Harmonization of labor legislation of the EAEU countries

(1)

ISSN (Print) 2616-6844 ISSN (Online) 2663-1318

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің

ХАБАРШЫСЫ ВЕСТНИК

Евразийского национального

университета имени Л.Н. Гумилева

BULLETIN of L.N. Gumilyov

Eurasian National University

ҚҰҚЫҚ сериясы LAW Series Серия ПРАВО

№ 1(130)/2020

1995 жылдан бастап шығады Founded in 1995

Издается с 1995 года

Жылына 4 рет шығады Published 4 times a year Выходит 4 раза в год

Нұр-Сұлтан, 2020

Nur-Sultan, 2020

Нур-Султан, 2020

(2)

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ. ФИЛОЛОГИЯ сериясы - BULLETIN of the L.N. Gumilyov Eurasian National University. PHILOLOGY Series

Бас редакторы

Ибрагимов Ж. И. Заң ғылымдарының докторы, профессор

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Бас редактордың орынбасары Абдрасулов Е. Б. з.ғ.д., профессор,

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Бас редактордың орынбасары Аничкин Е. С. з.ғ.д., доцент, Алтай мемлекеттік университеті, Барнаул, Ресей

Редакция алқасы

Абайдельдинов Е.М. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Абдилов Қ.С. PhD, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ақпанов А.Н. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Амандыкова С.К. з.ғ.д., проф., Астана халықаралық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Бабкина Е.В. з.ғ.к., доцент, Беларусь мемлекеттік университеті, Минск, Беларусь

Баймаханов М.Т. з.ғ.д., проф., академик, «КАЗГЮУ университеті» АҚ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Балтабаев К.Ж. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Бурибаев Е.А. з.ғ.д., проф., Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Алматы, Қазақстан Бусурманов Ж.Д. з.ғ.д., проф., ҚР Жоғарғы Сот төрелігі Академиясы, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Винниченко О.Ю. з.ғ.д., проф., Тюмень мемлекеттік университеті, Тюмень, Ресей

Исполинов А.С. з.ғ.д., проф., М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті, Мәскеу, Ресей Кала Н.С. PhD, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Коняхин В.П. з.ғ.д., проф., Кубан мемлекеттік университеті, Краснодар, Ресей

Коробеев А.И. з.ғ.д., проф., Қиыршығыс федералды университеті, Владивосток, Ресей

Мукашева А.А. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Нургалиева Е.Н. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Сарсенова С.Н. з.ғ.к, доцент, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Тлепина Ш.В. з.ғ.д., проф., Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Томас Давулис з.ғ.д., проф. Гедиминас атындағы Вильнюс университеті, Вильнюс, Литва

Рейн Мюллерсон з.ғ.д., проф., Таллин университеті, Таллин, Эстония

Трунк А. з.ғ.д., проф., Кристиан Альбрехт атындағы, Киль университеті, Киль, Германия Турлуковский Я. з.ғ.д., проф., Варшава университеті, Варшава, Польша

Жауапты редактор, компьютерде беттеген: Қ.Ж. Жұмабекова

Редакцияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Қ.Сәтбаев к-сі, 2, 402 б.

Тел.: +7(7172) 709-500 (ішкі 31-457) E-mail: vest_law@enu.kz

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Хабаршысы. Құқық сериясы Меншіктенуші: ҚР БжҒМ «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» ШЖҚ РМК

27.03.18 ж. № 16992-Ж-тіркеу куәлігімен Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігімен тіркелген.

Мерзімділігі: жылына 4 рет.Тиражы: 20 дана Басуға 28.03.2020 ж. қол қойылды

Типографияның мекенжайы: 010008, Қазақстан, Нұр-Сұлтан қ., Қажымұқан к-сі,13/1, тел.: +7(7172)709-500 (ішкі 31-457)

© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

(3)

Editor-in-Chief

Ibragimov Zh.I. Doctor of Juridical Sciences, Professor L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan Deputy Editor-in-Chief Abdrassulov E.B.,Doctor of Juridical Sciences, Prof.,

L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Deputy Editor-in-Chief Anichkin E.S. Doctor of Juridical Sciences, Assoc.Prof., Altai State University (Russia) Editorial board

Abaydeldinov E.M. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Abdilov K.S. PhD, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Akhpanov А.Н. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Amandykova S.K. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Babkina E.V. Сan. of Juridical Sciences, Assoc.Prof., Belarusian State University, Minsk, Belarus

Baymakhanov M.T. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Academician, KAZGUU University, Nur-Sultan, Kazakhstan Baltabayev K.Zh. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan,

Kazakhstan

Buribaev E.A. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Busurmanov Zh.D. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Academy of Justice under the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Kazakhstan

Vinnichenko O.Yu. Doctor of Juridical Sciences, Prof., University of Tyumen, Tyumen, Russia

Ispolinov A.S. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Lomonosov Moscow State University, Moscow, Russia Kala N.S. PhD, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Konyakhin V.P. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Kuban State University, Russia, Krasnodar, Russia Korobeyev A.I. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Far Eastern Federal University, Vladivostok, Russia Mukasheva A.A. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan,

