1
Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТIНІҢ
ХАБАРШЫСЫ ВЕСТНИК
ЕВРАЗИЙСКОГО НАЦИОНАЛЬНОГО
УНИВЕРСИТЕТА ИМ. Л.Н. ГУМИЛЕВА
BULLETIN
of L.N. GUMILYOV EURASIAN NATIONAL
UNIVERSITY
САЯСИ ҒЫЛЫМДАР. АЙМАҚТАНУ. ШЫҒЫСТАНУ. ТҮРКІТАНУ сериясы POLITICAL SCIENCE. REGIONAL STUDIES. ORIENTAL STUDIES.
TURKOLOGY Series
Серия ПОЛИТИЧЕСКИЕ НАУКИ. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ. ВОСТОКОВЕДЕНИЕ.
ТЮРКОЛОГИЯ
№ 4 (129)/2019
1995 жылдан бастап шығады Founded in 1995 Издается с 1995 года
Жылына 4 рет шығады Published 4 times a year Выходит 4 раза в год
Нұр-Сұлтан, 2019 Nur-Sultan, 2019 Нур-Султан, 2019
ISSN (Print)2616-6887
ISSN (Online) 2617-605X
Бас редакторы: Нуртазина Р.А.
с.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар)
Бас редактордың орынбасары Нечаева Е.Л., с.ғ.к.,проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Қазақстан (саяси ғылымдар )
Бас редактордың орынбасары Ахметжанова Л.К., т.ғ.к., доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Қазақстан (халықаралық қатынастар)
Редакция алқасы
Абжаппарова Б.Ж. т.ғ.д., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (шығыстану) Авдеева О.А. с.ғ.д., доцент, Лойола университеті, Чикаго, АҚШ (саяси ғылымдар)
Азмуханова А.М. т.ғ.к., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (халықаралық қатынастар) Әбдуалиұлы Б. ф.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (түркітану) Әлібекұлы А. ф.ғ.к., доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (шығыстану) Әлиева С.К. т.ғ.к., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
(халықаралық қатынастар)
Барсуков А.М. с.ғ.к., доцент, Сібір басқару институты, ХШжМҚРА филиалы (саяси ғылымдар) Бирюков С.В. с.ғ.д., проф., Кемерово мемлекеттік университеті, Кемерово, Ресей (саяси ғылымдар)
Габдулина Б.А. т.ғ.к., доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар) Дәркенов К.Г. т.ғ.к., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (аймақтану)
Дүйсембекова М.К. с.ғ.к., доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар) Жолдыбалина А.С. PhD, доцент, Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
(саяси ғылымдар)
Жолдасбекова А.Н. с.ғ.к., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (халықаралық қатынастар)
Зимони Иштван проф., Сегед университеті, Сегед, Венгрия (түркітану)
Ибраев Ш. ф.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (түркітану) Ирфан Шахзад PhD, Саяси зерттеулер институты, Исламабад, Пакистан (халықаралық қатынастар) Каиржанов А.К. ф.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (түркітану) Кайыркен Т.З. т.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (шығыстану) Кожирова С.Б. с.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар) Конкобаев К. ф.ғ.к., проф., Түркі академиясы халықаралық ұйымы, Нұр-Сұлтан (түркітану) Копежанова Д.Е. PhD, доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар) Ланко Д. А. с.ғ.к., доцент, Санкт-Петербург мемлекеттік университеті, Санкт-Петербург, Ресей (саяси ғылымдар) Ласлу Марац PhD, проф., Амстердам университеті, Амстердам, Нидерланды (халықаралық қатынастар) Мандана Тишеяр PhD, Алламе Табатабаи университеті, Тегеран, Иран (халықаралық қатынастар)
Невская И.А. ф.ғ.к., проф., Гете атындағы университет, Франкфурт-на-Майне, Германия (түркітану) Нұрбаев Ж.Е. т.ғ.к., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (аймақтану)
Оспанова А.Н. PhD, доцент, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (аймақтану) Пунит Гаур PhD, проф., Нью-Дели университеті, Нью-Дели, Индия (аймақтану)
Пауло Ботта PhD, проф., Ла-Плата ұлттық университеті, Ла-Плата, Аргентина (саяси ғылымдар) Рыстина И.С. PhD, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (саяси ғылымдар) Сеийт Али Авджу PhD, Йылдырыма Беязит университеті, Анкара, Түркия (аймақтану) Сомжүрек Б.Ж. т.ғ.к., доцент, Astana International University, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (халықаралық қатынастар)
Тәштемханова Р.М. т.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (аймақтану) Шаймердинова Н.Г. ф.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (түркітану)
Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Сәтпаев к-сі, 2, 307 б.
Тел.: +7(7172) 709-500 (ішкі 31-432)
E-mail: vest_polit@enu.kz, web-site:http://bulpolit.enu.kz/
Жауапты хатшы, компьютерде беттеген: Ә.С. Жұматаева Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы.
