, география, жалпы геология, минерология, этнография, тарих жҽне хронология салаларын қамтыған. Бұл ғалым Жердің ҿз осімен қатар Күнді де айналып отыратынын Галилейден алты ғасыр бұрын ашқан болатын.
Европаны ауылшаруашылық ҿнімдерінің түр түрімен алғаш таныстырған да мұсылман ҽлемі болатын. Мҽселен, 8-ғасырда Испанияда күрішті, анар ағашын, жидек пальмасын, жібек құртын жҽне мақтаны ҿсірген де мұсылмандар болатын. Суармалы жерлерге егін егіп, каналдар тартуды да алғаш рет қолға алған арабтар. Қағазды бірінші болып пайдаланып, астрономиялық обсерваториялар мен алғашқы кітапханаларды ашқан да солар.
Әдебиеттер тізімі:
1. Ҽ. Дербісҽлиев "Араб ҽдебиеті", Классикалық дҽуір. – Алматы: Мектеп, 2013ж.
2. А. Айталы «Дін жҽне ұлттық дҽстүр», Ақиқат, 3 / 2014ж.
3. М. Бұлұтай « Дін жҽне ұлт», Алматы, «Арыс» баспасы, 2006ж.
4. Е. Малғажыұлы «Иманмен ҿрілген ҿмір құнды», Парасат, 1/ 2014ж.
5. Е. Малғажыұлы «Дін мен дҽстүр», Алматы, 2014ж.
6. Ҽ. Ахметов «Ислам діні», Түркістан, 17/ 2014ж.
Аннотация
Мақалада XXI ғасыр жаһандану тұсында Ислам дініне деген тұрпайы кҿзқарастың қалыптасу себептері мен ислам дінінің ғылым мен білімге деген кҿзқарасы туралы айтылады. Қазіргі ғылым мен технологияның тез дамып келе жатқанының ең негізгі себепкері болған ғылым мен білімді жоғары бағалап, ҿркениетке ҿзгелерден бұрын қол созған ислам ҽлемінің құндылықтары ашылады.
Аннотация
Статья XXI века во время правления глобализации и причины формирования вульгарного подхода к исламу переговорам об отношении ислама к науке и образованию. Современная наука и технология быстро развивается хвалила наука и образование была главной причиной того, что другие до достижения цивилизации, протянут ценности исламского мира.
9
Annotation
Article XXI Century Waugh time pravlenïya globalïzacïï and prïçïnı formation vulgar approaches ïslamw peregovoram rev otnoşenïï Islamic Science and obrazovanïyu. Modern science and technology re razvïvaetsya praised Science and Education Main prïçïnoy from Togo, something the other achievements cïvïlïzacïï, stretched cennostï ïslamskogo of the World.
УДК 378+372.87.0 Г 12
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПОДГОТОВКИ ДИЗАЙНЕРОВ В ПЕДАГОГИЧЕСКОМ ВУЗЕ
Гаазе Ж.Б., Бекбергенова Н.А.
Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз
В последние годы профессия дизайнера стала модной и престижной. Это обусловлено не только и не столько востребованностью выпускников на предприятиях легкой промышленности (которых в Казахстане осталось не так уж много), сколько увеличением числа молодых людей, имеющих возможность платить за обучение, и планирующих при этом работать по специальности «фриланс». Увеличение спроса на получение дизайнерского образования привело к ситуации, когда подготовкой специалистов в этой области занимаются вновь созданные профильные факультеты и кафедры. Такие как кафедра «Профессиональное обучение и дизайн» в Таразском Государственном педагогическом институте, вынуждены искать собственное «творческое лицо», решая массу сложных вопросов. Нам необходимо в короткие сроки прочно занять достойное место на рынке образовательных услуг в сфере профессиональной подготовки дизайнеров. Престижность вуза как центра подготовки специалистов, его конкурентоспособность на фоне аналогичных учебных заведений напрямую зависят от того, насколько профессионально реализуют приобретенные дизайнерские компетенции выпускники этого вуза. Поэтому любое учебное заведение, заинтересованное в поддержании собственного имиджа, стремится к подготовке как можно более высокопрофессиональных специалистов.
