ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ
ВЕСТНИК КАЗАХСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО ЖЕНСКОГО ПЕДАГОГИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
BULLETIN OF THE KAZAKH STATE WOMEN'S TEACHER TRAINING UNIVERSITY
№2 (56) 2015
ҒЫЛЫМИ ЖУРНАЛЫ
КАЗАХСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЖЕНСКИЙ ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
ВЕСТНИК НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
KAZAKH STATE WOMEN'S TEACHER TRAINING UNIVERSITY BULLETIN
SCIENTIFIC JOURNAL
№2 (56)
2006 жылдан бастап шығады, шығару жиілігі – жылына 6 рет
Қазақстан Республикасының Мәдениет және Ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитетінің мерзімді баспасөз басылымдарын және (немесе) Ақпарат агенттіктерін есепке алу туралы
№13965-Ж куәлігі бойынша тіркелген Бас редактор
Нөкетаева Д.Ж. - п.ғ.к.
Бас редактордың орынбасары Алиев Б.Ә. – ф.-м.ғ.д., профессор Редакциялық алқа
Бакибаев А. - х.ғ.д., профессор (Ресей) Абилев С. К. - б.ғ.д., профессор (Ресей)
Щепеткин И.А. - б.ғ.к., профессор (АҚШ Монтана университеті) Бутин Б.М. - х.ғ.д., профессор
Сәтімбеков Р.С. - профессор
Құрманбаева М.С. - б.ғ.д., профессор м.а.
Дейв Чан – PhD Geotechnical Engineering, профессор (Канада, Альберта университеті).
Лазерев В.А. – п .ғ.д, профессор (Ресей, Центр современного образования и НМС по математике МО и Н РФ).
Обозов А.Дж. – техн.ғ.д., профессор (Қырғызстан, И.Раззаков атындағы Қырғыз мемлекеттік техникалық университеті).
Жамалов А. – техн.ғ.д., профессор
Құлбек М.Қ. – ф.-м. ғ.д., профессор (Абай атындағы ҚазҰПУ).
Баймахан Р.Б. – техн.ғ.д., профессор Есқалиев М.Е.– техн.ғ.д., профессор
Роже Бастриос – PhD., профессор, гуманитарлық ғылымдар докторы (Франция) Фарух Чолах – PhD., профессор (Түркия)
Семенов П.А. – ф.ғ.д. (Ресей)
Сүлейменова Ж.Н.– п.ғ.д., профессор Қансейітова Ұ.Р. – п.ғ.к.
Әбді Уақап Қара – профессор, PhD (Түркия) Ахмет Ташағыл – профессор, PhD (Түркия) Махмудов Б. Л. – PhD (Абай атындағы ҚазҰПУ) Сүлейменова Ж.Д. – PhD (Астана қаласы)
Смағұлова С.Ә. – т.ғ.д., профессор (Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты) Гогоберидзе А.Г. – п.ғ.д., профессор (Ресей)
Аймағамбетова Қ.А.–п.ғ.д., профессор Бапаева М.К. – пс.ғ.к., доцент
Сұлтанова Р. – Азиаттық музыка орталығының директоры (Кембридж университеті)
Бағдат Естемесұлы – музыка институтының профессоры (Қытай Халық Республикасы Шыңжаң педагогикалық университеті)
Құлманова Ш.Б. – п.ғ.д., профессор
Халитова И.Р. – п.ғ.д., (Абай атындағы ҚазҰПУ).
Редакциялық кеңес Кішібаев Қ.О. - х.ғ.к.
Мырзахметова Н.О. - х.ғ.к., қауымдастырылған профессор м.а.
Мамырова К. Н. - п.ғ.к., доцент Мухамединова Н. А. - п.ғ.к., доцент Жексембиев Р.Қ. - б.ғ.к., доцент Мырзалиев Ж. – ф.-м.ғ.д., профессор
Тұңғатарова Ә.Б.– ф.-м.ғ.д, профессор (әл-Фараби атындағы ҚазҰУ).
Исаев С.Ә. – ф. - м.ғ.к, профессор
Мұқашов Қ.М. – ф.-м. ғ.д., профессор (Абай атындағы ҚазҰПУ).
Заурбеков Н.С. – техн.ғ.д., профессор (Алматы технологиялық Университеті).
Файзуллаев А.А. – п .ғ.д, қауым.профессор Ершина А.Қ. – ф.-м.ғ.д., профессор
Салғараева Г.И. – техн.ғ.к., профессор Сатбекова А.А. – п.ғ.д., профессор Ержанова С.Б. – ф.ғ.д.,профессор м.а.
Ермекова Т.Н. – ф.ғ.д., доцент Базылова Б.Қ. – ф.ғ.к., доцент Рысбаева Г.Қ. – ф.ғ.к., доцент Нұрланбекова Е.Қ. – п.ғ.к.
Аширбекова Ж.Б. – т.ғ.к., доцент Қожакеева Л.Т. – т.ғ.д., профессор Иманбекова Б.И. – саяси ғ.д., доцент Заманбеков Ш.З. – э.ғ.к., доцент Баданов А.И. – э.ғ.к., доцент Қайпбаева А.Т. – т.ғ.к.
Жиенбаева С.Н.–п.ғ.д., профессор
Шаталина В.В.-пс.ғ.к., доктор PhD, (Ресей) Шерьязданова Х.Т. – п.ғ.д., профессор Мұратбаева Г.А. – п.ғ.д., доцент Абаева Г.А. – п.ғ.к., доцент
Бейсенова Ж.Ж.– пс.ғ.к., аға оқытушы Өмірбаева Г.Ш. – п.ғ.к., доцент Қоңыратбай Т.Ә. – ф.ғ.д., профессор
Бисембаева Б.Ә. – п.ғ.к., доцент (Астана қаласы) Какимова Л.Ш. – п.ғ.к., доцент
Жауапты редактор-Сәндібаева Н.Ә. - п.ғ.к.
Редакторлар Ж.Қ. Қуанышева, С.Авдарсолқызы, Қ.Ж.Тұрсынбаева, Р.Т.Айтбаева, А.Текесбаева, М.А.Оразалиева.
