مقایسه اثر افزودن عصاره چویر با مکمل‌های آنتی‌بیوتیک، پروبیوتیک و مخلوط ویتامینی-معدنی بر عملکرد رشد و پاسخ ایمنی جوجه های گوشتی تحت تنش گرمایی

هرود

22 هرامش

4 ناتسمز 1399

هحفص یاه 657 - 645

DOI: 10.22059/jap.2020.304657.623540

یشهوژپ هلاقم اقم ی هس وچ هراصع ندوزفا رثا ی

ر اب لمکم یاه یتنآ کیتویب

، و کیتویبورپ طولخم

و ی مات ین ی - یندعم رب

و دشر درکلمع خساپ

ا ی نم ی هجوج اه ی تشوگ ی امرگ شنت تحت یی

هرون ارهز نارماک ،1

روپرهاط

2

ییارق یربکا دمحم ،*

یدازریش نسح ،3

یمساق یلعنیسح ،3 4

1 یوجشناد . رتکد

،ی ماد مولع هورگ ی

، زرواشک هدکشناد ی

، هاگشناد ملایا

، ملایا

، ا ی نار .

2 ،رایشناد . ماد مولع هورگ ی

، زرواشک هدکشناد ی

، هاگشناد ملایا

، ملایا

، ا ی نار .

3 ،رایداتسا . ماد مولع هورگ ی

، زرواشک هدکشناد ی

، هاگشناد ملایا

، ملایا

، ا ی نار .

4 ،رایشناد . ماد مولع هورگ ی

، زرواشک هدکشناد ی

بط عبانم و یع ی

، ا ،کارا ،کارا هاگشناد ی

نار .

:هلاقم تفایرد خیرات 22

/ 33 / 1311 :هلاقم شریذپ خیرات

34 / 31 / 1311

هدیکچ هب ،ریوچ هایگ یلکلاوردیه هراصع ریثأت یسررب روظنم یتنآ

کیتویب ، کیتویبورپ نیماتیو طولخم و -

ینلس و هجوج ینمیا خساپ و دشر درکلمع رب م یتشوگ یاه

زا هدافتسا اب یشیامزآ ،ییامرگ شنت طیارش تحت 053

کی رن یتشوگ هجوج هعطق هزور

( سار 038 ) ( رارکت جنپ و رامیت تفه اب یفداصت ًلاماک حرط بلاق رد 03

مزآ یاهرامیت .دش ماجنا )رارکت ره رد هجوج یشیا

دقاف رامیت لماش شنت

نودب و یندوزفا هریج رد ،)یفنم دهاش(

رامیت ییامرگ شنت تحت نودب و

یندوزفا رد

هریج تبثم دهاش ،)تبثم دهاش(

یتنآ + کیتویب تبثم دهاش ، کیتویبورپ +

تبثم دهاش ، طولخم +

نیماتیو - ینلس و

،م و تبثم دهاش + 033 ای 033 یلیم مرگ رد

مرگولیک ن .ریوچ هراصع داد ناشن جیات

لمکم همه هعلاطم دروم یاه شهاک ار درکلمع رب ییامرگ شنت یفنم رثا

دنداد ( 35 / P<3 ) ،تبثم دهاش هورگ اب هسیاقم رد .

همه یاهرامیت یشیامزآ هب رامیت یانثتسا یتنآ

کیتویب

، نازیم تیسوفنل نازیم یلو شیازفا ار لیفورته

و تیسوفنل هب لیفورته تبسن دنداد شهاک ار

( 35 / P<3 .) رتیت

و یلک هیلع رب هیوناثIgG

هجوج ردSRBC طیارش رد دندرک تفایرد لمکم هک ییاه ییامرگ شنت

شیب دوب رت ( 35 / P<3 ).

حطس یلااب ریوچ هراصع یلولس ینمیا

نینیتولگامهوتیف قیرزت هب خساپ رد رد

اپ هدرپ تسوپ داد شیازفا ار

( 35 / P<3 ،شیامزآ نیا جیاتن ساسا رب .) تسا

زا هداف 033 یلیم ریوچ هراصع مرگولیک رد مرگ

هجوج هریج رد یتشوگ یاه

ینمیا خساپ و دشر درکلمع ییامرگ شنت طیارش رد ار

دوبهب یم دشخب یم و دناوت هب کی ناونع یتنآ یارب بسانم نیزگیاج کیتویب

اه

لمکم و شنت طیارش رد جیار یاه .دوش هدافتسا ییامرگ

هژاودیلک

‌ اه لس ینمیا : لولس ،لارومه ینمیا ،یلو درکلمع ،یلکلاوردیه هراصع ،ینوخ یاه

.

Comparing effects of Ferulago angulate extract with antibiotic, probiotic, and vitamin-mineral complex on growth performance and immune response of

broiler chickens exposed to heat stress

Zahra Nooreh¹, Kamran Taherpour^2*, Mohammad Akbari Gharaei³, Hassan Shirzadi³, Hossein Ali Ghasemi⁴ 1. Ph.D Candidate, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Ilam university, Ilam, Iran 2. Associate professor, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Ilam university, Ilam, Iran 3. Assistant professor, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Ilam university, Ilam, Iran

4. Associate professor, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Arak University, 38156-8-8349 Arak, Iran Received: June 17, 2020

Accepted: November 24, 2020 Abstract

This study was conducted to investigate the effects of hydro alcoholic extract of Ferulago angulata, antibiotic, probiotic, and vitamin-selenium mixture on growth performance and immune responses of broiler chickens under heat-stress conditions. A total of 350 day-old male broiler chickens (Ross 308) were used in a completely randomized design with 7 dietary treatments and 5 replicates (10 chicks/replicate). Experimental treatments were as follow: no heat stress, without any additive in the diet (negative control; NC); challenged with heat stress, without any additive in the diet (positive control; PC); PC + antibiotic; PC + probiotic; PC + vitamin and selenium mixture; and PC + 200 or 400 mg/kg of Ferulago angulata extract.

