179 ҒТАХР 14.29.0514.25.19
БІЛІМ АЛУДА ЕРЕКШЕ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР ТҰЛҒАЛАРДЫ ӚНЕРГЕ БАУЛУДА СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ОРНЫ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
М.А. Уразалиева1
1 п.ғ.к., профессор м.а.,
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы қ., e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Мемлекетіміз қазіргі таңда даму мүмкіндігі шектеулі жандарға айрықша назар аударып, қамқорлық көрсетуде. Бұл қамқорлықтың бәрі Елбасының халыққа жолдауында, ҚР Білім туралы заңында, «Кемтар балаларды әлеуметтік-медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы» т.б. заңдарында айтылып, дамуында кемістігі бар балаларға көмек көрсетудің тиімді жүйесі, оларды оқыту, тәрбиелеу, еңбекке баулу және кәсіби даярлығын шешуде, коррекциялық - білім берудің дамытушы сипатын арттыру мәселелері айқындалып, бала мүгедектігінің алдын-алуға бағытталған көптеген көкейкесті мәселелер басымды міндеттер қатарына қойылған.
Түйін сөздер: тәрбие, өнер, музыка, мүмкіндігі шектеулі балалар, сыныптан тыс жұмыстар, арнайы мектеп.
Ҽлемдегі қарқынды дамып жатқан технология адамзат тіршілігінде басты орын алды. Бҥгінгі таңда дҥние жҥзін шарпып, кҥнбе-кҥн қадамын алшаң басқан техника заманы адам ҿмірінің маңызды бҿлігіне айналғаны рас. Ақпаратты-технология, компьютерлік біліктілік білім жҥйесінің тҥрлі салаларында кең де жан-жақты бағытта дамып келеді. Бҧл жаҺанданудың заңды қҧбылысы.
Ҽр заманның ҿз ҧрпағына қояр жаңа талабы бар. Заманауи қҧралдарды қолдану, ғылымның соңғы жаңалықтарын ҿмірге енгізу мҽселелері адамзат дамуындағы кҿп мҽселелерді шешуде қызмет етеді.
Арнайы тҥзету (коррекциялық) мектептің теориялық-ҽдіснамалық негізін, ғылыми- тҧжырымдамалық ҧстанымдары мен модельдік ҥлгілерін, даму ҥрдісін анықтап, қоғамымыздың басты бағытына қарай бҧру – бҥгінгі білім жҥйесінің осы кҥндік жҽне болашақтағы ісі.
Арнайы тҥзету (коррекциялық) мектептер қызметінің ҽлемдік тҽжірибесіне сҥйенсек, бала бақшадан бастап, орта кҽсіби білім беретін білім ошақтарына дейінгі аралықта ҥздіксіз білім берудің барлық басқыш-сатыларын қамтитын, осы басқыштардың ҽрқайсысында да ҽлемдік ҿркениеттің жетістіктерімен шебер ҧштастыра білетін біртҧтас ҥзіліссіз жҥйе болып қалыптасуы тиіс [1;17].
Біздің мектебіміз тҽуелсіз еліміз бен ҽлемде жҥріп жатқан ҿзгерістерге, даму болашақтарына сай жаңару ҥдерісі /прогресс/ мен ҥрдісіне /процесс/ мейлінше бейімделген мектеп болуға ҧмтылады. Ҽр халықтың білім жҥйесінің даму ҥрдісі тҽлім-тҽрбиенің қазықтай тҧғыры. Уақыт озған сайын тҽрбие беру, білім беру реформалары қоғамның дамуына қарай ҥнемі жаңғырып отырады. Осы бір жаңару, жаңаша білім сапасын ҧйымдастыру кҿшінде ҧрпақты тҽрбиелеу ісі кҿлеңкеде қалып, ақыл-ойы кенжелеп қалған балаларды білімнің қарқынды ағысында жоғалтып алмау мҽселесі ҿзекті іске айналып отыр. Кеңес дҽуірінен бастау алған мҥмкіндігі шектеулі балаларға тҽлім-тҽрбие беру мҽселесі кезінде ҥлкен сараптамалардан ҿтіп, арнайы педагогика саласынынң кҿлемді бҿлігін қҧраған болса, бҥгінгі кҥні егемендікке ие болған қазақстандық арнайы педагогиканың аталмыш мҽселеге ден қойған ғылыми негізделген, ҽдіснамалық еңбектерінің мардымсыздығы осы жҧмыстың кҿкейкестілігін арттыра тҥседі.