Корректор Сүйіндікова С.Ж., Түбітбаева Ж.Х.
© Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
050000, Алматы қ., Әйтеке би көшесі, 99. Тел. 279-30-10, факс 233-18-35.
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ – ЕСТЕСТВОЗНАНИЕ – NATURAL SCIENCES
Abdraimova M.R. INNOVATIVE TECHNOLOGIES OF TRAINING OF CHEMISTRY... 5 Мамирова К.Н.,Торғайбай М.Қ., Сейдакова Н.А. АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ТАБИҒАТ РЕСУРСТАРЫ МЕН ОНДАҒЫ ТУРИЗМ ДАМУЫНЫҢ ТАБИҒИ АЛҒЫШАРТТАРЫ... 9 Нармуратова Г.Х., Сартаева А.А., Нармуратова М.Х. ТҮЙЕ ЖӘНЕ ЕШКІ СҮТІНІҢ ЛИПИДТІК ҚҰРАМЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ЗЕРТТЕУ... 11 Сандибаева А.А. БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОЙЫН ӘДІСІН ҚОЛДАНУ... 16
ФИЗИКА – МАТЕМАТИКА – ИНФОРМАТИКА PHYSICS – MATHEMATICS – COMPUTER SCIENCE
Bazayeva Zh. INNOVATIVE METHODS OF TEACHING... 19 Искакова А.К.,Сагынбаева Э.Е., Батырбаева Г.А. МАТЕМАТИЧЕСКАЯ ПOДГOТOВКА В OБЩЕМ OБРАЗOВАНИИ СOВРЕМЕННOГO ЧЕЛOВЕКА... 23 Төреханова Қ.М., Игенбаева Ә.С. ФИЗИКАНЫ ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ... 27
ФИЛОЛОГИЯ – PHILOLOGY
Бердешова И.Н. РЕАЛИЗАЦИЯ ПРИНЦИПОВ ОБУЧЕНИЯ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА НА ОСНОВЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ПРОГРАММ... 31 Имашева Г.Е. МІРЖАҚЫП ДУЛАТҰЛЫНЫҢ КӨСЕМСӨЗ, ӘДЕБИ СЫН, ЗЕРТТЕУ МАҚАЛАЛАРЫНДАҒЫ ЛИНГВОМӘДЕНИ БІРЛІКТЕР... 34 Kulbekova B. WRITING A RESEARCH PAPER... 39
ТАРИХ, ЭКОНОМИКА, ҚҰҚЫҚ – ИСТОРИЯ, ЭКОНОМИКА И ПРАВО HISTORY, ECONOMY AND LAW
Аймбетов Б.С. ЖАПОНДАРДЫҢ ОТБАСЫНДАҒЫ БАЛА ТӘРБИЕСІ... 41 Жолдасбекова Г.Ж.,Тейфурова С. МЕСТО МОЛОДОГО СПЕЦИАЛИСТА В ОБЩЕСТВЕ.... 45 Иманбекова Б.И., Бәбітаева Ә.С. ҚАЗАҚ ЖАСТАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТЕНУІНЕ САЛТ- ДӘСТҮРДІҢ ӘСЕРІ... 49 Мұқалдиева Ж.Б. ТӘУКЕ ХАННЫҢ «ЖЕТІ ЖАРҒЫ» ЖИНАҒЫНДА ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРЫ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫНЫҢ БАЯНДАЛУЫ... 53
ПЕДАГОГИКА – ПСИХОЛОГИЯ, PEDAGOGY – PSYCHOLOGY
АгееваЛ.Е., Евдакова Е.А. ФОРМИРОВАНИЕ ПОЗНАВАТЕЛЬНОГО ИНТЕРЕСА К ЧТЕНИЮ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ... 57 Агеева Л.Е., Прокопенко А.А. КОЛЛАБОРАТИВНАЯ СРЕДА КАК СРЕДСТВО ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНЫХ НАВЫКОВ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ... 61 Аймағамбетова Қ.А. СТУДЕНТТЕРГЕ ЖАСАЛҒАН ҚАМҚОРЛЫҚ – БІЛІМ МЕН ТӘРБИЕНІҢ НЕГІЗІ... 64
ӨНЕР ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ – ИСКУССТВО И КУЛЬТУРА – ART AND CULTURE Даркембаева А.Б. БОЛАШАҚ МУЗЫКА МҰҒАЛІМІН ДАЯРЛАУДА ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН ҚОЛДАНУ... 67 Досумбаева Б.С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ НОВЫХ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И БУДУЩЕЕ БИБЛИОТЕКИ... 71 Жайлымысова Г.А., Досжанова А.Ж. БАЛАНЫ МУЗЫКА МЕКТЕБІНДЕ ОҚЫТУДЫҢ ОН СЕБЕБІ... 74 Сабдалиева Р.Б. ПРОБЛЕМЫ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ОЦЕНКИ ПРОФЕССИОНАЛИЗМА
В ХОРЕОГРАФИИ... 78 Садыкова Г.Т. 80-ЛЕТИЕ ГОСУДАРСТВЕННОГО РЕСПУБЛИКАНСКОГО УЙГУРСКОГО ТЕАТРА МУЗЫКАЛЬНОЙ КОМЕДИИ ИМЕНИ К.КУЖАМЬЯРОВА... 83
5
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ – ЕСТЕСТВОЗНАНИЕ – NATURAL SCIENCES UDC 372.854
INNOVATIVE TECHNOLOGIES OF TRAINING OF CHEMISTRY
M.R. Abdraimova, PhD
(c. Almaty, Kazakh State Women’s Teacher Training University)
Abstract: Based on the developed Andrei Viktorovich Khutorskiy didactics theory, aimed at personal development of students and their creative self-realization, based on teaching the subject of chemistry, I built a system combining innovative technologies. Among them: the technology problem-based learning, technology tiered learning game learning technology, information and communication technology, design technology, technology integrative learning, educational reflection of students.
Keys word: Technology problem-based learning, technology tiered learning game learning technology, information and communication technology, design technology, technology integrative learning, educational reflection of students.