САЯСИ ҒЫЛЫМДАР. АЙМАҚТАНУ. ШЫҒЫСТАНУ. ТҮРКІТАНУ сериясы
Меншіктенуші: ҚР БҒМ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК
Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігінде тіркелген. 25.05.18 ж. № 17125-Ж -тіркеу куәлігі
Мерзімділігі: жылына 4 рет. Тиражы: 25 дана
Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Қажымұқан к-сі,13/1, тел.: +7(7172)709-500 (ішкі 31-432)
© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
3
Editor-in-Chief:Roza Nurtazina
Doctor of Political Sciences, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science)
Deputy Editor-in-Chief: Yelena Nechayeva, Can. of Political Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science) Deputy Editor-in-Chief: Leila Akhmetzhanova, Can. of Historical Sci., Assoc.Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (interna-
tional relations) Editorial board
Bekzhan Abdualiuly Doctor of Philology, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (turkology) Bibikhadisha Abzhapparova Doctor of Historical Sci., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (oriental studies) Aiman Azmukhanova Can. of Historical Sci., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (international rela-tions) Akzhigit Alibekuly Can. of Philology, Assoc.Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (oriental studies) Saule Aliyeva Can. of Historical Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (international relations) Оl’ga Аvdeeva Doctor of Political Sci., Assoc.Prof., Loyola University, Chicago, USA (political science) Aleksandr Barsukov Can. of Political Sci., Assoc.Prof., Siberian Institute of Managment, Branch of RANEPA, Russia (political science) Sergey Biryukov Doctor of Political Sci., Prof., Kemerovo State University, Kemerovo, Russia (political science) Bagysh Gabdulina Can. of Historical Sci., Assoc.Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science) Kurmangali Darkenov Can. of Historical Sci., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (regional studies) Maira Dyussembekova Can. of Political Sci., Assoc.Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science) Shakir Ibrayev Doctor of Philology, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (turkology) Irfan Shahzad PhD, Institute for Political Studies, Islamabad, Pakistan (international relations) Abai Kairzhanov Doctor of Philology, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (turkology) Tursynkhan Kaiyrken Doctor of Historical Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (oriental studies) Kadyraly Konkobayev Can. of Philology, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (turkology) Svetlana Kozhirova Doctor of Political Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science) Danagul Kopezhanova PhD, Assoc. Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science)
Dmitrij Lanko Can. of Political Sci., Assoc.Prof., St Peterburg Universiy, Saint Petersburg, Russia (political science) Laszlo Maracz PhD, Prof. Amsterdam University, Amsterdam, Netherlands (international relations)
Mandana Tisheyar PhD, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran (international relations) Irina Nevskaya PhD, Goethe University, Germany, Frankfurt am Main (turkology)
Zhaslan Nurbayev Can. of Historical Sci., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (regional studies) Aigerim Ospanova PhD, Assoc.Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (regional studies) Punit Gaur PhD, Prof. University of New Delhi, New Delhi, India (regional studies)
Paulo Botta PhD, Prof., National University of La Plata, La Plata, Argentina (political science) Indira Rystina PhD, L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (political science)
Seyit Ali Avcu PhD, Yıldırım Beyazit University, Ankara Turkey (regional studies)
Baubek Somzhurek Can. of Historical Sci., Assoc.Prof., Astana International University, Nur-Sultan, Kazakhstan (international relations) Raihan Tashtemkhanova Doctor of Historical Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (regional studies) Nurila Shaymerdinova Doctor of Philology, Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (turkology) Akbota Zholdasbekova Can. of Political Sci., Prof., L.N.Gumilyov ENU, Nur-Sultan, Kazakhstan (international relations) Alua Zholdybalina PhD, Assoc.Prof., Kazakhstan Institute for Strategic Studies, Nur-Sultan, Kazakhstan (polit-ical science) Zimonyi Istvan Prof., University of Szeged, Szeged, Hungary (turkology)
Editorial address: 2, Satpayev str., of. 307, Nur-Sultan city, Kazakhstan, 010008.
Теl.: +7(7172) 709-500 (ext. 31-432). E-mail: vest_polit@enu kz, web-site: http://bulpolit.enu.kz/
Responsible secretary, computer layout: Aliya Zhumatayeva
Bulletin of the L.N.Gumilyov Eurasian National University POLITICAL SCIENCE. REGIONAL STUDIES. ORIENTAL STUDIES.
TURKOLOGY Series
Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct «L.N.Gumilyov Eurasian National University» Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan
Registered by Ministry of information and communication of Republic of Kazakhstan. Registration certificate No. 17125-Ж from 25.05.2018 Periodicity: 4 times a year. Circulation: 25 copies
Address of printing house: 13/1 Kazhimukan str., Nur-Sultan, Kazakhstan 010008; tel.: +7(7172) 709-500 (ext.31-432)
© L.N.Gumilyov Eurasian National University
Главный редактор: Нуртазина Р.А.