Kazakhstan

Nurgaliyeva E.N. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Sarsenova S.N. Сan. of Juridical Sciences, Assoc.Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Tlepina Sh.V. Doctor of Juridical Sciences, Prof., L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Tomas Davulis Doctor of Juridical Sciences, Prof., Vilnius University, Vilnius, Lithuania Rain Mullerson Doctor of Juridical Sciences, Prof., Tallinn University, Tallinn, Estonia Trunk A. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Keele University, Keel, Germany Turlukovsky Ya. Doctor of Juridical Sciences, Prof., Warsaw University, Warsaw, Poland

Responsible secretary, computer layout: K.Zh. Zhumabekova Editorial address: 2, К.Satpayev str., of.402, Nur-Sultan, Kazakhstan, 010008

Теl.: +7(7172) 709-500 (ext. 31-457) E-mail: vest_law@enu.kz Bulletin of the L.N.Gumilyov Eurasian National University. Law Series

Owner: Republican State Enterprise in the capacity of economic conduct «L.N.Gumilyov Eurasian National University» Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan

Registered by Ministry of information and communication of Republic of Kazakhstan.

Registration certificate No. 16992-Ж from 27.03.2018 Periodicity: 4 times a year Circulation: 20 copies Signed for print on 28.03.2020

Address of printing house: 13/1 Kazhymukan str., Nur-Sultan, Kazakhstan 010008; tel.: +7(7172) 709-500 (ext.31-457)

© L.N. Gumilyov Eurasian National University

(4)

Главный редактор

Ибрагимов Ж. И. доктор юридических наук, профессор,

Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан Зам. главного редактора Абдрасулов Е. Б. д.юр.н., проф.,

Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан Зам. главного редактора Аничкин Е. С. д.юр.н., доцент, ФГБОУ ВО «Алтайский государственный

университет», Барнаул, Россия

Редакционная коллегия Абайдельдинов

Е.М. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан Казахстан

Абдилов К.С. PhD, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан Ахпанов А.Н. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан,

Казахстан

Амандыкова С.К. д.юр.н., проф., Международный университет Астана, Нур-Султан, Казахстан Бабкина Е.В. к.юр.н., доцент, Белорусский государственный университет, Минск, Беларусь Баймаханов М.Т. д.юр.н., проф., академик, АО «Университет КАЗГЮУ», Нур-Султан, Казахстан

Балтабаев К.Ж. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Бурибаев Е.А. д.юр.н., проф., КазНПУ им. Абая, Алматы, Казахстан

Бусурманов Ж.Д. д.юр.н., проф., Академия правосудия при Верховном Суде РК, Нур-Султан, Казахстан Винниченко О.Ю. д.юр.н., проф, ФГАОУ ВО «Тюменский государственный университет», Тюмень, Россия Исполинов А.С. д.юр.н., проф., МГУ им. М.В. Ломоносова, Москва, Россия

Кала Н.С. PhD, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан Коняхин В.П. д.юр.н., проф., ФГБОУ ВО «Кубанский государственный университет, Краснодар, Россия Коробеев А.И. д.юр.н., проф., Дальневосточный федеральный университет, Владивосток, Россия

Мукашева А.А. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Нургалиева Е.Н. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Сарсенова С.Н. к.юр.н., доцент, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Тлепина Ш.В. д.юр.н., проф., Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Томас Давулис д.юр.н., проф., Вильнюсский университет имени Гедиминаса, Вильнюс, Литва Рейн Мюллерсон д.юр.н., проф., Таллиннский университет, Таллин, Эстония

Трунк А. д.юр.н., проф., Кильский университет им. Кристиана Альбрехта, Киль, Германия Турлуковский Я. д.юр.н., проф., Варшавский Университет, Варшава, Польша

Ответственный редактор, компьютерная верстка: К.Ж. Жумабекова Адрес редакции: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. К.Сатпаева, 2, каб. 402

Тел.: +7(7172) 709-500 (вн. 31-457) E-mail: vest_law@enu.kz

Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Право Собственник: РГП на ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева» МОН РК

Зарегистрирован Министерством информации и коммуникаций Республики Казахстан. Регистрационное свидетельство

№ 16992-Ж от 27.03.18 г.

Периодичность: 4 раза в год. Тираж: 20 экземпляров Подписано в печать 28.03.2020

Адрес типографии: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Кажымукана, 13/1, тел.: +7 (7172) 709-500 (вн.31-457)

© Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева

(5)

Мазмұны

Мемлекет және құқық теориясы, конституциялық құқық Капсалямов К.Ж.,Капсалямова С.С., Османова Д.Б. Салық қызметін жетілдіру әдістерінің бірі ретінде жалпыға бірдей декларацияны құқықтық реттеудің кейбір аспек- тілері

8

Максименко Е.В., Абдилов К.С., Наурызбаев О.Е. Іске асырудың кейбір аспектілерін функционалдық талдау Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған құқықтық саясатының тұжырымдамасы

