Uldanai Bakhtikireeva Doctor of Philology, Prof., Peoples' Friendship University of Russia (Moscow, Russian Federation) Dmitriy Vasiliev Doctor of Historical Sciences, Prof., Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences. Anna Dybo Doctor of Philology, Prof., Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences (Moscow, Russian Federation). Gumilyov Eurasian National University (Nur-Sultan, Kazakhstan) Daniya Zagidullina Doctor of Philology, Prof., Tatarstan Academy of Science (Kazan, Russian Federation).
Igor Kyzlasov Doctor of Historical Sciences, Prof., Institute of Archeology of the Russian Academy of Sciences (Moscow, Russian Federation).
Alimbay
According to Катерины Лутц: "Extensive ethnographic research has been conducted on the lexicon of emotions in the last 10 years. Ethnographic perspective on the lexicon of emotions // Cognitive perspective on emotions and motivation.– Volume 44 of the NATO ASI Series.
K. Derbisheva
K. Altynbekova
Эсенов атиндаки Актау мемлекетт университит баспасы [Актау дәүләт университетының Ш. Ессенов], 2005.
Omarov
Соның нәтижесінде автор тіл дамуының көрсеткіші болып табылатын барлық шығармалар (ауызша да, жазбаша да) мазмұн мен форма бірлігіне негізделетінін, өйткені «..екі дүниенің арасында үлкен байланыс бар» деп түсінген [ 6, б . 226], «адамның ішкі әлемі мен сыртқы әлемі тоғысады» [6, б. 294-б.], дүниенің диалектикалық позициясын актуалдандырады және адамның танымдық болмысы болып табылады деген қорытынды жасалды. тілдік операциялардың сипатын анықтауға бағытталған. Мысалы, орысша небо – ауа, нёбо – таңдай; Қазақ тілінде таң – аспан әлемінің атауы, яғни жоғарғы дүниеге тән мүліктің иесі; Таңдай сияқты салыстырулардың немесе ұқсастықтардың негізін құраған танымдық элемент – адам денесінің жоғарғы бөлігі» [7, б. 93], адамның сыртқы ортаны қабылдауының негізін құрайтын когнитивті элемент ретінде. онымен байланыста болды, олар ғылыми білімнің негізі ретінде өмір мен тәжірибенің мүмкіндіктерін, білім мен ресурстарды жоғары бағалады. Бірақ диалектикалық материализм әдісі қабылданғаннан бергі жолдың иірімдері мен бұрылыстарын ашу үшін өткен тарихқа үңілу қажет болды» [7, б. 78-б.], тілдің дамуы тілдегі диалектикалық позициялардың айырмашылығын айғақтайтын фактілердің бірі ретінде «өзгерістерді сипаттайтын динамикалық тарихи деректер» [7, б. 87] және диахрондық зерттеулер негізге алынды.
Тіл ұзақ уақыт бойы жасалды, ол бірден өзгермейді, оның өзгеруі өмірге байланысты» [7, 93 б.] деген көзқарасты дәлелдей отырып, ғалым тарихи зерттеулердің қажеттілігіне ерекше көңіл бөлді. сөздің мағынасын анықтауға мүмкіндік беретін қарама-қарсылықтар туралы заңға тілші былай дейді: «Осы заңға сәйкес адам қандай да бір құбылысты, затты, көріністі, іс-әрекетті басқа да осындай құбылыстар мен шақыруларға қарама-қарсы жақтың белгісі ретінде қабылдайды. олар қарама-қарсы» береді, «күн-түн, жер-көк, арық...» сияқты тіркестерді «бір адымнан екінші сатыға көшкендіктен» «қарсы» сөздердің бірігуіне негізделген қарым-қатынас нәтижесінде қарастырған. ортасы мен өмірлік ұстанымы» [10, 86 б.] деп кейбір «.. мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздерді, сондықтан.. олардың көпшілігі екі еселенген» [10, 50 б.] жатқызады. Дүниенің негізі болып табылатын «табиғи тәртіп» [11, 134 б.] туралы хабардар болған ғалым А. Қайдар лингвистикалық зерттеулерді диалектикалық ұстанымдар мен логикалық-семантикалық заңдылықтар негізінде жүйелі талдауды ұстанды. топтарға бөлу – ғылыми жағдайды жүзеге асыру қағидасы» [12, 19 б.], – деп ғалым логикалық-семантикалық топтастыруды .. логикалық, ортақ мағыналар арқылы жоғары деңгейде шоғырландыру деп есептеген» [11, 141 б.]. . .