д.полит.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит. науки)
Зам. главного редактора: Нечаева Е.Л., к.полит.н., проф. , ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит. науки)
Зам. главного редактора: Ахметжанова Л.К., к.ист.н., доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (международные отношения)
Редакционная коллегия
Абдуалиулы Б. д.ф.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (тюркология) Абжаппарова Б.Ж. д.ист.н., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (востоковедение) Авдеева О. А. д.полит.н., доцент, университет Лойола, Чикаго, США (полит.науки)
Азмуханова А.М. к.ист.н., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (международные отношения) Алибекулы А. к.ф.н., доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (востоковедение)
Алиева С.К. к.ист.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (международ.отношения) Барсуков А. М. к.полит.н., доцент, Сибирский институт управления – филиал РАНХиГС, Новосибирск, Рос-сия (политические науки) Бирюков С.В. д.полит.н., проф., Кемеровский государственный университет, Кемерово, Россия (полит.науки) Габдулина Б.А. к.ист.н., доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки)
Даркенов К.Г. к.и.н., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (регионоведение)
Дюсембекова М.К. к.полит.н., доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки)
Жолдыбалина А.С. PhD, доцент, Казахстанский институт стратегических исследований, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки) Жолдасбекова А.Н. к.полит.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (международ. отношения) Зимони Иштван проф., Сегедский университет, Сегед, Венгрия (тюркология)
Ибраев Ш. д.ф.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (тюркология)
Ирфан Шахзад PhD, Институт политических исследований, Исламабад, Пакистан (международ. отношения) Каиржанов А.К. д.ф.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (тюркология)
Кайыркен Т.З. д.ист.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (востоковедение) Кожирова С.Б. д.полит.н., проф., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки) Конкобаев К. к.ф.н., проф., Международная Тюркская академия, Нур-Султан, Казахстан (тюркология) Копежанова Д.Е. PhD, доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки)
Ланко Д. А. к.полит.н., доцент, Санкт-Петербургский гос.университет, Санкт-Петербург, Россия (полит.науки)
Ласлу Марац PhD, проф., Амстердамский университет, Амстердам, Нидерланды (международ. отношения) Мандана Тишеяр PhD, Университет Алламе Табатабаи, Тегеран, Иран (международ. отношения)
Невская И.А. PhD, Гете Университет, Франкфурт-на-Майне, Германия (тюркология) Нурбаев Ж.Е. к.и.н., ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (регионоведение) Оспанова А.Н. PhD, доцент, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (регионоведение) Пунит Гаур PhD, проф., университет Нью-Дели, Нью-Дели, Индия (регионоведение)
Пауло Ботта PhD, проф., национальный университет Ла-Платы, Ла-Плата, Аргентина (полит.науки) Рыстина И.С. PhD, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (полит.науки)
Сеийт Али Авджу PhD, университет Йылдырыма Беязита, Турция (регионоведение)
Сомжурек Б.Ж. к.ист.н., доцент, Astana International University, Нур-Султан, Казахстан (международ. отношения) Таштемханова Р.М. д.ист.н., проф. (Казахстан), ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (регионоведение)
Шаймердинова Н.Г. д.ф.н., проф. (Казахстан), ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан (тюркология) Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, каб. 307
Тел.: +7(7172) 709-500 (вн. 31-432)
E-mail: vest_polit@enu.kz, web-site: http://bulpolit.enu.kz/
Ответственный секретарь, компьютерная верстка: А.С. Жуматаева Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева.
Серия:ПОЛИТИЧЕСКИЕ НАУКИ. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ. ВОСТОКОВЕДЕНИЕ. ТЮРКОЛОГИЯ Собственник: РГП на ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева» МОН РК Зарегистрирован Министерством информации и коммуникаций Республики Казахстан
Регистрационное свидетельство № 17125-Ж от 25.05.18 г.
Периодичность: 4 раза в год Тираж: 25 экземпляров
Адрес типографии: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Кажымукана, 13/1, тел.: +7(7172)709-500 (вн.31-432)
© Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева
5 МАЗМҰНЫ
Алашбаева Ж.Н. Түркі тілдеріндегі жылқыға қатысты паремиялардың этномәдени ерекшеліктері ... 11 Алкеев А.К., Алкеева Д.С. Су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және мемлекетаралық қайшылықтарды еңсеру саласындағы ОАА елдерінің арасындағы ынтымақтастықтың нормативтік-құқықтық базасының ерекшеліктері ...