Расматривая компетенции будующих выпускников, можно утверждать, что современный дизайнер - это:
- личность художника-творца;
- специалист, умеющий собрать необходимую информацию, обработать ее и представить как результат личностного развития в образной графической или объемной форме;
- специалист с развитым проектным мышлением, который умеет разрабатывать концептуальные модели на основе собственных представлений;
- проектант, который моделирует форму «по законам красоты» и понимает технико- технологические процессы внедрения собственных разработок;
- генератор проектной культуры общества;
- художник-изобретатель визуальных форм.
В этот перечень обязательно включается и сфера социально-коммуникативной компетентности дизайнера, которая объединяет такие субъективные качества, как потребность в общении и самоадаптации, способность и готовность развиваться и жить в социально-профессиональном взаимодействии, понимание и соблюдение правил и принципов реальной дискуссии, ведущей к достижению согласия с другими. Область практического общения дизайнера охватывает реальные действия участников проектировочного и производственного процессов (художника, технолога, экономиста,
10
мастера-исполнителя и др.), направленные на достижение общей цели деятельности, требует сознательного целеполагания, выбора оптимальных средств, постоянного слежения за действиями партнеров, внесения необходимых корректив в собственное поведение. Необходимо не ограничиваться лишь одним вариантом образования – разработкой программы основ дизайна как самостоятельной учебной дисциплины. Дизайн только в том случае может достичь равенства с другими дисциплинами если он будет организован как сфера и отрасль знания, которая вносит не менее долю в самореализации индивида и в подготовке его к социальных ролей, чем другие блоки дисциплин, сферы знаний в современной школе.
Примером может служить опыт Британской высшей школы дизайна, которая является членом международной ассоциации Teaching Designers Network (TDN), британского профсоюза British Design & Art Direction (D & AD) и Международного совета ассоциаций по графическому дизайну ICOGRADA. Здесь успешно развиваются два основных направления подготовки дизайнерских кадров. В первую очередь это британские модели высшего образования, по которым разрабатываются программы, в ходе освоения которых студенты в течение нескольких лет получают фундаментальную подготовку на уровне мировых стандартов качества. Другая модель реализует принцип непрерывной многоступенчатой образовательной деятельности школы – работа по учебным программам, разработанным в рамках внеклассного и последипломного образования. Последняя предназначена для переквалификации и непрерывного развития практикующих дизайнеров на краткосрочных курсах, проходящих в летние месяцы (июле - августе):
- интенсив по дизайну интерьера;
- интенсив по промышленному дизайну;
- интенсив по графическому дизайну и визуальных коммуникаций;
- интенсив по каллиграфии и типографике.
Для занятий со студентами школа имеет дизайн-мастерские и студии; семинарские и лекционные аудитории, компьютерные классы - Apple Macintosh и PC; мастерскую офортной печати, центр печати; цифровую студию фото-и видеосъемки, центр макетирования и прототипирования, центр карьеры, центр информационных ресурсов.
Привлечение преподавателями студентов к практической сфере графического и интерактивного дизайна позволяет им работать в условиях межпредметных связей между визуальными коммуникациями, социальной психологией и культурологией. Главное требование к будущим студентам – способность понимать задачу и находить средства для ее реализации. Эта способность проявляется у каждого по-своему. Кто-то пользуется трехмерной графикой, другие выбирают лепку из пластилина, вырезания из картона, составление единой композиции, рисование вручную шрифтов, фотографирование в нескольких слоях Photoshop - и в конце концов получаем главный результат – умение донести идею.
Обучение интерактивному дизайну дает возможность студентам получать действительно актуальную информацию. Для этого преподавателю надо все время находиться на пике развития индустрии. Интерактивный дизайн не ограничивается рамками интернет-проектов, значительное внимание обращается на вопросы, связанные с играми, где студенты учатся презентовать свои работы, реализовывать свои знания по маркетинговым коммуникациям, из индустрии дизайна.
Список литературы:
1. Государственный общеобязательный стандарт образования Республики Казахстан:
Жоғары кҽсіптік білім. Бакалавриат. Мамандығы 5В042100- дизайн. – Астана, 2012г.