Мҥмкіншіліктері шектелген балаларды оқыту жҽне тҽрбиелеу Қазақстан Республикасының бірыңғай мемлекеттік білім беру жҥйесіне енгізілген. Бҧл мҽселе соңғы жылдар ішінде ғалымдардың зерттеу нысандарына айналумен қатар, дефектолог мҧғалімдерінің тҽжірибесінде мҥмкіншілігі шектеулі оқушылардың тҧлға етіп дамытуда олардың коррекциялық білім беру ҥрдісінде тҥрлі тҽсілдерді дамыту басты нысанға алынған. 1995 жылдың 1 қыркҥйек айында талқыланған «Мемлекеттік білім беру саласындағы саясатының тҧжырымдамасында» басты мақсат ретінде білім беру саласында қордаланып қалған проблемаларды талдап саралау, ықтимал жолдарын қарастыру, болашақтағы даму бағыттарын айқындау мҽселелері алға қойылды. Білім
180
беру саласындағы ҽлеуметтік-экономикалық ҿзгерістер адам санасындағы кҥрделі жаңғырумен астаса жҥріп жатыр.
ҚР ҧлттық мектебінің қалыптасу кезеңінде бҥгінгі бала білімі мен тҽрбиесіне жіті қараушылық орын алып отырғаны белгілі. Тҽуелсіздік алғалы жыл сайын жҥргізіліп отырған білім реформалары біздің болашағымызға салынып жатырған даңғыл жол деп қарағанымыз жҿн болар.
Себебі, қай елдің болсын даму жолы, яғни экономикалық-ҽлеуметтік жағдайына тікелей апарар жол - сол елдің білімінің дамуы болып табылады. Яғни болашақта бҽсекеге қабілетті ел қатарына ену міндетін бҽсекеге қабілетті маман мойнына жҥктелетін абыройлы да жауапты міндет болып отыр.
ҚР Білім жҥйесіндегі жаңа бетбҧрыстар белесі ретінде білім беру реформасындағы жаңа кҿзқарастар болып табылады. Дҥниежҥзілік білім жҥйесі сапасына жақындау, сондай-ақ жаһандану заманында қазақстандық жастардың ҽлем мемлекеттері арасында білімі мен тҽрбиесі жағынан артта қалмау жоспарына жылжу міндетінің маңыздылығы кімді ді де болса толғандырмай қоймайды.
Білім мен тҽрбие егіз жҥретіні белгілі. Тҽрбие беру ісі отбасынан бастап, балабақша, мектеп қабырғасы, мектептен тыс мекемелерде жҥргізіледі. Біздің қарастырып отырған білім сатысы мектеп буыны болғандықтан, арнайы тҥзету (коррекциялық) білім беретін мектептің бҥгінгі жағдайы болмақ. Жоғарыда атап ҿткендей, білім жҥйесі бала жасының кезеңдерін толық қамтып шығады деуге болады. Себебі, мектепалды даярлық топтары жасындағы бала жасынан бастап, бастауыш буын, орта буын, жоғары буын, сонымен қатар кҽсіби бағдарлайтын буынды қамтитын тҧтас білім жҥйесі болып табылады. Біз соның ішіндегі «Музыка» пҽніне қатысты мҽселелереге тоқталып ҿтеміз.
Музыка ҿнері бастауыш сынып оқушыларының осы ҿнер жҿнінде тҥсінігін кеңейтіп, бағдарлама кҿлеміндегі білімін толық меңгерту міндетін орындайды.