17
Ахметова Ж.Н. Түркілердің дүниетанымындағы қасиетті сәукеле ... 33 Байшолақова Д.К. Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздік: проблемалар мен қауіптер 39 Ералина Ж.Е. «Бір белдеу - бір жол» коммуникациялық ерекшелігі: контент талдау ... 45 Жиембаева Г.Т. Түркі қаһармандық эпостарындағы ат қою мотиві ... 54 Жолдыбалина А.С., Нұрғалиева М.М., Назарбетова Ә.Қ. Қытайдың аналитикалық орталықтары: негізгі даму үрдістері ... 61 Жұбатова Б.Н., Аубакирова Қ.Қ. Түркі-араб тілдік байланыстары: ортағасырлық лексикографиялық дереккөздердегі түркизмдер ... 72 Ибрагимова Г.Е., Шаймуратова А-Г.К. Жаһандану кеңістігіндегі трансұлттық корпорациялардың экономикалық барлауы ... 80 Матвеева Е.В. Ресейдегі азаматтық қоғамды институттандырудың кейбір аспектілері (аймақтық зерттеулер негізінде) ... 88 Малек М., Азмұханова А.М. «Жаңа Жібек жолы» қытайлық жобасы: Қазақстан, ЕО және Аустрия үшін мүмкіндіктері мен артықшылықтары ... 96 Рыскулов Т.М., Канатбеккызы А. Ресей және Орталық Азия: өзара тиімді қарым- қатынастарының жаңа форматтары ... 106 Сан Хун Ан, Калиева Қ.С. Корей қоғамы және ащы тағам: корейліктердің татымды дәмге сүйіспеншілігі ... 112 Тюлебекова Д.Б., Исабеков Н.С., Раззаренов А.А. Цифрландыру ЕАЭО-дағы интеграциялық үдерістерді тереңдету құралы ... 117 Шикер Т.П., Бирюков С.В. Терроризм, экстремизм және сепаратизм факторларының
Қытай Халық Республикасының ұлттық саясатына әсері ... 125
CONTENTS
Alashbayeva J.N. Ethnocultural features of paremias in the Turkic languages associated with the concept of “horse” ... 11 Alkeev A.K., Alkeeva D.S. Features of the regulatory framework for cooperation among the Central Asian countries in ensuring water security and overcoming interstate contradictions 17 Akhmetova Zh.N. Sacred saukele in the world view of Turks ... 33 Baishulakova D.K. Regional Security in Central Asia: Challenges and Threats ... 39 Eralina Zh. E. Communicative features of the project “One belt - one way”: content analysis 45 Zhiyembayeva G.T. The motif of naming in Turkish heroic epics ... 54 Zholdybalina A.S., Nurgaliyeva M.M., Nazarbetova A.K. China think tanks: key development trends ... 61 Jubatova B.N., Aubakirova K.K. Тurkic-arabic language contacts: turkisms in the medieval lexicographical sources ... 72 Ibragimova G.E., Shaimuratova A-G.K. Competitive Intelligence of transnational corporations in a globalizing space ... 80 Matveeva E.V. Some aspects of civil society institutionalization in Russia (a case of regional study) ... 88 Malek M., Azmukhanova A.M. Chances and Challenges for Kazakhstan, the EU and Austria in Chinese project «New Silk Road» ... 96 Ryskulov T.M., Kanatbekkyzy A. Russia and Central Asia: new formats mutually beneficial relation ... 106 Sang Hoon An, Kaliyeva K.S. Korean society and spicy food: koreans’ love for the spicy taste 112 Tyulebekova D.B., Issabekov N.S., Razzarenov A.A. Digitalization as a tool to deepen integration processes within the EEU ... 117 Shiker T.P., Biryukov S.V. The influence of the factors of terrorism, extremism and separatism on the national policy of the People’s Republic of China ... 125
7
СОДЕРЖАНИЕ
Алашбаева Ж.Н. Этнокультурные особенности паремий в тюркских языках, связанных с понятием «лошадь» ... 11 Алькеев А.К., Алькеева Д.С. Особенности нормативно-правовой базы сотрудничества стран ЦАР в сфере обеспечения водной безопасности и преодоления межгосударственных противоречий ...
17
Ахметова Ж.Н. Сакральный сәукеле в мировоззрении тюрков ... 33 Байшулакова Д.К. Региональная безопасность в Центральной Азии: вызовы и угрозы 39 Ералина Ж.Е. Коммуникативные особенности проекта «Один пояс - один путь»:
контент-анализ ... 45 Жиембаева Г.Т. Мотив инициации в тюркских героических эпосах ... 54 Жолдыбалина А.С., Нургалиева М.М., Назарбетова А.К. Аналитические центры Китая:
основные тенденции развития ... 61 Джубатова Б.Н., Аубакирова К.К. Тюркско-арабские языковые контакты: тюркизмы в средневековых лексикографических источниках ... 72 Ибрагимова Г.Е., Шаймуратова А-Г.К. Экономическая разведка (Competitive Intelligence) транснациональных корпораций в глобализирующемся пространстве ... 80 Матвеева Е.В. Некоторые аспекты институционализации гражданского общества
в России (на материалах регионального исследования) ... 88 Малек М., Азмуханова А.М. Шансы и вызовы для Казахстана, ЕС и Австрии
в китайском проекте «Новый Шелковый путь» ... 96 Рыскулов Т.М., Канатбеккызы А. Россия и Центральная Азия: новые форматы взаимовыгодных отношений ... 106 Сан Хун Ан, Калиева К.С. Корейское общество и острая еда: любовь корейцев к пряному вкусу ... 112 Тюлебекова Д.Б., Исабеков Н.С., Раззаренов А.А. Цифровизация как инструмент углубления интеграционных процессов в ЕАЭС ... 117 Шикер Т.П., Бирюков С.В. Влияние факторов терроризма, экстремизма и сепаратизма на национальную политику Китайской Народной Республики ... 125
КОЛОНКА РЕДАКТОРА
Год 2019-й канул в историю. Год 2020-й будет ознаменован реализацией нового мегапроекта регионального сотрудничества между Центрально-азиатскими странами и Европейским союзом. Мы все становимся свидетелями того, как евразийская интеграция поднимается на более высокий уровень. В условиях глобального кризиса и санкционных войн к актуальным интеграционным вопросам относится новый стратегический проект
«Европейский союз и Центральная Азия: новые возможности для более крепкого партнерства».