2. Лапп Г.В. Формирование эстетически воспитанной личности будущего педагога- дизайнера на интегрированной основе.- Алматы: КНПУ им. Абая, 2008г.
3. Мауленова Г. Дизайнерге арналған практикум. –Астана: Фолиант, 2010г.
11 Аннотация
Мақалада, студентерге сабақ беру кезінде оқу базасын жақсарту қажеттілігі, болашақ мамандардың құзыреттілігі, педагогикалық ЖОО дизайнерлерді дайындау сұрақтары қарастырылады.
Аннотация
Mayaalada, в то время как обучение студентов просто необходимо повысить компетентность будущего обучения mamandardıqu, педагогические университеты dïzaynerledı считается sqraqtarı.
Annotation
Mayaalada, while teaching students just need to improve the competence of the future mamandardıqu training, pedagogical universities dïzaynerledı considered sqraqtarı.
УДК 528.45
НАУЧНЫЙ ТУРИЗМ – НОВЫЙ ФЕНОМЕН XXI ВЕКА Джанаева Ж.М., Колоджиева Г.А.
Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз
Мы живем в эпоху грандиозных и очень быстрых изменений на нашей планете Земля. Мы являемся свидетелями фантастического развития науки и постоянного промышленного роста, с одной стороны, и колоссального давления на живую и неживую природу, разрушения исторических памятников, серьезных социальных проблем, с другой стороны. И все же мы живем и любим нашу Землю, хотим узнать больше о различных сторонах сложных процессов, связанных с развитием науки, историей различных стран, о необычных природных явлениях, о культуре народов, населяющих нашу планету.
В настоящее время существенно вырос во всем мире интерес к нашей стране. Люди желают узнать больше о нашей культуре, искусстве, истории, о наших природных заповедных местах, о наших научных достижениях. Безусловно, есть много энтузиастов, которые хотели бы принять участие в исследовательской работе, археологических, геологических, морских и других экспедициях. Все это является научным туризмом [1].
С обретением суверенитета в Казахстане все большее внимание уделяется развитию туризма, повышению его статуса в обществе и экономике. Президент Казахстана Н.А.
Назарбаев неоднократно отмечал туризм как одну из перспективных отраслей, в качестве солидного источника валютных поступлений в экономику страны. Заповедники Коргалжынский и Наурзумский представляют огромный интерес для любителей научного туризма. В последнее время различные туристические фирмы усиленно предлагают новый вид услуг, называемый "научным туризмом" или "научные туры", пропагандируя это как
"новый" активный вид отдыха. Научный туризм находится в начальной стадии развития, но в настоящее время научный туризм перешел из экзотического вида отдыха в оборот рыночного обращения [2].
Под научным туризмом понимают тип туризма, целью которого является участие в тех или иных научных программах, без извлечения туристом материальной выгоды.
Основным отличительным признаком научного туризма от каких-либо других видов туризма является активное участие туриста в программе тура, а не просто получение интересной информации и созерцании объектов.
Научный туризм — тип туризма, целью которого является участие в тех или иных научных программах, как правило, без извлечения туристом материальной выгоды. Это может быть, к примеру, наблюдение за миграциями и изменениями популяции животных, участие в археологических раскопках и т. д. Как понятие, «научный туризм» включает в себя и экологический, и этнокультурный, и подводный и многие другие виды туризма.
Научный туризм достаточно широко распространен в США и странах Европы [3].
12
Невозможно сказать, когда точно появился научный туризм, в том или ином виде он существовал всегда. Стремление человека узнать - что лежит за горизонтом, за лесом или той горой – его неотделимое свойство, таинство, заложенное в него природой, и как ни странно (на первый взгляд) далеко не всегда ведущее к практическим результатам.
Научный туризм как способ познания мира зародился в древнейшие времена, когда в составе сухопутных торговых караванов, команд речных или морских купеческих судов, или армий завоевателей – принимали участие хронисты или ученые (Аристотель, Геродот, Страбон). Но тем не менее он является одним из менее изученных видов туризма, и стал более углубленно изучаться только в XXI веке.
Современный научный туризм, казалось бы, не даѐт тех громких результатов, которые давали путешествия лет двести или триста тому назад. Однако, как и любая научная дисциплина, он стремится не «вширь», а «вглубь». В настоящее время научный туризм находит пути своего развития не только в дальних странствиях и защите природы.