N. Orazaliyeva
Elmira Orazaliyeva, Doctor of Philology, Medeprofessor van Department of Kazakh Language and Turkish Studies, Nazarbayev Universiteit, Kabanbay batyrlaan 53, Nur-Sultan, Kazakhstan.
Tazegul
A. Nakhanova
Vasilevich "Vocabulary in a psycholinguistic experiment" [6], Fu Huantsin "Analysis of words denoting the sign of "redness" in Chinese", O.P. 1. 'green color' in all Turkic languages, 'dark green' in Khalaj language, 'light green or green and blue' in Old Uighur language;. The color Qara is represented in the structure of place names of the Old Turkic period.
But the semantic meaning of seme Qara can be considered primarily in a physical sense as 'black' (about colour), but with a large number of metaphorical meanings 'dark, without light, humiliated'; 'ill fate, ill star, miserable' in Chuvash; 'bad, scary, terrible, nasty, ugly, gloomy, tragic, sad' in Turkish and Kumyk; 'plain, simple'; 'mass, crowd' in Kazakh; 'big, powerful, serious' used in rulers' proper names of Karakhanid dynasty and in Gagauz [12, p. It also gives the meaning of 'signals' in Turkish; 'roaster' in Karakalpak and Kumyk languages; 'rete'; 'hunt' in Kazakh and Karakalpak languages. Considering geographical symbolism of Old Turks Aq in color sense it also gives the meaning of 'the west side of the horizon'.
But in Aq Termel we consider two variants of the interpretation of seme Aq: 1) the color 'white', in which it indicates the 'purity of the water' and 2) the 'flow', in which it indicates the character of the river. 'swift river' or 'flowing river'. According to the meaning of the second component bäg 'a ruler of the city', in our view the word ürüŋ in the name of the place Ürüŋ Bäg was used figuratively as 'noble'. And the names of places consisting of color components have a variety of figurative meaning of content.
Khatamova
Достаточно серьезный уровень казахской историко-востоковедческой науки того времени (в 1969 г. вышел объемистый переводный том «Материалы по истории казахских ханств XV-XVIII веков», выполненный преимущественно казахскими учеными) способствовал дальнейшему развитию. Развитие Султанова как учёного погружало его в краеведческие вопросы, но сердце его снова тосковало к ЛО ИВАНУ, к его «родным» рукописям, к плодотворным беседам с В. Появился интерес к истории казахских племен великой степи. в статье «Жеты Жаргы» (памятник казахского обычного права) и в монографии «Кочевые племена Приаралья в XV-XVII вв. Вопросы политической и социальной истории», изданной в Москве под редакция В. Тема докторской диссертации Турсуна Икрамовича говорит сама за себя: «Памятники исторической литературы Средней Азии и Восточного Туркестана XV-XIX веков.
И действительно, 1 сентября 1996 года в аудиторию 200, специально спроектированную и отремонтированную для нас, вошли первые студенты Турсуна Икрамовича, первые студенты нашей кафедры. Основные вопросы истории казахского народа в XV-XVII веках. по персидско-таджикским и турецким источникам: автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук. Россия и Казахстан: история и проблемы взаимодействия (XVI – начало XX века) // Сборник. Россия, Запад и мусульманский Восток в колониальный период. ред.: Захир ад-Дин Мухаммад Бабур. в книге: Захир ад-Дин Мухаммад Бабур.
Турецкие версии Тарих-и Рашиди в рукописном собрании Санкт-Петербургского филиала Института востоковедения // Manuscripta Orientalia. Рукопись Тарих-и Наршахи и анонимное замечание о вреде табака // Manuscripta Orientalia. Политическая и социальная структура родоплеменных обществ Средней Азии в XV-XVIII веках // Актуальные вопросы истории кыргызов: прошлое, настоящее и будущее.