В чем состоят преимущества этого мегапроекта для Центральной Азии? Полагаем, что потенциальные возможности данной программы в новом году будут объективно способствовать качеству модернизации и диверсификации экономик, региональной безопасности, качественным параметрам социально-культурного развития и обновлению диалога между Центральной Азией, Европейским союзом и ЕАЭС.
Отметим, что Центральная Азия в современных условиях глобализации приобретает ключевую роль. Этому способствуют богатые природные и человеческие ресурсы, роль диалогового моста между Востоком и Западом с направлением многовекторной политики.
Что представляет из себя новый подход ЕС к сотрудничеству с Центральной Азией и почему это актуально сегодня?
Отношения между Европейским союзом и республиками Центральной Азии были налажены в первые годы независимости пяти «станов». Первый документ о сотрудничестве ЕС и Центральной Азии с постановкой антитеррористических задач, «Стратегии безопасности Европейского союза», был принят в 2003 г. В 2007 г. принят документ «ЕС и Центральная Азия: стратегия нового партнерства», концепция которой выражала интерес Европейского союза к Центральной Азии по вопросам энергетической безопасности.
В период с 2007 по 2010 год Евросоюз планировал открытый доступ к Каспийскому морю и Центральной Азии для импорта газа в Европу (например, по трубопроводу Nabucco).
Ожидалось, что Азербайджан, Иран и Туркменистан будут поставлять газ в Европу за счёт сокращения поставок в Россию. Однако этот интерес к энергетическим проектам по Каспию затем снизился, несмотря на то, что Китай начал строительство трубопроводов для импорта газа из Туркменистана.
Стратегия Евросоюза для Центральной Азии в 2011-2013 гг. была связана с политикой Европы в Афганистане. С 2014 года ЕС стал рассматривать свою политику в Центральной Азии сквозь призму напряженности между Россией и Европой.
Почему Центральная Азия важна для Европы? Каковы интересы центрально- азиатских стран в Европе?
Центральная Азия находится между двумя крупными державами: Россией и Китаем. Её «центральное» расположение и история сделали регион известным объектом геополитического стратегического планирования. Хотя инвестиции из Китая и сотрудничество в области безопасности с Россией приветствуются в Центральной Азии, здесь есть большой спрос на альтернативу. Это делает Евросоюз желанным партнером по нескольким причинам:
Во-первых, Евросоюз рассматривается как довольно нейтральный игрок, не имеющий существенного геополитического интереса к Центральной Азии.
Во-вторых, для стран Центральной Азии очевидно, что ЕС планирует оставаться в регионе в долгосрочной перспективе со скромным, но стабильным уровнем инвестиций.
В-третьих, страны Центральной Азии являются молодыми независимыми государствами с особыми идентичностями. Они хотят признания и интеграции в мировое сообщество. На неофициальном уровне Евросоюз может взаимодействовать через соглашения с государствами Центральной Азии.
9
С интересом Европы приходит и ценностный элемент: ЕС ожидает от Центральной Азии соответствия международным требованиям в области прав человека, эффективного управления и верховенства закона. Отметим, что в современных условиях глобализации ЕС остаётся одним из немногих участников, активно содействующих реализации данных требований.
Стратегия ЕС 2019 года «Европейский союз и Центральная Азия: новые возможности для более крепкого партнерства» состоит из 17 страниц, основывается на двух направлениях:
Первое - это партнерство по обеспечению устойчивого развития и проведение реформ.
Второе – процветание региона посредством экономической модернизации и инвестиции, решение задач в сферах безопасности, энергетики, транспорта и цифровых инновационных технологий, интеграционных процессов в центрально-азиатском регионе.
Анализ данного документа показывает, что ЕС не столько готов активизировать свою деятельность в регионе, сколько делает ставку на общие глобальные и геополитические изменения, которыми нам необходимо воспользоваться для укрепления стратегического партнерства.