16

Оспанова А.Н., Ибрагимов Ж.И. Қазақстан Республикасы мемлекеттілігінің дамуын-

дағы құқықтық мәдениетінің орны 22

Қылмыстық және қылмыстық-процессуалдық құқық

Қуaнaлиeвa Г.A., Мaхaмбeтсaлиeв Д.Б., Калкаева Н.Б.«Қылмыс», «қылмыстық теріс қылық» және «әкімшілік құқық бұзушылық»: ұқсастығы мен айырмашылықтары 29 Мергембаева Н.Б. Террористік актілерді тергеу барысында арнайы білімді қолдану 42 Сейтжанова Н.К. Шетелдердің қылмыстық заңнамасында бағалау санаттарын

қолданудың негізгі үрдістері ⁴⁸

Сембекова Б.Р. Террористік бағыттағы қылмыстық құқықбұзушылықтарды

криминологиялық талдауы 64

Сунцов А.П., Төлегенқызы А. Ресей және Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқор- лыққа қарсы күрестің әлеуметтік-құқықтық институтын қалыптастыру 72

Азаматтық, Еңбек құқық

Алимханова С.К. ЕАЭО елдерінің еңбек заңнамасын үйлестіру 78 Балабиев Қ.Р. Республикасы сот жүйесін дамыту бойынша әлемдік медиация тәжіри-

бесін қолдану 84

Мукашева А.А., Сабиров К.К., Қалтаева А.Т. Жылжымайтын мүлікті адал иеленушінің

құқықтарын қорғау тәсілі ретінде виндикацияны шектеу 93

Нұрмағамбетов Ә.А. Кәсіпкерлердің субъективті азаматтық құқықтарды жүзеге асыру

шектері туралы 100

(6)

Contents

The theory of the state and the law, the constitutional law

Kapsalyamov K.Zh.,Kapsalyamova S.S., Osmanova D.B. Some aspects of the legal regulation of universal declaration as one of the methods for improving tax activity 8 Maksimenko E.V., Abdilov K.S., Nauryzbaev O.E. Functional analysis of some aspects of implementation The concept of the legal policy of the Republic of Kazakhstan for 2010-2020. 16 Ospanova A.N., Ibragimov G.I. The place of legal culture in the development of statehood

of the Republic of Kazahstan ²²

Criminal and criminal procedural law

Kuanaliyeva G.A., Muratkhanova M.B., Makhambetsaliyev D.B., Kalkayeva N.B. «Crime»,

«criminal misconduct» and «administrative offense» : similarity and differences 29 Mergembaeva N.B. Use of special knowledge in the investigation of terrorist acts 42 Seitzhanova N.K. The main trends in the use of evaluation categories in the criminal legislation

of foreign countries 48

Sembekova B.R. Criminological analysis of criminal offences of a terrorist orientation 64 Suncov А.P., Тolegenqyzy А. Establishment of the social and legal institution of the fight against corruption in Russia and the Republic of Kazakhstan 72

Civil, Labor law

Alimkhanova S.K. Harmonization of labor legislation of the EAEU countries 78 Balabiyev K.R. The World Experience in Mediation and its Application at the Development of

the Judicial System of the Republic of Kazakhstan 84

Mukasheva A.A., Sabirov K.K., Kaltayeva A.T. Restriction of vindication as a way of protecting

the rights of a bona fide purchaser of real estate 93

Nurmagambetov A.A. On the limits of the exercise of subjective civil rights by entrepreneurs 100

(7)

Содержание

Теория государства и права, конституционное право

Капсалямов К.Ж., Капсалямова С.С., Османова Д.Б. Некоторые аспекты правового ре- гулирования всеобщего декларирования как одного из методов совершенствования нало- говой деятельности

8

Максименко Е.В., Абдилов К.С., Наурызбаев О.Е. Функциональный анализ некоторых аспектов реализации Концепции правовой политики Республики Казахстан на 2010-2020 гг.

16

Оспанова А.Н., Ибрагимов Ж.И. Место правовой культуры в развитии государствен-

ности Республики Казахстан 22

Уголовное и уголовно-процессуальное право

Куaнaлиeвa Г.A., Мaхaмбeтсaлиeв Д.Б., Калкаева Н.Б. «Преступление», «уголовный проступок» и «административное правонарушение»: схожесть и различия 29 Мергембаева Н.Б. Применение специальных знаний при расследовании террористиче-

ского акта 42

Сейтжанова Н.К. Основные тенденции использования оценочных категорий в уголов-

ном законодательстве зарубежных стран 48

Сембекова Б.Р. Криминологический анализ уголовных правонарушений террористиче-

ской направленности 64

Сунцов А.П., Толегенкызы А. Становление социально-правового института противодей-

ствия коррупции в России и в Казахстане 72

Гражданское, Трудовое право

Алимханова С.К. Гармонизация трудового законодательства стран ЕАЭС 78 Балабиев К.Р. Мировой опыт медиации и его применение в развитии судебной системы

Республики Казахстан 84

Мукашева А.А., Сабиров К.К., Калтаева А.Т. Ограничение виндикации как способ за- щиты прав добросовестного приобретателя недвижимого имущества 93 Нурмагамбетов А.А. О пределах осуществления предпринимателями субъективных

гражданских прав 100

(8)