Он стремиться преодолеть время, исследуя прошлое планеты, живого мира и человечества, пытается найти утерянный смысл оставшихся нам в наследство объектов древних цивилизаций, историю своей страны. Наконец, не так давно, мы все стали свидетелями рождения космического туризма, причѐм, это было рождение именно научного космического туризма! [4].
Значение научного туризма возрастает и заключается в следующем:
- пополнение информации о малоизученных районах и объектах;
- расширение научных и образовательных связей между различными регионами и странами;
- разработка международных проектов, осуществляемых на гранты благотворительных фондов.
В XXI веке индустрия туризма и путешествий распространилась на весь земной шар и стала глобальной. Туризм 21 века раздвинул границы мира и шагнул за пределы земного шара. Как понятие, «научный туризм» включает в себя и экологический, и этнокультурный, и подводный и многие другие виды туризма.
В настоящее время научный туризм может подразделяться на три основных вида:
1. Ознакомительный научный туризм: туристам демонстрируются природные и антропогенные объекты и образцы и даются квалифицированные пояснения по ним и проблемам, с ними связанным, по их месту в стране и мире.
2. Вспомогательное участие: туристы принимают участие в научных и сопутствующих работах в качестве вспомогательного персонала (участие в реставрационных работах, работах в заповедниках по сохранению редких животных, полевых научных исследованиях).
3. Самостоятельные исследования туристов в сотрудничестве с научным персоналом.
Данные путешествия в зависимости от квалификации туристов могут быть как обычными увлекательными тур поездками, так и полноценными научными экспедициями.
Существует множество объектов для функционирования научного туризма, но самыми распространенными выступают, как правило, особо охраняемые природные территории (ООПТ):
– заповедники;
– заказники;
– национальные парки;
– памятник природы.
Теоретически, любой объект может быть интересен для научного туризма, он может использоваться в удовлетворении их разнообразных целей и поэтому рассматриваться в качестве туристского ресурса для научного туризма.
Для развития любого вида туризма, как правило, необходимо наличие:
1. Природных ресурсов (ландшафт, биоклимат, гидроминеральные ресурсы, экологические условия и др.) [5].
13
2. Культурно-исторический потенциал (исторические памятники архитектуры, музеи, памятные места, современные культурно-зрелищные и развлекательные объекты).
3. Материально-техническая база и инфраструктура туризма (гостиницы, мотели, кемпинги, сфера услуг, предприятия общественного питания, социальная инфраструктура района).
4. Кадровые ресурсы (обеспеченность квалифицированными кадрами, специалистами в области туризма, обслуживающим персоналом соответствующего уровня).
Для развития научного туризма необходима лишь одна составляющая – уникальность территории.
Под уникальностью территории подразумевается — неповторимость, исключительность конкретного участка территории или расположенного на нем объекта и редкость по отношению к другим объектам и территориям. Неповторимость участка территории или объекта заключается в его расположении, природно-климатических факторах, в его историческом процессе развития цивилизации, особенностях биоценоза и пр [5].
Развитие научного туризма должно содействовать решению следующих задач:
1) активное содействие в сохранение уникального наследия местности: культурного, исторического и природного;
2) создание у местного населения чувства гордости и ответственности за уникальное наследие;
3) разработка программы развития туризма на основе использования уникального наследия местности.
Изучение понятия научного туризма позволило выделить этапы формирования и развития научного туризма на локальной территории.
На первом этапе развития научного туризма на территории происходит поиск уникальных особенностей территории или объекта, и результатом данного этапа становится определение объекта для развития научного туризма.
Второй этап характеризуется формированием туристского потока, основными участниками которого являются исследователи и ученые, для которых данный объект или территории представляют научный интерес или являются областью исследований.
Именно этот этап является целеполагающим для развития научного туризма /6/.
На третьем этапе развития научного туризма посредством проведения исследований участники научного туризма публикуют результаты своей работы в научных журналах, СМИ, в сети Интернет и т.д. Данный процесс косвенно осуществляет «пропаганду»
уникальности территории и объектов на ней расположенных, что способствует формированию популярности и повышению привлекательности данной территории. Для четвертого этапа характерно формирование туристского потока. Именно на данном этапе происходит развитие других видов туризма на конкретной территории на устойчивой основе.