Таким образом, новая стратегия Евросоюза в отношении Центральной Азии – это не столько новые идеи, а стратегические и приоритетные задачи ЕС в интересах развития региона как устойчивого, модернизирующегося, экономического и политического субъекта.
Стратегия «Европейский союз и Центральная Азия: новые возможности для более крепкого партнерства» сфокусирована на трех приоритетах, которые взаимосвязаны и дополняют друг друга.
Первый приоритет. Евросоюз намерен наладить «партнерство во имя устойчивости»
государств нашего региона. «ЕС будет сотрудничать со странами Центральной Азии в прогнозировании и решении проблем, затрагивающих их социально-экономические цели и безопасность, а также в расширении их возможностей проведения реформ и модернизации», - подчеркивается в предлагаемой стратегии. Особое внимание в этом контексте уделено предотвращению причин насильственного экстремизма и радикализации, борьбе с финансированием терроризма и решению проблемы возвращения боевиков-террористов.
Евросоюз предлагает расширить партнерство в сферах противодействия наркоторговле, кибербезопасности и защиты от гибридных угроз, включая возможность совместной работы в рамках программ по исследованию таких рисков. Кроме того, Брюссель сосредоточится на продвижении демократии, защите прав человека и верховенства закона, достижении целей Парижского климатического соглашения и решении экологических проблем, а также сотрудничестве по вопросам миграции.
В этом контексте важно отметить, что ЕС планирует продолжить поощрение взаимоприемлемых решений по вопросам использования водных ресурсов Центральной Азии. Это будет способствовать присоединению оставшихся стран региона к Конвенции ООН по трансграничным водам, сотрудничеству вокруг Аральского моря и реализации Конвенции о правовом статусе Каспийского моря.
Вторым приоритетом для ЕС является «сотрудничество ради процветания», что подразумевает содействие повышению конкурентоспособности бизнеса, создание здоровой и открытой инвестиционной среды, раскрытие научного потенциала, поддержку вступления оставшихся стран региона во Всемирную торговую организацию.
«ЕС будет содействовать бизнес-диалогу и сотрудничеству с Центральной Азией, в том числе между стартапами и бизнес-инкубаторами. Это поможет создать двусторонние и региональные площадки взаимодействия предпринимательского сообщества, такие как Европейские торговые палаты в странах Центральной Азии», - говорится в документе.
ЕС намерен содействовать странам Центрально-азиатского региона в разработке правил регистрации наименования места происхождения товаров и их охраны, что может
предоставить производителю «регионального бренда» дополнительные конкурентные преимущества.
В новой стратегии ЕС значительное внимание уделено развитию инфраструктуры, которая призвана наладить сообщение между Европой и Центральной Азией.
Сотрудничество в этой сфере предполагается сосредоточить главным образом на транспортной, энергетической и цифровой связи.
«Развитие евроазиатских соединений может принести значительные выгоды Центральной Азии за счет улучшения инфраструктуры, диверсификации экономики и интеграции в региональные и глобальные производственные цепочки. ЕС крайне заинтересован в развитии действующих торговых коридоров между Европой и Азией», - отмечают авторы стратегии. Также в будущем следует ожидать увеличение числа участников научно-исследовательских программ ЕС, таких как «Горизонт», «Эразмус+»,
«Мария Склодовская-Кюри».
Третьим приоритетом значится «интенсивная совместная работа» с целью укрепления политического диалога и расширения участия гражданского общества в принятии решений. В надежде донести до общественности региона преимущества партнерства с Брюсселем Евросоюз намерен усилить публичную дипломатию, иными словами, европейцы усилят информационные кампании в государствах Центральной Азии. Такую работу ЕС намерен проводить через социальные сети и другие «новые коммуникационные технологии». Целевой аудиторией будут: молодежь, лица, формирующие общественное мнение, популярные блогеры, известные гражданские активисты и ученые.
Целесообразно дополнить вышеизложенную информацию следующими сведениями.
Объединенная Европа является крупнейшим торговым партнером нашей страны. При этом Казахстан экспортирует товаров в страны Европейского Союза почти в 5 раз больше, чем импортирует оттуда. К примеру, ЕС остается крупнейшим торговым и инвестиционным партнером РК, за девять месяцев текущего года товарооборот составил 23,8 млрд долларов.
В первой половине 2019 года объем прямых иностранных инвестиций, привлеченных из ЕС в РК, достиг 5,4 млрд. долларов.
В первую пятерку крупнейших европейских стран-импортеров казахстанской продукции входят: Италия, Нидерланды, Франция, Испания и Румыния. Поэтому сотрудничество с Европейским Союзом является одним из приоритетных направлений Казахстана в контексте глобализации рынков и интеграционных процессов.
С уважением, главный редактор, доктор политических наук, профессор ЕНУ им. Л.Н. Гумилева Нуртазина Р.А.