78 Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ. Құқық сериясы

ISSN: 2616-6844

№ 1(130)/2020

ХҒТАР 10.63.01

С.К. Алимханова

Инновациялық Еуразия университеті, Павлодар, Қазақстан (Е-mail: sam_kz@bk.ru)

ЕАЭО елдерінің еңбек заңнамасын үйлестіру

Аңдатпа. Еуразиялық экономикалық одақты құру шешімі көптеген мәселелерді шешу қажет- тілігінен қабылданды. Өз кезегінде, әлеуметтік жаңғырту әлеуметтік заңнаманың барлық саласын, соның ішінде, Еуразиялық экономикалық одақ аумағында еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру туралы заңнаманы үйлестірумен тығыз байланысты. Бұл мақалада Беларусь, Ресей, Қазақстан, Армения және Қырғызстанның еңбек заңнамасының кейбір аспектілерін талдауға, халықаралық стандарттарды Белоруссия, Қазақстан, Қырғызстан, Армения және Ресейдің бірыңғай еңбек заңна- масына айналдыруды ескере отырып, оларды үйлестіру жолдарын ұсынылды.

Түйін сөздер: Еуразиялық экономикалық одақ, еңбек заңнамалары, адам құқықтары, әлеу- меттік мүдделер, Еңбек кодексі.

DOI: https://doi.org/10.32523/2616-6844-2020-130-1-78-83 Халықаралық құқық нормалары ұлттық жүйелерге имплементация (ендіру), унифи- кация (біріздендіру) және үйлестіру арқылы ендіріледі. Имплементация дегеніміз - ішкі заңнамаға және заң актілеріне халықаралық-құқықтық нормалардың мазмұнын енгізу, оларды нақты мемлекеттің құқықтық жүйесінде іс жүзінде іске асыру болып табылады [1].

Еуразиялық экономикалық одақ (бұдан әрі – ЕАЭО) туралы Шарттың 2 бабына сәй- кес «Заңнаманы біріздендіру» дегеніміз - мүше мемлекеттердің заңнамаларын белгілі бір салаларда құқықтық реттеудің бірдей механизмдерін құруға бағытталған жақындастыру.

Имплементация мен біріздендіруді бір-бірінен ажырату керек, себебі имплементация ішкі заңнама аясында халықаралық міндеттемелерді орындау туралы айтады, ал біріздендіру жағдайларында халықаралық қауымдастықтың ұсынымдық сипаттағы ұсыныстарын мем- лекет өз еркімен қабылдағаны туралы айтылады.

ЕАЭО туралы Шарттың 2 бабына сәйкес «Заңнаманы үйлестіру» дегеніміз - мүше мемлекеттердің заңнамаларын белгілі бір салаларда ұқсас (салыстырылатын) нормативтік құқықтық реттеуді орнатуға бағытталған жақындастыру [2].

Үйлестіру әдістерінің бірі ретінде ЕАЭО-ның ЕК (бұдан әрі - ЕК) қабылдау ертерек сияқты. Еңбек заңнамасының негіздерін (еңбек саласындағы құқықтық реттеумен байла- нысты кейбір мәселелер бойынша тікелей әрекет етудің тікелей актісі) әзірлеу орынды бо- лады деп санаймыз.

Беларусьтің ЕК [3], Ресей Федерациясының ЕК [4], Қырғызстанның ЕК [5], Арме- нияның ЕК [6], Қазақстан Республикасының ЕК [7] қабылдау еңбекпен байланысты қаты- настарды құқықтық реттеудің жаңа кезеңін ашты. Олардың көптеген нормалары мазмұны жағынан да, атауы жағынан да бірдей. Беларусьтің ЕК-де үш деңгейлі құрылым қолданыла- ды (бөлімдер, тараулар, баптар). Арменияның ЕК-де, Қырғызстанның ЕК-де, Ресей Феде- рациясының ЕК-де, Қазақстанның ЕК-де төрт деңгейлі құрылым бар (бөліктер, бөлімдер,

Азаматтық құқық Civil law Гражданское право

(9)

ВЕСТНИК Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия Право

BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Law Series

№ 1(130)/2020

79

тараулар, баптар). Ресей Федерациясының ЕК-е «Қызметкердің жеке деректерін қорғау»,

«Қызметкерлердің өзін-өзі қорғау» сияқты басқа ЕАЭО-ға мүше мемлекеттерде жоқ тарау- лар енгізілген. Армения ЕК-ің 16 тарауында, ҚР ЕК-ің 2-бабында қызметкерлердің жеке де- ректерін қорғау мәселелері қаралды. Қырғызстан мен Беларусьтің ЕК-де мұндай ұғым жоқ.

Жеке мәліметтердің не екенін, оларды қалай қорғау керек екендігін, қызметкер мен жұмыс берушінің осы саладағы жауапкершілігін, міндеттерін заңнамалық деңгейде анықтау қа- жет. Осы мәселе бойынша жеке тарау енгізе отырып, Беларусьтің және Қырғызстанның ЕК-е өзгерістер енгізген жөн.