Dzhandosova
Диссертациялық жұмысында Мәскеудегі Сыртқы істер министрлігінің мұрағатынан табылған 1840 жылдары қарақалпақ билері мен дін қызметкерлері атынан Ресей мемлекетінің басшыларына, шекара комиссиясының генерал-губернаторларына, Амудария өзенінің оң жағалауы 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында патшалық Ресейдің қол астына өтуі 300 жазбаша ресми құжат зерттеу жұмысының басты мақсаты болды. Өзбекстан Республикасы Ғылым академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы 85 жылдық мерейтойына. Құдярова Шолпан Таубайқызы, ф.ғ.д., Шетел тілдері және іскерлік карьера университеті, филология және журналистика кафедрасының меңгерушісі, Қазибек би, 168, Алматы, Қазақстан.
Өмірәлінің ғылыми ой-өрісі оның барлық шығармаларында («15-19 ғасырлардағы қазақ поэзиясының тілі», «Қазақ поэзиясының жанры мен стилі», «8-12 ғасырлардағы көне түрік әдеби ескерткіштері», эпос тілі) көрініс тапқан. «Оғыз қаған» т.б.) ортақ арнаға қосылатынын көреміз. Осы мақсатта ғалым 15 ғасырға дейінгі қазақ поэзиясының арналарынан көне жазбалардағы ауызша сөйлеу үлгілеріне жан-жақты талдау жасаған. ғасырлар (VIII, XI, XIII ғғ.) және одан кейінгі (XV-XIX ғғ.), «XV-XIX ғасырлардағы қазақ поэзиясының тілі» деп аталды. монография (1976). Қазақ әдебиеті тарихының көне мұраларының сарапшысы, сарапшы-ғалым Н.Келімбетовтің пікірінше, 8 ғасырда жазылған «Күлтегін батырдың сөзіне» дейінгі рухани қайнар көздер көне дүниежүзі тарихының тереңіне жетелейді және 8-12 ғасырлар. 13-14 ғасырлар ғасырда түріктер бай болып, жазба әдебиет жасау сатысына жетті.
Қазақ поэзиясының басқа жанрлар тілінен ерекшелігін көрсететін тілі. Ғалымның өз сөзімен айтсақ: «Екі сөз шеберінің (Бұқар, Махамбет) өлеңдерін зерттеу бұл дәуірдің (XV-XIX ғғ.) поэтикалық тілін тануға толық жауап бере алады». Осы пікірін дәлелдеу үшін ғалым әр ұлт өкілдерінен (түрік, саха, башқұрт, балқар, түрікмен, қырғыз, өзбек, қазақ, ұйғыр) 18 бен 40 жас аралығындағы 10 адамды таңдап, «ж» дыбысының айтылу жиілігін жазып алған. ” сөзінің басында компьютердің бағдарламалық құралын алып, жасаған.
Kayirken
Trepavlov
Institute of Russian History of the Russian Academy of Sciences, Moscow, Russian Federation (E-mail address: trepavlov@yandeх.ru). Summary: In the second half of the 14th century, the khanates of the uluses of the former Mongol Empire disappeared, the charisma of the ruling Chinggisid dynasties declined. The real power was in the hands of powerful representatives of the Turkish tribal aristocracy.
The most notable example of degradation of Chinggisid royal prerogatives was Timur's sovereignty in the Chagatai Ulus. Mangyt Edigü Beq was inspired by this example during his long stay at Timur's court and embodied the basic principles of his rule over the Golden Horde. Moreover, close contacts with the theologians from the Timur area provided Edigü's spiritual guidance, which later manifested itself in his campaign for the Islamization of the nomads of the Golden Horde.
«Алтын Орда тарихындағы христиан діні. Трепавлов Вадим Винсерович, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Ресей ғылым академиясының Ресей тарихы институтының бас ғылыми қызметкері, Ресей халықтарының тарихы және ұлтаралық қатынастар орталығының жетекшісі, Дм. Мәтіндік редактордың параметрлері: барлық шеттер - 2 см; ені бойынша тең; шрифт – Times New Roman, өлшемі – 12; жоларалық интервал - 1,15; абзац шегінісі - 1 см; беттің суреті кітап түрінде.