45
ХҒТАР 11.01.11
Ж.Е. Ералина
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан (E-mail: Eralina_z@mail.ru )
«Бір белдеу - бір жол» коммуникациялық ерекшелігі:
контент талдау
Аңдатпа. Мақалада әлемнің бұқаралық ақпарат құралдарындағы Қытайдың «Бір белдеу-бір жол»
жобасы туралы жарияланған материалдарға шолу жасалады. Мәселен, Қытай, Америка, Еуропа, Азия елдерінің ең беделді ақпарат көздеріндегі аталмыш жоба жайлы контентті бір бірімен салыстыру арқылы, қоғамдағы көзқарастардың соншалық сан-алуандығына көз жеткізіледі. Мақалада келтірілген бұқаралық ақпарат құралдарындағы түрлі пікірлерге қарап жобаның қаншалықты қолдауға ие болғанын немесе сынға ұшырағанын бағамдау қиын емес. Біз әлемнің белді ақпарат құралдарындағы бірнеше мақаланың ішінен ең маңызды деген ой-пікірлерді беру арқылы, сол қоғамдағы аталмыш жобаға деген қалыптасқан қоғамдық көзқарасты оқырманға жеткізуді мақсат тұттық.
Түйін сөздер: «Бір белдеу - бір жол», Жаңа жібек жолы, бұқаралық ақпарат құралдары, басылым, газет, журнал, телеарна, интернет, экономика.
DOI: https://doi. org/10. 32523/26-16-6887/2019-129-4-45-53
Кіріспе. Қазіргідей технология қарыштап дамыған уақытта ақпаратқа деген көзқарасты да басқа қырынан саралап қарауға тура келеді. Себебі ақпараттың бүгінгідей қол жетімділігі мен оның таратылу жиілігі адам сенгісіз өзгеріске ұшырауда. Сондықтан бұқаралық ақпарат құралдары тек ақпарат беріп қана қоймай, қоғамды реттеп, тұрақтан- дырып отыруда, қоғамдық ой-сананың өсіп-жетіуінде барынша үлкен ықпалға ие. Жалпы кез келген оқиғаның оның үлкен, кішілігіне қарамай қоғамға жетіп, көпшілік тарапынан өз бағасын алуына ақпарат құралдарының әсері зор. Сондай елеулі оқиғалардың бірі осыдан 6 жыл бұрын қолға алынған Қытайдың батыс пен Африка елдеріне Азия арқылы өтетін құрлық және теңіз сауда жолын салу жоспары. Бұл жоба «Бір белдеу-бір жол» деп аталады.
Аталмыш жоспардың әлемнің ақпарат құралдарында талқылану деңгейін қарап, оны қай елде қалай қабылдағанына анық көз жеткізе аламыз.
Мақсаты мен міндеттері. Әлемдік деңгейдегі саяси оқиғалардың шетелдік ақпарат құралдарында талқылану деңгейін саралау. Шетел бұқаралық ақпарат құралдарындағы саяси медиаконтенттің берілу, жеткізілу тәсілдерін анықтау. «Бір белдеу-бір жол»
мегажобасының әлемдік ақпарат құралдарында берілген материалдардың контексінде қалыптасқан қоғамдық пікірді анықтау.
Қытайдағы ең бір ықпалды басылымдардың бірі «Женмин Жибао» Қытай коммунистік партиясы орталық комитетінің ресми газеті мәліметтеріне сүйенсек 2014 жылдың 1 қаңтарынан 2018 жылдың 27 ақпанына дейін газет бетінде 8 мың материал осы
«Бір белдеу-бір жол» жобасына арналған. Басылымның ұйымдастыруымен жылда әлемнің бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері Бейжіңде бас қосып, аталмыш жобаның жүзеге асу үдерісін талқылайды. Мәселен 2018 жылы қазан айында өткен «Бір белдеу-бір жол» - бірлескен құрылыс, ортақ пайдалану, ынтымақтастық және өзара ұтыс» деген тақырыпта медиа-форумға әлемнің 60 елінің 150 журналисі қатысқан. Форум барысында сөз алған
«Рейтер» ақпарат агенттігінің өкілі Джонасон Лефф Жаңа жібек жолын салу соңғы жылдардағы ең айтулы оқиға дей келіп, ойын былай түйіндеді: «ХХІ ғасырдың Жібек жолын салу алдағы жылдарда да еш маңызы жоғалмайтын, өміршең оқиға болмақ, бұл жоба мемлекеттер арасындағы экономикалық ынтымақтастықты арттырады және экономикалық
трансұлттық және аймақаралық байланысты орнықтыратын айтулы фактор». Ал «Блумберг»
ақпарат агенттігінің бас редакторы Давид Меррит аталмыш форумда, «...«Бір белдеу, бір жол» жобасын салу Батысқа да Шығысқа да сауда мен инвестиция салуда үлкен мүмкіндік әкеледі», -дей келіп, сөзін былай деп түйді. - «Қытай бүкіл әлем нарығы үшін өте маңызды ел. Блумберг те алдағы уақытта Қытаймен тәжірибе амасуда бар күшін салады» [1]. «Бір белдеу-бір жол» жобасының имиджін қалыптастыруда ауқымды бас қосуларды өткізудің маңыздылығы алдағы уақытта жобаның табысты іске асуына ықпал етпей қоймайды.