Жұмысшылардың өзін-өзі қорғау мәселесі де өзекті. Өзін-өзі қорғау институты Ресей Федерациясының ЕК-ің 379-бабында, Қырғызстанның ЕК-ің 398-б., Армения ЕК-ің 38-ба- бында бекітілген. Қазақстанның ЕК-де қызметкердің жеке деректеріне қатысты ережелер жоқ. Сондықтан, еліміздің еңбек кодексіне «өзін-өзі қорғау» түсінігін бекіту және өзін-өзі қорғау нысандарын реттейтін норма әзірлеу ұсынылады.

Жалпы ереже бойынша, Беларусьтің ЕК-ің 242-бабына сәйкес, қызметкерге өздерінің еңбек құқығының бұзылғанын білген немесе білуі керек болған күннен бастап еңбек даула- ры жөніндегі комитетке жүгіну үшін үш айлық мерзім белгіленген. Жұмыстан босатылған жағдайда - сотқа жұмыстан босату туралы бұйрықтың көшірмесі тапсырылған немесе еңбек кітапшасы берілген күннен бастап немесе еңбек шартын бұзу негіздері туралы, не көрсетілген құжаттарды беруден немесе алудан бас тартқан күннен бастап бір ай ішінде жүгіну мерзімі белгіленген. Бұл жағдайда материалдық құқықтармен қатар жеке мүліктік емес құқықтар да қорғалады. Осыған байланысты, біз, Беларуссияның ЕК-ің 242-бабында белгіленген қызметкерді жала жабу жағдайларына байланысты жұмыстан шығарған кезде сотқа жүгінудің өткізіп алынған мерзімін қалпына келтіру мүмкіндігін қарастыруды ұсына- мыз, сонымен оған өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге мүмкіндік беріледі.

Тұжырымдамалық аппаратқа байланысты үш негізгі жалпы белгілерді ажыратамыз:

1. Глоссарий баптарының болуы. Тек жеке тарауларда қолданылатын нормалар, ереже бойынша, тиісті тараудың басында ашылады. Мұндай тәсіл Қазақстанның ЕК-де бар. Бе- ларуссиядағы анықтайтын нормалар (еңбек шарты және т. б.) ЕК-ің 1-бабында келтірілген.

Ресей Федерациясының ЕК-де, Арменияның ЕК-де, Қырғызстанның ЕК-де терминдер бел- гілі бір бөлімде немесе тарауда орналастырылған.

2. Саланың дамытылған тұжырымдамалық аппараты.

3. Құқықтық нормаларды қалыптастыруда көп жағдайда бірдей терминдер мен тірке- стерді қолдану. Мысалы, «әлеуметтік серіктестік» термині.

Айырмашылықтарды талдап алған жөн:

1. Бір тұжырымдаманың әр түрлі сөздермен белгілеуі. «Жұмыс беруші» сөзі орыс, қы- рғыз, қазақ, армян ЕК-да қолданылады, ал беларуссиялық «жалдаушы» терминін таңдады.

Ресей Федерациясының ЕК-де (112-бап), Қырғызстанның ЕК-де (109-бап) «жұмыс істел- мейтін мереке күндер» термині қолданылады.

2. ЕК-де тұжырымдалған белгілі бір ұғымдардың нормативтік анықтамасындағы ай- ырмашылықтар. Беларусь ЕК-ің 361-бабы, Қырғызстанның ЕК-ің 41-бабында, ұжымдық шарт - бұл жергілікті нормативтік акт. Ресейлік (ЕК-ің 40-бабы), Армян (ЕК-ің 45-бабы), Қазақстандық (ЕК-ің 1-бабы) заң шығарушылар ұжымдық келісімді негізді деп санауға бо- латын нормативтік-құқықтық акт ретінде танымайды. ЕАЭО заңнамасын Ресей Федера- циясының ЕК-мен, Қазақстанның ЕК-мен, Армения ЕК-мен одан әрі сәйкестендіру үшін келесі өзгертулер енгізу қажет деп санаймыз: құқықтық акт (ерікті келісім) сөздері «жер- гілікті нормативтік акт» деген сөздермен ауыстырылсын.

Посткеңестік кеңістікте еңбек шарты доктринасын дамытудағы басты еңбегін белгілі ғалым Л.С. Таль сіңірген, ол ерекше құқықтық табиғатын сипаттаған және сол арқылы ең- бек шартын жеке жұмыспен қамтумен байланысты азаматтық-құқықтық шартынан ажы-

(10)

ISSN: 2616-6844

№ 1(130)/2020

ратқан [8].

Еңбек шартын құқықтық реттеудегі ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің еңбек заңнама- сында оның тұжырымдамасын, мазмұнын, тараптарын, нысанын, түрлерін, жасасу, өзгерту және тоқтату тәртібі бекітетін нормалардың болуы ортақ болып табылады. Жалпы ереже бойынша, бұл нормалар ЕАЭО мүше мемлекеттерінің еңбек кодекстерінде бекітілген.

Енді біздің ойымызша жетілдіруді қажет ететін еңбек шарты институтының кейбір аспектілерін қарастырайық.

1. Жалақы мәселелері - Беларусьтің ЕК-ің 6-тарауы, Ресей Федерациясының ЕК-ің 21-тарауы, Қырғызстанның ЕК-ің 13-тарауы, Армения ЕК-ің 19-тарауы, Қазақстан ЕК-ің 8-тарауы.

Ресей Федерациясының Еңбек кодексі жұмыс берушіні жалақыны уақтылы және то- лық көлемде төлеуге міндеттейді, жалақыны уақтылы төлемегені үшін жұмыс берушінің жауапкершілігі қарастырылған. Осындай жауапкершілік Армения ЕК-ің 198-бабының 1-бөлімінде, Қырғызстан ЕК-ің 157-бабының 4, 5 бөлігінде, Қазақстан ЕК-ің 113-бабы- ның 3-бөлігінде қарастырылған. Беларусьтің ЕК-де жауапкершілік тек 78-бабында жұмы- стан босатылған кезде кешіктірілгені үшін қарастырылған. Еңбек заңнамасын одан әрі үй- лестіру үшін біз Беларусьтің ЕК-не жұмыс берушінің жалақыны уақтылы төлемегені үшін жауапкершілік және айыппұлды (пайыз, айыппұл) төлеу жауапкершілігін қарастыратын норманы толықтыруды ұсынамыз.

2. Он төрт жасқа толмаған адамдармен еңбек шарты - Беларусь ЕК-ің 22-бабы, Ре- сей Федерациясы ЕК-ің 63-бабы, Қырғызстан ЕК-ің 18 -бабы, Армения ЕК-ің 17-бабы, Қа- зақстан ЕК-ің 31-бабы. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің кәмелетке толмағандардың ресми табыс алу мүмкіндігі туралы заңнамасын үйлестіру үшін біз Арменияның ЕК-не, Беларус- сияның ЕК-не, Қырғызстанның ЕК-не он төрт жасқа толмаған адаммен еңбек шартын жа- сасуға мүмкіндік беретін норма бекітуді ұсынамыз.

3. Еңбек шартын жасасу кезіндегі кепілдіктер - Беларусь ЕК-ің 14, 16-баптары, Ресей Федерациясы ЕК-ің 64-бабы, Қырғызстан ЕК-ің 59-бабы, Армения ЕК-ің 3-бабы, Қазақстан ЕК-ің 6, 25-баптары. ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің еңбек кодекстерінде (Арменияның ЕК қоспағанда) еңбек шартын жасасудан негізсіз бас тартуға тыйым салынған азаматтардың тізімі бекітілген.

Беларуссияның ЕК-де (16-баптың 1-бөлігі 6-тармағы) әйелдерге жүктілікке немесе балалы болуға байланысты себептер бойынша, сондай-ақ он сегіз жасқа толмаған балала- ры бар жалғызбасты аналар үшін мүгедек баласы бар аналарға негізсіз бас тартуға тыйым салатын норма бар. Біз Ресей Федерациясының ЕК-не мүгедектер, ал армян және қырғыз заң шығарушылары өздерінің еңбек кодекстеріне - мүгедектер, жүкті әйелдер сияқты санат- тарды кіргізу керек деп санаймыз.

4. Беларусь ЕК-ің 4 тарауының 35-52 баптары, Ресей Федерациясының ЕК-ің 13 та- рауының 77-84 баптары, Қырғызстан ЕК-ің 9 тарауы, Армения ЕК-ің 15 тарауы, Қазақстан Еібек кодексінің 4 тараулары еңбек келісім-шартының бұзылуына арналады. Осы кодек- стерде еңбек шартының аяқталуын білдіру үшін «Келісім-шартты тоқтату», «тоқтату» де- ген терминдер, ал Армения ЕК-де «еңбек шартының тоқтатылуы» деген термин қолданы- лады. Тараптардың еркіне тәуелді емес еңбек шартын бұзудың жеке негіздері деп аталатын жағдайлар Беларусь ЕК-ің 44-бабында, Ресей Федерациясы ЕК-ің 83-бабында, Қырғыз- стан ЕК-ің 88-б., Қазақстан Республикасының ЕК-ің 49-бабында атап өтілген, алайда бұл жағдайлар Арменияның ЕК-де бекітілмеген. Беларусь ЕК-дегі, Қазақстанның ЕК-дегі, Қы- рғызстанның ЕК-дегі жағдайлар тізімі толық болып табылады, ал Ресей Федерациясының Еңбек кодексі ашық тізімді пайдаланады, тек ЕК-де ғана емес, сонымен бірге федералдық заңдарға да сілтейді.

Белорусьның Еңбек кодексі мен Ресей Федерациясының Еңбек кодекстерінде - жұмы-

(11)

№ 1(130)/2020

81

стың жалғасуына кедергі келтіретін белгілі бір қызмет түрлеріне заңды шектеулердің пайда болуы ортақ болып табылады.

Беларусь Конституциясының 23-бабының 1 бөлімінде тұлғаның құқықтары мен бо- стандықтарын шектеуге заңда қарастырылған жағдайларда ғана жол беріледі деп көрсетіл- ген [9]. Адам құқықтарының жалпы декларациясының 29-бабының 2-тармағына сәйкес, әр адам өзінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруда тек заңда көрсетілген шектеу- лерге бағынуы керек деп белгіленген [10]. Алайда Беларусь ЕК-ің 44-бабының 7-тармағына сәйкес, белгілі бір қызмет түрлерімен айналысуға шектеулер кез келген заңнамалық ак- тімен белгіленуі мүмкін деп айқындалған.

Беларусь ЕК-ің 44-бабының 7-тармағы мен Адам құқықтарының жалпы деклараци- ясының 29-бабының 2-тармағы, Белорусь Конституциясының 23-бабынаның 1-бөлігі ара- сындағы қайшылықтарға байланысты, Беларусь ЕК-ің 44-бабының 7-тармағына «белгілі бір қызмет түрімен айналысуға шектеулер тек заңмен белгіленуі мүмкін» деп айқындап, келесі өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажет:

- қызметкерді оның келісімімен басқа жұмыс берушіге ауыстыру; сайланған лауа- зымға ауысу – Беларусь ЕК-ің 35-бабы 2 бөлігінің 4 тармағы, Ресей Федерациясы ЕК-ің 77- бабы 1-бөлігінің 5-тармағы, Қырғызстан ЕК-ің 79-бабы 1-бөлігінің 5-тармағы, Қазақстан Республикасы ЕК-ің 49-бабының 4, 8-тармақтары. Беларусь Еңбек кодексі (41-бап) жедел еңбек келісім-шарттармен қабылданған және заңды мәртебесінің нашарлағаны үшін ең төменгі өтемақы алуға құқығы бар жұмысшыларды, жұмыстан босатылған кезде төленетін жалақы алу құқығынан айыратын норманы қамтиды. Бұл норма келісімшарт бойынша жұ- мыс істейтін жұмысшыларды жұмыстан босату кезінде ұсынылған қосымша төлемдер алу- дан негізсіз босатады.

Заңнаманы үйлестіру үшін Модельдік заңдарды (кодекстарды) жасау әдісі және Заңна- маның негіздерін жасау әдістері қолданылады. Екінші әдісті таңдау: ЕАЭО еңбек туралы заңнамасының негіздерін әзірлеу және қабылдау (ұлттық заңдарды кейіннен үйлестіре отырып) бұл елдердің еңбек құқығы жүйесінің құрылымы, терминдердің ұқсастығы, еңбек қатынастарының пайда болуына, өзгеруіне, тоқтатылуына негізгі тәсілдердің ұқсастығы және т.б. көптеген сәттерде едәуір ортақтығымен байланысты болғанымен негізделген.

Әдебиеттер тізімі

1 Амонов А.Д. Роль унификации и гармонизации законодательства в осуществлении экономических интеграционных процессов // Вестник Таджикского гос. ун-та права, бизне- са и политики - 2010. №4. С. 22-27.

2 Договор о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года [Электрон. ресурс].

– URL: https://docs. eaeunion.org/Pages/DisplayDocument.aspx?s=bef9c798-3978-42f3-9ef2- d0fb3d53b75f&w=632c7868-4ee2-4b21- bc64-1995328e6ef3&l=540294ae-c3c9-4511-9bf8- aaf5d6e0d169&EntityID=3610 (дата обращения 09.01.2020)

3 Бел арусь Республ ик асының 1999 жұлдызының жылғы шілде еңбек айының 26 жұлды- зының №296-З Еңбек кодексі. [Электрондық ресурс]. – URL: http://xn----ctbfcfvic3 abdqybq.

xn--90 ais/ ( шағымдану күні 25.01.2020)

4 Ресей Федер ац иясының 2001 жұлдызының жылғы желтоқсан еңбек айының 30 жұл- дызының №197- ФЗ Еңбек кодексі. [Электрондық ресурс]. – URL: http://www.consultant.ru/

document/c ons_d oc_LAW_34683/ (шағымдану күні 25.11.2020)

5 Қырғызст ан с айты Республ ик асының Әд ілет министрлігінің сайты. [ Электрон- дық ресурс]. - URL: http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/1505?cl=ru-ru ( шағымдану күні 20.11.2020).

(12)

ISSN: 2616-6844

№ 1(130)/2020

6 Армения Республикасының ұлттық жиналысының сайты [Электрондық ресурс].

- URL: http://www.p arliament.am/l egisl ati on.php?l ang=rus (шағымдану күні 20.11.2020).

7 Қ аз ақст ан айының Республикасының 2015 жылғы қараша айының 23 жұлдызының

№414-VЗРК Еңбек кодексі. [ Электрондық ресурс]. - URL: http:// adil et.z an.kz/rus/d ocs/

K1500000414 ( шағымдану күні 25.01.2020).

8 Таль Л.С. Трудовой договор. Цивилистическое исследование: учебник/ Л.С.Таль. - Мо- сква: Статут. - 2006. - 224 с.

9 1994 жылғы Беларусь Республикасының Конституциясы. [Электрондық ресурс]. – URL:

http://pravo.by/pravovaya-informatsiya/normativnye-dokumenty/konstitutsiya-respubliki- belarus/ ( шағымдану күні 25.01.2020)

10. Всеобщая декларация прав человека от 10 декабря 1948 года. [Электрондық ресурс]. – URL: https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/declhr.shtml (шағымдану күні 25.01.2020)

Инновационный Евразийский Университет, Павлодар, Казахстан Гармонизация трудового законодательства стран ЕАЭС

Аннотация. Решение о создании Евразийского экономического союза было принято в связи с необходимостью решения многих вопросов. В свою очередь социальная модернизация тесно свя- зана с гармонизацией всех областей социального законодательства, в том числе законодательства о труде и социальной защите в Евразийском экономическом союзе. В данной статье анализируются некоторые аспекты трудового законодательства Беларуси, России, Казахстана, Армении и Кыргыз- стана и предлагаются пути их гармонизации с учетом трансформации международных стандартов в единое трудовое законодательство Беларуси, Казахстана, Кыргызстана, Армении и России.

Ключевые слова: Евразийский экономический союз, трудовое законодательство, права че- ловека, социальные интересы, Трудовой кодекс.

S.K. Alimkhanova

Innovative Eurasian University, Pavlodar, Kazakhstan Harmonization of labor legislation of the EAEU countries

Abstract. The decision to create the Eurasian Economic Union was made in connection with the need to resolve many issues. In turn, social modernization is closely related to the harmonization of all areas of social legislation, including labor and social protection legislation in the Eurasian Economic Union.

This article analyzes some aspects of the labor legislation of Belarus, Russia, Kazakhstan, Armenia and Kyrgyzstan and suggests ways to harmonize them, taking into account the transformation of international standards into a single labor law of Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Armenia and Russia.

Keywords: Eurasian Economic Union, labor law, human rights, social interests, Labor Code.

References

1 Amonov A.D. Rol’ unifikacii i garmonizacii zakonodatel’stva v osushhestvlenii jekonomicheskih integracionnyh processov [The role of unification and harmonization of legislation in the implementation of economic integration processes], Vestnik Tadzhikskogo gos. un-ta prava, biznesa i politiki [Bulletin of the Tajik state. University of Law, Business and Politics] 4, 22-27

(13)

№ 1(130)/2020

83

(2010).

2 Dogovor o Evrazijskom jekonomicheskom sojuze ot 29 maja 2014 goda [Treaty on the Eurasian Economic Union of May 29, 2014]. [Electronic resource] Available at: https://docs. eaeunion.

org/Pages/DisplayDocument.aspx?s=bef9c798-3978-42f3-9ef2-d0fb3d53b75f&w=632c7868- 4ee2-4b21- bc64-1995328e6ef3&l=540294ae-c3c9-4511-9bf8-aaf5d6e0d169&EntityID=3610 (Accessed 09.01.2020). [in Russian]

3 Trudovoj Kodeks Respubliki Belarus’ ot 26 ijulja 1999 g. № 296-Z [Labour Code of the Republic of Belarus of July 26, 1999, No. 296-З]. [Electronic resource] Available at: http://xn---- ctbfcfvic3abdqybq.xn--90ais/ (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

4 Trudovoj kodeks Rossijskoj Federacii ot 30.12.2001 N 197-FZ [Labor Code of the Russian Federation of 30.12.2001 N 197-FZ (ed. of 02.08.2019)]. [Electronic resource]. Available at:

http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_34683/ (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

5 Sajt Ministerstva justicii Kyrgyzskoj Respubliki [Website of the Ministry of Justice of the Kyrgyz Republic]. [Electronic resource]. Available at: http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru- ru/1505?cl=ru-ru (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

6 Sajt Nacional’nogo sobranija Respubliki Armenija [Site of the National Assembly of the Republic of Armenia]. [Electronic resource]. Available at: http://www.parliament.am/legislation.

php?lang=rus (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

7 Trudovoj kodeks RK ot 23 nojabrja 2015 goda № 414-V ZRK [Labour Code of the Republic of Kazakhstan No. 414-V of November 23, 2015]. [Electronic resource] Available at: http:// adilet.

zan.kz/rus/docs/K1500000414 (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

8 Tal’ L.S. Trudovoj dogovor. Civilisticheskoe issledovanie [Labor contract. Civilistic research]:

uchebnik/ (Statut, Moscow, 2006, 224 p).

9 Konstitucija Respubliki Belarus’ 1994 goda [1994 Constitution of the Republic of Belarus].

[Electronic resource] Available at: http://pravo.by/pravovaya-informatsiya/normativnye- dokumenty/konstitutsiya-respubliki-belarus/ (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

10 Vseobshhaja deklaracija prav cheloveka ot 10 dekabrja 1948 goda [Universal Declaration of Human Rights of December 10, 1948]. [Electronic resource] Available at: https://www.un.org/ru/

documents/decl_conv/declarations/declhr.shtml/ (Accessed 25.01.2020). [in Russian]

Автор туралы мәлімет:

Алимханова С.К. – магистр, Бизнес, білім және құқық факультетінің докторанты, Ин- новациялық Еуразия университеті, Горький көшесі, 102/4, Павлодар, Қазақстан.

Alimkhanova S.K. – master, PhD student of the Faculty of Business, Education and Law, Innovative University of Eurasia, Gorky Street, 102/4, Pavlodar, Kazakhstan.