ISSN 2616-678Х
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің
ХАБАРШЫСЫ ВЕСТНИК
Евразийского национального
университета имени Л.Н. Гумилева
BULLETIN of the L.N. Gumilyov
Eurasian National University
ФИЛОЛОГИЯ сериясы Серия ФИЛОЛОГИЯ
PHILOLOGY Series
№1 (122) / 2018
1995 жылдан бастап шығады Издается с 1995 года Founded in 1995 Жылына 4 рет шығады Выходит 4 раза в год Published 4 times a year
Астана, 2018
Astana, 2018
Бас редакторы Дихан Қамзабекұлы
филология ғылымдарының докторы, проф. (Қазақстан)
Бас редактордың орынбасары Шолпан Жарқынбекова
филология ғылымдарының докторы, проф. (Қазақстан)
Редакция алқасы
Аскер оғлы Рамиз ф.ғ.д., проф. (Әзербайжан) Ақматалиев Абдылдажан ф.ғ.д., проф. (Қырғызстан) Бахтикиреева Улданай ф.ғ.д., проф. (Ресей) Беженару Людмила ф.ғ.д. проф. (Румыния)
Бейсенбаева Жанаргүл ф.ғ.к., қауымд. проф. (Қазақстан) Біжкенова Айгүл ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Жақыпов Жантас ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Журавлева Евгения ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Жаң Динжиң PhD, проф. (Қытай)
Ескеева Мағрипа ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Ержласун Гүлжанат PhD, ассос. проф. (Түркия) Қасқабасов Сейіт ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Негимов Серік ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Нұрғали Қадиша ф.ғ.д., проф. (Қазақстан) Нуриева Фануза ф.ғ.д., проф. (РФ, Татарстан)
Райхл Карл ф.ғ.д., проф. (Германия)
Рахманов Носимхан ф.ғ.д., проф. (Өзбекстан) Риверс Уильям Патрик PhD, проф. (АҚШ) Сәтенова Серікгүл ф.ғ.д. проф. (Қазақстан) Султанов Казбек ф.ғ.д., проф. (Ресей) Тәжібаева Сәуле ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Хисамитдинова Фирдаус ф.ғ.д., проф. (РФ, Башқұртстан) Чернявская Валерия ф.ғ.д., проф. (Ресей)
Шәріп Амантай ф.ғ.д., проф. (Қазақстан)
Шәріпова Гүлбану ф.ғ.к., қауымд. проф. (Қазақстан)
Экиджи Метин PhD, проф. (Түркия)
Янковский Генрих PhD, проф. (Польша)
Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Астана қ., Сатпаев к-сі, 2, 408 б.
Тел.: (7172) 709-500 (ішкі 31413) E-mail: [email protected]
Жауапты редактор, компьютерде беттеген І.Р. Құрманғалиев
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. ФИЛОЛОГИЯ сериясы Меншіктенуші: ҚР БжҒМ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК
ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігінде 27.03.2018 ж. №16996-Ж тіркеу куәлігімен тіркелген.
Мерзімділігі: жылына 4 рет.
Тиражы: 40 дана
Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Астана қ., Қажымұқан к-сі ,12/1, тел.: (7172)709-500 (ішкі 31413) © Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Главный редактор Дихан Камзабекулы доктор филологических наук, проф. (Казахстан)
Зам. главного редактора Шолпан Жаркынбекова доктор филологических наук, проф. (Казахстан)
Редакционная коллегия
Аскероглы Рамиз д.ф.н., проф. (Әзербайжан) Акматалиев Абдылдажан д.ф.н., проф. (Киргизстан) Бахтикиреева Улданай д.ф.н., проф. (Россия) Беженару Людмила д.ф.н., проф. (Румыния)
Бейсенбаева Жанаргуль к.ф.н., ассос. проф. (Казахстан) Бижкенова Айгуль д.ф.н., проф. (Казахстан) Жакыпов Жантас д.ф.н., проф. (Казахстан) Жан Динжин PhD, проф. (Китай) Журавлева Евгения д.ф.н., проф. (Казахстан) Ескеева Магрипа д.ф.н., проф. (Казахстан) Ержласун Гульжанат PhD, ассос. проф. (Турция) Каскабасов Сейит д.ф.н., проф. (Казахстан) Негимов Серик д.ф.н., проф. (Казахстан) Нургали Кадиша д.ф.н., проф. (Казахстан) Нуриева Фануза д.ф.н., проф. (РФ, Татарстан) Райхл Карл д.ф.н., проф. (Германия) Рахманов Насимхон д.ф.н., проф. (Узбекистан) Риверс Уильям Патрик PhD, проф. (США)
Сатенова Серикгуль д.ф.н., проф. (Казахстан) Султанов Казбек д.ф.н., проф. (Россия) Тажибаева Сауле д.ф.н., проф. (Казахстан)
Хисамитдинова Фирдаус д.ф.н., проф. (РФ, Башкортостан) Чернявская Валерия д.ф.н., проф. (Россия)
Шарип Амантай д.ф.н., проф. (Казахстан) Шарипова Гульбану к.ф.н., ассос. проф. (Казахстан) Экиджи Метин PhD, проф. (Турция)
Янковский Хенрих PhD, проф. (Польша)
Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Астана, ул. Сатпаева, 2, каб. 408 Тел.: (7172) 709-500 (вн. 31413)
E-mail: [email protected]
Ответственный редактор, компьютерная верстка И.Р. Курмангалиев
Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия ФИЛОЛОГИЯ Собственник: РГП на ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева» МОН РК Зарегистрирован Министерством информации и коммуникаций РК под номером №16996-Ж от 27.03.2018г.
Периодичность: 4 раза в год Тираж: 40 экземпляров
Адрес типографии: 010008, Казахстан, г. Астана, ул. Кажимукана, 12/1, тел.: (7172)709-500 (вн.31413)
Editor-in-Chief Dihan Kamzabekuly Doctor of philology, Рrof. (Kazakhstan)
Deputy Editor-in-Chief Zharkynbekova Sholpan Doctor of philology, Рrof. (Kazakhstan)
Editorial board
Asker ogly Ramiz Doctor of philology, Рrof. (Azerbaidzhan) Akmataliyev Аbdildajan Doctor of philology, Рrof. (Kyrgyzstan) Bakhtikireeva Uldanai Doctor of philology, Рrof (Russia)
Beisenbayeva Zhanargul Can. of philology, assos. Рrof (Кazakhstan) Bezhenaru Lyudmila Doctor of philology, Рrof (Romania)
Bizhkenova Аigul Doctor of philology, Рrof. (Кazakhstan) Chernyavskaya Valeriya Doctor of philology, Рrof. (Russia) Еrzhiasun Güljanat PhD, assos. Prof (Turkey)
Yeskeyeva Мagripa Doctor of philology, Prof. (Кazakhstan Henryk Jankowski PhD, Prof. (Poland)
Kaskabassov Seit Doctor of philology, Prof (Кazakhstan) Khisamitdinova Firdaus Doctor of philology, Prof. (RF, Bashkortostan)
Metin Ekiji PhD, Prof. (Тurkey)
Negimov Serik Doctor of philology, Prof. (Кazakhstan) Nurgali Kadisha Doctor of philology, Prof. (Кazakhstan) Nurieva Fanuza Doctor of philology, Prof. (RF, Tatarstan) Reichl Karl Doctor of philology, Prof. (Germany) Rakhmanov Nasimhon Doctor of philology, Prof. (Uzbekistan) Rivers William Patrick PhD, Prof. (USA)
Satenova Serikkul Doctor of philology, Prof (Kazakhstan) Sultanov Кazbek Doctor of philology, Prof. (Russia) Sharip Аmantaj Doctor of philology, Prof (Kazakhstan) Sharipova Gulbanu Can. of philology, assos. Prof. (Kazakhstan) Tazhybayeva Saule Doctor of philology, Prof. (Kazakhstan) Zhakypov Zhantas Doctor of philology, Prof. (Кazakhstan) Zhang Dingjing PhD, Prof. (China)
Zhuravleva Yevgeniya Doctor of philology, Prof. (Кazakhstan) Editorial address: 2, Satpayev str., of.408, Astana, Kazakhstan, 010008
Теl.: (7172) 709-500 (ext. 31413) E-mail: [email protected]
Executive editor, computer layout: І.R. Kurmangalyev Bulletin of the L.N.Gumilyov Eurasian National University PHILOLOGY Series
Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct «L.N.Gumilyov Eurasian National University» Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan
Registered by Ministry of information and communication of Republic of Kazakhstan. Registration certificate No 16996-Ж from 27.03.2018
Periodicity: 4 times a year Circulation: 40 copies
Address of printing house: 12/1 Kazhimukan str., Astana, Kazakhstan 010008; tel.: (7172) 709-500 (ext.31413) © L.N.Gumilyov Eurasian National University
Мазмұны
Абдыханова Б.А., Нергиз Бирай Интертекстуалдылық теориясы мен прецедентті құбылыс арасындағы байланыс ... 8 Аймолдина Ә.А. Іскерлік дискурс зерттеудің әлеуметтік және когнитивтік
аспектіліктерінің қатынастары ... 14 Алефиренко Н.Ф., Нұртазина М.Б. Тіл ғылымындағы қазіргі заманғы
үрдістер: ғылыми зерттеулердің векторлары ... 20 Гауриева Г.М., Кадырова Е.Б. Лексикалық құзыреттілікті қалыптастыруда ағыл- шын тілі сабағында ой-талқыларды қолдану ... 32 Жапанова М.Е. Әбдіжәміл Нұрпейісовтың «Қан мен тер» романындағы иіс-жа- ды ұстанымдарының көркемдік ерекшелігі ... 37 Жұмсақбаев А.Т. Джон Толкиеннің «Сақиналардың патшасы» трилогиясының
жанрлық құбылысы ... 46 Жұматаев Е. Әдеби тіл мен әлеуметтік желі: тіл бәсекелестігі мен әдеби тілдің қазіргі сипаты ... 50 Зилинька М.Н. Шыңғыс Айтматовтың шығармаларындағы фразеологизмдерді аударудың ерекшеліктері ... 58 Қадысқызы А., Хасенова Р.Т., Құлахметова Ж.Т. Қазақстандағы оралмандар
және олардың әлеуметтік-мәдени бейімделуі ... 64 Қасымова Ә.Ә. Қазақ және түрік тілдеріндегі қоштасу этикетіне қатысты қалып сөздердің лингво-мәдени сипаты ... 71 Латанова Р.У., Заркешева A.E., Хамитова А.Ғ. Қазақстандық жоғары оқу орын- дары студенттеріне ағылшын тілін үйретуде Action Research әдісін енгізу жолы ... 76 Мейрамбекова Л.К., Сейтова Ш.Б., Есенгалиева А.М. Бір буынды түбір етістік- тің «қыпшақтық» корпусындағы вокализм жүйеcінде салыстырмалы сипаттамасы.. 81 Матбек Н.Қ., Садықова Р.К. Ноғай әдеби тілінің қалыптасуы ... 88 Мырзағалиева Т.Е., Шәріпова Г.А. Құран поэтологиясындағы орыс универсумы .. 95 Нұртазина М.Б., Амрина З.Ж. Білім берудегі «Рolycultural World» жүйесін
қамтамасыз етуге арналған кәсіби лингвистика ... 105 Оразбаева Э.С. Онкологиялық терминдерді талдау және аудару ... 112 Өтелбай Г. Т. «Кемпірқосақ» баламасының туыс және шет тілдердегі ұқсастығы мен ерекшелігі ... 119 Садықова А. Т., Қабдырашева Б. Н. І. Есенберлин шығармаларындағы тарихи
тұлғалар бейнесі ... 125 Сейітова Ш.Б. Кейбір этноатаулардың ақпараттық уәжі (Шығыс Қазақстан ай-
мағы материалдары негізінде) ... 132 Сәдуақасұлы Ж., Махамбетова А. Қазақ тіл білімінде лепті сөйлемдердің зерт-
телу жайы ... 138 Симбаева С.О., Қайыпбаева М. М. Тілді аудармасыз оқыту және тілдің фонетика- лық интерпритациясы ... 143 Шәріпова Г.А. Исламдық мәдени универсиумы ... 147 Шәріп А.Ж. Хүсейін Жавид және ХХ ғасыр басындағы қазақ поэзиясы: рухани із- деністер мен көркемдік ерекшеліктер ... 151 Шоқабаева С.С. Cөзжасамның фонетикамен байланысы туралы ... 162
Содержание
Абдыханова Б.А., Нергиз Бирай Взаимосвязь прецедентных текстов и интертекс- туальности ... 8 Аймолдина А.А. Взаимосвязь социальных и когнитивных аспектов изучения
делового дискурса ... 14 Алефиренко Н.Ф., Нуртазина М.Б. Современные тенденции в науке о языке:
векторы научного поиска ... 20 Гауриева Г.М., Кадырова Е.Б. Использование мозгового штурма для формирования лексической компетентности на уроках английского языка ... 32 Жапанова М.Е. Художественные особенности памяти запаха в романе Абдижамиля Нурпеисова «Кровь и пот» ... 37 Жумсакбаев А.Т. Жанровая феноменальность трилогии Джона Толкиена
«Властелин колец» ... 46 Жуматаев Е. Литературный язык и социальные сети: конкурентоспособность и
современность казахского языка ... 50 Зилинька М.Н. Особенности перевода фразеологизмов в произведениях Чингиза
Айтматова ... 58 Кадыскызы А., Хасенова Р.Т., Кулахметова Ж.Т. Оралманы в Казахстане и их
социально-культурная адаптация ... 64 Касымова А.А. Лингво-культурологический анализ лингвистических единиц, свя- занных с этикой прощания казахского и турецкого языков ... 71 Латанова Р.У., Заркешева A., Хамитова А.Г. Пути внедрения Action Research в обу- чении английскому языку студентов высших учебных заведений в Казахстане... 76 Мейрамбекова Л.К., Сейтова Ш.Б., Есенгалиева А.М. Cравнительно-сопостави-
тельная характеристика односложных глаголов в системе вокализма языков кипчак- ской группы ... 81 Матбек Н.К., Садыкова Р.К. Формирование ногайского литературного языка... 88 Мурзагалиева Т.Е., Шарипова Г.А. Русский универсум коранической поэтологии... 95 Нуртазина М.Б., Амрина З.Ж. Polycultural World: Компетентный подход в профес- сиональной лингвистике для образования ... 105 Оразбаева Э.С. Анализ и перевод онкологических терминов ... 112 Отелбай Г. Т. Аналогия и особенность эквивалента «Кемпірқосақ» у родственных и иностранных языков ... 119 Садыкова А.Т., Кабдырашева Б.Н. Образ исторических личностей в творчесвте
И.Есенберлина ... 125 Сейтова Ш.Б. Информационное содержание некоторых этнонаименований ... 132 Садуакасулы Ж., Махамбетова А. Обстоятельства исследования восклицательных предложений казахского языка ... 138 Симбаева С., Кайыпбаева М.М. Обучение языка без перевода и фонетическая ин-
терпретация языка ... 143 Шарипова Г.А. Исламский универсум культуры ... 147 Шарип А.Ж. Гусейн Джавид и казахская поэзия начала ХХ века: духовные искания и художественные особенности ... 151 Шокабаева С.С. О связи словообразования с фонетикой ... 162
Contents
Abdyhanova B.A., Nergiz Biraj Іnterrelation of precedent texts and
intertexuality ... 8 Aimoldina A.A. Interconnection of Social and Cognitive Aspects in Business
Discourse Studying ... 14 Alefirenko N.F., Nurtazina M.B. Modern trends in the science of language:
vectors of scientific research ... 20 Gauriyeva G.M., Kadyrova Ye.B. Use of brainstorming for the formation of lexical
competence in English class ... 32 Japanova M.E. Artistic features of the memory of the smell in the novel «Blood and Sweat» by Abdizhamil Nurpeisov ... 37 Zhumsakbayev A.T. Genre’s phenomenon of John Tolkien’s trilogy «The Lord of the
Rings» ... 46 Zhumataev E. Analysis of the translation into the Kazakh language interjections in the piece ... 50 Zilinka M.N. The peculiarities of phraseological units translation in book’s of
Chingiz Aitmatov ... 58 Kadyskyzy A., Khassenova R. T., Kulakhmetova Zh.T. Oralmans in Kazakhstan and their Socio-Cultural Adaptation ... 64 Kasymova A.A. Linguistic and Cultural Analysis of Linguistic Units Associated with Ethics of Farewell to Kazakh and Turkish Languages ... 71 Latanova R.U., Zarkesheva A.E., Khamitova A.G. The ways of planning action
research in teaching english for students in higher schools of Kazakhstan ... 76 Меirambekova L.К., Seiitova Sh. B., Еsеngаlieva А.М. Comparative characteristic of monosyllabic verbs in the vocalism system of the languages of the Kipchak group ... 81 Matbek N.K., Sadykova R.K. Formation of Nogai literary language ... 88 Murzagaliyeva Т.Е. , Sharipova G.A. Russian Universum of Quranic Poetology... 95 Nurtazina M.B., Amrina Z.Zh. Polycultural World: a competent approach
in professional Linguistic for education ... 105 Orazbayeva E.S. Analysis and translation of cancer terms ... 112 Оtelbay G. Т. The analogy and peculiarity of the «Kемпірқосақ» alternative in relatives and foreign languages ... 119 Sadykova A.T., Kabdyrasheva B.N. The image of historical personalities in the creative work of I.Esenberlin ... 125 Seiitova Sh. B. Informational motives of some etnonyms ... 132 Saduakasuly Zh., Makhambetova A. The study of exclamatory sentences of the kazakh language ... 138 Simbaeva S.O. Kaiypbayeba M. M. Phonetic interpretation of the language without
translation ... 143 Sharipova G.A. Islamic Universum of Culture ... 147 Sharip A.Zh. Hussain Jawid and Kazakh poetry of early 20th century: spiritual quest
and artistic features ... 151 Shokabayeva S. Connection of word-formation with phones ... 162
ҒТАМР 16. 31. 51.
Ж. Сәдуақасұлы¹, А. Махамбетова²
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, Қызылорда, Қазақстан
(E-mail: ¹[email protected], ²[email protected]) Қазақ тіл білімінде лепті сөйлемдердің зерттелу жайы
Аңдатпа. Бұл мақалада лепті сөйлемдердің зерттелу жайына қатысты ғалымдардың көзқарастары мен пікірлері берілген. Сондай-ақ, лепті сөйлемдердің қазақ тіл білімінде құрылымдық жағынан арнайы зерт- теу объектісі болғанымен, мәтін ішіндегі қызметі мен қатысымдық ерекшеліктерінің арнайы зерттеу нысаны болмағандығы айтылған. Сөйлем мен сөз тіркестері – синтаксистің ең негізгі бөлшектері болумен бірге, сөй- лемдердің өзара мағыналық және құрылымдық жағынан тығыз байланысқан күрделі контекст, абзац, күрделі синтаксистік тұтастық топтарын құрайды. Қазіргі кезде осындай күрделі топтарды зерттеудің маңызы аса зор. Сөз тіркестері – синтаксистің ең негізгі бөлшектері болумен бірге, сөйлемдердің өзара мағыналық және құрылымдық жағынан тығыз байланысқан күрделі немесе тілдегі контекст, абзац, күрделі синтаксистік тұта- стық, мәтін аталатын сөз топтарын құрайды.
Түйін сөздер: синтаксис, сөйлем мен сөз тіркестері, мәтін, мәтін синтаксисі, жай сөйлем синтаксисі, лепті сөйлем, интонация, эмоция.
Кіріспе. Тіл білімінің кейінгі даму кезеңдерінің нәтижесінде мәтін синтаксисі өмір- ге келді. Көптеген жаңа мәселелер қолға алынды.
Мәтін мәселесін зерттеудің түп негізі – орыс тіл білімінде. Орыс ғалымдары Ф.И.Буслаев, А.А.Потебнялар ерекше назар аударып, қарастырып өтсе, А.М.Пешковский күрделі син- таксистіктік тұтастықтың негізін салуға тырысты. Күрделі синтаксистік тұтастық катего- риясын «абзац» деп атап, негізгі белгілерін анықтап берді.
Тақырыптың зерттелуі. Аталған мәселеге аса маңыз беріп, жан-жақты зерттеу жүргізе бастау орыс тіл білімінде 40-50 жылдардан басталды. Алайда күні бүгінге дейін ғалымдар арасында пікір қайшылықтары өте көп.
Қазақ тіл білімінде бұл мәселені қозғап, сөз етіп жүргендер: М.Серғалиев, Б.Шала- бай, Ж. Жақыпов, Б.Мүсірепова. Сөйлем мен сөз тіркестері – синтаксистің ең негізгі бөл- шектері болумен бірге, сөйлемдердің өзара мағыналық және құрылымдық жағынан тығыз байланысқан күрделі (яки тілде контекст, абзац, күрделі синтаксистік тұтастық, мәтін аталып жүрген) топтарын құрайтыны белгілі. Ал қазіргі кезде осындай күрделі топтарды зерттеудің маңызы аса зор болып отыр. Нақтырақ айтқанда, синтаксистің ең күрделі, ең 4 Маdаnov H. Кіshi zhuzdin shezhiresi [Chronicle of the Younger]. ( Аtаmurа-Qаzаqstаn, Аlmaty, 1994. S. 121). [in Kazakh]
5 Кopeiuly М.Zh. Qazaq shezhiresi [The Kazakh Chronicle]. (Zhalyn, Аlmaty, 1993. S. 76).
6 Gumbol’d V. Yazyk I filosofiya kultury [Language and philosophy of culture]. (Progress, Мoskva, 1985. S. 451). [in Kazakh]
7 Sayahov О. Еsten ketpes esimder [Unforgettable Names]. (Таmyr, Аlmaty, 2002. S. 232).
8 Qaidar A.T. Etnolingvistika [Ethnolinguistics]. (Progress, Аlmaty, 1985. S. 232). [in Kazakh]
Автор туралы мәлімет:
Сейітова Ш.Б. – филология ғылымдарының докторы, профессор. Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті, Семей, Қазақстан. E-mail: seitovashinar @mail.ru.
Seiitova Sh. B. – Doctor of Philological sciences, professor. Kazakh humanitarian-juridical innovation university, Semey, Kazakhstan. E-mail: seitovashinar @mail.ru.
жоғарғы бірлігі болып саналатын осы категориялардың қай-қайсысы да кем дегенде екі сөйлемнің өзара мағыналық та, құрылымдық та жағынан тығыз байланысуынан тұратыны ақиқат. Осы байланыстарды анықтауға барар жол алдымен сөйлем, оның түрлері, соның ішінде өзіміз тақырып етіп алып отырған «лепті сөйлемдер» жайындағы көзқарастар мен пікірлерді салыстыра қараудан басталуға тиіс деп ойлаймыз.
Зерттеу нәтижелері мен талдаулар. Қазақ тіл білімінде сөйлем, оның жүйесі мен түрлері жайындағы алғашқы ғылыми көзқарас А.Байтұрсынұлының «Тіл тағылымын- да» тұжырымдалған. «Сөйлем дегеніміз – сөздердің басын құрастырып, біреу айтқан ой.
Сөйлегенде, жазғанда, кім де болса ойын айтады. Ойын айтуға тиісті сөздерді алады да, олардың басын құрап, біріне бірінің қырын келтіріп, қиындастырады. Қыры келетін сөздер тұрған күйінде алса да, қиындаса қалады. Қыры келмейтін сөздерді қиындастыру үшін қы- рларын өзгертіп қиюын келтіреміз. Сондықтан, ауыздан шыққан сөздің бәрі сөйлем бола бермейді, айтушының ойын тыңдаушы ұғарлық дәрежеде түсінікті болып айтылған сөздер ғана сөйлем болады», – дейді ғұлама [1,263 б.].
А.Байтұрсынұлы сөйлемді алдымен жалпы түрлері және айтылу түрлері деп екіге топтастыра отырып, соның ішінде соңғысын: 1) Сұраулы сөйлем; 2) Лепті сөйлем;
3) Тілекті сөйлем; 4) Жай сөйлем – деп іштей жіктеп көрсетеді. Міне, бұдан біз қазақ тіл білімінде қазіргі кезде айтылып жүрген сөйлем түрлерінің, әсіресе өзіміздің зерттеу ныса- нымыз болып табылатын «лепті сөйлем» деген сөйлем түрінің алғаш рет осы ғалымның еңбегінде аталғанын және осы сөйлем түріне берген анықтамасы мен мысалдарының өзі кейінгі ғалымдардың еңбектеріне арқау болғанын байқаймыз.
Салыстырып көрейік: Ахмет Байтұрсыновта: «Лепті сөйлем деліп аталатын адам көңіл күйі, жан жайымен сөйлегенде, мәселен, жан ауырғанда, не кенелгенде, таңданғанда, сұқтанғанда, кейігенде, есіркегенде, күйінгенде, сүйінгенде, қорыққанда, қуанғанда айты- латын сөйлемдер. Бұлар айтылғанда, жай айтылмай, лепті үнмен айтылады. Сондықтан лепті сөйлем деп аталады. Мысал: Уф, Алла! Бітті қаным! Шықты жаным! Ей, шіркін, жақсылықты білмейтұғын! Жарайды, бәрекелді, сабаз-ай! Я,Раббым! Уа, дариға, өттің бастан қызық жас! [1, 298 б.].
С.Аманжоловта: «Лепті сөйлем интонациямен, екпінмен байланысты... Лепті сөй- лем – психологияға байланысты сөйлем. Қуаныш, шаттану, ренжу... психологиямен бай- ланысты екені даусыз. Мұның бәрі көңіл күйімен түйіскен, ұштасулы. Сондықтан ойдың осы жақтарына байланысты түрін лепті сөйлем қатарына қосамыз», – дей отырып, осы сөй- лемнің мағынасына қарай он түрін атап, әрқайсысына мысалдар келтіреді [2, 168 б.]. Ахмет Байтұрсынұлын логикалық тұрғыда байыта отырып өзіндік түзетулер жасағанын көреміз.
Мәселен, Ахаңдағы «жай сөйлем» мұнда «хабарлы сөйлем» деп аталса, «тілекті сөйлем»
«лепті сөйлемге» қосылып берілген. Дегенмен, осы еңбекте сөйлемдердің кей ерекшелік- тері, әсіресе сөйлемдердің ойға қатысты жағы тереңірек талданып көрсетілген.
Қ.Жұбановтың «Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер» еңбегінде 1936 жылы жеке оқулық болып басылған «Қазақ тілінің грамматикасының» 2-бөлімі «Сөйлем жүйесінен бастауыш білім» тақырыбымен берілген. Осында: «Сөйлем түрлі сазбен айтылады. Қандай сазбен айтылатынына қарай, сөйлем үш түрлі болады.
1) Хабар сазды сөйлем.
2) Сұрау сазды сөйлем.
3) Леп сазды сөйлем.
Бір нәрсеге таңдана, опына, біреуге өтіне, бұйыра, ашулана, қуана сөйленген немесе хабар өте көтеріңкі я өте басылыңқы көңілмен берілген болса, сөйлем леп сазды болады.
Тілек, ұран сөйлемдер де леп сазды сөйлемдерге қосылады», – дейді [3, 153 б.]. Ал, 1937 жылы «Ауыл мұғалімі» журналында жарияланған «Жаңа грамматиканың жаңалықтары»
күрделі деп топтастыра отырып, «...айтқанда оны қандай үнмен, қандай сазбен айтқанымы- зға қарай да топтастыруға болады» деген тұжырым жасап, сөйлем түрлі сазбен айтылуы, соған сәйкес сөйлемнің жоғарыдағыдай 3 түрге бөлінетінін қайталап айтады [3, 154 б.].
Мұнда біз автордың адамның сөйлеу үдерісі кезінде өз ойын тыңдаушыға қандай үнмен (сазбен) беретінін басты назарға ұстағанын байқаймыз. Біздің ойымызша, ғұлама- ның ойлау үдерісінен (немесе пікірден) кейін сөйлеу әрекетінің жүзеге асатынын ескеруі қазақ тіл білімі үшін жаңалық деп есептейміз. Бірақ, сөйлеу мен сөйлемді бір деңгейде қарауы сол тұстағы барлық ғалымдарға ортақ құбылыс деп түсінеміз.
Қазақ тіл білімінің өткен ғасырдың 50-жылдарына дейінгі жетістіктерін паш еткен алғашқы академиялық грамматика «Қазіргі қазақ тілі» (1954) екенін білеміз. Осы кітаптың
«Жай сөйлем синтаксисі» бөлімін жазған М.Балақаев та С.Аманжоловтың ізімен сөйлем- дерді «айтылу мақсатына, айтылу сазына» қарай: хабарлы, сұраулы, лепті деп жіктейді де, лепті сөйлемдер қатарына қазіргі кезде жеке қарастырылып жүрген «бұйрықты сөйлемді»
де қосады. Бұл екі ғалым да лепті сөйлемнің жасалуында лептің, интонацияның рөлі бар екенін басшылыққа алғаны айқын. Өйткені С.Аманжолов: «Лепті сөйлем интонациямен, екпінмен байланысты...», – десе, М.Балақаев: «Кісінің қорқу, таңдану, масаттану, өкіну си- яқты көңіл күйін білдіретін сөйлемдер де, бұйрық, тілек, үндеу, ұран т.б. мағынада айты- латын сөйлемдер де лепті болады... Лепті сөйлем аса көтеріңкі дауыспен, лептік әуенмен айтылады», – дейді [4, 371 б.].
Лепті сөйлем мен бұйрық мәнді сөйлемдерді алғаш рет бөліп қарастырған О.Төле- генов еді. Ол сөйлем типтерін: «1) баяндаудың жалпы модальдық мағынада (шындыққа қатысты) берілу сипатына қарай: болымды болымсыз; 2) нақтылы сөйлеу процесінде баян- даудың берілу мақсаты жағынан: хабарлы, сұраулы, бұйрықты; 3) эмоциялық мағынасына қарай: үстемелі лепті, арнаулы лепті сөйлемдер» – деген ыңғайда жіктейді және осыны негізге ала отырып өзінің белгілі еңбегін жазады [5,43 б.]. Бұл еңбектің ерекшелігі сол – лепті сөйлемді сөйлемнің «айтылу мақсатына қарай» деген тобына жатқызбай, өз алдына эмоциялық сөйлем ретінде бөліп қарастыруында деп білеміз.
1967 жылы шыққан «Қазақ тілінің грамматикасында» сөйлемдердің хабарлы, сұра- улы, бұйрықты, лепті болып бөлінуі олардың ішкі мазмұнына, грамматикалық форма ерек- шеліктеріне сүйенетіндігіне байланысты екені айтылады. Сондай-ақ, хабарлы, сұраулы, бұйрықты, лепті сөйлемдер мағынасына сай ерекше тұлға алып құралады. Олардың әрқай- сысына тән баяндауыштық формасы, интонациясы бар екендігін де басты назарға алады.
Осыдан соң, лепті сөйлем мен бұйрықты сөйлемдер жеке дара сөйлем түрлері ретін- де қарастырылады. Бұл лепті сөйлемдердің адам бойындағы психологиялық өзгерістерге сай берілетін, ерекше интонациямен, эмоциямен айтылатын дыбыстық жүйе екені.
«Эмоцияны білдіру – коммуникативтік мақсаттың басты элементі. Сондықтан ол сөйлемнің белгілі структуралық түрлерін өзіне бейімдейді. Лепті сөйлемдер эмоцияны білдіру міндетіне екі жақтан бейімделген: а) құрамы жағынан; ә) баяндауыш мүшенің формасы жағынан [6, 126].
М.Балақаевтың кейінгі оқулықтарында лепті сөйлемдер мен бұйрықты сөйлемдер жеке сөйлем түрлері ретінде қарастырылған. Мысалы, М.Балақаевтың Т.Қордабаевпен бірігіп жазған «Қазіргі қазақ тілі грамматикасы» еңбегінде де, ғалымның Т.Сайрамбаевпен бірігіп жазған еңбегінде де осы дәстүр жалғасын тапқан. Осы соңғы еңбекте: «Кісінің көңіл күйін, әр түрлі эмоциялық сезімін білдіру үшін жұмсалатын сөйлемдер лепті болады. Лепті сөйлемдердің мағыналары жай хабар болумен қатар, кісінің қуанышы, қорқынышы, таңы- рқауы, ызасы, аянышы, жалынышы, күмәні, жиреніші сияқты ішкі сезімдерін білдіреді», – дей келіп, бұл сөйлемдердің жасалуында одағайлар мен көтеріңкі интонацияның орнын баса көрсетеді және олардың жасалу жолының төрт ірі ерекшелігін көрсетеді [7,24 б.]. Г.
Әбухановтың «Қазақ тілі» оқулығында да лепті сөйлемге ұқсас анықтама берді [8, 184 б.].
Қазір синтаксис саласын зерттеуге ерекше ынта қойған ғалым Р.Әмірдің Ж.Әмір-
мен бірлестікте жазған «Жай сөйлем синтаксисі» еңбегі жоғарыда аталған ғалымдардың көзқарастары мен ой-пікірлерін таразылай отырып, соларда қозғалып аяғына жетпеген мәселелерді кейінгі ғылыми жаңалықтарды негізге ала отырып толықтыруға, тиянақтауға арналған. Бұл еңбекте сөйлемнің тек болмыстағы қатынастарды білдіруге жұмсалмайтыны, сөйлем кісінің тіл арқылы қатынас жасауы пікір айтуымен қатар, екінші кісіден пікір білу, ин- формация алу үшін сөйлеуіне немесе басқа біреуді іске қосу, жұмсау мақсатына да байланысты қолданылатыны ескертіледі. Сөйлеудің осы мақсаттары тілде сөйлемнің тиянақты формалары арқылы көрінетіні, осыған байланысты сөйлемдер сөйлеу мақсатына қарай хабарлы, сұраулы, бұйрықты, лепті сөйлемдер деп топтастырылатыны айтылады [9,64]. Р.Әмірдің осы еңбегінде лепті сөйлемдер жайындағы пікірлері әзірге ең соңғы академиялық грамматика «Қазақ грамма- тикасына» (Астана, 2002) да енген. Мұнда «айрықша эмоциялық сөйлемдердің» баяндауышта- рының 20 түрлі жасалуын көрсетумен бірге, «реплика ретіндегі лепті сөйлемдерді» де өз алды- на бөліп көрсетеді. [10, 674 б.].
Қорыта айтқанда, қазақ тіл білімінде лепті сөйлемдердің зерттелуі жайында төменде- гідей қорытынды жасауға болады:
1. Лепті сөйлемдердің зерттелуін 3 кезеңге бөліп қарауға болады:
1) өткен ғасырдың 20-40 жылдар аралығы;
2) 40-90 жылдар аралығы;
3) 90- жылдан кейін.
2. Осы кезеңдердегі ғалымдардың ортақ көзқарастары: лепті сөйлемдер айрықша инто- нациямен, адамдардың түрлі көңіл күйлерін білдіретін эмоциялық сипатта айтылады.
3. Пікірлер мен көзқарастағы айырмашылықтар: алғашқы кезеңде лепті сөйлемдер бұй- рықты сөйлемдермен бірге қарастырылды; осы кезеңнің соңына қарай сөйлеу үдерісіндегі үн- нің, сөйлеу сазының ерекшелігіне қарай «леп сазы» деп атау ұсынылды; кейінгі кезеңдерде бұл ұсыныс қабылданбай, лепті сөйлем бұйрықты сөйлемдерден бөлек қарастырылды; соңғы ке- зеңде лепті сөйлем пікірдің көрінісі ретінде қарастырлды. Осы зерттеулердің еш бірінде лепті сөйлемдердің мәтін ішіндегі орны айқындалмады. Осы мәселе біздің келешек зерттеуіміздің нысанына айналады деген сенім бар.
Әдебиеттер тізімі
1 Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992.- 444 б.
2 Аманжолов С. Қазақ әдеби тілінің қысқаша курсы. – Алматы: Санат,1994. – 319 б.
3 Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы: Мектеп, 2010. – 607 б.
4 Қазіргі қазақ тілі. – Алматы: ҚазССР ҒА баспасы, 1954. – 363 б.
5 Төлегенов О. Жалпы модальды мақсат мәнді жай сөйлем типтері. – Алматы, 1968. – 179 б.
6 Қазақ тілінің грамматикасы. – Алматы: Ғылым баспасы, 1967. – 235 б.
7 Балақаев М., Сайрамбаев Т. Қазіргі қазақ тілі. – Алматы: Санат, 1997. – 240 б.
8 Әбуханов Г. Қазақ тілі. – Алматы: Санат, 2000. - 287 б.
9 Әмір Р., Әмірова Ж. Жай сөйлем синтаксисі. – Алматы: Ғылым, 2003. – 198 б.
10 Қазақ грамматикасы. – Астана: Фолиант, 2002. – 784 б.
Ж. Садуакасулы, А. Махамбетова
Кызылординский государственный университет имени Коркыт-Ата, Кызылорда, Казахстан
Обстоятельства исследования восклицательных предложений казахского языка Аннотация. В этой статье расмотрены взгляды и мнения ученых относительно исследова- ния восклицательных предложений казахского языка. Так же, хотя восклицательные предложения и были объектом специального исследования в казахском языке, не было специальных исследова-
нии об их структуре и относительных особенностей внутри текста. Исследование восклицательных предложений можно рассматривать в 3 этапах: а) 20-40 года прошлого столетия; б) 1940-90 года; в) после 90-х годов.
Общее суждение ученых тех времен: восклицательные предложения произносятся с особой ин- тонацией и выражают эмоциональное отношение говорящего к действиям. Различия мнении и взглядов:
в начальный период восклицательные предложения рассматривались вместе с приказными предложени- ями; к концу настоящего времени было предложено название «тон звучания» в зависимости к особен- ностям звучания разговора; в последствии это предложение не приняли, восклицательное предложение стали рассматривать в отдельности от приказного предложения; в последний период, восклицательное предложение стали рассматривать как явление рассуждения.
Ключевые слова: синтаксис, предложения и словосочентания, текст, синтаксис текста, синтак- сис простого предложения, восклицательное предложение, интонация, эмоция.
Zh Saduakasuly, А. Makhambetova
Kyzylorda State University named after Korkyt-Ata, Kyzylorda, Kazakhstan
The study of exclamatory sentences of the kazakh language
Abstract. This article examines the views and opinions of scientists on the study of exclamatory sentences of the Kazakh language. Similarly, although exclamatory sentences were the object of a special study in the Kazakh language, there was no special study of their structure and relative characteristics within the text. And so, on the study of exclamatory sentences in the Kazakh language, the following conclusions can be drawn а) 20-40 years of the last centure; b) 40-90 years; c) after the 90’s. The general judgment of scientists of those times: exclamation sentences are pronounced with a special intonation and express the speaker’s emotional attitude to actions.
Differences of opinion and views: in the initial period, exclamation sentences were considered together with orders: by the end of the present time, the name “tone of sound” was proposed depending on the peculiarities of the sound in conversation, in a can sequence, this sentence was not accepted, the exclamation sentence was considered separately from the order sentence in the last period, the exclamation sentence was viewed as a phenomenon of reasoning.
Key words: syntax, sentences and word-combinations, text, text syntax, simple sentence syntax, exclamation sentence, intonation, emotion.
References
1 Baityrsinov A. Til tagylymy [Language teaching]. (Ana tyly, Almaty, 1992. S. 444). [in Kazakh]
2. Amanzholov S. Kazakh adebi tylynyn qysqasha qyrsy [Short course of Kazakh literary language].
(Sanat, Almaty, 1994. S. 319). [in Kazakh]
3 Zhubanov K. Kazakh tyly zhonindegy zertteuler [Research on the Kazakh language]. (Ana tili, Almaty, 2010. S. 310). [in Kazakh]
4 Kazirgi qazaq tyly [Modern Kazakh language]. (Kaz CCR FA baspasy, Almaty, 1954. S. 363).
5 Tylegenov O. Zhalpy modaldy maqsat mandy zhai soilem tiptery [The general purpose of the modal purpose is simple sentences]. (Mektep, Almaty, 1968. S. 179). [in Kazakh]
6 Kazakh tylynyn grammatikasy [Grammar of the Kazakh language]. (Gylym, Almaty, 1967. S.235).
7 Balakaev M,. Sairambaev T. Kazirgi kazakh tyly [Modern Kazakh language.]. (Sanat, Almaty, 2010. S.
240). [in Kazakh]
8 Abuhanov G. Qazaq tyly [Kazakh language]. (Sanat, Almaty, 2000. S. 287). [in Kazakh]
9 Amir P., Amirova Zh. Jai soilem sintaksisy [Simple Sentence Syntax]. (Gylym, Almaty, 2003. S.198).
[in Kazakh]
10 Kazakh grammatikasi [Kazakh Grammar]. (Foliant, Astana, 2002. S. 784). [in Kazakh]
Авторлар туралы мәліметтер:
Сәдуақасұлы Ж - фил. ғыл. докт. Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті.
Махамбетова А. Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің магистранты.
Saduakasuly Zh. - Doctor of Philology, Korkyt Ata Kyzylorda State University, Doctor of Philology, Makhambetova A. - Master student of the Korkyt Ata Kyzylorda State University
«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Хабаршысы.
Филология сериясы» журналында мақала жариялау ережесі
1. Журналдың мақсаты. Әдебиеттану және тілтану саласындағы ғылыми зерттеу нәтижелерін, филология ғылымының өзекті мәселелерін, тіл және әдебиет саласындағы оқыту әдістемесін, ғылыми конференцияның мағыналы материалдарын, библиографиялық шолу мен сыни тақырыптағы ғылыми құндылығы бар, мұқият тексеруден өткен материал- дарды жариялау.
2. Журналда мақала жариялаушы автор мақаланың қол қойылған 1 дана қағаз нұсқасын Ғылыми басылымдар бөліміне (редакцияға, мекенжайы: 010008, Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Қ. Сәтпаев көшесі, 2, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлт- тық университеті, Бас ғимарат, 408 кабинет) және [email protected] электрондық пошта- сына Word форматындағы нұсқаларын жіберу қажет. Мақала мәтінінің қағаз нұсқасы мен электронды нұсқалары бірдей болулары қажет.
Мақалалар қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қабылданады.
3. Автордың қолжазбаны редакцияға жіберуі мақаланың Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысында басуға келісімін, шетел тіліне аударылып қайта басылуына келісімін білдіреді. Автор мақаланы редакцияға жіберу арқылы автор ту- ралы мәліметтің дұрыстығына, мақала көшірілмегендігіне (плагиаттың жоқтығына) және басқа да заңсыз көшірмелердің жоқтығына кепілдеме береді.
4. Мақаланың көлемі 8 беттен кем болмауы және 16 беттен аспауға тиіс.
5. Мақаланың құрылымы: (қағаз беті - А4, кітап сұлбасында, беттеу жолы бар жағынан – 20 мм. Шрифт: Times New Roman - нұсқасында, әріптің көлемі (кегль) - 14);
6. ҒТАMР http://grnti.ru/ - бірінші жолдың сол жақтауында;
Автор(лар)дың аты-жөні – жолдың ортасында, қою кіші әріппен жазылады;
Мекеменің толық атауы, қаласы, мемлекеті (егер авторлар әртүрлі мекемеде жұ- мыс істейтін болса, онда әр автордың жұмыс орны қасында курсивпен жазылуы керек) – жолдың ортасында;
Автор(лар)дың Е-mail-ы – жақша ішінде, курсивпен, жолдың ортасында;
Мақала атауы – жолдың ортасында, жартылай қою кіші әріппен жазылады;
Аңдатпа - 100-200 сөз; формуласыз, мақаланың атауын мейлінше қайталамауы қажет; әдебиеттерге сілтемелер болмауы қажет; мақаланың құрылысын (кіріспесі, мақа- ланың мақсаты мен міндеттері, қарастырылып отырған сұрақтың зерттеу әдістері, нәтижелері мен талқылаулары, қорытындысы) сақтай отырып, мақаланың қысқаша мазмұны берілуі қажет.
Түйін сөздер (6-8 сөз немесе сөз тіркесі) - Түйін сөздер мақала мазмұнын ашатын, мейлінше мақала атауы мен аннотациядағы сөздерді қайталамай, мақала мазмұнындағы көп кездесетін сөздерді қолдану қажет. Сонымен қатар, ақпараттық-іздестіру жүйелерінде мақаланы жеңіл табуға мүмкіндік беретін ғылым салаларының терминдерін қолдану қажет.
Негізгі мәтін мақаланың мақсаты, міндеттері, қарастырылып отырған сұрақтың та- рихы, зерттеу әдістері, нәтижелер/талқылау, қорытынды бөлімдерін қамтуы қажет – жола- ралық интервал - 1, азат жол «қызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолағы – еніне сай жасалады.
Таблица, суреттер – аталғаннан кейін орналастырылады. Әр таблица, сурет қасында оның аталуы болу қажет. Сурет айқын әрі сканерден өтпеген болуы керек.
Мақаладағы формулалар тек мәтінде оларға сілтеме берілсе ғана нөмірленеді.
Жалпы қолданыста бар аббревиатуралар мен қысқартулардан басқалары міндетті түрде алғаш қолданғанда түсініктеме берілуі қажет.
Қаржылай көмек туралы ақпарат бірінші бетте көрсетіледі.
Әдебиеттер тізімі
Мәтінде әдебиеттерге сілтеме тікжақшаға алынады. Мәтіндегі әдебиеттер тізіміне сілте- мелердің нөмірленуі мәтінде қолданылуына қатысты жүргізіледі: мәтінде кездескен әдебиетке алғашқы сілтеме [1, 253 б.] арқылы, екінші сілтеме [2, 182 б.] арқылы т.с.с. жүргізіледі.
Әдебиеттер тізімінде кітаптың жалпы бет көлемі көрсетіледі.
Жарияланбаған еңбектерге сілтемелер жасалмайды. Сонымен қатар, рецензи- ядан өтпеген басылымдарға да сілтемелер жасалмайды (әдебиеттер тізімін, әдебиеттер тізімінің ағылшынша әзірлеу үлгісін төмендегі мақаланы рәсімдеу үлгісінен қараңыз).
Мақала соңындағы әдебиеттер тізімінен кейін библиографиялық мәліметтер орыс және ағылшын тілінде (егер мақала қазақ тілінде жазылса), қазақ және ағылшын тілінде (егер мақала орыс тілінде жазылса), орыс және қазақ тілінде (егер мақала ағылшын тілінде жазылған болса) беріледі.
Авторлар туралы мәлімет: автордың аты-жөні, ғылыми атағы, қызметі, жұмыс орны, жұмыс орнының мекен-жайы, телефон, e-mail – қазақ, орыс және ағылшын тілдерін- де толтырылады.
7. Қолжазба мұқият тексерілген болуы қажет. Техникалық талаптарға сай кел- меген қолжазбалар қайта өңдеуге қайтарылады. Қолжазбаның кейін қайтарылуы, оның журналда басылуына жіберілуін білдірмейді. Редакцияға түскен мақала жабық (анонимді) тексеруге жіберіледі. Барлық рецензиялар авторларға жіберіледі. Автор (рецензент мақа- ланы түзетуге ұсыныс берген жағдайда) үш күн аралығында қайта қарап, қолжазбаның тү- зетілген нұсқасын редакцияға қайта жіберуі керек. Рецензент жарамсыз деп таныған мақа- ла қайтара қарастырылмайды. Мақаланың түзетілген нұсқасы мен автордың рецензентке жауабы редакцияға жіберіледі.
8. Төлемақы. Басылымға рұқсат етілген мақала авторларына төлем жасау туралы ескертіледі. Төлем көлемі 2018 жылға ЕҰУ қызметкерлері үшін 4500 тенге және басқа ұйым қызметкерлеріне 5500 тенге болып белгіленді.
Рекзивизиттер:
Цеснабанк: КБЕ16 БИН 010140003594 РНН 031400075610 ИИК KZ 91998 ВТВ 0000003104 TSES KZ KA
Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского нацио- нального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия Филология»
1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных ра- бот в области литературоведения и языкознания, отражащие актуальные проблемы фило- логических наук, методы преподования языка и литературы, а также наиболиее значитель- ные материалы научных конференций, библиографические обзоры и рецензии.
2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном ав- тором в Отдел научных изданий (по адресу: 010008, Казахстан, г. Астана, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 408) и по e-mail [email protected]. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Word-файлом и твердой копией.
Язык публикаций: Казахский, русский, английский.
3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Ев- разийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех за- имствований текста, таблиц, схем, иллюстраций.
4. Объем статьи не должен превышать 16 страниц (от 8 страниц).
5. Схема построения статьи (страница – А4, книжная ориентация, поля со всех сторон – 20 мм. Шрифт: тип – Times New Roman, размер (кегль) - 14):
ГРНТИ http://grnti.ru/ - первая строка, слева
Инициалы и Фамилию автора(ов)- выравнивание по центру, курсив
Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в раз- ных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и со- ответствующей организации)
Е-mail автора(ов) – в скобках курсив
Название статьи – выравнивание по центру полужирным шрифтом
Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, по содержанию повто- рять название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи – введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы).
Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний).
Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать тер- мины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включаю- щие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахожде- ния статьи средствами информационно-поисковой системы).
Основной текст статьи должен содержать введение, постановку задачи, цели, исто- рию, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы – межстрочный интервал – 1, отступ «красной строки» -1,25 см, выравнивание по ширине.
Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. С каждой иллюстра- цией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканирован- ными. В статье нумеруются лишь те формулы, на которые по тексту есть ссылки.
Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.
Сведения о финансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски.