The results showed that all dietary supplements decreased the negative effects of heat stress on growth performance (P<0.05). All experimental diets(except diet containing antibiotic ) increased the lymphocyte counts, but decreased hetrophil counts and heterophil: lymphocyte ratio compared with the PC group (P<0.05). Secondary total titer and IgG titer against SRBC were higher in broilers receiving dietary supplements under heat stress conditions (P<0.05). The 400 mg/kg of Ferulago angulata extract increased the cell-mediated immune response after an intradermal injection with phytohaemagglutinin-P in the toe web (P<0.05). According to the results of this experiment, the use of 400 mg/kg of Ferulago angulata extract in broiler diets improves growth performance and immune response under heat stress conditions, and can be used as a suitable alternative to antibiotics and common supplements under the heat stress conditions.

Keywords: Blood cells, cell-mediated immunity, humoral immunity, hydroalcoholic extract, performance.

همدقم

‌ ط تعنص نوزفازور دشر ی

ازفا زا رثأتم رو ی

فرظ ش ی ت

تنژ ی ک ی هجوج اه ی تشوگ ی ازفا هب رجنم ی

ساسح ش ی

ت

ارش هب هدنرپ ی

حم ط ی شرورپ یط هدش

قطانم رثکا .تسا

ای ارش نار ی بآ ط اوهو ی ی کشخ و مرگ دنراد

هجیتن رد و

یامرگ شنت زورب ی

نلاس رد اه ی شرورپ هب

هژیو لصف رد

رما ،ناتسبات ی

بانتجا ذپان ی .تسا ر شنت

امرگ یی ی ک ی زا

مهم رت نی لماوع شنت از ی حم ی ط ی رد شرورپ رویط تسا

،

ز ی ار ا ی ن ثأت رما ی ر فنم ی عضو رب ی ت تملاس ی درکلمع و

لوت ی د ی هجوج اه ی تشوگ ی م ی تراسخ ثعاب و دراذگ

قتسم ی م داصتقا ی م ی .دوش ییامرگ شنت تارثا زا رد

هجوج یتشوگ یاه یم

ناوت شهاک ،اذغ فرصم شهاک

تافلت شیازفا ،دشر [

0 ] ، فیعضت و یسفنت زولاکلآ زورب

هناماس ینمیا درب مان ار [

05 ].

شنت امرگ یی بجوم

نورد ددغ تلالاتخا ر

ی ز [ 01 ] و ییاناوت شهاک

زوتیسوگاف ی

یتنآ خساپ شهاک و اهژافورکام رد یداب

هجوج یم یتشوگ یاه دوش

[ 00 ، 05 ] شنت . ییامرگ رجنم

تنادیسکاورپ رد لداعت مدع هب دیلوت شیازفا هجیتن رد و اه

هنوگ لاعف یاه یتنآ تیلاعف فیعضت و نژیسکا

ینادیسکا

یم یلولس دوش

[ 8 و 9 ] لاکیدار دیلوت . بجوم دازآ یاه

فیعضت خساپ

یم رویط ینمیا دوش

، هب یروط هراوید هک

لولس زا یرایسب یلولس تیسوفنل ریظن ینمیا یاه

و اه

افورکام تامدص ربارب رد اهژ یشیاسکا

و هدش ساسح

نآ اه رایسب ییامرگ شنت ریظن شنت طیارش لباقم رد ار

بیسآ یم ریذپ دنک [ 0 ، 00 ] .

ارب ی هلباقم اب تارثا بولطمان شنت

امرگ یی زا

و ی مات ی ن و( اه ی مات ی ن اه ی وE

نلس ریظن( یندعم داوم ،)C

ی )مو

و تابیکرت تسیز

لاعف یگژیو اب یهایگ یتنآ

ینادیسکا

یم هدافتسا دوش

[ 0 و 00 ] کرت زا هدافتسا . ی

تاب یتنآ نادیسکا

نیماتیو ریظن و E

حوطس ییوراد ناهایگ هراصع رتلااب

یم میزنآ ییاراک شیازفا بجوم دناوت یعافد متسیس یاه

یتنآ ینادیسکا و

مه نینچ لولس تیوقت ندب ینمیا یاه

نیماتیو .ددرگ رویط یاه

و E

ب C

ه تیصاخ لیلد

یتنآ ینادیسکا یلولس یاهاشغ بیرخت زا تعنامم نمض

یم قافتا ییامرگ شنت رد هک ینمیا شیازفا ببس ،دتفا

یم زین هدنرپ دنوش

[ 8 و 00 ] . ریخا هعلاطم کی رد لمکم

هریج اذغ یی و اب ی مات ی ن اه ی و C

هب E

روط ینعم یراد

دوبهب بجوم لاعف

ی ت زنآ ی م اه ی تنآ ی سکا ی ناد ی و شهاک

بی نا نژ س ی کوت ی ن اه ی باهتلا ی یط شنت سکا ی تاد ی و دش

[ 00 ].

شرازگ ی یگژیو دروم رد زین یتنآ یاه

ینادیسکا

تیلاعف و تظلغ رب نآ تبثم تارثا و موینلس رصنع میزنآ

دوجو رویط ینمیا تیاهن رد و نوخ زادیسکارپ نویتاتولگ دراد [ 00 ] . یتنآ کیتویب اه هک دنتسه یتابیکرت هب

روظنم

گولج ی ر ی دشر زا یرتکاب یرامیب یاه یاز

هدور ا ی دوبهب و

ذغت رد درکلمع ی

ط ه ی رو هب راک یم .دنور مه نینچ نکمم

ارش تسا ی

م دشر ط ی

بورک اه ی لوت ی ذغم داوم هدننکد ی

ار

امن بولطم ی

م دشر زا و دن ی

ناگراورک ی مس اه ی رخت ی ب هدننک

ذغم داوم ی

یتنآ .دننک تعنامم کیتویب

تسا نکمم اه

پ ثعاب ی گش ی ر ی ی امرد ا ب ن ی رام ی اه ی داح اب أشنم یبورکیم

و دنوش ی

ا یتح زه ی رادهگن هن ی

رخت هب طوبرم ی

و ب

زاسزاب ی پا ی لت ی دنهد شهاک ار هدور مو [

01 ].

شنت طیارش از

هب هژیو ثعاب ییامرگ شنت تفا

،درکلمع

بوکرس خساپ گرم شیازفا ،ینمیا ریمو

[ 0 ] شنت کیرحت ،

شهاک و ویتادیسکا شراوگ

شیازفا و یذغم داوم بذج و

یرتکاب هجوج کچوک هدور رد رضم یاه یتشوگ یاه

یم وش د [ 00 و 00 ] نیا هب هجوت اب . هک

کیتویبورپ اه

تیلاعف کیرحت ریظن ییاه خساپ

یارب تباقر شهاک ،ینمیا

اشغ هراوید هب لاصتا ،هدور رد دوجوم یذغم داوم فرصم ی

نژوتاپ لاصتا زا یریگولج و سوکوم و هدور ،اه

هگژنوکد کمن ندرک اه

ی شهاک و یوارفص هاگتسد pH

یم ناشن دوخ زا ار شراوگ دنهد

[ 03 و 05 ].

یم ناوت تفگ

شنت طیارش رد نوچ هنلا

یرتکاب ینیزگ یرامیب یاه

رد از

تشوگ ی تحت شنت امرگ یی

یم شیازفا شراوگ هاگتسد اذل ،دبای

کیتویبورپ مه و اه

نینچ

تابیکرت دض

ایرتکاب ی ن ی یتنآ ریظ کیتویب یم اه یلیخ دنناوت

شنت دوجو مدع طیارش هب تبسن رتهب

، .دننک شقن یافیا

شهوژپ اه یم ناشن هد ن هجوج هیذغت هک د تحت یتشوگ یاه

اب ییامرگ شنت طیارش لمکم

کیتویبورپ بیرض دوبهب ثعاب

لیدبت کاروخ یم وش د [ 03 ].

اب ریوچ یملع مان

Frulago angolata

زا یفلع یهایگ ،

نایرتچ هداوناخ هایگ و هدوب

هلاس دنچ نآ

عافترا هب 13

- 053

تناس ی م رتم ی دسر هایگ نیا . موب

ی ا ی نار کرت و قارع ، ی

ه تسا و

هب روط تنس ی نامرد یارب مخز

اهدرد ،اه ی شراوگ ی ساوب ، ی ر و

م رارق هدافتسادروم رام شزگ ی

گ ی در [ 00 و 01 ].

هایگ نیا

ب ه لیلد دوجو سیس نوچمه یتابیکرت -

افلآ ،نمیسوا -

،ننیاپ

نرکامرژ - تاتسا لینروب و ید یگژیو یاراد

یتنآ ینادیسکا

هدوب لاکیدار راهم اب و ب یلولس بیسآ زا دازآ یاه

ه صوصخ

ولس یاشغ یدیپیل شخب بیرخت هب یریگولج یل

لمع

یم روآ د [ 01 ] هک لولس تظفاحم ببس رما نیا رد ینمیا یاه

مه یهایگ لاعف تابیکرت .دش دهاوخ شنت ربارب نوچ

لنف و اهدیئونولاف هلمجزا( ییوراد ناهایگ رد دوجوم یاه

هایگ ب )ریوچ ه یتنآ صاوخ لیلد لولس ،ینادیسکا

ندب یاه

هب هژیو لولس ثأت زا ار یدبک یاه ی

ر نادیسکا ءوس تظفاحم اه

یم دنیامن [ 00 ] ریثأت یسررب ،شیامزآ نیا ماجنا زا فده .

یندوزفا اب هسیاقم رد ریوچ هایگ یلکلاوردیه هراصع یاه

نآ یت ،کیتویب کیتویبورپ نیماتیو لمکم و

ی - یندعم یواح(

نیماتیو یاه و C

و درکلمع رب )موینلس رصنع و E

خساپ

هجوج ینمیا .دوب ییامرگ شنت طیارش تحت یاه

شور‌و‌داوم

‌اه

‌

زا هدافتسا اب شیامزآ نیا 053

رن یتشوگ هجوج هعطق

کی هزور هیوس سار 038 اب یفداصت ًلاماک حرط بلاق رد

( رارکت جنپ و رامیت تفه 03

هعطق )رارکت ره رد هجوج

هدنرپ .دش ماجنا اه

هب تدم 00 .دنتفای شرورپ رتسب یور زور هب یرون همانرب

و یکیرات تعاس کی تروص 00

تعاس

لماش یشیامزآ یاهرامیت .دوب ییانشور 0

- هریج( یفنم دهاش

هدام نودب هیاپ ،)ییامرگ شنت نودب و یندوزفا

0 - دهاش

،)ییامرگ شنت تحت و یندوزفا هدام نودب هیاپ هریج( تبثم 0 - هیاپ هریج یتنآ +

( نیسیامونیلاس کیتویب 533

یلیم رد مرگ

،ییامرگ شنت تحت و )مرگولیک 0

- + هیاپ هریج کیتویبورپ

رب کلاامیرپ شنت تحت و هدنزاس تکرش هیصوت ساسا

،ییامرگ 5 - نیماتیو بیکرت + هیاپ هریج یاه

وC

داوم +E

( یندعم 033 یلیم نیماتیو زا کیره زا مرگولیک رد مرگ یاه

و C

و E

0 / 3 یلیم شنت تحت و )موینلس مرگولیک رد مرگ

،ییامرگ 1 و 1 - هب + هیاپ هریج بیترت 033

و 033 یلیم مرگ

شنت تحت و ریوچ هایگ یلکلاوردیه هراصع زا مرگولیک رب مرگ .دندوب ییا یتنآ

عون زا هدفتسا دروم کیتویب لاس

ی امون ی س ی ن

(

Sacox 60, Intervet/Merck; Millsboro, DE

و )

کیتویبورپ هدافتسا دروم

(

Primalac, Star Labs Inc.,

Clarksdale, MO

) یواح دنچ نی وس ی ه دوب یبورکیم .

و ی مات ی ن د لکش هب E

ی لا - افلآ - رفوکوت و ل اب تاتسا

صولخ 53 دصرد

، و ی مات ی ن لا لکش هب C

- تابروکسآ 0

-

صولخ اب تافسف 05

دصرد هب مینلس و تینلس تروص

هدافتسا میدس .دش

بآ هب هنادازآ ناگدنرپ شیامزآ هرود لوط

هریج .دنتشاد یسرتسد کاروخ و ساسا رب هیاپ

یامنهار

سار هیوس شرورپ 038

هرود یارب نیزاغآ یاه

، و دشر

لودج( دش میظنت ینایاپ 0

.)

هب هرود نایاپ ات یگزور کی زا ییامرگ شنت داجیا روظنم

هب یشیامزآ یاهرامیت مامت شرورپ هک ،یفنم دهاش رامیت زج

هجوج شرورپ جیار ییامد طیارش رد ،دوب یتشوگ یاه

هب تدم 03 زا( تعاس 8

ات حبص 1 ییامد هدودحم رد )رصع

±0 00 یتناس هجرد .دنتفرگ رارق دارگ

وچ هایگ ییاوه مادنا ری

زا ،یعیبط عبانم ناسانشراک دییأت اب شیامزآ رد هدافتسادروم هوک یاه عمج ،ملایا ناتسا لوادرچ ناتسرهش تشنام و یروآ

کشخ ردوپ ،دعب لحارم رد .دش کشخ هیاس رد نیا هدش

اب )ندناسیخ( نویسارسام شور قیرط زا و بایسآ هایگ تبسن هب( بآ و لوناتا 13

هب 03 هراصع ) دش یریگ [

00 ] .

هجوج ندب نزو و یفرصم کاروخ رادقم ره یاه

نینس رد یشیامزآ دحاو 03

، 00 و 00 هزادنا یگزور یریگ

لیدبت بیرض و نزو شیازفا ،یفرصم کاروخ و کاروخ

هرود یارب شیامزآ هرود لک و ینایاپ ،دشر ،نیزاغآ یاه

نس(

کی ات 00 رامیت ره تافلت .دش هبساحم )یگزور

هب تروص تبث هنازور دش مودعم نیزوت زا سپ و

. نس رد 00

هدنرپ هعطق ود یشیامزآ دحاو ره زا ،یگزور هب نآ لاب دیرو قیرط زا و باختنا یفداصت تروص هب اه

یلیم ود نازیم رتیل

نوخ رد هلول داقعنا دض هدام یواح یاه

تا(

ی نل د ی مآ ی ن تسا ارتت ی ک سا ی د ) ذخا هنومن .دش یاه

یارب نوخ لوبلگ یقارتفا شرامش یارب

نوخ دیفس یاه

هبساحم و )لیفونیزوئا و تیسونوم ،تیسوفنل ،لیفورته(

تیسوفنل هب لیفورته تبسن هب

گنر شور اسمیگ یزیمآ

دندش شیامزآ [

03 ] .

لودج 1 . و یکاروخ داوم بیکرت

ییایمیش ریج ه هیاپ هرود رد شرورپ فلتخم یاه

یکاروخ ءازجا

1

)دصرد(

نیزاغآ ( 11 - 1 )یگزور دشر

( 24 - 11 )یگزور ینایاپ

( 42 - 25 )یگزور

هناد ترذ 13

/ 47 61

/ 59 99

/ 65

هناد مدنگ 56

/ 5 11

/ 5 11

/ 5

( ایوس هلاجنک 44

دصرد )ماخ نیئتورپ 12

/ 29 15

/ 16 26

/ 11

ترذ نتولگ 11

/ 11 46

/ 11 51

/ 11

ایوس نغور 51

/ 3 41

/ 3 19

/ 3

کهآ گنس 45

/ 1 23

/ 1 11

/ 1

تافسف میسلک ید 95

/ 1 61

/ 1 63

/ 1

ماعط کمن 21

/ 1 21

/ 1 21

/ 1

یندعم و هنیماتیو لمکم 51 2

/ 1 51

/ 1 51

/ 1

لا ید - نینویتم 52

/ 1 56

/ 1 57

/ 1

لا - دیرلکوردیه نیزیل 25

/ 1 16

/ 1 14

/ 1

هدش هبساحم تابیکرت مسیلوباتم لباق یژرنا )مرگولیک رد یرلاکولیک(

2951 3111

3151

( ماخ نیئتورپ دصرد

) 11

/ 22 11

/ 21 11

/ 19

( نیزیل دصرد ) 31

/ 1 21

/ 1 11

/ 1

(نینویتم دصرد ) 56

/ 1 54

/ 1 52

/ 1

( نیتسیس + نینویتم دصرد

) 92

/ 1 91

/ 1 66

/ 1

( میسلک دصرد ) 14

/ 1 95

/ 1 92

/ 1

سرتسد لباق رفسف )دصرد(

52 / 1 44

/ 1 42

/ 1

1 هرود یارب هدافتسا دروم کیتویبورپ رادقم . هب ینایاپ و دشر ،نیزاغآ یاه

بیترت 911 ، 451 و 225 م یل ی مرگ ک رب ی مرگول .دوب هریج

2 . نیماتیو رادقم :هریج مرگولیک ره رد یندعم داوم و اه

9111 نیب دحاو نیماتیو یللملا ،A

3111 نیب دحاو نیماتیو یللملا

D3

، 16 نیب دحاو نیماتیو یللملا ،E

3

یلیم نیماتیو مرگ

K3

، 6 / 1 یلیم نیماتیو مرگ

B1

،)نیمایت(

6 یلیم نیماتیو مرگ

B2

،)نیولافوبیر(

3 یلیم نیماتیو مرگ

B6

،)نیسکودریپ(

112 / 1 یلیم نیماتیو مرگ

B12

،)نیملاابوکونایس(

31 یلیم نیماتیو مرگ

B3

،)نیساین(

1 یلیم نیماتیو مرگ

B9

،)دیسا کیلوف(

24 / 1 یلیم نیماتیو مرگ

H2

،)نیتویب(

11 یلیم نیماتیو مرگ

B5

کینتوتناپ(

،)دیسا 511 یلیم ،نیلوک مرگ 111

یلیم .زنگنم مرگ 111 یلیم ،یور مرگ 61 یلیم

،نهآ مرگ 11 یلیم ،سم مرگ 1 یلیم ،دی مرگ 2 / 1 یلیم .موینلس مرگ

تشوگ ی تحت شنت امرگ یی

بولگومه تظلغ ی

ک زا هدافتسا اب ن ی

تکرش ت

ز ی تس ش ی م ی گنر شور هب جنس

ی س و ی ونا تم بولگومه ی ن

دنا هزا عت تهج .دش یریگ یی

رکوتامه ن ی

هنومن ،ت اه

ی نوخ

هلول رد دوجوم اه

ی وم یی تعرس اب ن 0333

قد رد رود ی

هق

هب تدم 05 قد ی رتناس هق ی ف ی طخ زا هدافتسا اب و دندش ژو شک

رکوتامه ی رکوتامه دصرد ت ی

ت دش هبساحم .

یارب

لوبلگ دادعت شرامش اه

ی ملا و یتسد شور زا زمرق

سامه ی رابوئن رتموت .دش هدافتسا

نس رد ،لارومه ینمیا خساپ یبایزرا یارب 08

یگزور

هنیس هلضع هب هعطق ود

رادقم یشیامزآ دحاو ره زا هدنرپ

یلیم کی زمرق لوبلگ دصرد مین و ود نویسناپسوس زا رتیل

یدنفسوگ نوخ (

دعب زور تفه .دش قیرزت )SRBC

رد(

نس 05 یگزور ) هب ب دیرو زا هیلوا خساپ یسررب روظنم لا

هجوج نوخ اه هب یریگ .دمآ لمع مه

نینچ یسررب تهج

نوخ زا سپ ،هیوناث خساپ رد یریگ

05 ،یگزور

هزات نویسناپسوس زا یا

نتخیگنارب تهج و هیهت SRBC

تیسوفنل هرطاخ یاه یا

هرابود هجوج نامه هب قیرزت اه

نس رد و دش 00

نوخ یگزور هب یریگ

.دمآ لمع

هنومن فلاب هلحرم ود ره یاه شجنس تهج هلصا

نیلوبولگونومیا ،لک نیلوبولگونومیا نیلوبولگونومیا وM

هاگشیامزآ هب G

لاسرا و دندش نیبولگونمیا نازیم

اه اب

تولگامه شور زا هدافتسا ی

سان ی نو هزادنا ریگ ی دندش [ 5 ] .

شنکاو شجنس هب یلیفوزاب تیساسح دایدزا یتسوپ

نینیتولگامهوتیف قیرزت -

نس ردP

00 زا هدافتسا اب یگزور

زا لبق .دش ماجنا یشیامزآ دحاو ره زا هدنرپ هعطق ود ره رد مراهچ و موس تشگنا ینایم هدرپ تماخض ،قیرزت هزادنا تسار و پچ یاپ ود تسار یاپ رد .دش یریگ

033

گامهوتیف لولحم رتیلورکیم نینیتول

0 / 3 یاپ رد و دصرد

یژولویزیف مرس نازیم نامه هب پچ هب

ناونع هورگ دهاش

اپ ود ره تسوپ تماخض .دش قیرزت یفنم 00

و 08

قیرزت زا دعب تعاس هرابود

هزادنا دایدزا خساپ و دش یریگ هدرپ تماخض توافت هبساحم قیرط زا یریخأت تیساسح

لبق پچ یاپ و تسار یاپ مراهچ و موس تشگنا ینایم نامز ود هب تبسن و قیرزت زا 00

و 08 زا دعب تعاس

.دش هبساحم قیرزت هداد ب یاه ه تسد مرن زا هدافتسا اب هدمآ یرامآ رازفا

هخسن( SAS

0 / 9 ور و ) ی لدم ه یارب یمومع طخ یاه

لدم ( 0 ) زجت ی م و ه ی گنا ی ن دنچ نومزآ زا هدافتسا اب اه

هنماد ا ی .دندش هسیاقم دصرد جنپ لامتحا حطس رد نکناد

هطبار ( 0 )

Yij = μ + Ti + eij

:هطبار نیا رد

Y_ij

ت هدهاشم رادقم ، ی

رام رارکت رد ماi

؛ماj

م ،μ

ی گنا ی ؛تفص ن

T_i

ت رثا ، ی رام و ماi e_ij

اطخ رثا ، ی

امزآ ی ش ی .تسا

ثحب‌و‌جیاتن

‌

دشر درکلمع رب یشیامزآ یاهرامیت ریثأت تافلت و

-هجوج

یتشوگ یاه رد

لودج ( 0 ) هدمآ ییامرگ شنت .تسا

هجوج درکلمع ه

داد شهاک ار ا (

35 / 3

P<

).

هرود رد دشر

،

رامیت تبثم دهاش (

تحت امرگ شنت یی

ندوزفا نودب و ی

رد

ج ی هر

،) کاروخ فرصم شیازفا و

ندب نزو مک

رت و

لیدبت بیرض یرتلااب کاروخ

ار دهاش رامیت اب هسیاقم رد

یفنم ( ج رد یندوزفا نودب و شنت دقاف ی

هر تشاد )

( 35 / 3

P<

.) هریج زا هک یناگدنرپ هرود نیا رد یواح یاه

یندوزفا و کاروخ فرصم ،دندرک هیذغت هعلاطم دروم یاه

ندب نزو ت ناگدنرپ هب تبسن یرتلااب

هریج و شنت تح

دنتشاد یندوزفا نودب (

35 / 3

P<

).

مه نینچ ناگدنرپ

هیذغت هریج اب هدش یاه

هب یندوزفا داوم یواح یانثتسا

،کیتویبورپ لیدبت بیرض

مک کاروخ یرت

هب تبسن

ج و شنت تحت ناگدنرپ ی

هر ندوزفا نودب ی

دنتشاد

( 35 / 3

P<

.) یط ینایاپ هرود

، هریج زا هک یناگدنرپ یاه

یواح نیماتیو لمکم و ریوچ هراصع -

موینلس هیذغت

،دندرک فرصم کاروخ اب هسیاقم رد یرتلااب ی

ناگدنرپ

ج و شنت تحت ی

هر ندوزفا نودب ی

دنتشاد ( 35 / 3

P<

.)

،نیارب هولاع هیذغت ناگدنرپ

هریج اب هدش یاه

داوم یواح

هب یندوزفا یانثتسا

یتنآ و رتلااب ندب نزو ،کیتویب بیرض

لیدبت مک کاروخ ت

یر و شنت تحت ناگدنرپ هب تبسن

ج ی هر ندوزفا نودب ی

دنتشاد ( 35 / 3

P<

.) هرود لک رد

شرورپ هریج زا هک یناگدنرپ ، یاه

یندوزفا داوم یواح

هب یانثتسا کیتویبورپ

،دندرک هیذغت کاروخ فرصم

یرتلااب ج و شنت تحت ناگدنرپ هب تبسن ی

هر نودب

ندوزفا ی دنتشاد ( 35 / 3

P<

.) مه زا هک یناگدنرپ نینچ

هریج یندوزفا یواح یاه ،دندرک هیذغت هعلاطمدروم یاه

و رتلااب ندب نزو لیدبت بیرض

مک کاروخ هب تبسن یرت

دنتشاد یندوزفا نودب هریج و شنت تحت ناگدنرپ ( 35 / 3

P<

).

تفایرد ناگدنرپ نیماتیو لمکم هدننک

- موینلس تافلت دصرد ییامرگ شنت یط ریوچ هراصع و

مک رد یرت

یندوزفا نودب هریج و شنت تحت ناگدنرپ اب هسیاقم دنتشاد ( 35 / 3

P<

.)

تأ ریث ندوبن راذگ هرود درکلمع رب یشیامزآ یاهرامیت

نیزاغآ

، یم هب دناوت شراوگ هاگتسد لماک هعسوت مدع لیلد

ب .دشاب نس نیا ات ناویح ه

نیا لیلد رولف نس نیا رد هک

یمن تیبثت هدور یبورکیم ل ،دوش

هب اذ یم رظن نیا رد دسر

یندوزفا داوم هرود رب

بیرض و ندب نزو ،کاروخ فرصم

لیدبت دنتشادن رثا کاروخ نامه .

هک روط شنت دش هدهاشم

ییامرگ شهاک ثعاب هجوج درکلمع

اه دش . هدش شرازگ

دشر درکلمع فیعضت هک ییامرگ شنت بولطمان تارثا زا

هجوج رد یتشوگ یاه

تسا [ 00 و 03 ]

، اب قباطت رد هک

.تسا رضاح شیامزآ جیاتن

لودج 2 . ریثأت درکلمع رب یشیامزآ یاهرامیت تافلت دصرد و دشر

هجوج هرود یط ییامرگ شنت تحت یتشوگ یاه فلتخم یاه

شرورپ

11 - 1 یگزور 24

- 11 یگزور 42

- 25 یگزور هرود لک

یاهرامیت یشیامزآ

1

فرصم کاروخ )مرگ(

شیازفا ندب نزو

)مرگ(

بیرض لیدبت کاروخ فرصم

کاروخ )مرگ(

شیازفا ندب نزو

)مرگ(

بیرض لیدبت کاروخ فرصم

کاروخ )مرگ(

شیازفا ندب نزو

)مرگ(

بیرض لیدبت کاروخ فرصم

کاروخ )مرگ(

شیازفا ندب نزو

)مرگ(

بیرض لیدبت کاروخ تافلت

)دصرد(

1 6 / 279 1 / 211 39

/ 1 1191^a 6 / 656 ^a 65

/

1 ^b

2911^a 1396^a 17

/ 2 ^c 4271^a 2256^a 69

/

1 ^d

33 /

3 ^b

2 6 / 265 6 / 167 56

/ 1 1 / 692 ^c 1

/ 465 ^d 92

/

1 ^a

2562^c 1119^d 53

/

2 ^a

3739^e 1651^f 26

/

2 ^a

1 / 31 ^a

3 4 / 261 4 / 179 46

/ 1 4 / 962 ^b 4

/ 565 ^b 65

/

1 ^b

2576^c 1145^d 46

/

2 ^a

3799^de 1611^e 11

/

2 ^b

6 / 16 ^ab

4 1 / 256 4 / 164 41

/ 1 2 / 961 ^b 1

/ 531 ^c 65

/

1 ^a

2652^bc 1215^c 21

/ 2 ^bc 3669^cd 1921^d 12

/ 2 ^c 6

/ 16 ^ab

5 2 / 265 1 / 177 51

/ 1 1 / 962 ^b 2

/ 569 ^b 67

/

1 ^b

2763^b 1266^bc 21

/ 2 ^bc 4111^bc 2132^bc 97

/ 1 ^c 3

/ 13 ^b

6 1 / 251 2 / 174 44

/ 1 1 / 959 ^b 1

/ 562 ^b 64

/

1 ^b

2761^b 1234^c 23

/

2 ^b

3971^c 1991^c 99

/ 1 ^c 1

/ 11 ^b

7 6 / 247 4 / 166 51

/ 1 1 / 951 ^b 1

/ 565 ^bc 66

/

1 ^b

2914^a 1324^b 21

/ 2 ^bc 4111^b

2156^b 99

/ 1 ^c 3

/ 13 ^b

56 SEM / 6 67 / 9 15 / 1 66 / 21 62 / 16 14 / 1 66 / 41 99 / 21 14 / 1 21 / 44 41 / 16 12 / 1 61 / 4

P-value 11

/ 1 21 / 1 11 / 1 11 /

>1 11 /

>1 111 / 1 11 /

>1 11 /

>1 11 /

>1 11 /

>1 11 /

>1 11 /

>1 12 / 1

1 - یفنم دهاش ، 2 - تبثم دهاش ، 3 - یتنآ ،ییامرگ شنت تحت و نیسیامونیلاس کیتویب 4

کیتویبورپ ،ییامرگ شنت تحت و کلاامیرپ 5

- نیماتیو یاه وC

+E

،ییامرگ شنت تحت و موینلس 6

- حطس 211 یلیم مرگ و ییامرگ شنت تحت و ریوچ هراصع 7

- حطس 411 یلیم مرگ .ییامرگ شنت تحت و ریوچ هراصع

نیگنایم توافت :a-e

( تسا راد ینعم نوتس ره رد هباشمان فورح اب اه 15

/ 1

P<

.)

نیگنایم درادناتسا یاطخ :SEM

اه .

تشوگ ی تحت شنت امرگ یی

ریثأت ،ییامرگ شنت رثا رد کاروخ فرصم شهاک کنخ هب ار یزاس کاروخ فرصم اریز ،دراد هارمه

مه نامز اب

هچیهام ضابقنا شراوگ هاگتسد یاه

هب هژیو نادگنس تلاضع

هدور یدود تاکرح و تسا

ییاجنآزا و یژرنا زا یشخب هک

تیلاعف نیا ماجنا تهج مزلا امرگ لکش هب یکیژولویزیف یاه

یم عفد شنت تدش رب قیرط نیا زا کاروخ فرصم اذل ،دوش

طیحم ییامرگ یم ی

نیاربانب .دیازفا

، شنت اب هلباقم یارب رویط

یم شهاک ار کاروخ فرصم ییامرگ دنهد

[ 0 ].

هجوج رد ییامرگ شنت ماگنه هب اه

ی هب یتشوگ لیلد

میزنآ حشرت شهاک اه

ی ،یشراوگ شراوگ

یریذپ داوم

ذغم ی فای شهاک و هت

هجیتن رد کاروخ فرصم و

ندب نزو

یم شهاک دبای

[ 00 ] یارب ،نارادناتسپ دننامه ناگدنرپ .

مسیناکم زا ییامرگ شنت اب هلباقم هک یمیظنتدوخ یاه

مهم رت نی نآ اه هدافتسا ،تسا کاروخ فرصم شهاک

یم رجنم کاروخ فرصم شهاک هک تروص نیا هب .دننک

کیلوباتم ترارح دیلوت شهاک هب هدش

نمض هجیتن رد ،

اقب شیازفا ی

یم شهاک زین ندب نزو ،هدنرپ دبای

[ 0 ] .

شهوژپ نارگ زا ییامرگ شنت هک دندرک نایب زین رگید

قیرط و کاروخ فرصم شهاک هب

نآ لابند فرصم شهاک

هجوج درکلمع رب یفنم تارثا ندب نزو و یذغم داوم یاه

دراد یتشوگ [

0 و 1 ] .

رضاح شیامزآ رد

، نیماتیو لمکم یواح یاهرامیت -

ببس موینلس لیدبت بیرض و ندب نزو دوبهب

کاروخ

هب ییامرگ شنت .دندش ثعاب ینمیا متسیس فیعضت لیلد

هجوج ینمیا خساپ شهاک لماوع زا یخرب اب هجاوم رد اه

شنت یرامیب و از شیازفا و درکلمع شهاک تیاهن رد و از

تافلت نآ اه

ًلاامتحا هک دش دهاوخ هفاضا اب

ندرک

نیماتیو متسیس رد ریگرد یاه شهاک شنت رثا ینمیا

یم هب .دبای ناونع لاثم شهوژپ نارگ نیماتیو تبثم ریثأت

C

هجوج کاروخ فرصم شیازفا و ندب نزو شیازفا رب یاه

دندرک دییأت ار ییامرگ شنت طیارش رد یتشوگ [

8 ] . مه

نینچ

، ناشن تاعلاطم یم

نیماتیو دوجو هک دهد رد E

شنت یفنم تارثا شهاک و درکلمع شیازفا ببس هریج هجوج رد ییامرگ تسا هدش یتشوگ یاه

[ 00 ]

، رد هک

شان درکلمع دوبهب .تسا رضاح شیامزآ جیاتن یاتسار زا ی

نیماتیو ندوزفا یاه

و C

یتنآ تیصاخ هب ًلاامتحا E

-

نیماتیو نیا ینادیسکا یمرب اه

.ددرگ هب یروط هک نیا

نیماتیو و هدش یلولس یاهاشغ هراوید بیرخت زا عنام ،اه

هجوج هجیتن رد اقب تردق زا ییامرگ شنت ربارب رد اه

ی

شیب رت یم رادروخرب ی نیاربانب .دنوش

، یماتیو ًلاامتحا ن

یاه

روکذم هاتوک رد سکع زا عنام تدم ربارب رد هدنرپ لمعلا

و هدش ییامرگ شنت یتفایرد یژرنا

شیب رت فرص ار ی

یم دیلوت یاهدنیارف زا یخرب طسوت عوضوم نیا هک دننک

شهوژپ نارگ تسا هتفرگ رارق دییأت دروم [

8 ] هعلاطم رد .

لمکم هک دش شرازگ رگید هجوج هریج یزاس

یاه

ب موینلس اب یتشوگ ه

بیرض ،کاروخ فرصم شهاک لیلد

لیدبت کاروخ یم شهاک ار

نیا .دهد شهوژپ

نارگ

ب هک دندقتعم ه

یلوباتم رب موینلس ریثأت لیلد س

رتهب م

نومروه تیمها ندب یعیبط دشر یارب هک یدیئوریت یاه

امدنار ،دنراد یم دوبهب کاروخ ن

دبای [ 09 ] .

کیتویبورپ هجوج دشر درکلمع رب یدیفم تارثا

یاه

اد ییامرگ شنت تحت تش

. هک تسا هدش شرازگ هدافتسا

زا کیتویبورپ (

5 / 3 هجوج هریج رد )هریج دصرد یاه

لیدبت بیرض شهاک ببس ،ییامرگ شنت تحت کاروخ

یم دوش [ 03 ] . شقن هب هجوت اب تبثم

کیتویبورپ زا اه

فرصم یارب تباقر شهاک ،ینمیا متسیس کیرحت هلمج اشغ هراوید هب لاصتا ،هدور رد دوجوم یذغم داوم ی

هدور

شهاک و رضم لماوع لاصتا زا یریگولج و سوکوم و مسیناگراورکیم فذح بجوم هک pH

اگتسد رضم یاه ه

شراوگ یم دنوش [ 0 ]

، یم ناوت تفگ طیارش رد نوچ هک

مسیناگراورکیم دادعت شنت یاه

سولیسابوتکلا ریظن دیفم اه

مویرتکابودیفیب و شهاک اه

، تیعمج ضوع رد یلو

یرتکاب یاه رضم یلک ریظن مرف

مویدیرتسلک و اه اه

شیازفا

یم دنبای [ 00 ] ، کیتویبورپ یم اه

اب دنناوت تیعمج شهاک

مسیناگراورکیم درکلمع دوبهب رد یدیفم شقن رضم یاه

.دشاب هتشاد یترارح شنت طیارش رد دشر رد یاتسار

،رضاح شیامزآ جیاتن تسا هدش شرازگ

هک کیلونف تابیکرت زا ینغ ناهایگ زا هدافتسا هریج رد اه

هجوج یم ییامرگ شنت تحت یتشوگ یاه ات دناوت

ا یشان دشر شهاک یدودح دیامن عفترم ار شنت ز

[ 9 ].

یلاحرد رگید تاعلاطم رد هک شهوژپ

،نارگ ریثأت راذگ

ندوبن سناسا زا یطولخم تابکرم تسوپ و هویم ،هنوپ یاه

رب درکلمع هجوج

شرازگ ار ییامرگ شنت تحت یاه

دندرک [ 0 ] هرود ای و هدافتسادروم هایگ بسانمان زود .

هاتوک یم ییامرگ شنت ضرعم رد تدم مدع لیلاد زا دناوت

.دشاب ییامرگ شنت یط درکلمع رب ییوراد ناهایگ ریثأت هدش شرازگ تسا

ناهایگ هراصع رتلااب حوطس زا هدافتسا

ب یارب ه تسد هجوج درکلمع رب بولطم جیاتن ندمآ یاه

رتدیفم شنت تحت یتشوگ تسا

[ 0 ]

، جیاتن اب قباطت رد هک

دشر درکلمع هک تسا شیامزآ نیا رد یرتهب

هرود لک

هب صوصخ یواح رامیت رد نزو شیازفا نیگنایم دروم رد

ریوچ هراصع ت تحت رامیت هب تبسن

دقاف و یترارح شن

یندوزفا داوم دش هدهاشم

. ب ه یلکروط

، ،ندب نزو دوبهب

لیدبت بیرض و کاروخ فرصم کاروخ

دوجو ماگنه هب

هدروآرف ای ییوراد ناهایگ یاه

نآ اه نکمم ییاذغ هریج رد

)دیئونولاف و لورکاوراک لثم( لاعف داوم هجیتن رد تسا رد دوجوم نآ

اه رد داوم نیا هک دشاب تیاهن

شیازفا ببس

شراوگ یریذپ دشر درکلمع دوبهب نیاربانب و یذغم داوم

یم دنوش [ 08 ] نیا رب هولاع .

، شهوژپ نارگ تبثم رثا

هجوج دشر درکلمع رب ییوراد ناهایگ تحت یتشوگ یاه

یتنآ ییاناوت هب ار شنت ینادیسکا

نآ اه یم تبسن .دنهد

زگ شرا هدش هک تسا تیلوباتم کیلونف تابیکرت

یاه

تارثا لوئسم هک دنتسه ییوراد ناهایگ هیوناث یتنآ

یم ینادیسکا دنشاب

[ 9 ] نیا هب هجوت اب و ریوچ هایگ هک

ا یدایز رادقم یواح یکیلونف داوم ز

تسا یم رثا ناوت

هجوج درکلمع رب ریوچ تبثم ار ییامرگ شنت تحت یاه

هب راثآ آ یتن ینادیسکا نآ

اه .داد تبسن

یم ناشن تاعلاطم هد

ن ینلاوط اب هک د ندش

شیازفا یامد

یم ینلاوط رازاب نزو هب هدنرپ ندیسر نامز طیحم دوش

، هک

داد شیازفا ار یبلق تلامح عوقو رما نیا ه

و ثعاب تیاهن رد

شیازفا تافلت نازیم هعلاطم رد .دش دهاوخ

لمکم اب یا ندومن

و لفلف ندوزفا نیماتیو هبC

هجوج هریج شهاک اه

تافلت رد

ییامرگ شنت رثا تسا هدش شرازگ

هجیتن یاتسار رد هک

تسا رضاح شیامزآ [

1 ] نیا . شهوژپ نارگ نایب هایگ دندرک

نیماتیو و لفلف هتسناوت C

هجوج تمواقم ثعاب دنا رد اه

ییامرگ شنت ماگنه هب یبلق تلامح لباقم تیاهن رد و

ببس

نازیم شهاک دنوش تافلت

[ 1 ] رضاح هعلاطم رد .

، ًلاامتحا

نیماتیو یاه وC

ریوچ هراصع وE

هب تیلاعف ندوباراد لیلد

یتنآ ینادیسکا

، شهاک و ییامرگ شنت راب شهاک قیرط زا

هدش تافلت شهاک ببس هدنرپ تیلاعف نا

.د

هجنسارف رب یشیامزآ یاهرامیت ریثأت و یژولوتامه یاه

لوبلگ یقیرفت تیعمج هجوج رد دیفس یاه

رد یتشوگ یاه

لودج ( 0

،) رامیت .تسا هدمآ تبثم دهاش

( تحت شنت

امرگ یی ندوزفا نودب و ی

ج رد ی هر

،) ریداقم شهاک بجوم

نازیم شیازفا و تیسوفنل و دیفس لوبلگ ،زمرق لوبلگ نوخ رد تیسوفنل هب لیفورته تبسن و لیفورته اب هسیاقم رد

یفنم دهاش رامیت (

ج رد یندوزفا نودب و شنت دقاف ی

هر )

دیدرگ ( 35 / 3

P<

) هریج زا هک یناگدنرپ . یاه

یواح همه داوم

هب یندوزفا یانثتسا

هراصع لوا حطس وچ

ی ر

،دندرک هیذغت

یرتلااب نوخ زمرق لوبلگ و شنت تحت ناگدنرپ هب تبسن

ج ی هر ندوزفا نودب ی

دنتشاد ( 35 / 3

P<

.) مه هک یناگدنرپ نینچ

هریج زا نیماتیو لمکم یواح -

،دندرک هیذغت موینلس لوبلگ

یرتلااب نوخ دیفس هریج و شنت تحت ناگدنرپ هب تبسن

دنتشاد یندوزفا نودب (

35 / 3

P<

) .