Музыка пҽнін жҥргізу ісі оңай емес екені белгілі. Музыка маманы тек педагогикалық шеберлікті, іс-тҽжірибені меңгерген білікті ҧстаз болып қоймай, сонымен қатар бірнеше музыкалық аспапты жоғары дҽрежеде меңгеретін, ҽдістемелік жағынан қаруланған, ізденімпаз да шығармашыл мамандық иегері болып табылады. Міне, бҥгінгі талабы жоғары заман баласын тҽрбиелеу ісінде мҧғалім, оның ішінде музыка маманы болу міндеті бізге осыны жҥктейді.
Жан-жақты да кҿлемді істі бала тҽрбиесі мен біліміне арнау жҧмысына аса жауапкершілікпен қарау бҥгінгі педагог-психолог мамандардың басты бағыты болуы тиіс. Себебі, кҥні ертең мектеп жҧмысына, яғни педагогикалық қызметке араласу барысында алдында кездесетін қыруар жҧмыстарда ҿзінің педагогикалық шеберлігін, іскерлігі мен қабілетін кҿрсете білуге ҽрқашан даяр болуы керек [2;5].
Соңғы ҽлемдік педагогикалық зерттеулерді саралау, оларды мектеп тҽжірибесінде ҧтымды қолдану, ҧлттық жҥйенің ерекшелігін ескере отыра жаңа педагогикалық технологиялар мен инновациялық бағыттарды жҧмыс формаларында орынды пайдалану тҽрізді мазмҧнды жҧмыстар тҥзілуде. Дҥние жҥзінде жҥріп жатқан ғаламдану саясаты, еліміздің тҽуелсіздік алғаннан бергі бірнеше жылдар ішіндегі саяси, ҽлеуметтік-экономикалық даму қарқыны мемлекеттің маңызды бағыттарының бірі – білім беру саласын жетілдіруге бағытталды. Осы жолда іргелі зерттеулер, ізденістер жҥргізілуде. Тарихи тҽжірибелерге сҥйене отырып, ҿзінің қалыптасқан мҽдени-білімдік дҽстҥрлері мен ҧстанымдары бар елдің даму қадамы тҽрбие мен білімнің қажеттілігін заманымыз зерделеп берді.
Бҥгінгі кҥні даму интеллектуалдық қабілеті тҿмен балалардың музыкалық тҽрбиесі мҽселесі ҽр елдің ғалым-педагогтарын толғандырып отыр: Евтушенко И.В. (Ресей), М.Видмер, Р.Виршинга (Австрия), Х.Мауте (Финляндия), А.Санджорджио (Италия), Д.Гудкина (США) [3; 27].
Ҽуен-саздың жеке тҧлғаның дамып, қалыптасуындағы ҽсер-ықпалына адамдар ҿте ерте кезде- ақ назар аударған. Адамзат қоғамының дамуының ең алғашқы кезеңдерінің ҿзінде оны идеялық- психологиялық қару ретінде қолдана білген. Музыка – қоғамдың сананың формасы ретінде адамдардың эмоционалдық сезіміне тікелей ықпал етуші эстетикалық тҽрбие қҧралы. Музыкалық шығармаларды аспаптарда ойнап ҥйрену, орындау жеке тҧлғаның эстетикалық, эмоционалды- сезімдік, қҧндылықты сана-сезімін дамытып, қалыптастырады, ҽсемдікті қабылдап, сезінуге талпындырады. «Музыкалық білім беру педагогикасы» ҧғымы - кҿптен бері қолданылып келе жатқан ҧғым. Бҧл ҧғым кҿпшілікке музыкалық тҽрбие беру саласында, соның ішінде білім мазмҧны мен оқытудың ҽдістемесі белгілі бір педагогикалық жҥйені қҧрайтын жҽне сол музыканың ҿзі тҽрбие қҧралы ретінде саналатын жалпы білім беретін мектептердегі музыка пҽніне байланысты
181
қолданылады. Музыкалық білім мен тҽрбие беру адамзат ҿркениетінің ең терең тамырларынан бастау алады. Адамзаттың сан ғасырлық серігі болып келген музыка ҿнерінің тҽлім-тҽрбиеде алатын орнын, ҽсер-ықпалын, қоғам мен мҽдениеттің дамуы процесінде қалыптасқан ҽлеуметтік, музыкалық-педагогикалық тҽжірибені ой елегінен ҿткізіп, таразылау оның қалыптасып, даму кезеңдерін қарастыруға тікелей байланысты.