Currently, with the strategic directions of development of education. A new system. A key feature of this system is the formation of creative competences of students. I believe that the effectiveness of the educational process define educational technology. Modern educational process is unthinkable without the search for new, more efficient technologies that contribute to the development of creative abilities of students[7].
Material of the school curriculum in chemistry does not develop creative thinking. Before a teacher of chemistry there is a problem, how to develop students' creative abilities and form creative competence? Finding a solution to this problem led me to hypotheses, which became the leading idea of the experience.
Based on the developed Andrei Viktorovich Khutorskiy didactics theory [10], aimed at personal development of students and their creative self-realization, based on teaching the subject of chemistry, I built a system combining innovative technologies. Among them: the technology problem-based learning, technology tiered learning game learning technology, information and communication technology, design technology, technology integrative learning, educational reflection of students.
As a teacher, I set a goal: to develop creative thinking child Objectives:
- The use of modern educational and instructional technology in accordance with the age and psychological characteristics.
- Construction of environment for self-realization and self-actualization.
- Co-management and self-management in achieving the goal of each lesson.
To solve the problems using student-centered approach and a system combining technologies.
One technology problem-based learning. Problem learning permeates the whole chemistry course. Each lesson becomes problematic[7]. The teacher poses the problem, brings students to its solution. For example, when studying the topic «Glucose» give the formula of glucose. Children find out what functional groups are in its structure? In the glucose molecule has an aldehyde group.
Children solve the problem, if it is, why it does not react with acid fuchsin? In solution, glucose molecules are not only the open-chain carbon atoms, and cyclic. Molecular open chain carbon atoms is not enough, so they have shown themselves to reaction with acid fuchsin.
The following technology: technology tiered training. The assimilation of the subject technology can provide the level differentiation. The level of general education gradually rises to the level of advanced training, or in-depth study of the subject. The study of each subject in school - not a goal but a means to a child's development. To evaluate the success of students is defined as
6
the intent of the: at the level of play of the facts, their remodel or variability of the level (cognitive operations). [7] An example of a check on the topic: «Chemical reactions»
Option 1 (Includes job reproductive level).
Put coefficients missing in the following equations:
1) Zn+O2→ZnO; 3)Fe+Cl2 → Fe Cl3 2) Ag + S → Ag2 S; 4) Na + Cl2 → Na Cl2
Option 2 (Includes job search part-level cognitive activities of students).
Write the equation, put the missing factors:
1) Mg +? → Mg O; 3)? + Cl2 → Al Cl3 2)? +? → Al2 S3; 4)? + O2 → Na2 O
Option 3 (Includes job research level cognitive activities of students).
Write the names of substances and the reactions by which they can be obtained:
1) FeCl2; 2) ZnCl2; 3) P2 O5; 4) Al2 S3
Next technology - game-based learning. It promotes student interest in different types of learning activities and cognitive activity. Game as a method of teaching people used since ancient times. [7]. In my practice, I often use gaming technology, spend lessons - games. For example, in the study of organic chemistry in the 10th grade: lesson-competition entitled «Saturated hydrocarbons» School Detectives «Hydrocarbons» lesson-journey «Conquering the mountain top fenolyus Spiritus».
The use of information and communication technologies opens up new perspectives and opportunities for learning chemistry. Using computer programs, animation, allows us to see what an ordinary lesson impossible[7]. Computer telecommunications - a special training tool and a form of communication. They are versatile, efficient, accessible and productive. Provide an opportunity for creative self-realization of students and individual educational trajectory[3]. The interest in children caused Internet projects in chemistry and remote ecological and biological Olympiad.
One of the priorities of the implementation of a new model of education is to develop mechanisms to assess the quality and relevance of education services through the establishment of a transparent system of objective evaluation of student achievement. One of the mechanisms for the implementation of external quality control system becomes the exam, which since 2009 goes into normal mode on the entire territory of Russia. Under these conditions there is actual creation of an educational institution transparent system of internal audit quality permanent training. As such a system in our school uses technology-aided intraschool monitoring the quality of teaching (AVMK), which allows you to quickly assess the current educational activity of students and timely adjust the educational process to achieve the end result, the audited final state certification[13]. Teachers by subject for this system are tests for core subjects, including in chemistry.
Among the innovative teaching tools and methods of Special Education, a special place is occupied by the method of technology projects. Project method implements the main meaning and purpose of learning - creating conditions for cooperation in the research community, thus helping the student to become a star pupil. [6]In my practice, I use: Information projects, the implementation of which students learn ways of obtaining information (literature, library collections, media, databases), methods of processing (analysis, synthesis, comparison with the known facts, reasoned conclusions) and presentations. [6]. Example: Grade 10 «Cleaning the ability of washing powder», «Vitamins: for or against». In my practice I use creative projects. The presentation of these projects are: video, holiday, expedition, reporting and so on. Example: 10 Class: «Esters control the whole world» (a form of results - an essay, an exhibition of drawings, pictures).
Project-based learning is focused on achieving the goals of the students. It forms a large number of skills, experience activities[6]. Means the use of all of the above is the integration of educational technologies. It has long been observed that not only perform poorly, but even many honors did not correlate information about the outside world, received the same lesson with information on the same subject, which they reported in other lessons. Children often do not tie together disparate facts and received within a single subject[9].
7
- Integration:
- helps students learn facts and phenomena, the overall picture of the world;
- eliminates the disunity of school subjects;
- increases the students' interest in the teaching;
- increases the practical orientation training.
Integration spend on two levels:1. In class the link is chemistry with mathematics, biology, physics, geography and life safety. Literary passages give the material being studied special attraction, develop students' interest, logical thinking, as well as contribute to the heuristic activity of pupils in the classroom[10].
An illustration is the following example: 10 class theme of the lesson: «Rubber and its properties», an excerpt from the works of L. Bussenar. «The kidnappers diamonds»
- My dear, but because the powder must be soaked and turned to mush.
- Deep mistake, dear Albert. Before leaving France, I greased cartridges bottoms and wicks solution of rubber and carbon disulphide. Evaporation of the thin film of material left on the parts that can dampen and thus my bullets were also not available for moisture as the Banks stoppered.
2. Integrated lessons - the second level of integration, it creates conditions for the development of students' interest in the subject. Example: 10 Class: «Oxygenated organic substances». At the lesson integrates chemistry, biology, ecology, «nucleic acid» – integration chemistry, biology. In my practice, I use three types of integrated lessons:lesson - learning a new material; lesson - synthesis and consolidation of study;lesson - control of knowledge [10]. The ability to summarize information in a few words - is an important skill. It requires thoughtful reflection, based on a rich conceptual stock. From this point of view is interesting creative form of reflection - Cinquain. Cinquain word comes from the French, which means «five». Cinquain - the poem consisting of five lines.
Rules for writing Cinquain:
1. The first line of the theme is one word (usually a noun).
2. The second line - a description of the topic in a nutshell (two adjectives).
3. The third line - a description of the action under this theme in three words (verbs).
4. The fourth line - a phrase of four words, showing the relevance to the topic (feelings in one sentence).
5. The last line - is synonymous with one word that echoes the essence of the topic[8].
For example, in the 10th grade lesson «Oxygenated organic substances», where the integration of chemistry, biology and ecology, the substance in question - ekoregulyatory.
Reflection Classes are held in the form of Cinquain.
1. Substances.
2. The oxygen-containing organic.
3. Attract, warn, protect.
4. The mysterious ways of communicating in nature.
5. Pheromones allomony
To summarize the experience presented «Innovative technologies of teaching chemistry» hold reflection - Cinquain.
1. Technology (topic)
2. Innovative, interactive (description of the topic)
3. Develop, strengthen, promote (description of the action).
4. Develop creative intellectual activity (related to the topic).
5. Competence (synonym, repeating the essence of the topic)
Thus, applying innovative technologies, we increase the competence of students to develop creative thinking activity, activate abilities, improve the efficiency of teaching the subject. What are the results of the annual certification of the results for the last three years. A positive trend. The quality of knowledge is 76%.
8
LITERATURE
1. Alekseev NG Design and development of reflective thinking // personality. 2002, №2.
2. Vedenina TI Differentiation of training as an important factor in the development of cognitive interests of students. http: //festival.1september.ru.
3. Galanov AB Implementation of the method by means of computer telecommunications projects in the System of Special Education. www.eidos.ru.
4. Imakayev VR Education and the time axis // Philosophy of education and reform of the modern school. – Perm. 2002.
5. Innovation in secondary school. Teaching methods. Collection of scientific works / ed.
A.V.Khutorskiy. – M.: GNU ISMO RAO, 2006.
6. Matveeva IA .. The implementation of competence-based approach by the method of technology projects. http://festival.1september.ru.
7. Muravleva OI innovative learning technologies implemented in the practice of chemistry teachers. http://festival.1september.ru.
8. Selevko GK Encyclopedia of Educational Technology, Moscow, Research Institute of Technology School, 2006.
9. Modern technologies of learning: Proc. rep. IX Intern. Conf .. – SPb.: LETI, 2003.
РЕЗЮМЕ
М.Р. Абдраймова, PhD докторант
(г. Алматы, Казахский государственный женский педагогический университет) ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ
Опираясь на разработанную Андреем Викторовичем Хуторским теорию дидактики, направленную на развитие личности учащихся и их творческую самореализацию, в основе преподавания предмета химии я выстроила систему сочетания инновационных технологий.
Среди них: технология проблемного обучения, технология разноуровневого обучения, технология игрового обучения, информационно-коммуникативные технологии, проектные технологии, технологии интегративного обучения, образовательная рефлексия учащихся.
Ключевые слова: Технология проблемного обучения, технология разноуровневого обучения, технология игрового обучения, информационно-коммуникативные технологии, проектные технологии, технологии интегративного обучения, образовательная рефлексия учащихся.
ТҮЙІНДЕМЕ
М.Р. Абдраймова, PhD докторант
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті) ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Химия пәнін оқыту негізінде оқушылардың және олардың шығармашылық өзін-өзі жүзеге асыру жеке дамуына бағытталған Андрей Викторович Хуторскийдің дидактика теориясы негізінде инновациялық технологияларды үйлестіру жүйесі салынды. Олардың ішінде: технологиялық проблемаға негізделген оқыту, деңгейлеп оқыту, ойын, ақпараттық және коммуникациялық, дизайн технологиясы, интегративтік оқыту қарастырылды.
Түйін сөздер: Технология проблемаға негізделген оқыту, ақпарат және коммуникациялық, көп деңгейлі оқыту, жобалық, интегративтік оқыту.
9
ӘОЖ 373.1.02.:372.891
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ТАБИҒАТ РЕСУРСТАРЫ МЕН ОНДАҒЫ ТУРИЗМ ДАМУЫНЫҢ ТАБИҒИ АЛҒЫШАРТТАРЫ
К.Н. Мамирова, п.ғ.к., профессор, М.Қ. Торғайбай, студент
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті)
Н.А. Сейдакова, география пәнінің оқытушысы, директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары (Алматы индустриалды колледжі)
Аңдатпа: Алматы облысында табиғи ресурстардың жиынтығы басым. Сонымен бірге туризмді дамытуға ыңғайлы әрі жайлылығы жағынан Қазақстан аймақтарын бөлгенде барынша тартымдылық танытқан Алматы облысының аймағы болды. Туризмді дамытуға жайлы аймақ ретінде танылу үшін оған төмендегідей сипаттамаларға ие болу қажет болады:
жаз мезгіліндегі жылылықтың ұзақ сақталуы, жер беті суларының болуы, орманға оранып, көз тартатын көрікті таулардың көп болуы, экскурсиялық нысандардың болуы. Сөз жоқ мұндай сұлулықты дархан табиғат ана Алматының маңайына асқан жомарттықпен тарту еткен.
Түйін сөздер: альпинизм, туризм, рекреациялық аймақтар, экскурсиялық нысан, инфрақұрылым.
Алматы облысы республикамыздың оңтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан Жетісу деп аталатын аймақта орналасқан. Солтүстігінде ол Шығыс және Орталық Қазақстан облыстарымен шектесіп жатыр әрі бұл шекаралық аймақты ащы-тұщы сулы Балқаш көлі, суы ащы Алакөл, Жалаңаш көл және суы тұщы Сасықкөл мен Ұялы көлдері бөліп жатыр.
Шығысында Жоңғар Алатауы арқылы Қытай мемлекетімен көршілес жатыр. Ал, оңтүстігінде Іле Алатауы, Күнгей және Теріскей Алатау жоталары созылып жатыр. Бұл Солтүстік және Орталық Тянь-Шань таулары. Батысында Жамбыл облысымен шектеседі.
Облысты Жетісудағы ең ірі су көзі – Іле өзені кесіп өтеді. Оның қайнар көзі Алматы облысынан бастау алып, сосын Қытайға бет алады, ол жақтан қайтадан Қазақстанға ағып келіп, жасанды Қапшағай су қоймасын түзген соң, шөл арқылы өтеді де Балқаш өзеніне келіп құяды. Оның ұзындығы 1001 шақырым. Қапшағайдан Іле Алатауының аңғарына дейін 1000 шақырымға жуық, бірақ мұндай ара қашықтықта бір сағаттың ішінде қаңсыған шөл даладан бастап арктикалық мұзға дейінгі 4 климаттық белдеуді жүріп өтуге болады [1]. Облыста альпинизм мен тау туризмі кеңінен танымал. Биік шыңдар мен асуларды бағындыру сонау 30-шы жылдарда-ақ қолға алына бастаған және мұнымен айналысушылар әлемнің әртүрлі елдерінен келіп жататын туристер болды. Қазақстанның ең биік нүктесі болып саналатын және жаз мезгілінде 2000 жуық адам өрмелейтін Хантәңірі шыңының етегінде халықаралық альпинистер лагері орналасқан.
Ауа райының тұрақтылығы, асулар мен жазықтардың көп болуы, рельефтің әр алуандылығы Жетісу мен оның орталығы Алматының туризмнің археологиялық, спорттық, танымдық т.б. түрлеріне ыңғайлы демалыс орнына айналуына ықпал етті [2].
Демалыс орнын немесе рекреацияны таңдаған кезде турист сол аймақтың тартымдылығын басты назарда ұстайды. Бұл кезде мәдени, тарихи нысандар мен өнер ескерткіштерінің мәні аса маңызды бола қоймайды. Туристер сол елдің болмаса сол аймақтың саяси жағдайын ерекше ескереді. Бірақ, оларды сол ауданның табиғи жағдайынан басқа ешнәрсе алаңдатпайды. Туристердің саяхаттауға немесе демалуға жайлы деп бағалауы бойынша келесідей критерийлерді бөліп қарастыруға болады:
- демалыс белгіленген елдің немесе аймақтың географиялық жағдайы;
- аймақтың рельефі;
10
- климаттық жағдайлары;
-сол табиғи ортаның ландштафттық факторлары;
-су көздерінің, өзендер мен көлдердің, болуы;
-сол аймақтың жануарлар әлемі мен өсімдіктер әлемінің болуы [5]. Алматы облысында бұл табиғи ресурстардың жиынтығы басым.
Сонымен бірге туризмді дамытуға ыңғайлы әрі жайлылығы жағынан Қазақстан аймақтарын бөлгенде барынша тартымдылық танытқан Алматы облысының аймағы болды.
Туризмді дамытуға жайлы аймақ ретінде танылу үшін оған төмендегідей сипаттамаларға ие болу қажет болады: жаз мезгіліндегі жылылықтың ұзақ сақталуы, жер беті суларының болуы, орманға оранып, көз тартатын көрікті таулардың көп болуы, экскурсиялық нысандардың болуы. Сөз жоқ мұндай сұлулықты дархан табиғат ана Алматының маңайына асқан жомарттықпен тарту еткен [3].
Бүгінгі таңда туризм әлемдік экономиканың белсенді түрде дамып келе жатқан саласы ретінде кеңінен танылып отыр. Соңғы бірнеше жылда кейбір елдер, мысалы Малайзия, Тайланд және Қытай елдері шетелдік туристерді тартуға байланысты қарқынды түрде өткізіліп отыратын реформалардың арқасында өз экономикаларын әлдеқайда жоғарғы деңгейге көтеріп алды десе де болады. Егер сандық мәліметтерге жүгінер болсақ, табысы қомақты басқа салалармен салыстырғанда туризм саласының салмағы басым екендігін байқаймыз. Мамандардың зерттеуінше туризм саласы 2005 жылдан бастап жеңіл автокөлік пен мұнай экспорттауды артта қалдырып, кіріс кіру жағынан бірінші орынға шыққан. Көп жағдайда туризм халықты жұмыспен қамтамасыз ету мәселесін шешіп береді.
Мәселенің мәнісіне тікелей көшетін болсақ, біз сөз еткелі отырған Алматы облысы бүгінгі күннің өзінде қазіргі туристердің әртүрлі деңгейдегі сұраныстарын қанағаттандыра алуға қабілетті әрі кең көлемдегі туристік потенциалы бар аймақ ретінде танылғандығын көрсетіп отыр. Статистикалық зерттеулердің көрсеткіштеріне сүйенсек, әлемдегі саяхаттауды ұнататындардың белгілі бір жаққа саяхаттауды жоспарлау алдында сол елдің шоу-бизнестен өткізілетін мәдени іс-шараларын немесе тарихи-мәдени ерекшеліктерін зерттеуді емес, сол елдің табиғи көрнекті жерлерін тамашалауды бірінші кезекке қоятындығы анықталды. Жақын арада, дәлірек айтсақ 2014 жылы Алматы облысы рекреациялық аймақ бола тұрса да және жақсы деңгейдегі қызмет көрсету инфрақұрылымы болмаса да жыл сайын 1,5 миллион туристі қабылдап отырғандығы кездейсоқ нәрсе емес.
Әрине, мұндай жағдайда Алматы облысына туризмнен жүздеген миллион доллар қаржы көлемінде кіріс кіруі анық нәрсе [4].
Саяхатшылардың саяхаттау мен демалыс өткізу аудандарын таңдауында табиғи ресурстар үлкен рөл атқарады. Бұл жағынан алғанда туристер өздері таңдау жасаған туристік аудандардың ландштафты мен климатына, өсімдіктер және жануарлар әлемінің бай болуына, спортпен айналысуға, аң аулауға, балық аулауға жайлы болуына көп көңіл аударады.
Туристік аймақтың ресурстары қандай болса, рекреациялық әрекеттер мен түрлерді ұйымдастыру соған байланысты болады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Ердавлетов С.Р. География туризма: теория, методы, практика. – Алматы, 2000. – 356 с.
2. Поздеев-Башта А. Горные тропы Алматы. Туристско-информационный справочник. – Алматы: Ғылым, 1998. – 207 с.
3. Энциклопедия «Алма-Ата». – Алма-Ата: Гл. ред. Каз. Сов. Энциклопедия, 1983. – 605 с.
4. О туризме в Республике Казахстан в 2000 году Статистический справочник.
Агентство по статистике. – Алматы, 2001. – 74 с.
5. Есмаханова А.С. Влияние индустрии туризма на экономику страны.
11
РЕЗЮМЕ
Мамирова К.Н., к.п.н., профессор, Торгайбай М.К., студент
(г. Алматы, Казахский государственный женский педагогический университет) Сейдакова Н.А., преподаватель по географии,
заместитель директора по воспитательной работе (г. Алматы, Алматинский индустриальный колледж)
ПРИРОДНЫЕ РЕСУРСЫ АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ И ПРЕДПОСЫЛКИ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА
Алматинская область – это регион, который благоприятен со своими природными ресурсами для развития туризма и отдыха. Для того что бы развивать туризм в данной области было доказано что именно природные ресурсы имеют большую роль.
Ключевые слова: альпинизм, туризм, рекреационные регионы, экскурсионные объекты, инфраструктура.
SUMMARY
К.N. Mamirova, cand. of ped.sci., professor, М.K. Torgaibai, student of 4th course (c. Almaty, Kazakh State Women’s Teacher Training University)
N.A. Seidakova, lecturer of geography, the Deputy Director on educational work (c. Almaty, Industrial college of Almaty)
NATURAL RESOURCES AND DEVELOPMENT OF ALMATY REGION TOURISM Almaty area –is a region that is favorableto their natural resources for the development of tourism and recreation. To develop tourism what exactly in the field was proved natural resources have big role.
Keywords: mountaineering, tourism, recreational regions, touristic sites, infrastructure
ӘОЖ 637.054: 637.146.23 557,1
ТҮЙЕ ЖӘНЕ ЕШКІ СҮТІНІҢ ЛИПИДТІК ҚҰРАМЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ЗЕРТТЕУ
Г.Х. Нармуратова, магистр, оқытушы, А.А. Сартаева, б.ғ.к.,аға оқытушы, (Алматы қ.,Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті) М.Х. Нармуратова, б.ғ.к.аға оқытушы (Алматы қ.,әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті)
Аңдатпа: Cүттің липидтерін зерттеу – көптеген нутритивтік аурулардың алдын алуда және адамның тамақтануында маңызы ерекше. Ұзақ уақыт жануар майындағы холестеролдың жоғары мөлшері адам денсаулығы үшін қауіпті саналып келді. Бірақ, соңғы кезеңдегі зерттеулер жануар майының адам метаболизіміне жағымды әсерін көрсетті.
Жануар майларының ассортиментінде сүт майлары ерекше орын алады.
Мақалада түйе және ешкі сүтінің липидтік құрамына салыстырмалы сараптама жүргізілді. Түйе мен ешкі сүтінің липидтік құрамын сандық зерттеу барысында екі ауылшаруашылық жануарларының сүт үлгілеріндегі бос май қышқылдарының мөлшері
12
шамамен бірдей нәтиже көрсетті, яғни түйе сүтінде 73,6%, ал, ешкі сүтінде сәйкесінше 73,9%. Стеролдардардың мөлшері орташа алғанда түйе сүтінде 28,8%, ешкі сүтінде 23,5%
құрады. Идентификацияланбаған фракция бойынша бес үлгінің орташа мәнін алғанда түйе сүтіндегі мәні 2,1% болса, ешкі сүтінде 2,5% тең екендігі анықталды.
Түйін сөздер: түйе сүті, ешкі сүті, липидтер, жұқа қабатты хроматография.
Адам өмірінің 15-20 жыл аралығында дұрыс тамақтанбаудың салдарынан соңғы ондаған жылдарда жүрек-қан тамырлары аурулары қатерлі дерттердің бірінші бестігіне кіреді. Ұзақ уақыт жануар майындағы холестеролдың жоғары мөлшері адам денсаулығы үшін қауіпті саналып келді [1]. Бірақ, соңғы кезеңдегі зерттеулер жануар майының адам метаболизіміне жағымды әсерін көрсетті [2]. Жануар майларының ішінде сүт майы ерекше орын алады [3]. Май қышқылдарының қанша мөлшері қандай жағдайда бос күйде болатындығы, құрылымына не әсер ететіндігі нақты түсіндірілмеген [4]. Сондықтан ауыл шаруашылық жануарлары сүтінің липидтік құрамына сапалық және сандық сипаттама беру мақсатында түйе және ешкі сүттерінің липидтік құрамына зерттеулер жасалды.
Кейбір әдебиеттер бойынша Қазақстандағы түйе сүтiндегi қанықпаған май қышқылдарының мөлшері 35,54%. Түйе сүтінің майы 43 – 44,5оС ериді, 24 – 28оС тұнбаға түседі. Алғаш сауғанда 3,5 – 4 % дейін, негізгі саууда 5,5 – 6 %, қолмен сауғанда 8 – 12 % дейін өзгереді. Түйе сүті сұйық 3,6 – 3,8 % май, сүті майлы түйеде 8 % дейін май болады. Бір өркешті түйе сүтінің майлылығы 4,7 %, гибрид нарларда 5,14 % болады [5]. Түйе сүтiндегi ұзын тiзбектi май қышқылдарының мөлшері жоғарырақ. Жоғары молекулалы қанықпаған май қышқылдарының кездесуі бойынша түйе сүті мен сиыр сүтін салыстырғанда айырмашылығы аз. Түйе сүтінде 58,9%, сиыр сүтінде 54,0%. Түйе сүтінің майы 53,20 % моно – қанықпаған және қанықпаған май қышқылдары: пальмитин, стеарин, олейн, миристин қышқылдарынан тұрады [6].
Ешкі шаруашылығында зерттелетін мәселелер оларды өсіру, дамыту, биологиялық ерекшеліктері, бағып-күту әдістері, өнімділігі, тұқымдарының сипаттамасы, мал басын көбейту жолдары жатады [7]. Дәрігерлер ешкі сүтін және одан жасалынатын тағамдарды зат алмасуы бұзылғанда, диатезде, ас қорыту жүйесі, қолқа демікпесінде, туберкулез, көз жанарының әлсіреуі, тыныс жолдары және басқа ауруларды емдеуге пайдалануға кеңес береді. Швейцарлықтар сиыр сүтіне ешкі сүтін қосып дәмді швейцар ірімшіктерін дайындайды. Жоғары сұранысқа ие йогурт тағамы да ешкі сүтінен дайындалады. Ешкі сүтінен дайындалған болгар йогуртынан емдік лактобацилл бөліп алынған [8]. Ешкі сүті адамның жалпы иммунитетін жақсартады, потенциясын көтереді және ағзадан радионуклидтерді шығарады, косметаологиялық мақсатта теріні жаңарту үшін қолданылады [9]. Ешкі сүтінің табиғи «гомогенизациясы» тағамдарды механикалық жолмен гомогенизациялауға қарағанда адам денсаулығына пайдалы.
Түйе сүтінің бактерицидтік қасиетінің негізі полиқанықпаған қышқылдардың көп кездесуі болып табылады. Ал, ешкі сүтінің майында көп мөлшерде қанықпаған май қышқылдары (линол және линолен) болғандықтан ағзаның жұқпалы ауруларға төзімділігін арттырады және холестерин алмасуын тұрақтандырады [10, 11].
Зерттеуге алынған түйе және ешкі сүттерінің бес үлгілерінен алдымен органикалық еріткіштер фазасынан липидтерді экстракциялап, бөліп алуға IKA RV 05 basic (ротоциондық буландырғыш) аппараты қолданылды. Содан кейін липидтер полярлы және полярсыз органикалық еріткіштер қоспасынан дайындалған жүйеде элюирленіп, жұқа қабатты хроматография әдісінің көмегімен фракцияланды. Зерттеу нәтижесінде түйе сүтінің құрамынан бірінші фракцияда бос май қышқылдары идентификацияланды Rf мәндері 0,07 тең, бос май қышқылдарына алынған стандарт Rf мәніне 0,07 сәйкес келеді. Стандарттарға сәйкес екінші фракциялар идентификацияланбаған, Rf мәндері 0,55 тең. Үшінші, төртінші фракцияларда стеролдар идентификацияланған, үшінші фракцияда, Rf мәндері 0,70 тең, ал төртінші фракцияда Rf=0,75 тең. Идентификацияланған стеролдар фракциясы тәжірибеге қойылған стандарттық стеролдарға Rf мәнімен 0,75 сәйкес келеді (сурет 1).
13
Сурет 1 – Түйе сүті құрамынан идентификацияланған және идентификацияланбаған липидтер фракциясының хроматограммасы
Оң жақтағы тік бағытта: бос май қышқылдары (1); идентификацияланбаған фракция (2);
стеролдар (3; 4); Көлденең бағытта солдан оңға қарай 1-14: Түйе сүті липидтерінің үлгілері:
үлгі 1 (3; 4); үлгі 2 (5; 6); үлгі 3 (7; 8); үлгі 4 (9; 10); үлгі 5 (11; 12); Стандарттар:
холестерин (1); дигидрохолестерин (2); май қышқылы (13);
валериан қышқылы (14);
Түйе сүтінен идентификацияланған бос май қышқылдары бес үлгіден орташа алғанда 73,6±11,2%, ал стеролдар орташа алғанда 28,8±15,1% құрады. Идентификацияланбаған фракция бес үлгінің орташасын алғанда түйе сүтінде 2,1±3,5% құрады (Кесте 1).
Кесте 1 – Түйе сүтінің құрамынан идентификацияланған және идентификацияланбаған липидтер фракциясының Rf мәндері
Фрак ция- лар
Rf
Түйе сүті липидтерінің үлгілері Стандарттар
Стеролдар Бос май қышқылдары
1 2 3 4 5 Холестерин
Rf=0,96
Дигидро холестерин Rf=0,75
Май қышқылы Rf=0,07
Валериан қышқылы Rf=0,04
1 0,07±
0,01
0,07±
0,02
0,07±
0,02
0,07±
0,01
0,07±
0,01 - - + +
2 0,55±
0,02
0,55±
0,03
0,55±
0,01
0,55±
0,02
0,55±
0,01 - - - -
3 0,70±
0,02
0,70±
0,03
0,70±
0,01
0,70±
0,03
0,70±
0,02 - + - -
4 0,75±
0,02
0,75±
0,03
0,75±
0,01
0,75±
0,03
0,75±
0,02 - + - -
Ешкі сүті майының сандық және сапалық құрамы әртүрлі болып келеді. Ешкі сүтінің май шарларының орташа өлшемі – 2 мкм құрайды. Сол себептен ешкі сүті жеңіл және 2 есе тез қорытылады, ол баланың тамақтануында өте маңызды [5]. Ұсақ май глобулалары, ешкі сүтінің барлық мөлшерінде теңдей таралған.
Ешкі сүтінің құрамынан 4 липидтер фракциясы идентификацияланды (сурет 2).
1
2 3 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
14
Сурет 2 – Ешкі сүті құрамынан идентификацияланған және идентификацияланбаған липидтер фракциясының хроматограммасы
Оң жақтағы тік бағытта: бос май қышқылдары (1); идентификацияланбаған фракция (2); стеролдар (3; 4); Көлденең бағытта солдан оңға қарай 1-14: ешкі сүті липидтерінің үлгілері: үлгі 1 (3; 4); үлгі 2 (5; 6); үлгі 3 (7; 8); үлгі 4 (9; 10); үлгі 5 (11; 12); Стандарттар:
холестерин (1); дигидрохолестерин (2); май қышқылы (13); валериан қышқылы (14).
Бірінші липидтер фракциясынан бос май қышқылдары идентификацияланды, Rf мәндері 0,04, 0,05, 0,03 тең. Стандарттық бос май қышқылдарының Rf мәндеріне 0,03 сәйкес келеді. Екінші фракция идентификацияланбаған, Rf мәндері 0,50. Үшінші, төртінші фракциялардан стеролдар идентификацияланған, Rf мәндері 0,63 және 0,72 тең. Стеролдарға алынған стандарттың Rf мәніне 0,66 сәйкес келеді (кесте 2).
Кесте 2 – Ешкі сүті құрамынан идентификацияланған және идентификацияланбаған липидтер фракциясының Rf мәндері
Фрак- циялар
Rf
Ешкі сүті липидтерінің үлгілері Стандарттар
Стеролдар Бос май
қышқылдары
1 2 3 4 5
Холес- терин Rf=0,94
Дигидро холес-
терин Rf=0,66
Май қыш- қылы Rf=0,03
Вале- риан қыш- қылы Rf=0,03 1 0,04±
0,01
0,05±
0,02
0,03±
0,01
0,05±
0,02
0,05±
0,03 - - + +
2 0,50±
0,03
0,50±
0,01
0,50±
0,01
0,50±
0,02
0,50±
0,02 - - - -
3 0,63±
0,03
0,63±
0,02
0,63±
0,01
0,63±
0,01
0,63±
0,02 - + - -
4 0,72±
0,03
0,72±
0,02
0,72±
0,03
0,72±
0,01
0,72±
0,02 - + - -
Ешкі сүтінің құрамындағы бос май қышқылдары бес үлгінің орташасын алғанда 73,9±7,8%, ал стеролдар 23,5±9,1% құрады. Ешкі сүтіндегі идентификацияланбаған фракция 2,5±3,1% құрады.
Түйе сүті мен ешкі сүтіндегі бос май қышқылдарының мөлшері бірдей. Түйе сүтінен идентификацияланған бос май қышқылдары орташа есеппен 73,6±11,2%, ал стеролдар
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
1 2
3 4
15
28,8±15,1% құрады. Идентификацияланбаған фракция түйе сүтінде 2,1±3,5% құрады. Ешкі сүтінің липидтік құрамын сапалық зерттеу барысында идентификацияланбаған фракция 2,5%, бос май қышқылдары 73,9% және 23,5% стеролдар идентификацияланды. Ешкі сүтінде бос май қышқылдары 73,9%, ал түйе сүтінде сәйкесінше 73,6%.
Түйе сүті мен ешкі сүтінің зерттелген липидтік құрамы бойынша сандық айырмашылықтар болғанымен статистикалық айырмашылық анықталмады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Kаррей, Н. Лопес С., Oлливен, М. Аттия, H., Жиры верблюжьего молоко: состав, микроструктура и полиморфизм.Обзор. 2005 OCL 127. – С. 439-446.
2. Конуспаева Г., Лемарие E., Файе. Б., Луазо Ж., Mонтет Д. Состав жирных кислот и холестерина верблюжьего (Camelus bactrianus Camelus dromedarius и гибриды) молока в Казахстане. Молочная Наука и технологии 88, 2008. – С. 327-340.
3. Кенжебулат С., Ермухан Б., Тлеуов А. Сүттің құрамы мен оны адамдардағы жұқпалы ауруларды емдеуде қолдану. Түйе және агроэкономикадағы түйе шаруашылығы 2- ші конференциясының еңбектері. – Алматы: AgroMerkur, 8-12 қыркүйек. 2000. – Б. 101.
4. Faye B., Esenov P. (Eds.), Proc. of. Intern. Workshop, Desertification Combat and Food Safety: the Added Value of Camel Producers, Vol. 326 NATO Sciences Series, Life and Behavioural Sciences, Ashkabad, Turkménistan, April 19-22. 2004. IOS Press Publ., Amsterdam.
The Netherlands. –Р. 127-134.
5. Землянухин А.А. Практикум по биохимии. – Воронеж: ВГУ, 1975. – 144 с.
6. Bengoumi M., Faye B., Tressol J-C.,1994. Composition minerale du lait du chamelle du sud marocain. Acte du Colloque, 24-26 octobre, Nouak-Chott, Mauritainie, Collection Colleques (CIRAD). – Р.145-149.
7. Чикалев А. И. Козоводство. Горно-Алтайск. РИО ГАГУ. 2010. – 237 с.
8. http://kozziza.narod.ru/30.03.10.
9. Изиков В.Т. Продукты из козьего молока Сернурского сырзавода // Молочная промышленность. 2008. №5. – С. 65-66.
10. Фэй Б., Қонуспаева Г. Бактериан және дромедар түйе сүттерінің салыстырмалы май қышқылдарының жалпы құрамы // Camelid ғылымдарының журналы 1. 2008. – 48-53.
11. Остроумова Т. Л. Козье молоко – натуральная формула здоровья//Молочная промышленность. 2005. №8. – С. 69-70.
РЕЗЮМЕ
Нармуратова Г.Х., магистр, преподаватель, Сартаева А.А., к.б.н., ст. преподаватель (г. Алматы, Казахский государственный женский педагогический университет)
Нармуратова М.Х., к.б.н,. ст. преподаватель
(г. Алматы,Казахский национальный университет им. аль-Фараби)
СРАВНИТЕЛЬНОЕ ИЗУЧЕНИЕ ЛИПИДНОГО СОСТАВА ВЕРБЛЮЖЬЕГО И КОЗЬЕГО МОЛОКА
В статье исследовано сравнительный анализ липидов верблюжьего и козьего молока.
Результаты исследования показали, что содержание свободных жирных кислот в верблюжьем и козьем молоке составляют одинаковые значения 73,6% и 73,9%
соответственно. По содержанию стеролов верблюжье молоко (28,8%) отличается от козьего молока (23,5%), однако такие различия не имеют статистической достоверности.
Ключевые слова: верблюжье молоко, козье молоко, липиды, тонкослойная хроматография.