Пятый этап характеризуется взаимообусловленным функционированием научного туризма и развитием на сформированной научно-туристской базе других видов туризма.
На данном этапе развиваются различные виды туризма, основным из которых является познавательный туризм [6].
На конференции в Лиссабоне в исследовании «Тourism 2020 Vision» ВТО (Всемирная туристская организация) объявили о 5-ти самых перспективных туристских направлениях следующего столетия: приключенческий туризм, круизы, экотуризм, культурно- познавательный туризм, тематический туризм. Все эти виды туризма рассматриваются и как подвиды научного туризма. Поэтому уже можно с уверенностью сказать, что именно научный туризм является феноменом нашего столетия.
14 Список литературы:
1. Храбовченко, В.В. Экологический туризм: учеб.метод. пособие. – М.: Финансы и статистика, 2007г. – с. 208.
2. Квартальнов, В.А. Современные особенности туризма как научного познания и исследования, 2002г. – №11. с. 3–9.
3. Квартальнов, В.А. Современные особенности туризма как научного познания и исследования, 2002г. – №11. с. 3–9.
4. Перспективы развития туристской отрасли Казахстана, доклад Е. Никитинского, 2003г.
5. Коржанова А. А. Туризм XXI века и культура // Молодой ученый. 2010г., №12.
Т.1., с. 82-83.
6. Сайт «Все о туризме - туристическая библиотека» http:// tourlib.net/lib.htm.
Аннотация
Бұл мақалада ғылыми туризмниң XXI ғасырдағы маңызы мен ролі қарастырылған.
Аннотация
В статье рассматривается значение и роль научного туризма в XXI веке.
Annotation
The article discusses the importance and role of scientific tourism in the XXI century.
ӘОЖ 811. 512.
ДҤНИЕТАНУ ПӘНІНДЕ АДАМГЕРШІЛІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Жуанышова А.Т., Сҧраш Н.Т.
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
Егемендi елiмiздiң болашағы жас жеткiншектердiң бiлiм дҽрежесiнiң тереңдiгiмен ҿлшенедi. Қазiргi заманғы бiлiм беру ҽлеуметтiк құрылымның маңызды элементтерiнiң бiрiне айналды. Адамның жеке басын қалыптастыру негiзi бастауышта қаланатыны бҽрiмiзге белгiлi. Бастауыш мектептен бастап оқушыларға бiлiмнiң қыры мен сырын жетiк таныту, қабiлеттерiн шыңдау адамгершiлiк қасиеттерiн дарытып, Қазақстан Республикасының азаматы деген атаққа лайық болатындай етiп тҽрбиелеу – бiздiң мiндетiмiз болмақ. Сондықтан да оқушының жан–жақты дамуына басты назар аударылуы керек.
Оқушының жан-жақты дамуына бағыт-бағдар берушi – мұғалiм. Бастауыш бiлiмнiң мемлекеттiк стандартында оқушыларды ғылымдар негiзiмен таныстырып қою ғана емес, баланың жалпы ойын дамыту, қажеттi тҽрбие берiп, оны тҽжiрибеде қолдана бiлу үшiн ҿздiгiнен жұмыс iстеуге, адамгершiлiк мҽдениетiн қалыптастыру талап етiледi. Бүгiнгi заманның педагогикалық, психологиялық зерттеулерiнiң анықтауы бойынша мектептiң бастауыш сыныбындағы кезеңi баланың қай жағынан болсын ең қарқынды дамитын кезеңi [1].
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiнiң даму динамикасы, оның iшiнде бастауыш мектеп жасындағы балаларға адамгершiлiк-рухани бiлiм бiлiм беруде бастапқы идеал құндылықтарды, ұстаным мен мақсаттарды қалыптастыруды талап етедi [2,51].
Алайда оқыту мҽдениетi барлық тарихи жҽне мҽдени ҿзгертуде болсын, ол қашанда оқытудың қандай да бiр педагогикалық үлгiсi, тҽрбиенiң адамгершiлiк эталоны болып қала бередi.