Музыка ҿнері, музыкалық тҽлім-тҽрбие жҿніндегі мағлҧматтарды Африка, Латын Америкасы, Шығыс елдерінің тарихи ескерткіштерінен де байқауға болады. Шығыс ойшылы, ҽлемге белгілі Ҽл- Фараби атамыздың да «Музыка трактаттары» еңбегінің ҿзі бҥгінге дейін маңызын жоймай келе жатқан музыка ҿнерінің іргелі еңбегі болып саналады [4;12]. Бҧның бҽрі дҥниенің тҥкпір-тҥкпірінде ерте кездердің ҿзінде музыкалық білім беру мен тҽрбиелеудің формалары мен оны ҧйымдастырудың амал-жолдары жҿнінде жалпы жҽне дерексіз білім, тҽжірибе жинақтаудың алғышарттарының қалыптаса бастағанына кҿз жеткізеді. Қоғам мен мҽдениеттің, білім мен ғылымның дамуына қарай музыкалық-педагогикалық ой-пікірлер де қанат жайып, ҿркендей тҥсті.
Қорыта айтқанда, музыкалық білім беру мен тҽрбие беру педагогикасының дамып, қалыптасуы жағдайына кҿз жіберу, тҧтастай алғанда, жалпы педагогиканың, психологияның, эстетиканың, музыкатанудың, мҽдениеттанудың тҥйісер тҧсында дамып, қалыптасқан ғылымаралық, дербес ғылым саласының пайда болғанын айғақтайды.
Соңғы жылдары ақыл-ойында кемістігі бар балаларға білім мен тҽрбие беру орындарында оңтайлы ҿзгерістер болып жатыр. Арнайы білім берудің теориялық тҧрғыда негіздемесі жасалынып, психологиялық-педагогикалық жіктемелері кеңейтілді, типологиялық ерекшеліктері айшықталды, осындай ерекше балаларды ерте кезеңде дифференцияциялау механизмдері анықталды (Л.Б.Баряева, И.М.Бгажнокова, И.А.Грошенков, С.Д.Забрамная, Р.И. Лалаева жҽне т.б.)
Музыка ҿнерінің бала тҽрбиесінде зор мҥмкіндіктері мен тҽлімдік қасиеттері мол. Бала бойындағы ең асыл қасиеттерді оятып, айнала қоршаған ортаға ҽсем кҿзқарасын қалыптастыруда музыка ҿнерінің орындайтын міндет-мақсаты мол деуге болады. Осындай аса маңызды істі алға қойып отырған арнайы тҥзету мектептерінің музыка пҽні сабағы кҿптеген ҿзекті істерді қолға алып отыр. Ақыл-ойы кенжелеп қалған балалардың айнала қоршаған ортаға ҽсеріне ықпал ету, тҥрлі жағдайларда орынды шешімдер қабылдау мҽселесі бҥгінгі кҥні педагог-ғалымдардың қозғап жҥрген кҿкейкесті мҽселелері қатарында. Соның ішінде музыка ҿнерінің даму интеллектуалдық қабілеті тҿмен балаларға ҽсерін зерттеген жҧмыстар бар [5;9].
Арнайы мекемелерге келген ақыл-ойы кенже балалардың музыка дыбыстарына зейіні тҿмен.
Музыка ҿнеріне эмоциялық кҿңіл-кҥйінің жеткілікті деңгейде болмауы оның оқу жҥйесінің соңына дейін созылады. Музыка ҽуенінің бір сарындылығын би ырғағын немесе марш ырғағынан ҿзара ажырату ісіне белсенділігі ҽлсіз. Тҥрлі ойды білдіретін пьесалар мен ҽндерді қабылдау барысында олардың тҥйсік сезімдері ҽрқилы кҥтпеген кҿңіл-кҥйге ҽкеледі. Мҧның барлығы олардың эмоционалды-еркінің бҧзылғандығымен, қоршаған ортаға қызығушылығының тҿмендігімен тікелей байланысты.
Арнайы мектеп оқушылары қоршаған орта туралы білім мен икем, кҿзқарас пен ой пікірлерін, музыкаға деген ынта-ықыласын тек сабақ арқылы ған атолық меңгере алмайды. Ҿйткені бала сабақтан шыққан соң ҿмірдегі басқа қҧбылыстармен кездеседі, қарым-қатынас жасауға ҥйренеді.
Бҧл аса маңызды міндетті арнайы мектептегі сыныптан ты сжҧмысы атқаруы тиіс. Сыныптан тыс жҥргізілетін жҧмыс – оқушылардың сабақтан тыс бос уақытын ҧйымдастыратын мектептегі оқу-тҽрбие процесінің қҧрамдас бҿлігі.
Бірқатар зерттеушілердің пайымдауынша (Л.Р.Болотина, Д.И. Латышина, Г.Ф.Суворова, Р.Б.Байназаров) сыныптан тыс жҧмыстар оқу жоспарының кейбір салаларын толықтырады, оқу бағдарламасы бойынша меңгеріп ҥлгірмегенді қайта қарастырып, жҥзеге асырады.
Сыныптан тыс жҥргізілетін жҧмыстардың балаға жан-жақты ықпал жасаудағы мҥмкіндіктері ҿте жоғары.Атап айтсақ, баланың:
сабақтаашылмаған дара қабілеттерінің жан-жақты ашылуына мҥмкіндік туғызады;
тҽжірибесін молайтады, жҧмыс тҥрлерінен білімін толықтырып, іскерлік пен дағдысын қалыптастырады;
іс-ҽрекет тҥрлеріне қызығушылығын, белсенділігін арттырады;
ҧжым мен бірлесе отырып жҧмыс істеуге дағдыландырады.
182
Сыныптан тыс жҧмыстың ерекшелігі – шығармашылық жҽне танымдық сипатты ҧстанады.
Сыныптан тыс жҧмыстар оқыту, дамыту, тҽрбиелеу функцияларын атқарады.
Арнайы мектептегі сыныптан тыс жҧмысының ерекшелігі, ол сабақ сияқты қатал талаптармен шектелмейді. Сыныптан тыс жҧмысы ҽр тҥрлі кҿріністе, еркін ынтамен, шығармашылық қасиеттер мен ҧжым пікіріне сҥйену арқылы ҿткізуге болады. Бҧл жҧмыста оқушылардың сабақта байқалмаған ерекше қабілеттері оянып, дамиды [6; 122].
Арнайы мектептегі музыка ҿнерімен байланысты сыныптан тыс жҧмыс келесі бағытта ҧйымдасады:
Ҽн салу немесе вокал ҥйірмесі;
Хор ҥйірмесі;
Би ҿнеріҥйірмесі;
Музыкалық шулы аспаптар ҥйірмесі.
Оқушылар санына, оқу уақыты мен орнына, іске асыру тҽртібіне орай оқу формасы ҽртҥрлі формада ҧйымдасады.
Ҽн салу немесе вокал ҥйірмесі – музыка-эстетикалық тҽрбиенің ең маңызды бҿлімі болып табылады. Осы бҿлімде оқушының ҽн орындау мҽдениеттілігін жҥйелі де бірізді қалыптастыру ісі қолға алынады. Яғни дҧрыс отырып, тҧрып орындау, денені тік ҧстаудан бастап мҽнерлілік пен жоғары кҿркемді орындауға баулынады.. Ҽншілер ҧжымын тҽрбиелеу – біркелкі дауыстардың ҧласу, мҽнерлігін қалыптастыру болып табылады. (унисон, фразировка, ансамбль). Ҧстаздың дирижерлық қимылдарын тҥсініп қабылдау, зейін, тыныс алу машығы жҽне т.б.кҿзделеді. Дыбысты таза, кҥш салмай жеңіл меццо-пиано, меццо-форте аралығында орындау жҽне орташа дауыс диапазонын (ми-ля 1 октава) қалыптастыру, біртіндеп жоғары ҧлғайтып, жыл аяғында (до-ре 1 октава, до 2 октава) дыбысты кеңейту міндеті орындалады. Дыбыстың сапасы мен ҽдемілігіне кҿңіл бҿлу мен ҽннің мазмҧны мен сипатын тҥсіну негізінде мҽнерлеп орындап,(кҿңілді, нҽзік, ойнақы, шарық т.б.) ҥйретілетін ҽндерді жҽне жаттығуларды сҥйемелдеумен орындауға қалыптастыру қолға алынады (хор ҥйірмесінің жҥктемесі аптасына 2 сағат).
Хор ҥйірмесі жҧмысына тҽрбиелеудің басты мақсаты – баланы ҽсемдік ҽлеміне дыбыс, ҽн шығармашылығы арқылы жетелей отырып, сҧлулық, ізгілік, адамгершілік қасиеттерін бойына сіңдіру, қоршаған дҥниенің шындығын кҿркем қҧралдар арқылы тҥйсіндіру. Хор ҥйірмесі ҿз бойына тҿмендегідей міндеттер алып отыр:
- музыкалық шығармалардың мазмҧнын талдай білуге;
- орындаушылықмашығынтҽрбиелеуге;
- музыкалықжан-жақтылығынкеңейтуге;
- сауаттылығындамытуға;
- вокалды-хор дағдысынқалыптастыруғажағдайжасау.
Би ҿнері - ҥйірмесі ҽсіресе тілінде кемістігі бола тҧрса да музыкаға музыкалық-ырғақтық қимылдар жасай білуге ҥйретеді. Би қимылдары арқылы музыканың ҽуез ҽуенін қимылмен кҿрсету балаға ең ҧнайтын іс-ҽрекеттердің бірі болып табылады. Дыбыстың ҽлді-ҽлсіз ҥлестерін сезе білуге, дене қалпымен музыканың ҽсем дыбыстарына ҽртҥрлі кҿркем қимылды ҧжыммен бірге жасауға баулиды.
Музыкалық шулы аспаптарда орындау – ең қол жетімді іс-ҽрекет. Себебі қай бала болса да тҥрлі шулы аспаптармен музыкалық ырғақты соғу, біркелді дыбыстай білу, дыбыстарды аспаппен сҥйемелдей білуге итермелейді. Яғни баланың музыканы эмоциялы тҥрде қабылдауына, сезімі мен музыкалық есте сақтау қабілетін арттыруға кҿп кҿмегін береді [7;42].
Даму интеллектуалдық қабілеті тҿмен балаларды ҽлеуметтік жҽне тҧрмыс-тіршілік жағынан бейімдеу ісінде оңтайлы жолдар іздестіруде жоғарыда аталғандармен қоса тҿмендегідей тілектер мен ҿзекті ойларды атап ҿтуге болады:
1.Оқу жыл бойында жоспарланған іс-шаралар, ҽсіресе қалалық деңгейде ҿтілетін мереке, байқаулар, фестивальдар жыл бойына біркелкі тҥзіліп ойластырылса, себебі, ақыл-ойында кемістігі бар балаларды бір мезгілде бірнеше іс-шараларға қатыстыру олардың ақыл-ойына да эмоциялы кҿңіліне, ортада ҿзін ҧстау сияқты еріктеріне ҽсер ететіні белгілі. Ҽсіресе, жыл мерзімі кезеңінде олардың психологиялық қалпында ҥлкен ҿзгерістер жҥреді де, ал мерекелерде концерттерге қатысу оларға ауырлық етеді.
2. Мҥмкіндігі шектеулі мектептерде мастер-класстар кҿбірек ҧйымдастырылуы қажет[8;9].
Бҥгінгі таңда дҥние жҥзін шарпып, кҥнбе-кҥн қадамын алшаң басқан технология заманы адам ҿмірінің маңызды бҿлігіне айналғаны рас. Ақпаратты-технология, компьютерлік біліктілік білім жҥйесінің тҥрлі салаларында кең де жан-жақты бағытта дамып келеді. Бҧл жаҺанданудың заңды
183
қҧбылысы. Осы бір жаңару, жаңаша білім сапасын ҧйымдастыру кҿшінде ҧрпақты тҽрбиелеу ісі кҿлеңкеде қалып, ақыл-ойы кенжелеп қалған балаларды білімнің қарқынды ағысында жоғалтып алмау мҽселесі ҿзекті де аса жауаптылықты талап етеді. Жан-жақты да кҿлемді істі мҥмкіндігі шектеулі бала тҽрбиесі мен біліміне арнау жҧмысына аса жауапкершілікпен қарау бҥгінгі ҧстаздар қауымының басты бағыты болуы тиіс.
Пайдаланылған әдебиеттер
1 Занков Л.В. Психология умственно отсталого ребенка. - М.: Академия, 1999 2 Леонтьев А.Я. Проблемы развития психики. - 4-е изд. - М.: Изд. МГУ, 1981
3 Евтушенко И.В. Формирование основ музыкальной культуры умственно отсталых школьников в системе специального образования. Автореф. дисс.д-ра пед.н. М., 2009
4 Ҽлікбаев М. Ҽл-Фараби мҧрасындағы музыка мҽселесі. Алматы: Дайк-Пресс, 2005 5 Выготский Л.С. Вопросы детской психологии.- СПб.: Союз, 1997
6 Уразалиева М.А.Особенности музыкального воспитания детей с интеллектуальными нарушениями развития. Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы. №6. - 2014
7 UrazaliyevaM.A., Kulmanova Sh.B., Yerbolat A. Features of Musical Education of Children with Intellectual Disabilities. Mediterranean Journal of Social Sciences.MCSER Publishing, Rome-Italy.Vol 5 No 23.November 2014
8 ҼміреновҼ.Д, ДҥкенбайН.С. Музыкалық білім беру теориясы: Жоғарғы педагогикалық оқуорындарының студенттерінің оқулығы.ПМУ баспасы, 2009. - 138 б.
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ВНЕКЛАССНЫХ ЗАНЯТИЙ В МУЗЫКАЛЬНОМ ВОСПИТАНИИ ЛИЦ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИ
М.А. Уразалиева1
1 к.п.н., и.о. профессора,
Казахский государственный женский педагогический университет, Казахстан, г.Алматы, e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Не потерять детей с нарушениями интеллектуального развития в бурном потоке знаний – такова актуальная задача сегодняшнего дня. В советскую эпоху изучение проблем воспитания детей с нарушениями интеллектуального развития получило широкое развитие и составляло значительную часть специальной педагогики. За годы независимости данная сфера педагогической науки незаслуженно осталась без должного внимания, незначительно количество научно обоснованных методических трудов, что придает особую остроту данной проблеме.
Ключевые слова: воспитание, искусство, музыка, дети с сограничеными возможностями, внеклассная работа, специальная школа.
ROLE AND IMPORTANCE OF EXTRA-CURRICULAR WORK IN MUSICAL EDUCATION OF PERSONS WITH SPECIAL EDUCATIONAL NEEDS
M.A. Urazalieva 1
1 Cand. Sci. (Psychologу), Associate Professor, Kazakh State Women's Teacher Training University, Almatу, Kazakhstan, e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Do not lose children with intellectual disabilities in the turbulent flow of knowledge - this is the actual task of today. In the Soviet era, the study of the problems of raising children with intellectual disabilities was widely developed and constituted a significant part of the special pedagogy. For the years of independence, this sphere of pedagogical science has undeservedly remained without due attention, a small amount of scientifically grounded methodological works, which gives particular urgency to this problem.
Key words: education, art, music, children with disabilities, extra-curricular work, special school.