Қытайдағы тағы бір ірі басылым «Хуаньцю шибао» Жаңа жібек жолы жобасына қатысты материалдарды жариялау жағынан Қытайда көшбастап тұрған газеттердің қатарында. Басылым 2014-2015 жылдары бұл мегатранспорттық жобаны жүзеге асыруға арналған мақалаларды жиі беріп тұрды, ал 2015 жылы 12 желтоқсанда басылымның интер- нет сайтында жобаға арналып «Бір белдеу-бір жол» деген баған құрылып, жобаға қатысты тақырыптардың барлығы осы жерде тұрақты түрде шығып тұратын болды. Аталмыш баған «Нұсқалар, Халықаралық пікірлер», «БАҚ-қа шолу», «Қалалардағы өмір», «Еркін экономикалық аумақтағы қызметтер», «Индустрия», «Үлкен форумдар туралы ақпараттық есептер» сынды 9 айдардан тұрады. Аталмыш айдарларды жүргізетін журналистер өз материалдарында ішкі және сыртқы аудиторияның мүдделерін тегіс қамтуға тырысатынын байқауға болады. Мәселен, Қытай мен Ресейдің ынтықтастығы туралы жарық көрген материалда автор былай дейді: «Ресей мен Қытай - бір бірімен көрші екі алып ел, олар даму мен қауіпсіздік тұрғысынан бірін бірі толықтырады. Қытай халқында: «Алыстағы туыстан, қасыңдағы көршің артық» деген мақал бар» [2]. Қытай басылымдарындағы жобаға арналған материалдардың көбінде Қытай мен жақын және алыс шетелдер арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынас, ортақ пайдаға кенелу, біртұтас экономикалық кеңстік құру мәселелері бейтарап немесе өте жағымды контексте сөз болады.
Соңғы жылдарда «Бір белдеу-бір жол» жобасы әлемдік ақпарат құралдарында ең көп қозғалатын мәселелердің біріне айналған. Әсіресе Қытай телеарналарының ішінде телеөнім тарату жағынан көш бастап тұрған CCTV-1 арнасының кешкі «Жаңалықтар»
қызметі аталмыш жоба жайлы үздіксіз ақпарат беруден алда тұр. 2014 жылдың 30 қыр- күйегінде CCTV арнасында стратегиялық жобаны одан әрі тарату мақсатында арнайы «Бір белдеу - бір жол»: уақыт пен кеңістіктің мыңжылдық тоғысуы» атты телебағдарласын шығарды. Сонымен қатар аталмыш телеарнада «Бір белдеу - бір жол» жобасына көзқарас»
атты 7 сериядан тұратын хроникалық деректі фильм түсірілді, фильмде корреспондент Оян Сядань көрермендерге мегажобаның мазмұны мен оның мүмкіндіктерін ашып көрсетеді.
Кейін бұл фильм ағылшын тіліне аударылып, CCTV-дан ағылшын тілінде көрсетілді. Де- ректі фильм арқылы қытай және шетел көрермендеріне «Бір белдеу-бір жол» жобасын жүзеге асырудағы Қытай үкіметінің көлік, жол, мәдениет, энергия, өндіріс, тарих және
«Қытайда жасалған» деген брендті іске асырудағы жоспарымен таныстырды. Мәселен, фильмнің бірінші сериясында Қытайдың Қазақстанда салып жатқан халықаралық көлік дәлізі туралы жан-жақты түсіндіріп береді. Бұл дәліз Оңтүстік Қазақстаннан Қытай мен Оңтүстік-Шығыс Азияға жеміс-жидек, көкөніс және басқа да ауылшаруашылығы өнімдерін жеткізудің мерзімін қысқартып, басқа мемлекеттер арасындағы сауда бағасын төмендетеді деп болжанған. Сондай-ақ CCTV арнасы 2015 жылдың 28 ақпанынан бастап аталмыш жобаға арнап көп сериялы «Кеңдік пен ұзындық» атты деректі фильмді жарыққа шығарды. 2016 жылдың 30 қаңтарға дейін шыққан фильмнің 272 саны шықты. Бұл те- леөнімдер халыққа «Бір белдеу-бір жол» бастамасын іске асыру аясында болып жатқан процестерді, әсіресе мұның қарапайым азаматтар үшін қандай мүмкіндіктері барын баса тоқталып айтып отырды.
2017 жылы әлемнің беделді бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысқан ме- дияфорумда сөз алған ҚХР Баспасөз, радио, телевидение және кино істері жөніндегі мем- лекеттік басқарманың директорының орныбасары болған Тун Ган былай деген болатын:
